PATOMORFOLOGIA wykład 1 (27) (5 X 01)

Palenie w skali światowej, rocznej:

Co 9 sekund umiera człowiek z powodu chorób związanych z paleniem papierosów.

COPD (bronchitis, emphysema, asthma) 62 000

CHD (choroba niedokrwienna serca) 360 000 → 30% z powodu palenia (1 paczka dziennie = ↑ ryzyko x 2)

Ca pulmonum 130 000 → 100 000 z powodu palenia (1 paczka dziennie = ↑ ryzyko x 10-14 †)

Ca krtani, jamy ustnej, przełyku → ryzyko x 7

Ciąża: ↑ ryzyka poronienia i śmierci noworodka, ↓ wagi pourodzeniowej

Dym papierosowy zawiera:

• smoła (dział. rakotwórcze)

• policykliczne węglowodory aromatyczne (dział. rakotwórcze)

• nikotyna (promotor, uzależnia)

• fenole (promotor, drażni)

• CO

• formaldehyd (toksyczny, drażni)

• nitrozoaminy (dział. rakotwórcze)

Palenie bierne:

85% dymu to dym z końcówki papierosa:

• 
  2 x więcej nikotyny

• 3 x więcej benzopirenu niż dym wciągany przez palacza

• 3 x więcej CO

palenie (10 dziennie)	1 : 200
śmierć naturalna (40 lat)	1 : 850
grypa	1 : 5 000
wypadek drogowy	1 : 8 000
białaczka	1 : 12 500
wypadek piłkarski	1 : 25 000
wypadek w domu	1 : 26 000
wypadek przy pracy	1 : 43 500
napromieniowanie	1 : 57 000
wypadek kolejowy	1 : 500 000
piorun	1 : 10 000 000

U dzieci poniżej 2 lat, których (wyrodne!) mamy palą: ↑ chorób płuc, ↓ rozwoju

Ryzyko raka płuc niepalącej kobiety związanej z palącym mężczyzną: 30% (gdy dużo pali - 70%)

Palenie w czasie ciąży:

↑ ryzyka: poronienia, śmiertelności okołoporodowej, ↓ wagi urodzeniowej, wcześniactwa (z powodu hipoksji płodu)

Objawy u palaczy:

• kaszel

• ↓ apetytu

• krótki oddech

• ból w klatce piersiowej

• biegunka

• łatwa męczliwość

• bóle brzucha

• chrypka

• ↓ wagi

• ból żołądka

• bezsenność

• trudności w przełykaniu

↓ α-1- antytrypsyny (genetyczne, palenie)

↓

zniszczenie przegród

↓

zmiana anatomiczna przebiegu oskrzelików

↓

zwężenie oskrzelików

↓

bronchitis chronica

↓

EMPHYSEMA

palenie → ↓ antyelastazy α₁AT ← ↓ α₁AT

↓ ↓

↑ elastaza → zniszczenie włókien elastycznych → rozedma

(neutrofile

makrofagi)

PATOMORFOLOGIA wykład 2 (28) (12 X 01)

Przypomnienie:




Klasyfikacja histologiczna raków płuca:

Carcinoma planoepitheliale = rak płaskonabłonkowy 35-50%

Adenocarcinoma = gruczolakorak 15-35%




• adenocarcinoma bronchi (oskrzeli)

• carcinoma bronchoalveolare (oskrzelowo-pęcherzykowy)

Carcinoma microcellulare = rak drobnokomórkowy

• oat cell carcinoma (rak owsianokomórkowy)

• intermediate cell type

• mieszane (+ ca planoepitheliale)

Carcinoma macrocellulare = rak wielkokomórkowy

• rak niezróżnicowany

• carcinoma gigantocellulare (rak olbrzymiokomórkowy)

Rak mieszany (ca planoepitheliale + adenocarcinoma)

Ca microcellulare daje zespoły paraneoplastyczne:

• zespół Cushinga (ACTH)

• hyponatraemia (ADH)

• hypercalcaemia (PTH lub prostaglandyna E)

• hypocalcaemia (kalcytonina)

• gynaecomastia (gonadotropiny)

• carcinoid (serotonina)

• myopatia, obwodowa neuropatia




Rak blizny (scar cancer) = obwodowy adenocarcinoma




Skutek palenia: obwodowy skurcz naczyń wieńcowych.

Student lat 20 → 1 papieros → zmiany w EKG

Thromboangiitis obliterans = choroba Buergera

• Segmentalne, ostre lub przewlekłe zakrzepowe zapalenie małych i średniego kalibru tętnic (czasem żył) kończyny dolnej lub górnej.

• Młodzi mężczyźni i palacze (większość <35, część <20)

• Patogeneza: uszkodzenie śródbłonka przez nadwrażliwość na pewne związki chemiczne dymu

• Różnicowanie z zamknięciem tętnic przez zakrzepy miażdżycowe (starsi, cukrzyca)

• Mikroskopowo:

• neutrofile we wszystkich warstwach ścian

• zakrzepy z mikroropniami (świeże lub zorganizowane): w środku neutrofile, na obwodzie ziarniniaki

PATOMORFOLOGIA wykład 3 (29) (19 X 01)

PYLICE = Pneumoconiosis = choroby wywołane wdychaniem pyłu i aerozolu

• anthracosis = pylica węglowa

• silicosis = pylica krzemowa

• asbestosis = pylica azbestowa

• beryllosis = pylica berylowa

• syderosis

• stannosis = pył blach

• baritiosis

• pyły organiczne

• chemiczne pary i opary: NO, SO₂, NH₃, benzen, środki owadobójcze

Pyły mineralne:

• węgiel → fibrosis massiva progressiva, syndroma Caplani

• krzem → silicosis, syndroma Caplani

• azbest → asbestosis, plaki opłucnowe, syndroma Caplani, mesothelioma, ca: pulmonis, laryngis, ventriculi

Pyły organiczne:

• siano (zbutwiałe) alveolitis alergica,

• bawełna asthma

Pary chemiczne:

• NO, SO₂, NH₄, bronchitis, asthma,

• benzen, insektycydy oedema pulmonum

Pneumocosis zależy od:

1. ilości pyłów w płucach:

• stężenia w powietrzu

• czasu ekspozycji

• sprawności mechanizmów oczyszczania

• rozmiarów, kształtu i ciężaru cząstek

• * > 5 mikronów - nos, mucociliary escalator (śluzowo-rzęskowe schody ruchome = usuwanie przez rzęski)

• * < 1 mikrona - wydychane

• * 1-5 mikrona najniebezpieczniejsze

• rozpuszczalności i cytotoksyczności

• dodatkowego działania innych irytantów (np. palenie)

Obrona:

• mucociliary escalator

• aktywacja makrofagów → fagocytoza → makrofagi do węzłów chłonnych

Małe cząsteczki: rozpuszczone, inflammation exsudativa (wysiękowe)

Duże cząsteczki: pozostają → fibrosis

Anthracosis pulica górników

• 1-5% simplex (maculae = plamki)

• sam węgiel jest nieszkodliwy, ale krzem w węglu tak → reakcje tkankowe

• * 1-25 mm, górne części płatów

• 2-8% → FMP

• skomplikowana, FMP = fibrosis massiva productiva? 2-5-10 cm blizny (cicatrices)

• zespół Caplana = arthritis rheumatoidea + FMP




aktywowany makrofag cytokiny czynniki wzrostu fibroblastów (np. IL-1) BLIZNA



+ pył węglowy



uwalniane enzymy uszkodzenie tkanek odpowiedź reperacyjna i toksyczne wolne rodniki

Silicosis (SiO₂) → Rapida

→ Chronica (simplex → FMP)

Silicosis + s. Caplani górnictwo: C, Au, Sn, Cu

Silicosis + tbc ceramika

Patogeneza: kryształy są gorsze

• silica (= krzemionka)

• uwodzi makrofagi płucne (nie mogą się oprzeć krzemionce)

• denerwuje pneumocyty II rz. → ↑ surfaktantu → ↑ lipidów → krew, szpik → lipidy stymulują hemopoezę (monocyty → makrofagi płucne)

Makrofagi to główne komórki pylic!!!

FMP:

Patogeneza:

• silica

• akumulacja lipidów

• mechanizmy immunologiczne

Uruchamiacz

↓

odpowiedź immunologiczna Czynniki nieimmunologiczne

↓ ↓ ↓

aktywacja limfocytów i makrofagów uszkodzenie komórek śródbłonka

↓ ↓

uwolnienie czynników wzrostów agregacja i aktywacja płytek krwi

fibroblastów, chemotaksji: ↓


IL-1, TNF-α, PDGF niedokrwienie tkanek

↓

aktywacja fibroblastów

↓

FIBROSIS

Azbestosis:

Patogeneza: włókna azbestu → makrofagi → pokrywają hemosyderyną i glikoproteinami = ciałka azbestowe

→ niezfagocytowane (niepokryte)

Zmiany morfologiczne:

1. fibrosis interstitialis diffusa pulmonum (max. na obwodzie płatów dolnych)

2. ciałka azbestowe i włókna w bliznach

3. zmiany opłucnowe

1. hydrothorax

2. fibrosis pleurae visceralis (włóknienie opłucnej trzewnej) diffusa lub focalls

3. plaki (plaques) = foci fibro-calcificati pleurae parietalis (ogniska włóknienio-zwapnienia opłucnej ściennej)

na stronie przedniej, boczno-tylnej i przeponowej (rzadko apex)

Powikłania azbestozy:

1. emphysema

2. bronchiectases = rozstrzenie

3. zespół Caplana

4. hypertensio pulmonalis → cor pulmonale (nadciśnienie płucne → serce płucne)

Azbestoza i nowotwory:

1. ca bronchogenes

2. mesothelioma

Mesothelioma: histologia:

→ postać nabłonkowa (cewki gruczołowe, gniazda komórek, podobny do gruczolaka = zbadać obecność keratyny)

→ postać mięsakowa (sarkomatyczna) → komórki mięsaka

Zaburzenia upowietrznienia:

1. Atelectasis (za mało powietrza):

• neonatorum

• primaria

• secundaria

• acquisita

• obstructiva

• compressiva

• Emphysema (za dużo powietrza)

• vesiculorum

• tractione (perilocalis) = z pociągania

• obturatione

• centrilobulare

• panlobulare

• interstitiale

Cechy rozedmy:

• płuca nadmiernie puszyste

• płuca blade (popękane naczynia krwionośne)

• okrągły brzeg

• zachodzą jedno na drugie

• emphysema bullosum = pęcherze

PATOMORFOLOGIA wykład 4 (30) (26 X 01)

KARDIOMIOPATIE

Choroby serca powstałe w wyniku pierwotnych zmian w myocardium.

Nie są rezultatem nadciśnienia, wrodzonych wad serca, wad zastawkowych, zmian w naczyniach wieńcowych lub chorobach pericardium.

Klasyfikacja (według częstości):

• rozstrzeniowe (ok. 90% przypadków)

• przerostowe

• restrykcyjne

• pierwotne - przyczyna nieznana

• wtórne - przyczyna znana lub związana z chorobami dotyczącymi innych układów

KARDIOMIOPATIA ROZSTRZENIOWA = ZASTOINOWA

hypertrophia myocardii (LK)

↓

upośledzenie skurczu

↓

poszerzenie LK

↓

poszerzenie LP

↓

nadciśnienie płucne

↓

hypertrophia myocardii (PK) → poszerzenie PK

↓

zastoinowa niewydolność krążenia (ZNK)

• mechanizm niewydolności mięśnia sercowego:

• upośledzenie kurczliwości (systolic dysfunction) → stopniowy przerost i poszerzenie wszystkich 4 jam serca

• przyczyny:

• idiopatyczna

• alkohol = bezpośredni efekt toksyczny alkoholu lub acetaldehydu

• okołoporodowe = w późnej ciąży lub do 5 miesięcy po porodzie (nadciśnienie? niedobory żywnościowe?)

• genetyczne

• myocarditis = Coxsackie wirus B, enterowirusy

• doxorubicyna (Adriamycin) = stosowana w raku jajnika, guzie Wilmsa, neuroblastomie (u dzieci)

• zmiany: wakuole, martwica włókien

• genetyka:

• rodzinna w 20-30% przypadków

• dziedziczenie autosomalne dominujące lub recesywne, lub sprzężone z chromosomem X

• zmiany genetyczne:

• delecje genów mitochondrialnych → nieprawidłowa fosforylacja oksydacyjna

• mutacje genów kodujących enzymy biorące udział w β-oksydacji kwasów tłuszczowych

• mutacje genu kodującego dystrofinę

• Xp21 (krótkie ramię), białko cytoszkieletu o ciężarze 472 kD

• funkcja: łączy cytoszkielet z błoną podstawną

• zmutowane w dystrophia muscularis Duchenne

• morfologia:

• makroskopowo:

• kardiomegalia (przerost i rozstrzeń wszystkich jam serca)

• waga serca do 900g

• mniejsza grubość ścian, serce wiotkie i kuliste

• zakrzepy przyścienne (bo zastój krwi)

• histologia:

• u 25% brak istotnych zmian

• 
  hypertrophia myocardii

• fibrosis: endocardii, myocardii zmiany niespecyficzne

• klinika:

• w każdym wieku (20-60 lat)

• powoli postępująca zastoinowa niewydolność krążenia

• zgon:

• 50% w ciągu 2 lat

• 75% w ciągu 5 lat

• z powodu ZNK, arytmii, zatorów

• wariant = arrythmogenic RV cardiomypoathy = arrythmogenic RV dysplasia

• rodzinne występowanie (14 chromosom)

• PK cienka bo przerosła tkanką tłuszczową i zwłókniała

• patogeneza nieznana

KARDIOMIOPATIA PRZEROSTOWA = idiopathic hypertrophic subaortic stenosis = hypertonic obstructive cardiomyopathy

Nieproporcjonalny przerost LK, częściej dotyczy przegrody międzykomorowej niż wolnej ściany LK z/bez upośledzenia odpływu z komory.

• mechanizm niewydolności mięśnia sercowego:

• upośledzenie rozkurczu (diastolic dysfunction)

• przyczyny:

• idiopatyczna

• genetyczne

• choroby spichrzeniowe

• noworodki matek chorych na cukrzycę

• genetyka:

• kardiomiopatia sporadyczna lub rodzinna (50% przypadków)

• dziedziczenie autosomalne dominujące

• mutacje w 1 z 4 genów kodujących białka sarkomerów (najczęściej łańcuch ciężki β-miozyny), rzadziej troponinę T, α-tropomiozynę, białko wiążące miozynę

• morfologia:

• makroskopowo:

• masywny przerost myocardium LK

• asymetryczny przerost przegrody międzykomorowej w części podaortalnej (banana-like shape)

• LK nie poszerzona!!!

• pogrubione endocardium

• pogrubienie przedniego płatka zastawki mitralnej

• histologia:

• przerost miocytów (15 μm → 40 μm)

• zaburzenia architektury:

• wiązek miocytów

• indywidualnych miocytów

• miofibryli w miocytach (myofiber disarray)

• klinika:

• prognoza:

• dobra (większość chorych) gdy mutacja 908 Leu-Val w łańcuchu ciężkim β-miozyny

• zła (mniejszość chorych) gdy mutacja 403 Arg-Glu

• migotanie przedsionków z tworzeniem zakrzepów → zatory

• endocarditis acuta

• ZNK

• arrythmia ventriculorum → nagła śmierć sercowa

KARDIOMIOPATIA RESTRYKCYJNA

• mechanizm niewydolności mięśnia sercowego:

• upośledzenie rozkurczu (diastolic dysfunction)

• przyczyny:

• idiopatyczna

• amyloidosis

• włóknienie wywołane napromieniowaniem

• hemochromatosis

• morfologia:

• makroskopowo:

• światło komór OK, światło przedsionków poszerzone

• myocardium i endocardium sztywne

• histologia:

• fibrosis (diffusa, focalis); obecność złogów żelaza

• warianty:

• Fibrosis endomyocardialis

• dzieci i młodzi dorośli w Afryce

• znaczne włóknienie subendocardialne i endocardialne → zakrzepy przyścienne

• Endomyocarditis Loeffleri

• fibrosis endomyocardii

• eozynofilia lub białaczka eozynofilowa

• eozynofil → major basic protein MBP → necrosis endocardii → thrombus → thrombus organisatus

• Fibroelastosis endocardii

• ogniskowe pogrubienie endocardium (cartilage-like fibrosis = włóknienie jak chrząstka)

• poniżej drugiego roku życia, związane z innymi wadami serca

PATOMORFOLOGIA wykład 5 (9 XI 01)

NOWOTWORY NACZYŃ krwionośnych i limfatycznych

Pochodzenie nowotworów:

1. endotelium (charakterystyczny antygen CD31, vWF)

2. perycyty

3) komórki zespoleń tętniczo-żylnych (glomus cells)

Nowotwory naczyń:

1. łagodne:

1. dobrze wykształcone przestrzenie naczyniowe wypełnione śródbłonkiem

1. BRAK atypii

2. BRAK mitoz

2. o pośredniej złośliwości

3. złośliwe

1. lite (nie ma dobrze wykształconych przestrzeni)

2. atypia

3. mitozy

Łagodne: 1. Haemangioma

2. Glomus tumor (glomangIoma)

O pośredniej złośliwości: 1. Haemangioendothelioma

2. Sarcoma Kaposi

Złośliwe: 1. Angiosarcoma (haemangiosarcoma)

2. Haemangiopericytoma

Zmiany nowotworopodobne (wrodzone): 1. Teleangiectasiae

2. Odczynowa proliferacja naczyń

HAEMANGIOMA

- haemangioma capillare

- haemangioma cavernosum

- granuloma pyogenicum

1. lokalizacja: skóra i tkanka podskórna

błona śluzowa (jama ustna, wargi)

wątroba (typowo), śledziona, nerki

mózg

2. znaczenie: kosmetyczne

ruptura → haemorrhagia

u dzieci regresja 90% (do 7 r.ż.) zastąpiony tkanką łączną

często naczyniak „truskawkowaty”

występuje u 1 na 50 osób

GRANULOMA PYOGENICUM

= granuloma teleangiectaticum, granulation tissue-type haemangioma

• uraz (* przypadków)

• lokalizacja: skóra, dziąsło, błona śluzowa jamy ustnej

• szybki wzrost

• 1-2 cm, owrzodzenia na powierzchni, uszypułowany

• pregnancy tumor, 1% kobiet w ciąży

• histologia:

• poszerzenie naczyń włosowatych

• obrzęk śródmiąższowy

• nacieki zapalne → neutrofile, komórki jednojądrowe

GLOMANGIOMA

• bolesny

• wywodzi się z glomus cells, komórek wrażliwych na temperaturę, regulujących przepływ krwi przez zespolenia tętniczo-żylne

• najczęstsza lokalizacja: czubek palca, pod paznokciem

• histologia:

• przestrzenie naczyniowe (czasem się rozgałęziają)

• komórki nowotworowe

HAEMANGIOENDOTHELIOMA

• wywodzi się z dużych lub średnich żył tkanek miękkich

• rzadko

• dorośli

• prognoza: 40% wznowy

20-30% przerzuty → 15% †

MIĘSAK KAPOSIEGO (KS)

Postacie:

1. klasyczna

• starsi mężczyźni, Europa Wsch. i Morze Śródziemne

• skóra i tkanka podskórna kończyn dolnych

• rzadko †

2. afrykańska (endemiczna, limfadenopatia)

• młodzi dorośli i dzieci, Afryka Pd.

• węzły chłonne i narządy wewnętrzne

• agresywny przebieg

3. transplant-associated

• u osób poddanych immunosupresji

• skóra i narządy wewnętrzne

4. AIDS-associated (epidemiczna)

• u 25% chorych na AIDS, głównie homoseksualistów

• skóra, błona śluzowa, węzły chłonne, przewód pokarmowy, narządy wewnętrzne

2 wirusy biorą udział: HIV i KSHV (Kaposi Sarcoma Herpes Virus)



KSHV = HHV-8 HIV




komórki mezenchymalne limfocyty B

(proliferacja)




stymulacja limfocyty T, CD4+




skóra: cytokiny

HAEMANGIOSARCOMA

• ♀=♂

• dorośli starsi

• złe rokowanie (rzadko przeżywa 5 lat)

• lokalizacja:

• wątroba - czynniki ryzyka:

• pestycydy (arsen)

• PCV (produkcja tworzyw sztucznych)

• thorobrast (kontrast w radiologii)

• skóra, tkanki miękkie, sutek, śledziona

HAEMANGIOPERICYTOMA

• z perycytów

• lokalizacja:

• kończyny dolne

• retroperineum (przestrzeń zaotrzewnowa)

• 50% przerzutów

TELEANGIEKTAZJE

• wrodzone

• agregacja poszerzonych naczyń włosowatych, żyłek i tętniczek w skórze lub błonach śluzowych

• naevus flammus (salmon patch = plama łososiowa) znamię ogniste

• poszerzenie naczyń skóry głowy i szyi

• wrodzone, płaskie, ulega agresji

• „port-wine stain” = plama koloru porto

• gęste, nie ulega regresji

• nerw trójdzielny → zespół Sturge-Webera → haemangiomatosis (opony mózgowe) + opóźnienie rozwoju

• „spider teleangiectasies” = pajączki naczyniowe

• ciąża, marskość wątroby (bo wzrost estrogenów)

• twarz, szyja, klatka piersiowa

ODCZYNOWA PROLIFERACJA NACZYŃ

• Bartonella

• nienowotworowa proliferacja drobnych naczyń w skórze, węzłach chłonnych, kościach, mózgu

• u osób z obniżoną odpornością (HIV)

• kot (rezerwuar) → pchła (wektor) → skóra

Nowotwory naczyń limfatycznych

LYMPHANGIOMA (łagodny)

• capillare

• skóra i tkanka podskórna głowy, szyi, pachy

• cavernosum (hygroma cysticum)

• skóra i tkanka podskórna szyi, pachy; retroperineum

• różni się od haemangioma brakiem erytrocytów w przestrzeniach naczyniowych

LYMPHANGIOSARCOMA (złośliwy)

• złe rokowanie

• związek z przedłużonym utrudnieniem w odpływie limfy i przewlekłym obrzękiem limfatycznym - po radykalnej mastektomii i/lub po naświetlaniu okolicy pachy

— 6 —

---