MAT2 : Pomiar wartości cech jednostek badawczych oraz metody budowania skal
1)Earl Babbie, rozdz. 5: Konceptualizacja, operacjonalizacja i pomiar.
Koncepcje to obrazy mentalne, których używamy jako syntetycznych sposobów gromadzenia obserwacji i doświadczeń, które mają ze sobą coś wspólnego. Odwołując się do tych koncepcji używamy pewnych terminów lub etykiet.
Pojęcia są konstruktami; odzwierciedlają one uzgodnione znaczenie przypisywane terminom. Nasze pojęcia nie istnieją w świecie rzeczywistym, tak więc nie jest możliwy ich bezpośredni pomiar. Możemy jednak mierzyć zjawiska, które one podsumowują.
KONCEPTUALIZACJA:
Jest to proces, w toku którego określamy, co mamy na myśli używając danego terminu w badaniach → powstaje szczególnie, uzgodnione dla celów badawczych znaczenie pojęcia.
Wymiary i wskaźniki:
Konceptualizacja nadaje jasne znaczenie pojęciu poprzez wyszczególnienie jednego lub większej liczby wskaźników tego, co mamy na myśli. Wskaźnik to znak obecności lub nieobecności badanego pojęcia. Każde pojęcie może mieć wiele wymiarów czyli możliwych do wyróżnienia aspektów /np. uczuciowy i behawioralny wymiar współczucia/. Pełna konceptualizacja wymaga zarówno określenia wymiarów jak i wskazania różnych
wskaźników dla każdego z nich. Wskaźniki są wzajemnie wymienialne.
Definicje realne, nominalne i operacyjne:
Def. realna stanowi wyraz reifikacji terminu, jest stwierdzeniem „zasadniczej natury” bytu; wiedzie nas zatem na manowce, gdyż uznaje konstrukt /np. współczucie/ za byt rzeczywisty.
Def. nominalna zostaje przypisana do danego terminu bez roszczenia co do tego, że stanowi odbicie :realnego” buty; jest arbitralna; jest to wyraz jakiegoś konsensusu, konwencji co do użycia jakiegoś terminu.
Def. operacyjna precyzuje sposób pomiaru danego pojęcia czyli operacje, jakie będziemy w tym celu wykonywać; jest raczej nominalna niż realna oraz daje maksimum jasności co do znaczenia danego terminu w konkretnych badaniach.
Tworzenie ładu pojęciowego:
Kolejne kroki pomiaru we w pełni strukturalizowanym badaniu socjologicznym: konceptualizacja →def. nominalna → def. operacyjna → pomiary w świecie rzeczywistym.
Pozostawienie konceptualizacji i operacjonalizacji nie musi prowadzić do chaosu pojęciowego. Często w ten sposób powstaje ład-stosujemy definicje standardowe, aby być zrozumianym przez innych. Kolejnym źródłem ładu jest fakt, że badacze przejmują jakąś konc. i oper. Danego pojęcia by przekonać się o jej użyteczności, co prowadzi do standaryzacji definicji pojęć, ich wielokrotnego poprawiania i testowania.
Wybory dokonywane w procesie operacjonalizacji:
Konceptualizacja polega na uściśleniu i udoskonaleniu abstrakcyjnych pojęć, operacjonalizacja na stworzeniu konkretnych procedur badawczych, które pozwolą na dokonanie empirycznych obserwacji odpowiadających tym pojęciom w świecie rzeczywistym.
Operacjonalizując jakieś pojęcie badacz musi zdawać sobie sprawę, jaki zakres zmienności go interesuje /np. zakres dochodu respondentów, lub od „popieram” przez „jest mi to obojętne” do „zupełnie nie popieram”/. Ważnym problemem jest także ustalenie stopnia precyzji zmienności między skrajnościami, co oczywiście wynika z celów badania.
Wartość zmiennej jest cechą czegoś /np. kobieta/, zmienne zaś to logiczne zbiory wartości. Tak więc płeć to zmienna złożona z dwóch wartości : kobieta i mężczyzna.
Każda zmienna musi mieć dwie istotne cechy: 1) składające się nań wartości muszą być wyczerpujące; 2) wartości muszą być wzajemnie rozłączne.
Poziomy pomiaru
1) nominalny: zmienne, których wartości są jedynie wzajemnie rozłączne i wyczerpujące, to mary nominalne, np. płeć, wyznanie, sympatie partyjne; są to jedynie zbiory nazw lub cech; o tych zmiennych możemy powiedzieć jedynie tyle, że są takie same bądź różne.
2) porządkowy: zmienne o wartościach, które możemy logicznie porządkować, to miary porządkowe. Różne wartości zmiennej odpowiadają względnie niższemu lub wyższemu poziomowi zmiennej; np. klasa społeczna, konserwatyzm, alienacja. Pozwala określić nie tylko, czy zmienne są takie same czy różne, ale rozwieź, czy któraś nich jest bardziej, odległości miedzy nimi nie mają znaczenia.
3) interwałowy: odległości logiczne miedzy wartościami mogą być wyrażone w postaci standardowych interwałów o określonym znaczeniu; punkt zerowy jest ustalany umownie; porównując dwie osoby możemy powiedzieć, ze są one „różne”, że jedna jest „bardziej” oraz „o ile jest bardziej”.
4) ilorazowy: wartości składające się na zmienna ilorazową posiadają wszystkie ww. właściwości, poza tym są oparte na bezwzględnym punkcie zerowym, np. wiek, czy liczba organizacji do których należymy . Pomiar ten pozwala nam dodatkowo ustalić jak jest stosunek ilościowy jednej zmiennej do drugiej.
Poszukiwany poziom pomiaru zależy od planowanych sposobów analitycznego wykorzystania danej zmiennej. Warto także pamiętać o jednokierunkowej drodze przekształcania zmiennych od zmiennych ilorazowych do nominalnych.
Kryteria jakości pomiaru.
Precyzja i poprawność:
-precyzja dotyczy subtelności rozróżnień odrębnych wartości zmiennej
-poprawność dotyczy prawdziwości informacji
Rzetelność:
- Polega na tym, ze dana technika, stosowana do tego samego przedmiotu, daje za każdym razem ten sam wynik
- Rzetelność nie zapewnia jednak poprawności wyniku
- Na rzetelność obserwacji wpływa nasze samopoczucie, interpretacja.
- Jak tworzyć rzetelne mierniki? Zadawaj wyłącznie pytania, na które respondenci znają prawdopodobnie odpowiedzi, pytaj o rzeczy, które ich dotyczą, jasno precyzuj, o co pytasz.
- Techniki krzyżowego badania rzetelności tworzonych mierników:
a) metoda testu powtórzonego: przeprowadzenie pomiaru jeszcze raz, jeśli odpowiedzi są różne, metoda nie jest rzetelna;
b) metoda połówkowa: np. w kwestionariuszu dzielimy pytania losowa na dwie połowy i testujemy je - każdy zbiór powinien stanowić dobry miernik i prowadzić do takiej samej klasyfikacji respondentów (gdyż wskaźniki są wymienne).
c) rzetelność osób zatrudnionych przy realizacji badań: ankieterów, koderów → można zatrudnić kontrolera, który rozmawia z respondentami z wybranej podpróby i weryfikuje w ten sposób informacje.; można powtórzyć badania.
Trafność:
- Odnosi się do zakresu, w jakim miernik empiryczny adekwatnie odzwierciedla prawdziwe znaczenie danego pojęcia.
- Trafność fasadowa - konkretny miernik może się zgadzać lub nie z naszymi uzgodnieniami i indywidualnymi obrazami mentalnymi dotyczącymi danego pojęcia.
- Trafność kryterialna - /predykcyjna/- opiera się na jakimś kryterium zew. /np. trafność egzaminów na studia przejawia się w możliwości przewidywania na tej podstawie przyszłych sukcesów studenta./
- Trafność teoretyczna - opiera się na logicznych powiązaniach między zmiennymi.
- trafność treściowa - oznacza zakres, w jakim miernik obejmuje skalę znaczeń zawartych w pojęciu. / test umiejętności matematycznych nie Mozę odnosić się tylko do dodawania, ale i odejmowania, mnożenia etc./