Odpowiedzialność materialna
Jednym z podstawowych obowiązków pracownika względem pracodawcy jest dbanie o dobro zakładu pracy, chronienie jego mienia oraz zachowanie w tajemnicy informacji, których ujawnienie mogłoby narazić pracodawcę na szkodę.
Rady i uwagi...
W konsekwencji, przy spełnieniu pewnych określonych przez k.p. warunków pracownik, który nie dopełnił powyższych obowiązków, poniesie odpowiedzialność materialną wobec pracodawcy.
Zasady odpowiedzialności materialnej
Pracownik, który wskutek niewykonania lub nienależytego wykonania obowiązków pracowniczych ze swej winy wyrządził pracodawcy szkodę, ponosi odpowiedzialność materialną według zasad określonych w przepisach k.p.
Rady i uwagi...
Oznacza to, że pracownik za wyrządzoną szkodę ponosi wyłącznie odpowiedzialność przewidzianą w k.p. i pracodawca nie ma możliwości prawnych pociągnąć pracownika do odpowiedzialności na podstawie innych przepisów, np. określonych w kodeksie cywilnym.
Są zatem 3 elementy, które muszą łącznie zaistnieć, by pracownik poniósł odpowiedzialność materialną:
bezprawność zachowania pracownika (naruszenie polegające na niewykonaniu lub nienależytym wykonaniu obowiązków pracowniczych),
wina pracownika,
wyrządzenie szkody pracodawcy i związek przyczynowy między zawinionym naruszeniem obowiązków pracowniczych a szkodą.
Granice odpowiedzialności
Wina pracownika może być:
umyślna (pracownik miał zamiar wyrządzić szkodę lub się na jej wyrządzenie godził),
nieumyślna (pracownik nie miał zamiaru wyrządzenia szkody, jednak wyrządził ją wskutek niezachowania ostrożności wymaganej w danych okolicznościach, mimo że możliwość wyrządzenia szkody przewidywał lub mógł przewidzieć).
Pamiętaj...
Pamiętaj: Zasadą jest, że pracownik nie ponosi ryzyka związanego z działalnością pracodawcy.
Jeżeli pracownik wyrządził szkodę z winy nieumyślnej i w mieniu nie mu powierzonym, ponosi pracowniczą odpowiedzialność tylko w granicach rzeczywistej szkody, ta zaś nie obejmuje spodziewanych korzyści, które pracodawca mógłby osiągnąć, gdyby mu szkody nie wyrządzono.
Pamiętaj...
Pamiętaj: To pracodawca musi wykazać okoliczności uzasadniające odpowiedzialność pracownika oraz wysokość powstałej szkody. Na pracowniku zaś spoczywa ciężar ewentualnego udowodnienia, że do powstania szkody lub jej zwiększenia przyczynił się pracodawca lub inne osoby (wtedy wyłącza się lub zmniejsza się odpowiedzialność tego pracownika).
W razie wyrządzenia szkody przez kilku pracowników każdy z nich ponosi odpowiedzialność za część szkody stosownie do przyczynienia się do niej i stopnia winy. Jeżeli nie jest możliwe ustalenie stopnia winy i przyczynienia się poszczególnych pracowników do powstania szkody, odpowiadają oni w równych częściach.
Odszkodowanie
Pamiętaj...
Pamiętaj: O tym, czy można domagać się od pracownika odszkodowania w pełnej wysokości wynikającej z wyrządzonej szkody, czy też tylko w ograniczonym zakresie, decyduje forma zawinienia pracownika.
Przy winie nieumyślnej wysokość odszkodowania może maksymalnie stanowić kwotę trzymiesięcznego wynagrodzenia przysługującego pracownikowi w dniu wyrządzenia szkody.
W przypadku winy umyślnej pracownik, który wyrządził szkodę, jest obowiązany do jej naprawienia w pełnej wysokości.
Przykład...
Przykład: Przy wykonywaniu obowiązków pracownik, niosąc drogi przenośny komputer (który nie był mieniem powierzonym), potknął się i upadł, mocno uszkadzając to urządzenie. Pracownik ponosi w tym przypadku winę w formie nieumyślnej i odpowiedzialny będzie za szkodę maksymalnie do wysokości trzymiesięcznego wynagrodzenia. Dochodzenie pełnego odszkodowania byłoby możliwe, gdyby ten sam pracownik w napadzie złości rzucił komputerem o podłogę, a zatem umyślnie wyrządziłby szkodę pracodawcy.
Odpowiedzialność za mienie powierzone
Rady i uwagi...
Wcześniej omówione ograniczenia odpowiedzialności pracownika nie dotyczą sytuacji, w której zostało mu powierzone przez pracodawcę mienie. Przy odpowiedzialności za szkodę w mieniu powierzonym pracownik odpowiada bowiem do pełnej wysokości.
Zgodnie z k.p. pracownik, któremu powierzono z obowiązkiem zwrotu albo do wyliczenia pieniądze, papiery wartościowe lub kosztowności, narzędzia i instrumenty bądź podobne przedmioty, a także środki ochrony indywidualnej oraz odzież i obuwie robocze, odpowiada w pełnej wysokości za szkodę powstałą w tym mieniu.
Pracodawca musi jednak wykazać prawidłowe powierzenie mienia oraz szkodę spowodowaną niezwróceniem mienia lub niewyliczeniem się pracownika, a także jej wysokość.
Przykład...
Przykład: Pracodawca powierzył pracownikowi drogi specjalistyczny sprzęt potrzebny do wykonywania obowiązków w terenie. Zaniechał jednak sporządzenia na tę okoliczność protokołu dokumentującego przekazanie urządzenia. Pracownik wkrótce rozwiązał umowę o pracę, zwracając uszkodzony, niesprawny sprzęt. Pracownik powinien odpowiadać za uszkodzone urządzenie jak za mienie powierzone, jednak pracodawca nie będzie w stanie wykazać, że powierzył je pracownikowi, ponieważ nie jest w stanie przedstawić na to dowodu w postaci protokołu przekazania.
Pamiętaj...
Pamiętaj. Mimo powierzenia pracownikowi mienia, może on uwolnić się od odpowiedzialności, jeżeli wykaże, że szkoda powstała z przyczyn od niego niezależnych, a w szczególności wskutek niezapewnienia przez pracodawcę warunków umożliwiających zabezpieczenie powierzonego mienia.
Przykład...
Przykład: Pracownik zostawił swój przenośny komputer w miejscu pracy, zamykając zgodnie z procedurami swój pokój. W nocy komputer skradziono. Oczywiście pracownik, mimo że powierzono mu mienie, nie ponosi odpowiedzialności za to, że komputer został skradziony.
2