Funkcje tekstów językowych.

Język jest najdoskonalszym środkiem komunikowania się i przekazywania informacji.

Schemat aktu mowy:

KOD JĘZYKOWY

KONTAKT

NADAWCA ODBIORCA

KOMUNIKATU KOMUNIKATU

KOMUNIKAT

KANAŁ KOMUNIKACYJNY

(ok. 10 min.)

(ok. 3 min.)Kod językowy oraz mówienie służą wytwarzaniu tekstów, które pełnią określone funkcje. Nadrzędną funkcją każdego tekstu jest funkcja komunikatywna - celem tekstu jest przekazanie przez nadawcę danego komunikatu. W obrębie funkcji komunikatywnej wyróżniamy teksty o funkcji: informatywnej, ekspresywnej, impresywnej i poetyckiej.

FUNKCJA KOMUNIKATYWNA

f. informatywna f. ekspresywna f. impresywna f. poetycka

Funkcja informatywna

• nadawca przekazuje odbiorcy dowolną informację. Może to być: proza, literatura naukowa, urzędowa korespondencja lub ogłoszenie prasowe;

• dla tekstów o funkcji informatywnej charakterystyczne są:

1. wypowiedzenia oznajmujące;

2. brak wykrzyknień;

3. brak słownictwa nacechowanego emocjonalnie

4. jednoznaczność, spójność i prawdziwość tekstu;

Funkcja ekspresywna

• nadawca przekazuje swoje informacje poprzez odpowiednią intonację, wykrzyknienia i odpowiednie słownictwo. Nadawca używa ironii, wyraża radość, smutek lub złość;

• dla tekstów o funkcji ekspresywnej charakterystyczne są:

• zdania wykrzyknikowe, często urywane

• wyrazy nacechowane emocjonalnie

• liczne równoważniki zdania

• brak spójności tekstu

Funkcja impresywna

• nadawca dąży do kształtowania postawy i zachowania odbiorcy;

• są to teksty będące nakazami, zakazami, regulaminami. Mogą to być również poradniki, instrukcje, rady;

• funkcja ta często występuje w reklamie (slogany, hasła przekonujące nas do czegoś);

• dla tekstów o funkcji impresywnej charakterystyczne są:

• zdania oznajmujące z oceną, np. dobry, podły

• zdania rozkazujące

• slogany są jasne, odnoszące się do wartości

Funkcja poetycka

• nadawca pragnie odbiorcę zachwycić, zaskoczyć, rozśmieszyć;

• funkcja ta dotyczy tekstu, który może być wierszem i prozą;

• dla tekstów o funkcji poetyckiej charakterystyczne są:

• poetyzacja tekstu

• uczuciowość tekstu

(ok. 10 min)

ĆWICZENIA:

1. Zapisz, według podanego wzoru, dwa różnego rodzaju akty komunikacji.

Nadawca	ja		ja
Odbiorca	koleżanka
Komunikat	życzenia imieninowe
Kontakt	listowny		twarzą w twarz
Kanał	papier
Kod	językowy, pisany		językowy, mówiony

2. Podaj w punktach zasady skutecznego porozumiewania się.

……………………………………………………………………

…………………………………………………………………...

……………………………………………………………………

……………………………………………………………………

……………………………………………………………………

3. Określ funkcję wypowiedzi:

1. Dnia 15 listopada br. o godz. 17.00 w sali nr 8 odbędzie się zebranie rodziców. …………………………………………………………….

2. Oj, te oceny! Znowu będę wysłuchiwał! To koszmar! Pewnie nigdzie nie będę mógł wyjść! …………………………………………………………..

3. Ostatnio w ogóle się nie uczysz! Co się z tobą dzieje? Proszę, weź książkę i naucz się. Popraw oceny z fizyki. Poproś nauczyciela, aby cię zapytał

………………………………………………………….

4. Określ, jaka funkcja dominuje w tekstach:

• podręcznika do historii - ………………………………………………………….

• encyklopedii - …………………………………………………………………...

• ogłoszenia - ……………………………………………………………………..

• tomiku poezji - ………………………………………………………………….

• komendy wojskowej - …………………………………………………………..

• regulaminu szkoły - …………………………………………………………….

• listu zawierającego prośbę - …………………………………………………….

• hasła reklamowego - …………………………………………………………….

• wypowiedzi wyrażającej uczucia chłopaka do dziewczyny - …………………..

5. W przytoczonych funkcjach poetyckich wskaż funkcję dominującą. Pamiętaj, że tekst może spełniać wiele funkcji.

Litwo! Ojczyzno moja! ty jesteś jak zdrowie.
Ile cię trzeba cenić, ten tylko się dowie,
Kto cię stracił. Dziś piękność twą w całej ozdobie
Widzę i opisuję, bo tęsknię po tobie.
(A. Mickiewicz, Pan Tadeusz)………….…………………………………………………………………..


Tak li moja Orszula, jeszcze żyć na świecie
Nie umiawszy, musiała w ranym umrzeć lecie?
I nie napatrzawszy się jasności słonecznej


Poszła, nieboga, widzieć krajów nocy wiecznej!
A bodaj ani była świata oglądała!
(Jan Kochanowski, Tren II, fragment)………………………………………………………………………..

A jeśli komu droga otwarta do nieba,
Tym, co służą ojczyźnie. Wątpić nie potrzeba,
Że co im zazdrość ujmie. Bóg nagradzać będzie,
A cnota kiedykolwiek miejsce swe osiędzie.
(Jan Kochanowski, Pieśń XII, fragment).......................................................................................

6. Określ funkcje wypowiedzi.

a) Uprzejmie proszę o przyznanie mi urlopu okolicznościowego w związku z przyjściem na świat mojej córki Anny.

Jan Kowalski

………………………………………………….

b) Niech go licho weźmie!

…………………………………………….

c) Najeźdźcy, którzy wtargnęli do Indii, nazwali siebie „Arias” - Ariowie. Mianem tym posługiwali się również starożytni Persowie i przetrwało ono w nazwie Iran.

1. L. Bashman, Indie od początku dziejówdo podboju muzułmańskiego)

………………………………………………

d) Sprzedam kocięta perskie, białe i szare, z metryczkami. Tel. ….. …………………………

e) Nasze jutro zaczyna się dziś. …………………………………..

f) Kto pod kim dołki kopie, sam w nie wpada. ……………………………….

g) Przeszłość jak ogród zaczarowany,

Przyszłość jak pełna owoców misa.

Liści opadłych złote dywany,

Winograd ognia strzępami zwisa.

(L. Staff, Zachód jesienny)………………………………………………………

7. Wyjaśnij, do budowy jakiego typu tekstu posłuży ci słownictwo w grupie a), a do jakiego - w grupie b).

1. wartościowe przedstawienie, cudowna postać, przekonująca interpretacja, wstrząsające wrażenie, sukces, doskonały artysta

2. przedstawienie, aktor, teatr, autor, tytuł, obsada, premiera, reżyser, akt, scena

8. Odszukaj przykłady różnego rodzaju wypowiedzi o funkcji informatywnej, ekspresywnej, impresywnej i poetyckiej w twoim podręczniku do języka polskiego.

1

---