Pojęcie prawa
(czyli:co to jest PRAWO???)
Prawo to system
ustanowionych lub uznanych przez państwo
- norm prawnych
- zawartych w przepisach prawnych
- znajdujących się w aktach normatywnych.
I. norma prawna to reguła postępowania i (jak każda reguła postępowania) określa ona, kto i kiedy oraz co ma zrobić (lub czego nie ma zrobić) i co mu grozi gdy tego nie zrobi
kto (adresat normy) + kiedy(opis sytuacji, do której norma ma zastosowanie) = hipoteza normy prawnej,
co ma zrobić (lub czego nie ma zrobić), czyli opis powinnego zachowania (zachowaniem jest zarówno czynienie czegoś, jak i powstrzymanie się od czynienie czegoś = dyspozycja normy,
co mu grozi gdy zrobi coś innego = sankcja normy prawnej.
Norma prawna składa się z hipotezy, dyspozycji i sankcji i pod tym względem jej budowa przypomina budowę innych norm (religijnych, środowiskowych, deontycznych).
Tym, co odróżnia normy prawne od innych norm postępowania jest:
ustanowienie lub uznanie tych norm przez państwo
możliwość przymusowego wyegzekwowania, czyli zmuszenia adresata normy prawnej do zachowania się zgodnie z dyspozycją normy przy użyciu siły państwa, czyli przez czynności odpowiednich organów władzy publicznej
aparat ścigania, czyli policja i prokuratura,
aparat wymiaru prawa, czyli sądy powszechne i administracyjne,
aparat egzekucyjny, czyli komornicy sądowi i administracyjni, więziennictwo).
Egzekucja prawa jest zawsze funkcją państwa!!!
Normy prawne zawarte są w przepisach prawnych
II. przepis prawny to jednostka tekstu prawnego, „ponumerowane” zdanie
(przepisy w ustawach to artykuły, które „dzielą się” na ustępy lub - w kodeksach - na paragrafy, w rozporządzeniach są to paragrafy, które „dzielą się” na ustępy i punkty)
przepis prawny a norma prawna
Najczęściej do „zbudowania” normy prawnej trzeba „użyć” kilku lub kilkunastu przepisów prawnych. Trudność „przełożenia przepisów na normy prawne” wynika z tego, że rzadko przepis prawny konstruowany jest w taki sposób, w jaki buduje się normy prawne (hipoteza, dyspozycja, sankcja).
Zadaniem konstruowania norm prawnych z przepisów prawnych oraz związanym z tym interpretowaniem przepisów prawnych zajmują się zawodowo prawnicy.
III. akt normatywny
Przepisy prawne zebrane są w zbiory, nazywane aktami normatywnymi albo źródłami prawa.
Przepisy prawne (prawa polskiego) znajdują się w Konstytucji, a także w ustawach, rozporządzeniach, uchwałach samorządów terytorialnych, czyli
w aktach władzy publicznej wyposażonej - zgodnie z Konstytucją - w kompetencję do stanowienia prawa.
System aktów normatywnych to system źródeł prawa.
System źródeł prawa w Polsce określa Konstytucja RP (zob. tekst Konstytucji).
IV. system prawa
System źródeł prawa jest uporządkowany
pod względem merytorycznym (czyli pod względem metody i treści regulacji)
pod względem formalnym (system zhierarchizowany).
DOM PRAWA, którego obraz załączam pod wykładem - to moja wizualizacja systemu źródeł prawa w Polsce, opracowana celem przybliżenia Wam tej trudnej, teoretycznej problematyki prawnej.