Ekspansja kolonialna
Przyczyny
Podłoże demograficzne i gospodarcze :
*wzrost liczby ludności w Europie (pocz. 200 mln, kon. 423 mln)
problem przeludnienia doprowadził do emigracji w mniej zaludnione ziemie na innych kontynentach
*przemysł potrzebował tanich surowców do produkcji i rynków zbytu, bogate w cenne surowce posiadłości na innych kont dobrze pełniły tę rolę
*postęp militarny Europejczyków (mogli pokonać nawet większą armię tubylców ale źle uzbrojoną)
*prestiż
*idea posłannictwa Europejczyków ' Cywilizacja dzikusów '
Imperium kolonialne
Największe posiadłości miała Anglia. Za nią Francja i Rosja oraz Holandia, Belgia i Włochy. Hiszpania i Portugalia były pogrążone w kryzysie. Także Japonia oderwała się od izolacji ze światem i dzięki reformom przeprowadzonym przez cesarza Mutsuhito umożliwiły rozwój gosp i unowocześnienie kraju. Dzięki wygranej wojnie z Chinami Japonia zdobyła Koreę która stała się jej kolonią.
Imperium chińskie przezywało powazny kryzys. Zacofane państwo nie mogło poradzić sobie z napływami ludności europejskiej, narzucono Chinom niekorzystne ustawy gospodarcze oraz odrzucenie polityki izolacji.
Kraje zamieszkiwane w większości przez emigrantów (Australia, Kanada) miały autonomię i stopniowo uniezależniały się od metropolii. Istotne spr jednak podejmowali europejscy doradcy. A często władzę w koloniach sprawwali bezpośrednio przysłani z metropolii gubernatorzy PROTEKTORAT.
Stosunek do ludności tubylczej :
Administracja kolonialna zakazywała narbażyńskich obyczajów i prowadzenia wojen plemiennych. Budowano linie kolejowe, pojawiały się szkoły. Głównym celem metropolii było zdobycie jak największych korzyści z kolonii. Tubylcy musieli płacić podatki, byli wykorzystywali w pracach rzemieślniczych, nieuczciwość urzędników pogarszała syt. Możliwość sprzeciwu była znikoma, a bunty tłumione.
Jednakże nie zawsze utrzymywanie kolonii było korzystne dla metropolii. Często bywało tak, że do kolonii trzeba było dopłacać. (rywalizacja państw, zwyry wyzwoleńcze, utrzymanie armii i administracji)
Europejczycy szybko doszli do wniosku że korzystniejsza byłaby produkcja na miejscu niż eksport do kolonii. W rezultacie tanie wyroby, wytwarzane w kolniach, wkrótce stały się konkurencją dla europejskiego przemysłu.
Likwidacja czarnego niewolnictwa.
W 1807r parlament angielski (i poparcie kongresu wiedeńskiego) uchwalił akt o zniesieniu handlu niewolnikami, chociaż niewolnictwa w koloniach nie zlikwidowano. W następnych latach Francja, Hiszpania i Portugalnia zakazały handlu niewolnikami
1834r Anglia zniosła niewolnictwo na swoich koloniach
1848r Francja
1861-65 USA (wojna secesyjna) Południe
1876r Turcja (lecz w krajach muzułmań. niewolnictwo utrzymywało się jeszcze przez dłuższy czas)
1888r Brazylia
Nie mniej jednak stosunki między tubylcami a kolonistami europejskimi często przypominały stosunki między niewolnikiem a panem.
Rywalizacja o kolonie
W Afryce o wpływy w Egipcie zmagali się Anglicy i Francuzi, gdzie sukces odniosła Anglia.
O wpływy w Tunezji zmagali się Francuzi i Włosi. Kolonizacja Afryki Południowej przez Anglików wywołała opór Burów (osadnicy holenderscy) W 1899-1902 doszło do wojny.
Korona Brytyjska vs. Burskie republiki Transwal oraz Orania. Anglia zwyciężyła w wojnach burskich !
W Azji Śr o wpływy w Afganistanie, Persji i Tybecie rywalizowała Rosja z Anglią.
Na Dalekim Wschodzie Rosja z Japonia. Rywalizacja ta doprowadziła do wojny 1904-1905.Rosja musiała pogodzić się z dominacją Japonii w Mandżurii i na Półwyspie Koreańskim.
Najbardziej jednak niezadowoleni byli Niemcy, stanowili dużą potęgę gosp i militarną, jednakże zdobyli tylko niewielkie terytoria pozbawione cennych surówców. Zainteresowani byli Anglią i jej imperium kolonialnym.
W 1882r przymierze NIEMCY, AUSTRO-WĘGRY, WŁOCHY Trójprzymierze (państwa gwarantowały sobie pomoc w czasie wojny) przeciwko FRANCJI i ROSJI. Lecz po pewnym czasie układ ten nie sprawdził się.
Polityka Nimiec niepokoiła pozostałe państwa. Anglia i Francja postanowiły zawrzeć układ regulujący stosunki między tymi państwami. W 1907r Anglia zawarła podobny układ z Rosją TRÓJPOROZUMIENIE lub ENTENTA.
W rezultacie ukształtowały się w Europie dwa potężne bloki militarne - Niemcy i Austro-Węgry oraz Ententa. Stosunki między nimi stawały się coraz bardziej napięte, gdyż głównym podłożem konfliktu był spór o kolonie.