Temat: Jak pracować z dziećmi niepełnosprawnymi intelektualnie w stopniu umiarkowanym i znacznym na lekcji religii.?
Dzieci niepełnosprawne intelektualnie w stopniu umiarkowanym i znacznym mają obniżoną zdolność uczenia się i przyswajania nowych informacji. Ich pamięć jest ograniczona i krótkotrwała. Dzieci te nie posiadają umiejętności myślenia abstrakcyjnego. Stąd aby zapamiętały treści, które im podajemy na katechezie muszą być one często powtarzane i utrwalane. Bardzo ważną sprawą w pracy z dziećmi upośledzonymi umysłowo jest zadbanie o dobrą znajomość indywidualnych upodobań, poziomy rozwoju we wszystkich sferach, a głównie jego własne tempo rozwoju. Nie można takiego dziecka zmuszać do wykonywania określonej czynności, ale zachęcić, użyć takich sposobów, aby dziecko było chętne do pracy w grupie klasowej. Trafne jest tu określenie „nic na siłę”. Znajomość ta służy nawiązaniu lepszego kontaktu z dzieckiem, jest oznaką naszego szacunku dla niego, a tym samym staję się fundamentem do nawiązania z dzieckiem pozytywnej więzi. Dobra znajomość dziecka podpowiada nam również jakich użyć metod pracy z nim, aby nasz przekaz zainteresował go i dotarł do niego. Dla efektywności katechezy określonej grupy dzieci duże znaczenie ma atmosfera jaką wytwarza w trakcie jej trwania osoba prowadząca zajęcia. Ważne jest, by tworzyć ją tak, aby w klasie było ciepło i serdecznie. Dzieci wówczas chętniej uczestniczą w zajęciach. Oprócz atmosfery życzliwości i zatroskania ze strony katechety bardzo ważną sprawą wpływającą na chęć uczestnictwa w katechezie uczniów jest stałość miejsca i przytulny wystrój sali w której przeprowadzona jest lekcja. Rozwój religijny w przypadku tej grupy dzieci jest ściśle połączony z ich ogólnym rozwojem, a więc metody jakie będziemy używać w trakcie lekcji powinny zawierać jak najwięcej elementów sprzyjających w wymiarze: motorycznym, manualnym, poznawczym, emocjonalnym itd.
Cenne w pracy z dziećmi upośledzonymi umysłowo jest stosowanie terapii przez sztukę. Metoda ta pozwala nauczycielowi na wykorzystanie w szerokim stopniu treści religijnych. Stosowanie terapii przez sztukę ważne jest również dla samych dzieci, ponieważ daje im możliwość pracy, tworzenia i ekspresji siebie. Bardzo ważną rzeczą jest umożliwienie dziecku przeżycia sukcesu. Sukces podnosi ich poczucie wartości i znaczenia w grupie oraz dzięki niemu wzrasta ich motywacja do dalszej pracy. Ważne jest, aby katecheta nie przechodził do nowych partii materiału, bardziej złożonych treści, dopóki nie ma pewności, że dziecko opanowało treści już wprowadzone. Czas potrzebny do opanowania objętych programem treści należy traktować dość elastycznie (skracać, wydłużać), w zależności od indywidualnych możliwości poszczególnych dzieci. Należy zadbać o integrację wcześniej zdobytych wiadomości czy informacji o otaczającym świecie z nowymi. Treści katechezy powinny być przekazywane z uwzględnieniem zasady wielozmysłowego poznania. Istnieje wtedy szansa przekazywania informacji przez najmniej uszkodzony receptor. Ze względu na liczne dysfunkcje dzieci, należy szczególnie zadbać o warsztat pracy katechety. Ilustracje, obrazki, klocki, slajdy, filmy, rekwizyty itp. powinny być duże, wyraźne o zróżnicowanej kolorystyce. Jeżeli tylko istnieje możliwość demonstracji w naturze omawianego tematu, należy z tej okazji skorzystać. Zadania, które polecamy dzieciom do wykonania powinny być dostosowane do ich poziomu rozwoju poznawczego. Poprawne wykonanie zadania pozwala dziecku osiągnąć i przeżyć sukces. Jest to ważny element całego procesu, gdyż dziecko zachęcone powodzeniem zaczyna nabierać przekonania, co do swoich możliwości i podejmuje wysiłek w pokonywaniu nowych trudności. Każde powodzenie jest naturalnym bodźcem pobudzającym dziecko do działania, staje się miernikiem jego wartości oraz czynnikiem warunkującym mu dobrą pozycje w społeczności. Zawsze więc po wykonanej pracy, uczeń powinien odczuwać akceptację i fakt, że jest dostrzegany jego wysiłek i wkład pracy. W przekazie treści nauczania należy dbać o to, aby były one pozbawione formy abstrakcyjnej. Nie możemy zapominać, że u tych dzieci dominuje myślenie konkretno - obrazowe. Tak więc w katechezie poświęconej grzechowi możemy uczyć dzieci, że popełnienie go smuci Pana Boga, a jakieś zachowanie może Mu się podobać. Niektóre znaki liturgiczne powiązane ze sferą abstrakcji, należy wyjaśnić odwołując się do przedmiotów znanym dzieciom z codzienności np. : uczynić tak w odniesieniu do pojęcia „hostii” nazywając ją Bożym Chlebem. Podczas zajęć powinno się zadbać w sposób szczególny o przystępność języka i sposób komunikowania się z dziećmi np. należy dbać o to żeby instrukcje kierowane do dziecka były krótkie, jednoznaczne i zrozumiałe. Przywiązać należy ogromną wagę do dawania osobistego przykładu przez prowadzącego albowiem wiele reakcji dzieci wykształcają u siebie na zasadzie uczenia obserwacyjnego. Treści omawiane na katechezie należy korelować z treściami realizowanymi na innych przedmiotach. Prowadzący lekcje religii, nie powinien zapominać, że dziecko jest dla nas najważniejsze, dlatego powinien prowadzić zajęcia w taki sposób, by dzieci mogły być partnerami, nie tylko biernymi odbiorcami przekazywanych im treści. Postawa „wielkiego serca” do dzieci sprawia, że mogą one doświadczyć ciepła Bożej miłości i radości ze swego życia.
Opracowała
mgr Wł. Dudulska
Bibliografia:
Aleksandra M. Kielar
ks. Janusz Tomczyk
Autorski program nauczania religii uczniów z upośledzeniem umysłowym w stopniu umiarkowanym i znacznym.
2. Hulek A - Rewalidacja dzieci i młodzieży niepełnosprawnej w rodzinie.