Źródła finansowania działalności UE: główne źródła finansowania to:

1. BUDŻET OGÓLNY- realizuje ponad 95% dochodów i wydatków UE;

Budżet ogólny UE- jest rocznym planem finansowym wspólnot opracowanym i wykonywanym przez Komisję Europejską
i podległe jej podmioty; powstał w 1965r. jako rezultat wieloletniego procesu integracji budżetów Europejskiej Wspólnoty Węgla i Stali (EWWiS), Europejskiej Wspólnoty Gospodarczej (EWG) oraz Europejskiej Wspólnoty Energii Atomowej (Euroatom); Budżet oparty jest na systemie środków własnych, których istota polega na tym, że składka przekazywana
na jego rzecz ma charakter nieodwołalny i automatyczny, a więc nie wymaga każdorazowego podejmowania decyzji przez władze państw członkowskich.

Jego specyficzne funkcje polegają na tym, że:

finansuje wspólnotowe polityki, służy osiąganiu spójności społeczno-ekonomicznej, wyrównuje bilans kosztów i korzyści procesu integracji;

Wielkość budżetu odpowiada zaledwie 1% PNB UE; obecnie wynosi on około 112 mld EUR, a więc około
220 EUR per capita;

Jego wielkość zdeterminowana jest pułapem środków własnych; środki na zobowiązania nie mogą przekraczać w ciągu roku budżetowego maksymalnego pułapu 1,335% PNB, zaś środki na płatności nie mogą przekraczać 1,27% PNB. Relacje środków na zobowiązania i płatności rozpatrywane są w perspektywie kilku lat.

Faktyczna wysokość środków zebranych w danym roku jest zazwyczaj niższa i waha się w granicach 1 - 1,19% PNB; różnica stanowi swego rodzaju zabezpieczenie w przypadku nieprzewidzianych wydatków, lub zbyt optymistycznych założeń wzrostu gospodarczego.

2. EUROPEJSKI FUNDUSZ ROZWOJU,

EFR służy wspieraniu społeczno-gospodarczego rozwoju tzw. terytoriów zamorskich: krajów afrykańskich, wysp karaibskich i Pacyfiku; jest on zasilany środkami pochodzącymi z wpłat państw WE, a nie środkami
z budżetu ogólnego. Jest tworzony każdorazowo decyzją Rady UE na określony czas w oparciu o wcześniej zawarte porozumienie z krajami-beneficjentami. W latach 1959-2005 fundusz ten powoływano 9-krotnie.

3. Operacje kredytowe i pożyczkowe

Działalność pożyczkowo-kredytowa przybiera najczęściej 2 formy:

zaciąganie kredytów na rynkach finansowych, z których następnie udzielane są pożyczki publicznym i prywatnym podmiotom realizującym cele Wspólnoty; zabezpieczeniem spłat tych pożyczek są środki zgromadzone w budżecie ogólnym. Środki te są forma pomocy państwom członkowskim na różne cele np. równoważenie bilansów płatniczych, rozwój infrastruktury, walkę z bezrobociem, rozwój małych i średnich przedsiębiorstw itp. Z pomocy tej korzystają także gospodarki podlegające transformacji np. Rumunia, Bułgaria, kraje byłego ZSRR; Udzielanie Europejskiemu Bankowi Inwestycyjnemu gwarancji spłaty udzielonych przez niego pożyczek i kredytów państwom spoza UE; gwarancje te obejmują najczęściej środki kierowane na rozwój infrastruktury w krajach Europy Środkowo-Wschodniej, Basenu Morza Śródziemnego, krajów Południowej Ameryki i Afryki oraz krajów Azji Centralnej.

Działalność kredytowo-pożyczkowa UE:

• umożliwia finansowanie przedsięwzięć, które ze względu na rozmiary nie mogłyby być kredytowane przez pojedyncze banki;

• zwiększa elastyczność finansową Wspólnoty, gdyż nie podlega sztywnym regułom gospodarki budżetowej;

4. POMOCNICZE INSTYTUCJE FINANSOWE: Europejski Bank Inwestycyjny (EBI), Europejski Fundusz Inwestycyjny (EFI), Europejski Bank Odbudowy i Rozwoju (EBOiR);

Europejski Bank Inwestycyjny- jest instytucja finansową UE; wspomaga prywatne i publiczne podmioty realizujące przedsięwzięcia inwestycyjne zgodnie z priorytetami UE. Inwestycje te maja głównie służyć rozwojowi ogólnoeuropejskich sieci komunikacyjnych, energetycznych, ochronie środowiska oraz rozwojowi edukacji i opieki zdrowotnej. Ponieważ EBI
nie jest nastawiony na maksymalizację zysku, udziela on stosunkowo konkurencyjnych kredytów i pożyczek.

Europejski Fundusz Inwestycyjny- jego celem jest wspieranie rozwoju małych i średnich przedsiębiorstw;
cel ten realizowany jest poprzez udzielanie gwarancji i poręczeń, inwestowanie w tzw. inkubator przedsiębiorczości oraz fundusze typu venture-capital. EFI prowadzi działalność nastawioną na maksymalizację zysku.

Europejski Bank Odbudowy i Rozwoju- nie jest instytucją finansową UE; za jego pośrednictwem jednak UE finansuje przedsięwzięcia realizowane w ramach programu Phare ( Program przebudowy ekonomicznej Europy Wschodniej )
oraz programu Tasic ( Program pomocy technicznej dla krajów byłego ZSRR );

• Budżet ogólny Unii Europejskiej

1. Funkcje budżetu UE

Budżet ogólny jest ponadpaństwowym rocznym planem dochodów i wydatków Wspólnoty. Dochody i wydatki budżetowe uchwalane są przez Radę Unii Europejskiej i Parlament Europejski w formie aktu prawnego. Upoważnia
on jedynie Komisję Europejską do pobierania dochodów i dokonywania wydatków. Nakładanie obciążeń podatkowych na podatników i wydatkowania środków na określone cele odbywa się na podstawie odpowiednich aktów wykonawczych do budżetu.

Budżetowi ogólnemu przypisuje się najczęściej następujące funkcje:

fiskalna- gromadzenie dochodów na pokrycie niezbędnych potrzeb publicznych Wspólnoty, unikając nadmiernych obciążeń fiskalnych; za sprawiedliwe uznaje się obciążenia fiskalne proporcjonalne do udziału państw członkowskich w tworzeniu PKB UE. redystrybucyjna- najpierw państwa członkowskie odprowadzają składkę do UE, następnie otrzymują z budżetu środki, które wydatkują zgodnie z ustalonymi kryteriami; środki przeznaczone są na realizację wspólnej polityki społeczno-gospodarczej, przy czym ponad 2/3 jest alokowana w rolnictwie i rozwoju regionalnym; alokacyjna- UE poprzez obciążenia fiskalne państw ogranicza ich możliwości w wykorzystaniu czynników produkcji i tworzeniu dóbr, a następnie za pomocą kierowania środków na realizację określonych zadań sama dokonuje alokacji. Alokacja następuje w tych obszarach w których państwa członkowskie, ani mechanizmy rynkowe nie są wystarczająco optymalne, np. opłacalność produkcji rolnej, ochrona środowiska, równomierny rozwój regionalny, badania i rozwój nowych technologii. stymulująca- polega na oddziaływaniu na decyzje gospodarcze konkretnych podmiotów co do kierunku i rodzaju działalności preferowanej przez UE, np. program współpracy obszarów przygranicznych, program rozwoju i modernizacji obszarów wiejskich; informacyjno-kontrolna- wysokość i struktura dochodów i wydatków dostarcza informacji o zjawiskach społeczno-gospodarczych na terenie UE, np. wzrost dochodów z ceł, z Vat, wydatków strukturalnych;

2. Zasady budżetowe.

Budżet UE oparty jest na następujących zasadach:

1. zasada jedności- wszystkie dochody i wydatki powinny być ujęte w jednym budżecie; zasada ta nigdy nie była
   w pełni przestrzegana; Odstępstwami od niej są np.:

funkcjonowanie EFR i działalność pożyczkowa; możliwość dodatkowego finansowania przez państwa członkowskie (poza budżetem ogólnym) wspólnej polityki zagranicznej, polityki sprawiedliwości i spraw wewnętrznych; funkcjonowanie tzw. Agencji Wspólnoty Europejskiej, które posiadają odrębne budżety, np. Europejskie Centrum Szkoleń, Europejska Agencja Ochrony Środowiska;

2. zasada uniwersalności- dochody z poszczególnych źródeł nie są łączone z określonymi wydatkami; zasada ta nie zawsze jest respektowana: dochody wiązane są z wydatkami najczęściej wtedy, gdy nie wszystkie kraje uczestniczą w danym przedsięwzięciu, np. operacje cukrowe, przedsięwzięcia badawcze;

3. zasada roczności- od 1 stycznia do 31 grudnia;

dochodami są środki uzyskane do końca roku, ale w ściśle określonych przypadkach mogą tu być zaliczone kwoty z innych lat, np. wpłaty z ceł grudniowych zaliczane są do dochodów stycznia; zasada roczności w pełni dotyczy wydatków bieżących; w odniesieniu do wydatków wieloletnich w celu utrzymania zasady roczności przedstawia się je w formie tzw. asygnat zróżnicowanych (zobowiązania i płatności)

4. zasada równowagi- oznacza, ze dochody budżetowe muszą równać się wydatkom; aby zapewnić osiągnięcie zaplanowanej równowagi wprowadzono instrument finansowy nazywany ujemną rezerwa; jest ona planowana
   w budżecie i powstaje z oszczędności w wydatkach, które następnie kierowane są na nieprzewidziane wydatki;

5. zasada szczegółowości- w odniesieniu do dochodów oznacza dokładne sprecyzowanie ich źródeł, do wydatków
   zaś obowiązek merytorycznego ich uzasadniania zgodnego z celami UE i dokładne określanie przeznaczenia;

6. zasada wspólnego pieniądza- dochody i wydatki od 1999 r. ustalane są w Euro;

7. zasada jawności- oznacza powszechny dostęp do budżetu ogólnego, sprawozdania i aktów wykonawczych;

Zarządzanie finansami UE powinno ponadto opierać się na zasadach:

ekonomiczności- wystarczające dochody przy najniższych kosztach; wydajności- rezultaty powinny być optymalne w stosunku do zaangażowanych środków; efektywności- wydatki maja zapewnić realizację konkretnych celów UE;

Przestrzeganie wymienionych zasad wymaga zastąpienia dotychczasowego systemu zarządzania budżetem opartym
na dostępnych środkach, nowym systemem zarządzania przez cele ( activity-based budgeting, ABB ). Ustalono
200 celów zgrupowanych w 30 obszarach społeczno-gospodarczych.

3. Struktura i prezentacja budżetu.

Budżet składa się:

1. ze skróconego zestawienia dochodów i wydatków, które obejmuje głównie:

przewidywane dochody na dany rok, przewidywane dochody z roku poprzedniego, dochody za rok n-2, środki na pokrycie zobowiązań i środki na pokrycie płatności na dany i poprzedni rok, zobowiązania zaciągnięte i pokryte w roku n-2;

2. z 8 działów zawierających dochody i wydatki głównych instytucji UE, takich jak:

I. Parlament Europejski II. Rada III. Komisja IV. Europejski Trybunał Sprawiedliwości V. Trybunał Obrachunkowy VI. Komitet Ekonomiczno-Społeczny VII. Komitet Regionów VIII. Rzecznik Praw Obywatelskich

Wydatki określone w tych działach, z wyjątkiem II., maja wyłącznie charakter administracyjny. Dział Komisji,
który stanowi 95% wydatków, dzieli się na sekcję A- wydatki administracyjne i sekcję B- wydatki operacyjne.

Sekcja B- wydatki operacyjne obejmuje 9 podsekcji:

B1. Europejski Fundusz Gwarancji i Orientacji Rolnictwa, Sekcja Gwarancji; B2. Działania Strukturalne, B3. Oświata, młodzież, kultura, polityka audiowizualna, informacyjna, polityka społeczna i zatrudnienie, B4. Energia, Euroatom, środowisko, B5. Ochrona konsumenta, rynek wewnętrzny, przemysł, sieci transeuropejskie. B6. Badania i rozwój, B7. Działania zewnętrzne, B8. Wspólna polityka zagraniczna i bezpieczeństwo B0. Gwarancje i rezerwy

Większość wydatków operacyjnych jest dokonywana z różnych funduszy celowych, tworzonych w celu realizacji ściśle określonych zadań Wspólnoty. Każdy fundusz jest administrowany przez zarząd, w składzie którego zasiadają przedstawiciele Komisji Europejskiej oraz państw członkowskich. Fundusze te nie mają osobowości prawnej lecz są integralna częścią budżetu ogólnego. Ich wydatki podlegają corocznej autoryzacji Parlamentu. Dlatego przyjmuje się, że budżet ogólny w przeważającej części składa się z funduszy celowych. Najważniejsze fundusze to:

• Europejski Fundusz Orientacji i Gwarancji Rolnej ( obecnie: Fundusz Rozwoju Obszarów Wiejskich ),

• Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego,

• Europejski Fundusz Społeczny ( Socjalny ),

• Finansowy Instrument Wspierania Rybołówstwa ( obecnie: Europejski Fundusz Rybołówstwa ),

• Fundusz Spójności;

Dalszy podział dochodów i wydatków wynika z właściwej klasyfikacji budżetowej. Dzieli się je na: tytuły, rozdziały, artykuły i punkty.

Klasyfikacja dochodów wg tytułów obejmuje:

Tytuł 1- Własne źródła

Tytuł 2- Wpłaty finansowe

Tytuł 3- Dostępne nadwyżki,

Tytuł 4- Pozostałe podatki, opłaty i należności,

Tytuł 5- Dochody z działalności administracyjnej instytucji;

Tytuł 6- Wpłaty z programów, zwrotów wydatków i dochody z usług;

Klasyfikacja wydatków administracyjnych budżetu ogólnego UE wg tytułów obejmuje:

Tytuł 1- Wydatki związane z pracującymi w instytucji;

Tytuł 2- Budynki, wyposażenie i pozostałe wydatki operacyjne;

Tytuł 3- Wydatki związane ze specjalnymi funkcjami pełnionymi przez instytucje;

Tytuł 4- Współpraca międzynarodowa, międzynarodowe usługi i operacje;

Tytuł 5- Przetwarzanie informacji;

Tytuł 6- obsługa i wydatki administracyjne związane z delegacjami;

Tytuł 7- Wydatki na obsługę kadry pracowniczej i administracji;

Tytuł 8- Pozostałe wydatki.

Własne źródła dochodów budżetu UE:

UE posiada własne źródła dochodów, są to podatki, opłaty i inne świadczenia ponoszone na rzecz Wspólnoty bez dodatkowych decyzji organów decyzyjnych państw członkowskich. Dochody UE pochodzą z następujących źródeł własnych:

1. cła rolne i opłaty cukrowe;

2. cła handlowe ( na artykuły przemysłowe );

3. podatek od wartości dodanej

4. wpłaty państw członkowskich z tytułu PNB tzw. czwarte źródło;

5. inne źródła;

Dwa pierwsze określane są mianem tradycyjnych źródeł własnych ( TOR ) z dwóch powodów:

• są pobrane w ramach wspólnotowych polityk;

• zostały ustanowione oryginalna decyzja Rady w sprawie systemów środków własnych z 1970 r.;

CŁA ROLNE:

• nakładane są na produkty rolne importowane spoza UE, których ceny są niższe od cen wolnorynkowych występujących w UE;

• ustalane są na podstawie decyzji Rady w porozumieniu z Komisja i Parlamentem;

• zazwyczaj przewyższają światowe ceny produktów rolnych ( zdaniem UE światowe ceny są niższe od cen unijnych ponieważ państwa te dofinansowują rolnictwo );

• swobodny przepływ tych towarów na rynek unijny doprowadziłby do ograniczenia produkcji rolnej w UE;

OPŁATY CUKROWE:

• ponoszone są przez producentów cukru, izoglukozy i inuliny;

• mają charakter celowy ponieważ w całości wydatkowane są w sektorze rynku cukrowego;

• obejmują one: *opłaty uzależnione od poziomu produkcji, które służą pokryciu kosztów interwencji na rynku cukru
  ( stawka opłaty 2% x cena interwencyjna skupu x wielkość kontyngentów ), *opłaty od zapasów, pobierane
  są na pokrycie kosztów magazynowania, które służy utrzymaniu ciągłości dostaw cukru ( 20 EUR za tonę cukru ); *opłaty dodatkowe służą pokryciu strat w produkcji cukru w latach 1988-1989 nie pokrytych opłatami produkcyjnymi;

CŁA HANDLOWE ( przemysłowe ), które stosuje UE w stosunkach handlowych z krajami trzecimi obejmują:

cła konwencjonalne- ustalane na podstawie porozumień UE ze Światową Organizacją Handlu (WTO), stosowane są wobec krajów należących do WTO, z którymi Wspólnota podpisała stosowane umowy; cła autonomiczne- ustala samodzielnie UE, stosuje się je w tych przypadkach, w których nie maja zastosowania cła konwencjonalne; cła antydumpingowe- nakładane są na tzw. produkty dumpingowe, wprowadzane są na wniosek podmiotu UE, który poniósł straty w wyniku wprowadzenia na rynek UE produktów dumpingowych (cena eksportowa do UE jest niższa niż cena podobnego produktu, występującego w normalnym handlu kraju eksportującego); cła antysubwencyjne- wprowadzane są na towary subsydiowane sprowadzane do UE, subsydia, które powodują, ze ceny są niższe, mogą mieć postać grantów, pożyczek, zwolnień i ulg podatkowych, zwolnień i ulg celnych; nie są nakładane na produkty i usługi subsydiowane związane z działalnością badawczo-naukową; nakładane są przez Radę UE na wniosek podmiotu UE, który ucierpiał w wyniku subsydiów; cła na import węgla i stali- taryfy celne ustalają bezpośrednio państwa członkowskie, muszą się one mieścić w limitach ustalonych przez UE;

Obowiązek zebrania dochodów ze źródeł tradycyjnych i odprowadzenia ich do budżetu ogólnego spoczywa
na państwach członkowskich. Na pokrycie kosztów tych operacji państwa członkowskie mają prawo zatrzymania
od 2001 r. 25% ( przedtem 10% ) zebranych środków.

DOCHODY Z VAT-u- to źródło było możliwe do wprowadzenia dzięki zharmonizowaniu podatku od wartości dodanej
w UE; zasady obliczania wpłat z tego podatku do budżetu ogólnego UE są jednak odmienne od reguł jego ustalania
na rzecz budżetów krajowych; wielkość tego środka jest ustalana przez pomnożenie:

• indywidualnej dla każdego państwa podstawy opodatkowania określanej za pomocą metody dochodowej
  ( przedzielenie wpływów z VAT przez przeciętną stawkę podatku w danym kraju );

• przez ujednoliconą stawkę podatku dla wszystkich krajów (różnica między stawka maksymalną a tzw. stawką zamrożoną);

Podstawa opodatkowania od 1999 r. dla każdego państwa nie może przekraczać 50% jego PKB, stawka maksymalna
od 2004 r. wynosi 0,50%, stawka zamrożona jest równa udziałowi rekompensaty dla Wielkiej Brytanii w sumie wszystkich podstaw opodatkowania.

Rekompensata dla Wielkiej Brytanii- otrzymuje ją od pozostałych krajów na pokrycie nierównowagi budżetowej powstałej
w wyniku nadwyżki wpłat do budżetu ogólnego UE nad środkami uzyskiwanymi; wynosi ona 0,66% wielkości nadwyżki;
ma ona formę redukcji podatku VAT w kolejnym roku, a jeśli to nie wystarcza następuje redukcja wpłat
z tzw. czwartego źródła. Rekompensatę płacą pozostali członkowie UE proporcjonalnie do ich udziału w PKB UE,
z wyłączeniem Austrii, Niemiec, Holandii i Szwecji, które płacą ¼ udziału. Ma ona formę zwiększonych wpłat z VAT
i PKB; płatności te jednak są odrębnie dokonywane i ewidencjonowane, dlatego czasami traktuje się je jako odrębne źródło. Wpłaty państw członkowskich uzależnione od ich udziałów w PKB UE: zostały wprowadzone w 1988 r. jako instrument równoważący, domykający budżet; wysokość tego źródła ustalana jest jako różnica między wielkością planowanych wydatków i dochodów pochodzących z trzech źródeł. Udział danego państwa w składce jest proporcjonalny do udziału w PKB UE.

INNE ŹRÓDŁA- do nich zalicza się m.in. podatki i składki od wynagrodzeń osób zatrudnionych w instytucjach UE, nadwyżki z lat ubiegłych, dochody działalności instytucji UE. Nie są one stałe i w budżecie ogólnym maja małe znaczenie.

Zasady ustalania własnych źródeł dochodów:

Poprzez zasady ( kryteria ) ustalania własnych źródeł dochodów najczęściej rozumie się ogólne reguły jakim powinien odpowiadać racjonalny system podatkowy zasilający budżet UE. Często ze względu na ponad narodowy charakter, zarówno teoretycy jak i praktycy, odwołują się do zasad fiskalizmu państwa federalnego. Przyjmując takie podejście można wymienić zasady:

1. ekonomiczne- do zasad ekonomicznych zalicza się głównie:

kryterium sprawiedliwości- jest spełnione gdy wystąpi proporcjonalność obciążeń fiskalnych państw członkowskich do ich udziału w tworzeniu PKB UE; obciążenia nie powinny również ograniczać dotychczasowych przywilejów socjalnych mieszkańców UE i nie mogą również hamować aktywności gospodarczej;

2. administracyjne:

Koszty poboru na szczeblu ponad narodowym powinny być niższe od kosztu poboru na szczeblach narodowych, źródła dochodów powinny być elastyczne w stosunku do koniunktury gospodarczej; własne źródła powinny być wystarczające na pokrycie potrzeb budżetowych w dłuższym okresie ( perspektywa finansowa ); źródła dochodów powinny być pewne i stabilne; konstrukcja źródeł nie może sprzyjać oszustwom podatkowym;

3. polityczne:

Osiągnięcie kompromisu politycznego na szczeblach narodowych i na poziomie UE jest podstawowym warunkiem realizacji jakichkolwiek przedsięwzięć wspólnotowych; jednocześnie sposób stanowienia źródeł dochodów powinien zapewnić niezależność finansowa organów UE od państw członkowskich; warunkiem zastosowania danego źródła jest jego występowanie na terenie wszystkich państw członkowskich oraz zharmonizowanie jego konstrukcji; wprowadzenie każdego źródła powinno być uzasadnione koniecznością poniesienia dodatkowych wydatków; własne źródła powinny być ściśle powiązane z polityka społeczno-gospodarczą UE ( dochody maja być wydatkowane zgodnie z regulacjami prawnymi );

UE powinna posiadać kompetencje do stanowienie tylko takich podatków i opłat, które stanowione przez państwa członkowskie, zakłócają swobodny przepływ towarów, usług, kapitału i siły roboczej na rynku UE. W praktyce największą wagę przywiązuje się do następujących zasad:

• wydajności,

• przejrzystości,

• stabilności,

• prostoty,

• taniości,

• efektywnej alokacji czynników produkcji,

• sprawiedliwego ponoszenia obciążeń fiskalnych,

• autonomii finansowej UE;

Zasady i wady własnych źródeł dochodów:

Z punktu widzenia wymienionych kryteriów najczęściej ocenia się, że obowiązujący system dochodów własnych spełnia kryteria:

1. wydajności, zapewniając pokrycie wydatków w krótkim i długim okresie czasu;

2. stabilności, wyrazem czego jest utrzymanie w perspektywie finansowej 2000-2006 górnego limitu dochodów
   z własnych źródeł na poziomie z roku 1999 wynoszącym 1,27% PKB UE oraz występowanie rezerwy
   na nieprzewidziane wydatki w wysokości 0,14% PKB UE; w perspektywie finansowej na lata2007-2013 górny limit określono na poziomie 1,24% PKB UE, rezerwę zaś na poziomie nie przekraczającym 0,16% PKB UE.

Aktualny system nie spełnia jednak kryteriów:

1. przejrzystości, jest bowiem skomplikowany tak dla obywateli jak i przedsiębiorstw; spełnienie tego kryterium wymaga związku między podatkami płaconymi do budżetu ogólnego a korzyściami; kryterium to spełnia co, płacone jest bowiem przez podmioty i obywateli oraz w całości zasila budżet UE; Nie spełnia go tzw. czwarte źródło, które cechuje bardzo skomplikowana metodyka obliczania, a ponadto nie wszyscy obywatele wiedza, że VAT zasila budżet UE; małą transparentnością charakteryzują się również dochody z tzw. czwartego źródła- są to bowiem środki pochodzące bezpośrednio z budżetów poszczególnych członków;

2. kryterium niskich poborów jest także trudne do spełnienia;

3. kryterium sprzyjania efektywności alokacji zasobów, ze względu na fakt, ze głównym źródłem dochodów jest tzw. źródło czwarte, realizowane jest w niewielkim stopniu;

4. kryterium sprawiedliwości ciągle budzi kontrowersje, chociaż należy podkreślić, ze obecny system jest bardziej sprawiedliwy od funkcjonującego przed rokiem 1988; zmiany były wynikiem zmniejszania obciążeń z tytułu VAT-u
   i zwiększanie udziału z tzw. czwartego źródła; w latach 1988-2003 podstawa opodatkowania w podatku od wartości dodanej została zmniejszona z 55% do 50% PKB, a maksymalna stawka podatku z 1,4% do 0,75%;

5. najwięcej problemów wynika jednak z zasady zachowania pełnej autonomii finansowej; wynika to z faktu, ze prawie 70% dochodów budżetu UE pochodzi z tzw. czwartego źródła; dominacja tego źródła zwiększa dysproporcje miedzy wpłatami i uzyskiwanymi korzyściami przez poszczególne kraje; na początku lat '70 płatnikiem netto były tylko Niemcy;
   od początku lat '90 są nimi również: Wielka Brytania, Włochy, Francja i Holandia;

Kierunki reformowania własnych źródeł dochodów:

Najczęściej wymienia się trzy sposoby uproszczenia źródeł dochodów własnych:

1. zniesienie tradycyjnych źródeł- uzasadnieniem tej zmiany jest spadek znaczenia tradycyjnych źródeł w budżecie UE; wpływy z nich trafiałyby do krajów członkowskich, w których następuje ostateczna konsumpcja importowanych dóbr; zaletą tej metody jest jej przejrzystość; główne wady natomiast polegają na: *braku dostatecznego związku
   z celami UE, *braku wystarczającej gwarancji osiągnięcia przez UE autonomii finansowej i politycznej;

2. pozostawienie jedynie tzw. czwartego źródła- polega na wprowadzeniu wyłącznie bezpośrednich wpłat państw członkowskich w zależności od ich udziału w PKB UE;

3. uproszczenie wpłat z WAT-u- sprowadza się przede wszystkim do odstąpienia od powiązania podatku VAT
   z rekompensatą dla Wielkiej Brytanii i zastosowanie jednolitej stawki dla wszystkich krajów członkowskich;

Rozważa się także zastąpienie bezpośrednich wpłat członków Wspólnoty nowymi źródłami, takimi jak:

• podatek dochodowy od osób prawnych

• podatek dochodowy od osób fizycznych

• podatek od zysków kapitałowych

• podatek akcyzowy

• zmodyfikowany VAT

• podatek ekologiczny i komunikacyjny

Największą wagę przywiązuje się do:

1. zmodyfikowanego podatku od wartości dodanej- w celu zwiększenia przejrzystości VAT-u podlegałby
   on rozdzieleniu na odrębne części pomiędzy budżety narodowe a budżet ogólny; podstawa opodatkowania wynikałaby
   z deklaracji podatkowych; wysokość stawki nie jest rozstrzygnięta i waha się od 0% do 3% w zależności od dobra
   lub usługi; przy czym nie przewiduje się wzrostu obciążeń z tytułu podatku dochodowego od wartości dodanej;

2. podatku od spółek- przewiduje się, ze europejski podatek od spółek będzie dotyczył tylko jednostek posiadających status tzw. przedsiębiorstwa europejskiego; został on sprecyzowany przez Radę UE i obejmuje jedynie przedsiębiorstwa międzynarodowe; stawka opodatkowania byłaby jednolita; harmonizacji powinny ulec główne elementy wpływające
   na podstawę opodatkowania, które różnią się miedzy krajami w największym stopniu takie jak np.: zasady amortyzacji, odliczenia strat, zasady rozliczenia dywidend;

3. uproszczenie wpłat z VAT-u- akcyzowy podatek energetyczny nakładany byłby na paliwo używane w ruchu drogowym; stawka tego podatku na rzecz budżetu UE wykazywana byłaby na rachunkach odrębnie; jego wprowadzenie byłoby stosunkowo proste ze względu na zharmonizowanie akcyzy w UE;

Najczęściej ocenia się, ze największe szanse na ostatni kierunek reform polegający na zastąpieniu tzw. czwartego źródła dochodów własnych UE nowymi źródłami dochodów;

Beneficjenci i płatnicy netto do budżetu ogólnego UE: problemy pomiaru efektów integracji

Brak jest jednolitego miernika efektów integracji; ocena skutków zależy od ich rozkładu w przestrzeni i czasie;
wiele efektów integracji, skutkującej liberalizacją handlu i przepływu czynników produkcji ma charakter trudny
do pomiaru. Dla celów zdefiniowania zjawiska płatników i beneficjentów stosuje się różne miary, prowadzące
do odmiennych wniosków, np.: wielkości bezwzględne, per capita, wielkości wyrażone w % PNB.

Najwięksi beneficjenci wg pozycji budżetowej netto w 2004 r. ( metodologia Komisji Europejskiej ) to:

• Hiszpania 8,5 mld EUR

• Grecja 4,2 mld EUR

• Portugalia 3,2 mld EUR

• Irlandia 1,6 mld EUR

• Polska 1,4 mld EUR

Najwięksi płatnicy wg pozycji budżetowej netto w 2004 r. ( metodologia Komisji Europejskiej ) to:

• Niemcy 7,1 mld EUR

• Włochy 2,9 mld EUR

• Wielka Brytania 2,9 mld EUR

• Holandia 2,0 mld EUR

• Szwecja 1,1 mld EUR

Najczęściej stosowana miarą jest udział w dochodach i wydatkach z budżetu ogólnego. Największy udział w dochodach
( wpłatach ) w 2004 r. miały:

• Niemcy 21,3%

• Francja 16,8%

• Włochy 14,5%

• Wielka Brytania 12,3%

• udział Polski wynosił 1,4%

Największy udział w wydatkach w 2004 r. miały:

• Hiszpania 17,1%

• Francja 14,7%

• Niemcy 12,9%

• Włochy 10,9%

• udział Polski wynosił 3,1%

Propozycje mechanizmu korygującego nierównowagi budżetowe:

Poszerzenie UE zwiększyło różnice miedzy beneficjentami i płatnikami; Komicja Europejska zaproponowała wprowadzenie mechanizmu korygującego nierównowagi budżetowe ( GCM ); mechanizm byłby uruchamiany w sytuacji gdyby wpłaty netto przekraczały 0,35% PKB danego państwa; polegałby on na zwrocie 2/3 nadwyżki ponad 0,35% PKB; rabat nie mógłby przekroczyć 7,5 mld EUR rocznie; byłby od finansowany przez wszystkie państwa proporcjonalnie do ich udziału w PKB UE. Propozycja ta nie spotkała się z akceptacja większości państwa, między innymi z następujących powodów:

• czyni system środków własnych mniej przejrzystym,

• utrudnia problem rewizji rabatu brytyjskiego, który w przyszłości będzie rósł;

• przeciwna była również Wielka Brytania, ponieważ jej rozliczenia z budżetu UE uległyby pogorszeniu;

Wydatki budżetowe. Rodzaje wydatków:

1. Podział wg kryterium celów polityki społeczno-gospodarczej UE: wydatki administracyjne i wydatki operacyjne
   ( podział na subsekcje ).

2. Podział wg kryterium stopnia zaawansowania wydatków oraz ich zakresu: asygnaty zróżnicowane ( zobowiązania
   i płatności ).

3. Podział wg kryterium ich przymusu: obligatoryjne ( przymus wynika z traktatów i aktów wykonawczych do nich )
   i nieobligatoryjne ( wynikające z dodatkowych decyzji ).

O tym na co wydatkowane są środki UE decydują: Rada, Parlament i Komisja Europejska.

Wydatki wg subsekcji:

1. B 1- wydatki z EFOiGW ( obecnie FROW ) prawie całkowicie pokrywają koszty wspólnej polityki rolnej głównie
   w zakresie:

promocji eksportu produktów rolnych poza UE: dopłaty do eksportowanych produktów rolnych w celu zrównania ich ceny z cenami światowymi, organizacji wspólnego rynku rolnego: w postaci dopłat do cen produktów rolnych, dopłaty do przechowywania, do produkcji, dopłaty do dochodów itp.; tzw. rozwoju obszarów rolnych tj. przedsięwzięć, których celem jest lepsza organizacja wspólnego rynku np. poprzez pomoc dla młodych rolników na zasiedlenie, rozwój agroturystyki, wcześniejsze emerytury;

Z sekcji tej nie są pokrywane koszty wieloletnich programów inwestycyjnych obszarów wiejskich.

2. B 2- ze środków tych finansowane są głównie operacje strukturalne, tj. inwestycje przyczyniające się do rozwoju regionalnego; mają one formę dotacji udzielanych z inicjatywy podmiotów publicznych lub prywatnych krajów UE.
   W latach 2000-2006 miały one formę dotacji strukturalnych kierowanych głównie na:

rozwój regionów, charakteryzujących się dochodem na mieszkańca mniejszym niż 75% przeciętnego PKB na mieszkańca; wspieranie przemian strukturalnych obszarów charakteryzujących się np. wysokim bezrobociem, degradacja środowiska; racjonalne wykorzystanie zasobów rybnych;

Obok dotacji inna forma wspierania rozwoju regionalnego są tzw. inicjatywy wspólnotowe; inicjatywy te ponoszone
są przez Wspólnotę dla krajów z UE jak i spoza Unii. Najważniejsze są następujące przedsięwzięcia wspólnotowe:

• INTERREG- dotyczy transgranicznej współpracy regionalnej, służący wyposażeniu regionów przygranicznych jednolitą infrastrukturą gospodarczą;

• URBAN- środki przeznaczone są na rozwój małych i średnich miast;

• LEADER +- środki przeznaczone są na integrację społeczno-gospodarczą społeczności wiejskich;

• EQUAL- środki przeznaczone są na zwalczanie nierówności na rynku pracy.

Operacje strukturalne i inicjatywy wspólnotowe generalnie finansowane są z czterech funduszy strukturalnych występujących w ramach budżetu ogólnego:

• Europejskiego Funduszu Orientacji i Gwarancji Rolnych ( EFOiGR, obecnie FROW );

• Finansowy Instrument Orientacji Rybołówstwa ( FIOR, obecnie EFR );

• Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego ( EFRR );

• Europejski Fundusz Społeczny ( EFS );

W przypadku inicjatyw wspólnotowych mogą wystąpić jeszcze inne źródła finansowania, np. budżety poszczególnych państw, dotacje EBI.

3. B 3- w ramach B3 finansuje się głównie:

Program Socrates, którego celem jest wzrost poziomu edukacji w Europie oraz zwiększenie dostępu do edukacji poprzez rozwój współpracy międzynarodowej ( edukacja podstawowa, średnia, wyższa, dla dorosłych, nauka jazdy ); Program Leonardo- służy podnoszeniu kwalifikacji zawodowych mieszkańców UE, poprzez organizację nowoczesnych kursów i szkoleń; Program Młodzież dla Europy, ma upowszechniać wspólne europejskie edee wśród młodzieży w wieku 15-20 lat ( zwalczanie zjawiska ksenofobii, rasizmu, poszanowanie różnic kulturowych i narodowych );

Ponadto w ramach B3 ujęte są wydatki na:

• rozwój przemysłu audiowizualnego,

• promowanie szeroko rozumianej kultury,

• ochronę socjalna osób starszych i niepełnosprawnych;

• zwalczanie chorób i uzależnień,

• systemy zwiększające dostęp do informacji.

4. B 4- obejmuje środki na realizację:

wspólnej polityki energetycznej poprzez działania na rzecz wykorzystania odnawialnych źródeł energii, oszczędne wykorzystanie już istniejących, ograniczenie zanieczyszczeń spowodowanych zużyciem paliw; ochrony nuklearnej poprzez dbanie o bezpieczeństwo urządzeń i utylizację odpadów ( Euroatom ); ochrony środowiska naturalnego w szczególności działań wywołanych zmianami w klimacie, wpływem środowiska na zdrowie, bogactwami naturalnymi i odpadami;

5. B 5- w ramach tej subsekcji środki przeznaczone są głównie na:

politykę konsumencka mającą na celu podnoszenie standardów sprzedaży i usług oraz ochronę praw konsumenta; umacnianie jednolitego wewnętrznego rynku UE poprzez podnoszenie jakości oferowanych towarów i usług, polepszenie organizacji rynków finansowych, ujednolicanie warunków prowadzenia działalności gospodarczej; rozwój sieci transeuropejskich: infrastruktury transportowej ( drogi, koleje, lotniska, bezpieczeństwo i punktualność ), energetycznej ( głównie połączenie sieci ) oraz telekomunikacyjnej; pomoc na rekonstrukcję obejmującą wydatki na pokrycie kosztów oprocentowania od udzielonych przez UE pożyczek na usuwanie skutków kataklizmów; realizację programów restrukturyzacji przemysłu;

Ponadto B5 obejmuje wydatki na zarządzanie rynkiem pracy, innowacje technologiczne, informację statystyczna, likwidację przejawów niesprawiedliwości społecznej i przestępczości;

6. B 6- zawiera wydatki na:

badania bezpośrednie dotyczące polityki społeczno-gospodarczej UE prowadzone przez Wspólne Centrum Badań; Badania pośrednie polegające na współfinansowaniu przez UE projektów badawczych przygotowanych przez międzynarodowe zespoły badawcze;

7. B 7- zawiera wydatki na tzw. operacje zewnętrzne dla krajów spoza UE, które przybierają najczęściej formę:

pomocy finansowej w formie bezzwrotnych pożyczek, doradztwa ekonomicznego, pomocy organizacyjnej, pomocy żywnościowej, pomocy w obronie praw człowieka i demokracji;

8. B 8- zawiera wydatki na wspólna politykę zagraniczna i bezpieczeństwo; celem ich jest: zapewnienie pełnego bezpieczeństwa krajom UE oraz ograniczenie konfliktów w innych krajach w ramach współpracy międzynarodowej
   np. z ONZ, NATO;

9. B 0- obejmuje gwarancje i rezerwy z tytułu operacji pożyczkowych UE w dwóch rodzajach operacji finansowych:

w pierwszym przypadku UE udziela gwarancji pożyczkodawcy, ze pokryje jego straty w przypadku niespłacenia długu przez pożyczkobiorcę; w drugim przypadku UE udziela takich gwarancji EBI;

Perspektywa finansowa:

Perspektywy finansowe są ogólnymi planami finansowymi obejmującymi okresy kilkuletnie ( 5-7 letnie ):

1988-1992, 1993-1999, 2000-2006, 2007-2013.

Pozwalają na podejmowanie działań o dłuższym niż rok horyzoncie czasowym. Perspektywy finansowe odróżnia
od budżetów rocznych:

• brak strony dochodowej,

• określenie szczegółowości wydatków na poziomie limitów w odniesieniu do głównych ich grup;

Podział wydatków na grupy odzwierciedla priorytety polityczne przyjęte przez kraje członkowskie. Perspektywa składa się
z dwóch zasadniczych części:

1. środki na zobowiązania podzielone na grupy zbliżone do subsekcji;

2. środki na płatności ujęte tylko w ogólnej kwocie;

Obie wielkości podawane są w mld EUR i jako % Dochodu Narodowego Brutto ( DNB ) UE.

Dotychczasowe perspektywy finansowe:

Perspektywy finansowe ( PF ) zawierane są w ramach uzgodnień pomiędzy Radą UE, Parlamentem Europejskim
i Komicja Europejską.

1. pierwsze porozumienie podpisano w 1988 r., zawierało ono PF na lata 1988-1992 tzw. I Pakiet Delors'a: zakładał reformy systemu finansowego Wspólnoty, limity środków własnych ( 1988- 1,15% DNB, 1992- 1,20% DNB ), dyscyplina budżetowa dla krajów członkowskich UE, wydatki rolne nie mogą wzrosnąć do nie więcej niż 74% DNB, wydatki strukturalne w 1993 r. dwukrotnie wyższe niż w 1987, 4 środek własny;

2. drugie porozumienie podpisano w 1993 r. wraz z nową PF na lata 1993-1999, tzw. II Pakiet Delors'a: uwzględniono postanowienia Traktatu z Maastricht ( 60%- dług publiczny, 3%- deficyt budżetowy ); limit wydatków podniesiony
   z 1,20% do 1,27% DNB, nowe zasady współpracy- trialog, nowa zasada negatywnej kodecyzji, obniżenie wpłat z VAT-u, Fundusz spójności współfinansuje środowisko i transport w krajach, w których PKB na 1 osobę jest niższe niż 90% średniej UE; podwyższenie o 3% środków na działania wewnętrzne- głównie na badania; podwyższenie o 48% wydatków na działania zewnętrzne;

3. w 1999 r. ( marzec, Berlin ) przyjęto dokument Agenda 2000, który stał się podstawą ustalenia PF na lata 2000-2006; zostały w nim zawarte propozycje reformy wspólnej polityki rolnej, zmian w finansowaniu rozwoju regionalnego
   oraz zasady finansowania procesu rozszerzenia Unii: po raz pierwszy uwzględniono rezerwy na pomoc przed akcesyjną
   ( PHARE- program pomocy finansowej dla krajów Europy Środkowo-Wschodniej przechodzących proces transformacji,1998-przekształcony w program wspierający przygotowanie państw aspirujących do członkostwa w UE, 30% środków-na rozwój instytucji związanych z współpracą z UE, 70% środków-na projekty inwestycyjne; ISPA- przed akcesyjny instrument wsparcia strukturalnego dla kandydatów do UE w zakresie struktury transportowej i ochrony środowiska naturalnego; SAPARD- przed akcesyjny fundusz wsparcia dla rolnictwa i obszarów wiejskich ), 7 głównych kategorii wydatków: rolnictwo, działalność strukturalna, polityka wewnętrzna, działania zewnętrzne, administracja, rezerwy, pomoc przed akcesyjna; zasada ring-fencing ( zasada „płotu” )- stworzenie środków rezerwy dla państw kandydujących nie może umniejszać środków przed akcesyjnych dla dotychczasowych członków UE; 2002 r. Kopenhaga- ustalono wysokość środków na realizację wspólnych zadań ( kompromis Komisji, Parlamentu i członków UE ); obniżono limit środków własnych z 1,27% do 1,24% DNB; założono wzrost wydatków strukturalnych ( 213 mld EUR ); zapewniono środki dla regionów, które stopniowo miały zostać pozbawione wypłat z funduszy strukturalnych na skutek statystycznego efektu rozszerzenia ( na skutek rozszerzenia UE obniżyła się średnia PNB/ osobę w UE i niektóre państwa miały więcej niż 70% PNB/ osobę średniej UE ); utrzymano Fundusz Spójności dla dotychczasowych państw-beneficjentów;

4. w 2004 r. rozpoczęto prace nad PF na lata 2007-2013. Ostatecznie po długich negocjacjach dotyczących miedzy innymi
   % udziału unijnego budżetu w DNB Wspólnoty, PF na lata 2007-2013 przyjęto w maju 2006 r.; ostatecznie środki
   na zobowiązania ogółem stanowią 864,3 mld EUR- tj. 1,05 DNB UE. Polska w ciągu 7 lat ma otrzymać 89,6 mld EUR brutto, po odjęciu składki około 60 mld EUR.

Cele perspektywy finansowej 2007-2013:

• ocenia się, że Agenda 2000 nie zapobiegła spadkowi koniunktury i wzrostowi bezrobocia, stad przezwyciężenie tych problemów stało się priorytetem kolejnej perspektywy;

• PF 2007-2013 koncentruje się na realizacji następujących celów:

promowaniu stabilnego wzrostu opartego na innowacjach i przyjaznego środowisku naturalnemu; zapewnienie obywatelom UE równych praw i równego dostępu do dóbr i usług publicznych; zwiększenie udziału Wspólnoty w przedsięwzięciach o charakterze międzynarodowym (UE jako partner globalny);

Główne kierunki wydatków PF 2007-2013:

W celu realizacji tych zadań nowa PF na lata 2007-2013 zawiera 6 głównych kierunków wydatków:

• trwały wzrost ( wydatki na konkurencyjność i spójność )- 44,2%

• zarządzanie zasobami naturalnymi ( w tym na politykę rolną)- 43,0%

• obywatelstwo, wolność, bezpieczeństwo i sprawiedliwość- 1,2%

• UE jako partner globalny- 5,6%

• Administracja- 5,8%

• Wyrównania- 0,09%

Rozliczenia Polski z UE: Przepływy finansowe między Polską a budżetem UE od 1 maja 2004 r. do 31 grudnia 2006 r. w mld PLN

1. Transfery z UE do Polski: 48,5

środki przedakcesyjne operacje strukturalne Wspólna Polityka Rolna Transition Facility Instrumenty poprawy płynnosci Instrument Schengen Pozostałe transfery

6,2 17,4- ok.40% 16,02- ok. 33% 0,1 6,6 1,2 0,9

2. Wpłaty do budżetu UE: 25,1

% DNB VAT TOR

16,3- ok.65% 6,0- pk.23,9% 2,8- ok.11,1%

3. Zwroty do budżetu UE: 0,1

4. SALDO Polska-UE: 23,3

Saldo przepływów finansowych w 2007 r. ( zgodnie z budżetem ):

1. Środki przekazane przez UE: 27,3 mld PLN

Programy przedakcesyjne:

• PHARE: 0,9 mld PLN

• ISPA ( Fundusz Spójności ): 1,5 mld PLN

Program Transition Facility: 0,2 mld PLN

Programy realizowane z udziałem funduszy strukturalnych: 15,8 mld PLN

Programy realizowane z udziałem Funduszu Spójności: 2,2 mld PLN

Zadanie wynikające ze Wspólnej Polityki Rolnej i Rybackiej: 7,4 mld PLN

2. Środki wydatkowane z budżetu państwa ( składka do budżetu UE ): 10,8 mld PLN

3. Różnica: 16,5 mld PLN

Grupy i wielkości wydatków PF w latach 2007-20013

Środki na zobowiązania	2007	2013	Ogółem 2007-2013
1. Trwały wzrost:	51.267	58.303	382.139
1a. Konkurencyjność na rzecz wzrostu i zatrudnienia	8.404	12.961	74.098
1b. Spójność na rzecz wzrostu i zatrudnienia	42.863	45.342	308.041
2. Zarządzanie zasobami naturalnymi i ich ochrona,	54.985	51.161	371.344
W tym: wydatki związane z rynkiem i płatności bezpośrednie	43.120	40.645	293.105
3. Obywatelstwo, wolność, bezpieczeństwo i sprawiedliwość	1.199	1.988	10.770
3a. Wolność, bezpieczeństwo i sprawiedliwość	600	1.390	6.630
3b. Obywatelstwo	599	598	4.140
4. UE jako partner globalny	6.199	8.029	48.463
5. Administracja	6.633	7.610	49.800
6. Wyrównania	419		800
Środki na zobowiązania ogółem:	120.702	127.091	864.316
Jako procent DNB ( dochodu narodowego brutto ) UE	1,10%	1,01%	1,048%
Środki na płatności	116.650	118.970	820.780
Jako procent DNB	1,06%	0,94%	1,00%
Pułap środków własnych jako procent DNB	1,24%	1,24%	1,24%

Środki na zobowiązania- określają ogólny koszt podejmowanych w danym roku budżetowym zobowiązań do wydatkowania kwot z budżetu UE w okresie dłuższym niż jeden rok budżetowy.

Środki na płatności- określają wielkość wydatków w konkretnym roku budżetowym, ponoszonych na pokrycie zobowiązań
z obecnego i poprzednich lat budżetowych.

Różnice między środkami na zobowiązania a środkami na płatności wynikają z faktu, że zobowiązania na wieloletnie programy i projekty są z reguły zapisywane w roku, w którym zapadła decyzja o ich przyznaniu, ale wypłacane są one później, w miarę jak realizowany jest program lub projekt.

Transition Facility- Środki Przejściowe stanowiące kontynuację pomocy udzielanej państwom kandydującym w ramach komponentu wsparcia rozwoju instytucjonalnego programu Phare, mające na celu wzmocnienie w latach 2004-2006 potencjału administracyjnego nowych państw członkowskich w zakresie wprowadzenia w życie prawodawstwa wspólnotowego
oraz wspierania wymiany najlepszych praktyk.

Instrument poprawy płynności- środki na lata 2004-2006 w celu zachowania płynności budżetu krajowego w obliczu różnic czasowych w przepływach finansowych pomiędzy Polska a UE;

Instrument Schengen- środki na pokrycie wydatków na nowych granicach zewnętrznych UE dla wprowadzenia w życie traktatu z Schengen i kontroli granicy zewnętrznej od dnia przystąpienia nowych państw członkowskich do końca 2006 r.

Procedura budżetowa: Podmioty procedury budżetowej:

1. w procedurze budżetowej uczestniczą wszystkie instytucje określane w sekcjach; bezpośrednio odpowiedzialne
   za planowanie i uchwalanie budżetu są:

• Parlament Europejski: organ uchwałodawczo-kontrolny UE; na jego forum działa: prezydium, przewodniczący, konferencja przewodniczących, kwestorzy, konferencja przewodniczących komisji, konferencja przewodniczących delegacji oraz sekretariat generalny i 20 stałych komisji; w procedurze budżetowej bezpośrednio uczestniczą: sekretariat generalny, komisja budżetowa, komisja ds. kontroli budżetu; ponadto Parlament powołuje dwóch sprawozdawców odpowiedzialnych za jego współpracę z pozostałymi podmiotami;

• Rada UE: organ uchwałodawczy uprawniony do stanowienia aktów prawnych w prawie wszystkich sprawach Wspólnoty; tworzą ja przedstawiciele rządów, którzy wybierają ze swojego grona przewodniczącego; tworzą ja przedstawiciele rządów, którzy wybierają ze swojego grona przewodniczącego; skład Rady zmienia się wraz ze zmiana przedmiotu obrad; w procedurze budżetowej bezpośrednio uczestniczą: rada ds. budżetu ( wiceministrowie finansów ), wspomagana przez komitet ds. budżetu;

• Komisja Europejska: organ wykonawczy Wspólnoty, składający się z 20 osób wybranych wspólnie przez rządy Państw członkowskich i Parlament Europejski; powołuje ona tzw. dyrekcje generalne do realizacji poszczególnych polityk społeczno-gospodarczych UE, które podlegają komisarzom; 11 komisarzy wyznacza ze swego grona Komisja Europejska; w procedurze budżetowej bezpośrednio uczestniczą: Dyrekcja Generalna ds. Budżetu, którą kieruje tzw. komisarz budżetowy;

2. przebieg procedury budżetowej wg Traktatu Wspólnoty Europejskiej:

• najpóźniej do 1 lipca ( w praktyce kwiecień-maj )- każda z instytucji Wspólnoty szacuje swoje wydatki i dochody;

• najpóźniej do 1 września ( w praktyce do 15 czerwca )- Komisja opracowuje wstępny projekt budżetu i przedstawia
  go Radzie;

• najpóźniej do 5 października ( w praktyce do końca lipca )- Rada po zasięgnięciu opinii Komisji, Parlamentu i innych zainteresowanych instytucji, ustala projekt budżetu i przedkłada go Parlamentowi;

• w ciągu 45 dni- Parlament przeprowadza pierwsze czytanie projektu budżetu:

jeżeli wyraża nań zgodę, budżet zostaje przyjęty; jeżeli nie zmienia projektu lub nie proponuje poprawek, budżet uważany jest za ostatecznie przyjęty; jeżeli dokonuje zmian i proponuje poprawki budżet ponownie przesyłany jest do Rady;

• w ciągu 15 dni- Rada przeprowadza drugie czytanie projektu budżetu:

jeżeli Rada akceptuje poprawki Parlamentu, budżet uważa się za ostatecznie przyjęty; w odniesieniu do wydatków nieobligatoryjnych, Rada może wprowadzić poprawki i przedłożyć go ponownie Parlamentowi; w odniesieniu do wydatków obligatoryjnych: *zwiększających całkowitą kwotę wydatków- Rada może kwalifikowana większością przyjąć poprawki Parlamentu, jeżeli takiej decyzji nie podejmie poprawka zostaje odrzucona; *niezwiększających całkowitej kwoty wydatków- Rada może odrzucić proponowana poprawkę, jeżeli takiej decyzji nie podejmie proponowana poprawka zostaje przyjęta;

• w ciągu 15 dni- Parlament przeprowadza drugie czytanie projektu budżetu:

w odniesieniu do wydatków nieobligatoryjnych, może przyjąć poprawki zgłaszane przez Radę; przyjęcie budżetu wymaga wówczas zwykłej większości głosów; jeżeli Parlament dokonuje zmian lub odrzuca poprawki Rady, przyjęcie budżetu wymaga wówczas większości członków i większości 3/5 oddanych głosów; jeżeli Parlament nie podejmie działań, budżet uważa się za przyjęty; Parlament może odrzucić projekt budżetu większością swoich członków i większością 2/3 oddanych głosów;

• Koniec procedury- przewodniczący Parlamentu Europejskiego zatwierdza budżet swoim podpisem i ogłasza, ze jest on ostatecznie przyjęty; budżet jest publikowany w Dzienniku Urzędowym UE;

Wykonanie budżetu:

• Wykonanie budżetu polega na gromadzeniu dochodów i wydatków określonych w budżecie;

• Budżet wykonywany jest przez podmioty określone w sekcjach;

• Najważniejszym dysponentem środków jest Komisja Europejska, która odpowiada za gromadzenie dochodów i realizację wydatków operacyjnych;

• W zależności od kompetencji finansowych Komisji, wyróżnia się następujące metody wykonania budżetu:

Metoda scentralizowana- polega na tym, ze Komisja sama wykonuje budżet lub przenosi ciężar realizacji wydatków budżetowych na inne podmioty UE- najczęściej agencje ( 15); za pomocą tej metody Komisja realizuje niewielka część wydatków- głównie administracyjnych oraz na kilka operacji wewnętrznych; Metoda partycypacyjna- polega na scedowaniu na państwa członkowskie kompetencji do wykonywania części budżetu; Komisja sprawuje kontrolę nad krajowymi strukturami organizacyjnymi; tą metodą realizowana jest największa część budżetu; członkowie UE mają prawo do gromadzenia dochodów i dokonywania głównych wydatków budżetowych, tj. z EFOiGR ( obecnie FROW ) oraz z funduszy strukturalnych; Metoda zdecentralizowana- kompetencje do realizacji wydatków budżetowych przekazane są państwom spoza UE; objęto nią niewielką część środków głównie na operacje zewnętrzne, badania i pomoc przedakcesyjną; Metoda łącznego zarządzania- z organizacjami międzynarodowymi wydatkowane są głównie środki na operacje zewnętrzne; Rozpoczęcie przedsięwzięć WE- następuje na podstawie tzw. podstawowego aktu prawnego ( daje on podstawę do rozpoczęcia finansowania przedsięwzięcia ), a w przypadku dostaw dla instytucji UE na podstawie tzw. publicznych kontraktów;

• Gromadzenie dochodów i wydatków odbywa się wg ujednoliconych procedur ( bez względu na metodę );

• Za proces ten odpowiadają bezpośrednio 3 osoby powoływane w każdej instytucji UE:

Urzędnik ds. autoryzacji, który jest odpowiedzialny za gromadzenie dochodów i ich wydatkowanie zgodnie z zasadami ekonomiczności, wydajności i efektywności; dba on o zgodność operacji finansowych z przepisami oraz synchronizację wpływów z wydatkami; Księgowy odpowiedzialny za księgi rachunkowe i sprawozdawczość finansową; Kontroler finansowy pełniący funkcję kontrolera, doradcy i wewnętrznego audytora, który ocenia w specjalnych raportach działalność urzędnika ds. autoryzacji i księgowego;

Kontrola wykonania budżetu:

• W trakcie roku budżetowego i po jego zakończeniu Komisja Europejska zobowiązana jest do składania Parlamentowi, Radzie i Trybunałowi Obrachunkowemu raportów z wykonania budżetu oraz tzw. sprawozdań finansowych;

• Sprawozdawczość ta obrazuje sytuację finansową Wspólnoty, zakres działania jej organów oraz sposób finansowania;

• Najważniejszym dokumentem jest roczne skonsolidowane sprawozdanie z wykonania budżetu; zawiera ono wynik finansowy na operacjach dochodowych i wydatkowych wszystkich instytucji UE; na jego podstawie Parlament dokonuje oceny działalności Komisji i uchwala wobec niej wotum zaufania;

1

---