Bezpieczeństwo w przemyśle

WPROWADZENIE

  Bezpieczeństwo w przemyśle stanowi bardzo szeroki zakres wiedzy, kompetencji poszczególnych organów oraz obowiązków, które należy spełnić zarówno przez prowadzących zakłady przemysłowe, jak również organy nadzorujące przestrzeganie tych wymagań. Oprócz wymagań związanych z ochroną przeciwpożarową oraz bezpieczeństwem i higieną pracy, zakłady przemysłowe wdrażają nakładane przez prawo Unii Europejskiej postanowienia nowych dyrektyw, do których w zakresie bezpieczeństwa w przemyśle należą przede wszystkim Dyrektywa SEVESO II, Dyrektywy ATEX, Dyrektywa IPPC oraz wiele innych.

  W ramach wdrażania tego prawa w Polsce, Państwowa Straż Pożarna stanęła przed zadaniem stworzenia systemu zapobiegania oraz ograniczania skutków awarii oraz katastrof mogących powstać w zakładach przemysłowych, w których magazynowane, przetwarzane lub produkowane są substancje niebezpieczne dla ludzi i dla środowiska. Dokumentem prawnym zawierającym ścisłe wymagania w zakresie przeciwdziałania i zapobiegania poważnym awariom przemysłowym, a zarazem obligatoryjnie obowiązującym w krajach Unii Europejskiej jest Dyrektywa Rady Europejskiej 96/82/EC z dnia 9 grudnia 1996r. dotycząca zarządzania zagrożeniami poważnymi awariami przemysłowymi z udziałem substancji niebezpiecznych. Dyrektywa ta jest nowelizacją Dyrektywy Rady 82/501/EWG z 24 czerwca 1982 roku w sprawie zagrożenia poważnymi awariami przez niektóre rodzaje działalności przemysłowej, która nosiła nazwę Dyrektywy SEVESO.

  Nazwa SEVESO wiąże się bezpośrednio z miejscowością we Włoszech, w której w zakładzie chemicznym produkującym pestycydy i herbicydy doszło w 1976 roku do potężnego wybuchu w wyniku, którego nastąpiło m. in. uwolnienie jednej z najbardziej toksycznych substancji chemicznych - dioksyny TCDD. W skutek zaistniałej awarii 700 osób zostało rannych, ponad 5000 ewakuowanych, 1500 ha zaludnionego terenu zostało silnie skażone oraz na wielkich obszarach wystąpiły ogromne zniszczenia środowiska naturalnego.

  Wspominana wyżej Dyrektywa 96/82/EC nosi nazwę Dyrektywy SEVESO II, którą zamieszczono w Oficjalnym Dzienniku Wspólnoty Europejskiej Nr L 10, z dnia 14 stycznia 1997 r., vol. 40, str. 13-33.

  W art. 1 Dyrektywy SEVESO II napisano:

  „Celem niniejszej Dyrektywy jest zapobieganie poważnym awariom przemysłowym z udziałem substancji niebezpiecznych oraz ograniczanie ich skutków dla człowieka i środowiska. Ma ona na względzie zapewnienie w sposób konsekwentny i efektywny wysokiego poziomu ochrony przed zagrożeniami we Wspólnocie Europejskiej”

  Należy również wspomnieć, iż art. 4 Dyrektywy SEVESO II wymienia wyjątki, które nie podlegają wymogom przez nią stawianym. Są to zatem:

- zakłady, magazyny i instalacje wojskowe,

- zagrożenia stwarzane przez promieniowanie jonizujące,

- przesyłanie substancji niebezpiecznych transportem drogowym, kolejowym, wodnym śródlądowym, morskim i powietrznym oraz czasowe ich magazynowanie poza zakładami objętymi Dyrektywą, włączając załadunek, rozładowywanie oraz transport do i ze środków transportowych w dokach, na nabrzeżach lub stacjach rozrządowych,

- przesyłanie substancji niebezpiecznych rurociągami, włączając w to pompownie, poza zakładami objętymi Dyrektywą,

- działalność przemysłu wydobywczego, zajmującego się poszukiwaniem i wydobywaniem minerałów w kopalniach metodą odkrywkową oraz odwiertu,

- składowiska odpadów.

            Bardzo istotnym zapisem Dyrektywy SEVESO II jest treść art. 16, który jednoznacznie stwierdza:

  „Nie naruszając obowiązków operatora, Państwa Członkowskie ustanowią lub powołają Kompetentne Władze odpowiedzialne za spełnianie obowiązków ustalonych w niniejszej Dyrektywie, a w razie potrzeby - organizacje wspomagające te władze na poziomie technicznym”.

  Dlatego też, wdrażając prawo europejskie w Polsce, Polski Parlament uchwalił ustawę z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska (Dz. U. z 2008r. Nr 25, poz. 150 z późn. zm.). W Tytule IV „Poważne awarie” rolę wspomnianych wyżej Kompetentnych Władz powierzono Państwowej Straży Pożarnej, nakazując tym samym obowiązek zajmowania się działaniami zapobiegającymi poważnym awariom przemysłowym pochodzącym od substancji niebezpiecznych. Zadania te PSP wypełnia we współpracy z Inspekcją Ochrony Środowiska.

  Ustawa - Prawo ochrony środowiska oprócz podstawowych definicji oraz przepisów ogólnych w zakresie przeciwdziałania, zapobiegania i ograniczania skutków poważnych awarii przemysłowych określa:

obowiązki prowadzącego zakład stwarzający zagrożenie wystąpienia awarii przemysłowej,

obowiązki organów administracji związane z awarią przemysłową,

współpracę międzynarodową w tym samym zakresie pomiędzy różnymi instytucjami.

 Obecnie Dyrektywa SEVESO II została zaktualizowana i wprowadzono do niej kilka istotnych zmian. Dokumentem wprowadzającym te zmiany jest Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2003/105/EC z dnia 16 grudnia 2003 r. zmieniająca Dyrektywę Rady Europejskiej 96/82/EC z dnia 9 grudnia 1996 r.

 

PODSTAWOWE WYMAGANIA USTAWY PRAWO OCHRONY ŚRODOWISKA W ZAKRESIE ZAPOBIEGANIA POWAŻNYM AWARIOM PRZEMYSŁOWYM

 System zapobiegania poważnym awariom przemysłowym został opisany w Tytule IV „Poważne awarie”, ustawy z dnia 27 kwietnia 2001r. - Prawo ochrony środowiska. Art. 244 ustawy stwierdza, że prowadzący zakład stwarzający zagrożenie wystąpienia poważnej awarii przemysłowej, dokonujący przewozu substancji niebezpiecznych oraz organy administracji, są obowiązani do ochrony środowiska przed awariami. Ponadto, każdy kto zauważy wystąpienie awarii powinien natychmiast zawiadomić o tym fakcie osoby znajdujące się w strefie zagrożenia oraz jednostkę organizacyjną Państwowej Straży Pożarnej albo Policji, albo wójta, burmistrza lub prezydenta miasta.

  Poważna awaria przemysłowa - zgodnie z definicją zawartą w ustawie z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska (Dz. U. z 2008 r. Nr 25, poz. 150 z późn. zm.) jest to zdarzenie, w szczególności emisja, pożar lub eksplozja, powstałe w zakładzie w trakcie procesu przemysłowego, magazynowania lub transportu, w których występuje jedna lub więcej niebezpiecznych substancji, prowadzące do natychmiastowego powstania zagrożenia życia lub zdrowia ludzi lub środowiska lub powstania takiego zagrożenia z opóźnieniem.

  W razie wystąpienia awarii, wojewoda przy pomocy komendanta wojewódzkiego PSP i wojewódzkiego inspektora ochrony środowiska musi podjąć działania i wszelkie środki niezbędne do usunięcia awarii i jej skutków.

  Zakłady przemysłowe stwarzające ryzyko wystąpienia poważnej awarii przemysłowej, w zależności od rodzaju, kategorii oraz ilości substancji niebezpiecznych występujących w tych zakładach podzielono na dwie zasadnicze grupy:

zakłady o zwiększonym ryzyku (ZZR), które są odpowiednikiem zakładów opisywanych w art. 6 i 7 Dyrektywy SEVESO II,

zakłady o dużym ryzyku (ZDR), które są odpowiednikiem zakładów opisywanych w art. 9 Dyrektywy SEVESO II.

  W zakresie zapobiegania poważnym awariom przemysłowym właściwym organem Państwowej Straży Pożarnej jest:

komendant powiatowy/miejski - w sprawach dotyczących zakładów o zwiększonym ryzyku,

komendant wojewódzki - w sprawach dotyczących zakładów o dużym ryzyku.

Całkowita liczba zakładów o zwiększonym i dużym ryzyku wystąpienia poważnej awarii przemysłowej w Polsce zmienia się z roku na rok, aczkolwiek można powiedzieć, że ogólnie zakładów o zwiększonym ryzyku jest ok. 200, a zakładów o dużym ryzyku ok. 160.

 

---