RYNEK PRACY

1.

Oto wyniki BAEL przeprowadzonego w Polsce w listopadzie 1996 r. (w tys. os*b):

Og**em (15 lat i wi*cej)..............29 486

Pracuj*cy.........................15 103

Bezrobotni.........................1 961

Bierni zawodowo............12 422

*r*d*o: Rocznik Statystyczny GUS 1997, Warszawa 1997, s. 126.

Oblicz:

a

Stop* bezrobocia w Polsce w listopadzie 1996 r.

b

Wsp**czynnik aktywno*ci zawodowej w Polsce w listopadzie 1996 r.

c

Wska*nik zatrudnienia w Polsce w listopadzie 1996 r.

2.

W 1996 r. zasi*ki dla bezrobotnych wyp*acano w Polsce z tzw. Funduszu Pracy zasilanego m. in. z obowi*zkowych sk*adek w imieniu zatrudnionych p*aconych przez pracodawc*w, a tak*e wprost z bud*etu pa*stwa. GUS zalicza* zasi*ki do „*wiadcze* z ubezpiecze* spo*ecznych”. Pami*tasz rozdzia* Ryzyko? Po-szukaj analogii mi*dzy zasi*kami dla bezrobotnych, a odszko-dowaniem wyp*acanym przez towarzystwo ubezpieczeniowe:

a

Kto w przypadku ubezpieczenia „od bezrobocia” jest ubezpie-czycielem, a kto ubezpieczaj*cym si*?

b

Wska* g**wne r**nice w dzia*aniu prywatnych towarzystw ubezpieczeniowych oraz tego, kto ubezpiecza Polak*w „od bez-robocia”.

c

Czy ubezpieczaj*cy „od bezrobocia” **czy, czy dzieli ryzyko?

d

Dlaczego pa*stwo zmusza pracownik*w do „ubezpieczania si*” od bezrobocia? Czy*by ubezpieczenie to by*o dobrem po**da-nym spo*ecznie?

3.

Co miesi*c w Rejonowym Urz*dzie Pracy rejestrowa*o si* tylko 3 bezrobotnych. Od wielu miesięcy dwoje to by*y ci*gle te same osoby; trzecia osoba zmienia*a si*.

a

Ile os*b przewin**o si* przez zbi*r bezrobotnych w ci*gu ca*ego roku? Oblicz odsetek bezrobotnych kr*tkookresowych i d*ugo-okresowych w*r*d tych os*b.

b

A teraz zmierz poziom bezrobocia w dowolnym z miesi*cy. Jaki odsetek tego bezrobocia ma charakter kr*tkookresowy, a jaki d*ugookresowy?

c

Powiedzmy, *e znaleziono prac* jednemu z bezrobotnych kr*t-kookresowych. Jak wp*ynie to na poziom bezrobocia w nast*p-nych miesi*cach?

d

A teraz za***my, *e uda*o si* zatrudni* bezrobotnego d*ugook-resowego. Jak wp*ynie to na poziom bezrobocia w nast*pnych miesi*cach?

e

Czy z twoich ustale* wynikaj* jakie* wnioski dotycz*ce sposobu walki z bezrobociem w Polsce (zob. tablica 13.4 na str. 387 w podr*czniku)?

4.

a

Co stwierdza prawo Okuna?

b

Wyja*nij przyczyny dzia*ania tego prawa.

c

Jak s*dzisz, czy prawo Okuna dzia*a*o w Polsce w latach sze**-dziesi*tych? A w latach dziewi**dziesi*tych?

5.

a

Powiedzmy, *e pod naciskiem OPZZ i „Solidarno*ci” pa*stwo zdecydowa*o si* w*a*nie na jednoczesne „zamro*enie p*ac” (chodzi o wysoko** miesi*cznego wynagrodzenia) i wprowa-dzenie w Polsce czterodniowego tygodnia pracy. Pokaż tę sytu-ację na rysunku. Jak zmieni si* wielko** bezrobocia?

b

Jaki wp*yw na gospodark* wywrze takie dzia*anie pa*stwa w d*ugim okresie?

Test

Wska* odpowiedzi, kt*re zawieraj* ca** prawd* i tylko prawd*.

1.

Wska*, kt*ra z tych wypowiedzi jest prawdziwa:

/A/ Bezrobocie strukturalne jest form* bezrobocia frykcyjnego.

/B/ Bezrobocie frykcyjne jest form* bezrobocia przymusowego.

/C/ Bezrobocie klasyczne jest form* bezrobocia frykcyjnego.

/D/ Bezrobocie cykliczne jest form* bezrobocia naturalnego.

a/ (A, B) b/ (B, C) c/ (C, D) d/ (D) e/ *adna z wypowiedzi A-D nie jest prawdziwa.

2.

„Oficjalna” wielko** bezrobocia bywa niedoszacowana z powo-du:

/A/ Istnienia w gospodarce „szarej strefy”.

/B/ Zbyt wysokiej relacji zasiłek-praca.

/C/ Zjawiska zniech*conego pracownika.

/D/ Rozpowszechnienia się pracy w niepe*nym wymiarze czasu.

a/ (A, B) b/ (A, B, C) c/ (A, B, D) d/ (C, D) e/ *adna z mo*-liwo*ci a-d.

3.

Si** zwi*zk*w zawodowych na rynku pracy zwi*ksza:

/A/ Prawo, zgodnie z kt*rym przynale*no** do zwi*zku jest wa-runkiem zatrudnienia pracownika (to si* nazywa sklep tylko dla swoich; ang. closed shop).

/B/ Prawo zabraniaj*ce pracodawcom zatrudniania na sta*e no-wych pracownik*w na miejsce tych pracownik*w, kt*rzy straj-kuj*.

/C/ Prawo pracodawc*w do lokautu.

/D/ Wym*g, zgodnie z kt*rym decyzja o strajku wymaga wy-ra*onego w tajnym g*osowaniu poparcia przynajmniej 50% za-trudnionych, a nie 66%, jak by*o do tej pory.

a/ (A, B) b/ (A, B, D) c/ (B, C, D) d/ (B, D) e/ *adna z mo*li-wo*ci a-d.

4.

Zapewne (ceteris paribus) naturalna stopa bezrobocia zwiększy się pod wp*ywem:

/A/ Spowodowanego wojn* przymusowego zatrudnienia wielu osób w przemy*le obronnnym.

/B/ Wzrostu udzia*u kobiet w*r*d aktywnych zawodowo.

/C/ Zmniejszenia si* udzia*u nastolatk*w w*r*d aktywnych za-wodowo.

/D/ Obni*enia przez pa*stwo zasi*k*w dla bezrobotnych.

a/ (A, B) b/ (B) c/ (B, D) d/ ( C) e/ *adna z mo*liwo*ci a-d.

5.

Często zbyt wysoka p*aca staje się przyczyną bezrobocia w sy-tuacji, kiedy:

/A/ Stosowana jest p*aca zach*caj*ca do efektywno*ci (ang. effi-ciency wage).

/B/ Pracownicy przedsi*biorstw (ang. insiders) utrudniaj* za-trudnienie „nowych” (ang. outsiders).

/C/ Stosowane s* p*ace minimalne.

/D/ Ludzie zmieniaj* prac*, szukaj*c jak najlepszej posady.

a/ (A, B, C) b/ (A, B, C, D) c/ (A, B, D) c/ (A, C, D) e/ (B, C, D).

Odpowiedzi, komentarze.

1.

a

Stopa bezrobocia stanowi następujący iloraz: liczba bezrobot-nych/liczba aktywnych zawodowo (w wieku 15 lat i wi*cej). Skoro tak, to stopa bezrobocia jest r*wna:

≈ 11,5%.

b

Wsp**czynnik aktywno*ci zawodowej stanowi iloraz: aktywni zawodowo/liczba ludno*ci (w wieku 15 lat i wi*cej). Skoro tak, to wsp**czynnik aktywno*ci zawodowej wynosi:

≈ 57,9%.

c

Wska*nik zatrudnienia stanowi następujący iloraz: liczba pracu-j*cych/liczba ludno*ci (w wieku 15 lat i wi*cej). Skoro tak, to wska*nik zatrudnienia jest r*wny:

≈ 51,2%.

2.

a

Ubezpieczycielem jest pa*stwo, kt*re gromadzi sk*adki ubez-pieczaj*cych si* - pod przymusem - pracownik*w.

b

Po pierwsze, pula sk*adek ubezpieczaj*cych si* „od bezrobocia” jest zasilana „z zewn*trz”, tzn. z bud*etu. W przypadku prywat-nego towarzystwa ubezpieczeniowego sytuacja taka nie mog*aby si* zdarzy*. Po drugie, o sposobie podzia*u puli sk*adek wp*y-waj*cych do Funduszu Pracy, czyli np. o wysoko*ci zasi*ku dla bezrobotnych, decyduj* urz*dnicy pa*stwowi. Tymczasem, wy-kupuj*c polis* ubezpieczeniow* i wybieraj*c konkretny rodzaj ubezpieczenia, ubezpieczaj*cy si* sami rozstrzygają o wysoko*-ci odszkodowania,

c

W przypadku ubezpieczenia „od bezrobocia” dochodzi do łą-czenia ryzyka. Sytuacja ta przypomina obowiązkowe ubezpie-czanie się kierowców od odpowiedzialności cywilnej w towa-rzystwach obezpieczeniowych.

d

Tak, „ubezpieczanie si*” od bezrobocia rzeczywi*cie jest dob-rem po**danym spo*ecznie. Zmuszaj*c pracownik*w do p*ace-nia sk*adek na Fundusz Pracy, pa*stwo nie dopuszcza do pow-stania sytuacji, w której niektórzy z nich, straciwszy pracę, *yj* na koszt innych os*b.

3.

a

14 os*b. 12/14, czyli prawie 86% z nich stanowi* bezrobotni kr*tkookresowi; 2/14, czyli nieco ponad 14% to bezrobotni d*ugookresowi.

b

W ka*dym z miesi*cy 33,(3) % bezrobotnych to bezrobotni kr*t-kookresowi, a 66,(6)% bezrobotnych to bezrobotni d*ugookre-sowi.

c

W nast*pnych miesi*cach bezrobocie powr*ci do wcze*niejsze-go poziomu. W odnośnych statystykach miejsce bezrobotnego kr*tkookresowego, kt*ry znalaz* prac*, zajm* inni bezrobotni kr*tkookresowi.

d

Tym razem poziom bezrobocia w spos*b trwa*y zmniejszy si* o 1/3, czyli z 3 do 2 os*b.

e

Z tablicy 13,4 na str. 387 w podr*czniku wynika, *e ponad 60% bezrobotnych w Polsce w 1995 r. stanowili bezrobotni d*ugok-resowi. Jak si* okazuje, tak*e w Polsce skuteczna walka z bez-robociem wymaga skupienia wysi*k*w w*a*nie na zwalczaniu bezrobocia d*ugookresowego.

4.

a

Prawo Okuna głosi, *e zmiana wielko*ci produkcji o 2,0-2,5% powoduje odwrotn* zmian* wielko*ci bezrobocia o - mniej wi*-cej - 1 punkt procentowy.

b

Przyczyn* prawa Okuna s* zmiany czasu pracy os*b zatrud-nionych, a tak*e efekt zniech*conego pracownika. Na przyk*ad, kiedy produkt krajowy brutto zwi*ksza si*, spadek bezrobocia okazuje si* wzgl*dnie niewielki, poniewa* - zamiast zatrudnia* nowych pracownik*w - przedsi*biorstwa wyd*u*aj* czas pracy os*b ju* zatrudnionych (chodzi np. o godziny nadliczbowe). W dodatku lepsza koniunktura w gospodarce skłania „zniech*co-nych pracownik*w” do powrotu na rynek pracy.

c

W latach sze**dziesi*tych prawo Okuna nie obowi*zywa*o w nakazowo-rozdzielczej gospodarce polskiej. W Polsce nie istnia* rynek pracy przypominaj*cy ten opisany w podr*czniku. (Na przyk*ad, p*ace by*y ustalane przez pa*stwo, a polskie przedsi*-biorstwa, zatrudniając pracowników, nie dba*y o maksymaliza-cj* zysku). W og*le nie wyst*powa*o jawne bezrobocie.

W miar* post*pu reform (np. prywatyzacji) w latach dziewi**dziesi*tych polska gospodarka coraz bardziej przypo-mina*a gospodarki, w kt*rych dominuje w*asno** prywatna i rynek. Jednak tak*e w tym okresie trudno m*wi* o dzia*aniu prawa Okuna. Przyczyn* by*a np. niespotykanie silna pozycja zwi*zk*w zawodowych w Polsce.

5.

a

„Zamro*enie p*ac”, kt*remu towarzyszy wprowadzenie cztero-dniowego tygodnia pracy, oznacza po prostu wzrost przeci*tnej godzinowej p*acy realnej. W rezultacie powstaje sytuacja poka-zana na rysunku obok. Skutkiem jest - oczywi*cie - pojawienie si* na rynku pracy przymusowego bezrobocia. Na rysunku odpo-wiada mu odcinek AB. Bezrobocie dobrowolne wynosi teraz BC, a nie ED.

b

W d*ugim okresie ujawni* si* skutki zablokowania normalnego dzia*ania rynku pracy. Cena pracy przestanie pełnić funkcje in-formacyjną. Przedsi*biorstwa nie b*d* w stanie wskazać pra-cownikom za pomoc* p*ac, w jakich zawodach praca jest szcze-g*lnie op*acalna. W rezultacie dojdzie do zak**cenia efektywnej alokacji pracy w gospodarce. W jednych ga**ziach zostanie za-trudnionych zbyt wielu pracownik*w, za to w innych b*dzie ich brakowa*o.

Test

1. e/; 2. d/; 3. b/; 4. b/; 5. a/.

5

W

AJ

LD

LF

C

B

A

W­₁

D

E

W*

L

0

L*

---