Skuteczno psychoterapii - Czynniki specyficzne w psychoterapii
Na podstawie J.M. Rakowska. (2005). Skuteczno psychoterapii. Scholar, Warszawa.
Jak dziaa psychoterapia?
Uzyskiwanie przez pacjent�w korzyci z psychoterapii wyjaniane jest zar�wno dziaaniem niespecyficznych czynnik�w leczcych w psychoterapii, kt�rymi s techniki psychoterapeutyczne specyficzne dla danej szkoy psychoterapii, jak i waciwociami osoby pacjenta lub terapeuty, kt�re s uwarunkowaniami skutecznoci psychoterapii uznawanymi za wsp�lne dla wszystkich jej form.
Techniki specyficzne dla podej behawioralnego, np. systematyczna desensytyzacja; poznawczego, np. zmiana przekona; systemowego, np. zwikszenie lub zmniejszenie liczby kontakt�w midzy rodzicami i dziemi lub usunicie zachowania utrzymujcego problem lub interwencja paradoksalna.
Niespecyficzne czynniki leczce w psychoterapii s zwizane z osobami pacjenta i terapeuty. Na przykad, ze strony pacjenta takimi czynnikami s oczekiwanie korzyci z psychoterapii i zaufanie to terapeuty a ze strony terapeuty przekaz , e stosuje leczenie i okazywanie zrozumienia pacjentowi. Ponadto z obu stron s nimi uzgodnienie celu terapii, zada , jakie ma pacjent wypeni w terapii i istnienie wizi emocjonalnej midzy pacjentem i terapeut.
Jak jest oceniana skuteczno psychoterapii?
Skuteczno psychoterapii jest oceniana wedug modelu eksperymentalnego, w badaniu opartym na planie por�wnania midzy grupami. Dana forma psychoterapii jest uznawana za skuteczn, jeli por�wnanie jej efekt�w ze skutkami braku oddziaywania, zastosowania pseudopsychoterapii lub innej formy psychoterapii wykazuje jej znaczc przewag. Pierwsze por�wnanie suy odpowiedzi na pytanie, czy psychoterapia jest skuteczniejsza ni jedynie upyw czasu. Por�wnuje si tu grup pacjent�w poddanych oddziaywaniu okrelonej techniki psychoterapeutycznej z grup pacjent�w nie poddanych adnemu oddziaywaniu.
Drugie por�wnanie odpowiada na pytanie, czy dziaanie techniki psychoterapeutycznej jest skuteczniejsze ni dziaanie samych niespecyficznych czynnik�w leczcych w relacji pacjent-terapeuta. Por�wnuje si tu grup pacjent�w poddanych oddziaywaniu okrelonej techniki psychoterapeutycznej z grup pacjent�w poddanych pseudopsychoterapii, kt�ra polega na tym, e terapeuta podaje informacj, e stosuje leczenie, rozmawia z pacjentem o problemie, wyjania, jak powsta problem i jak naley go rozwiza, okazuje pacjentowi zrozumienie, natomiast nie stosuje technik psychoterapeutycznych.
Trzecie por�wnanie umoliwia odpowied na pytanie, czy dana technika psychoterapeutyczna jest skuteczniejsza ni inna. Por�wnuje si tu grup pacjent�w poddanych oddziaywaniu okrelonej techniki psychoterapeutycznej z grup pacjent�w poddanych dziaaniu alternatywnej techniki. Na przykad, w leczeniu depresji stosuje si psychoterapi poznawczo-behawioraln nastawion na zmian nieracjonalnych przekona lub psychoterapi interpersonaln zorientowan na zmian interpersonalnych relacji pacjenta.
Zmiennymi okrelajcymi efekt psychoterapii s objawy psychopatologiczne, reakcje na stres lub funkcjonowanie spoeczne. Pomiar tych zmiennych jest przeprowadzany przed i po zakoczeniu psychoterapii w obu por�wnywanych grupach. Po pewnym czasie od zakoczenia psychoterapii prowadzony jest badania kontrolne w celu stwierdzenia, czy efekt psychoterapii si utrzyma.
Jakie s efekty psychoterapii?
Rezultaty bada dowodz, e zmiany, jakie uzyskuj pacjenci poddajcy si psychoterapii
obejmuj redukcj objaw�w klinicznych np. lku lub depresji, popraw radzenia sobie z trudnociami w yciu codziennym, polepszenie funkcjonowania w relacjach z ludmi, popraw oceny wasnej osoby i wasnej skutecznoci oraz nabycie strategii rozwizywania problem�w przydatnej w przyszoci.
Czy technika psychoterapeutyczna jest skuteczniejsza ni czynniki leczce w relacji pacjent - terapeuta.
Dziaanie technik psychoterapeutycznych jest nieodczn czci dziaania czynnik�w leczcych w relacji pacjent-terapeuta. Dlatego trudno jest koncepcyjnie odr�ni w dziaaniu psychoterapii efekt techniki psychoterapeutycznej i efekt czynnik�w leczcych w relacji pacjent- terapeuta. Jeli por�wnanie psychoterapii z pseudopsychoterapi wykazuje przewag psychoterapii mona uzna, e technika psychoterapeutyczna jest skuteczna.
Podsumowano wyniki 80 bada w metaanalizie, w kt�rych por�wnano grupy pacjent�w poddanych psychoterapii, pseudopsychoterapii i pozostawionych bez oddziaywania. Grupy obejmoway pacjent�w z zaburzeniami gbokimi: chronicznymi/charakterologicznymi (zaburzenia lkowe, nastroju, osobowoci, zachowania, problemy maeskie i z zaburzeniami pytkimi: ostrymi/sytuacyjnymi (fobie specyficzne , zaburzenia odywiania si , zaburzenia mowy, lk egzaminacyjny, zaburzenia przystosowania). Okazao si, e efekt psychoterapii jest dwukrotnie wikszy ni efekt pseudopsychoterapii. Gdy podzielono t grup na dwie podgrupy: (1)pacjent�w: z zaburzeniami gbokimi: chronicznymi/charakterologicznymi i (2) z zaburzeniami pytkimi: ostrymi/sytuacyjnymi w�wczas okazao si w grupie pierwszej efekt psychoterapii by znaczcy a efekt pseudopsychoterapii by nieznaczcy. Z kolei w grupie drugiej efekt obu oddziaywa by znaczcy.
Czy technika psychoterapeutyczna jest skuteczniejsza ni upyw czasu?
Badaniu poddano specyficzne zaburzenia i specyficzne techniki , kt�re stosowane byy wedug zasad podrcznika, aby wiadomo byo, jakie dziaania zostay zastosowane. Prowadzcy byli kontrolowani, czy stosuj si do zasad terapii , kt�ra prowadzili. Gdy przeprowadzono dwa badania technik okrela si mianem skutecznej, gdy jedno badanie - prawdopodobnie skutecznej
Lk uog�lniony - skuteczne s
terapia poznawczo-behawioralna (modyfikacja wyolbrzymionej oceny zagroenia z jednej strony i przekonania o braku zdolnoci do poradzenia sobie z tym zagroeniem).
trening relaksacyjny (redukowanie stanu nadmiernego pobudzenia psychofizjologicznego organizmu za pomoc relaksacji). uczenie rozluniania mini i osigania stanu spokoju i rozpoznawania fizjologicznych sygna�w lku, jak pojawiajce si napicie i stosowania wtedy relaksacji.
Fobia spoeczna - skuteczne
ekspozycja na sytuacje spoeczne wywoujce lk (stopniowe wystawianie pacjenta na sytuacje spoeczne, kt�re budz lk; od najmniej do najbardziej budzcych lk.
Poczenie ekspozycji z poznawcz modyfikacj przekona zwiksza jej skuteczno.
3. Zmiana negatywnej oceny wasnego zachowania w sytuacjach spoecznych lub wasnej osoby; ma si defekt lub jest si nieadekwatnym, co ujawni si w sytuacji spoecznej i doprowadzi do omieszenia lub negatywnej oceny przez dostarczanie dowiadcze, kt�re nie potwierdzaj zaoe, jak i przez poddanie ich racjonalnej ocenie i podwaenie zasadnoci; uzyskiwanie informacji zwrotnych, jak ludzie reaguj na nieakceptowane zachowanie lub cechy.
prawdopodobnie skuteczna
4. strategiczna terapia kr�tkoterminowa
Zaburzenia obsesyjno-kompulsyjne - skuteczna
Ekspozycja na bodce wywoujce lk obsesyjny z zapobieganiem reakcji kompulsyjnej. ekspozycji na bodce wywoujce lk, jak na przykad brud na rkach, wraz z zapobieeniem wystapieniu reakcji kompulsyjnej
Zadania w domu naraania si na oddziaywanie bodc�w wywoujcych lk i wstrzymania si od zachowania kompulsyjnego. Wczenie partnera lub czonka rodziny jako koterapeuty pomaga w przeprowadzeniu zada poza sesj zwiksza skuteczno.
prawdopodobnie skuteczna
3. terapia poznawcza zmiana katastroficznych przekona, na przykad „Jeli zostawiam kuchenk wczon, to spali mi si dom”.
Agorafobia - skuteczna
Ekspozycja na bodce wywoujce lk. Systematyczna w rzeczywistej sytuacji i w wyobrani oraz w wyobrani przeduona
Wspomaganie przez partnera w roli koterapeuty zwiksza skuteczno.
Panika - skuteczne
poznawcza technika modyfikowania interpretacji fizjologicznych dozna jako zagraajcych na niezagraajce
ekspozycja na bodce wywoujce lk celowe wywoanie fizjologicznych dozna interpretowanych jako zagraajce i dowiadczenia , e s niezagraajce, przez pogbienie oddychania.
trening relaksacji. Sygnay lku i relaksacja.
Zaburzenia stresu pourazowego - skuteczna
1. ekspozycja w wyobrani na bodce wywoujce lk sama lub wspomagana (1) ruchami gaek ocznych lub (2) pisaniem
2. terapia poznawcza modyfikacja przekona na temat roli wasnej osoby w wydarzeniu traumatycznym i konsekwencji wydarzenia traumatycznego
3. Behawioralno-poznawczy trening radzenia sobie z lkiem (modyfikacja nieracjonalnych przekona zwizanych z wystpowaniem lku, samoinstruowanie dotyczce adekwatnego zachowania w sytuacji wywoujcej lk, relaksacj, wyobraanie sobie siebie w stresujcej sytuacji i werbalizowanie uczu oraz odgrywanie adekwatnych zachowa w tej sytuacji.
Depresja - skuteczna
1. terapia poznawczo-behawioralna (zmiana przekona negatywnych na pozytywne o sobie, o przyszoci, o wydarzeniach negatywnych)
2. terapia behawioralna (zwikszenie aktywnoci sprawiajcych przyjemno.
3. terapia interpersonalna (rozwizywanie konflikt�w interpersonalnych).
prawdopodobnie skuteczne
1.poznawcza technika (uczenie, jak rozwizywa problemy.
2. dla kobiet, u kt�rych najpierw wystpiy problemy maeskie a nastpnie depresja - maeska terapia behawioralna.
3. strategiczna terapia kr�tkoterminowa
Bulimia - skuteczne
1. terapia poznawczo-behawioralna (uczenie odpowiedniego ywienia, zmiana przekona dotyczcych wagi i wygldu oraz uczenie, jak rozwizywa problemy).
Wczenie - ekspozycji na bodce , kt�re budz lk (jedzenie) z zapobieganiem reakcji wymiotowania zwiksza skuteczno.
2. Terapia interpersonalna (rozwizywanie problem�w interpersonalnych) jest r�wnie skuteczna.
Przejadanie si - prawdopodobnie skuteczna
strategiczna terapia kr�tkoterminowa
Uzalenienie od alkoholu - skuteczna
1. Ekspozycja na bodce wywoujce pragnienie spoycia alkoholu stosowana w fazie eliminowania picia (wchanie, widok sklepu, kupowanie, butelka, nalewanie i wypijanie).
prawdopodobnie skuteczne
1. Uczenie umiejtnoci spoecznych w fazie eliminowania picia i w fazie abstynencji wtedy suy zapobieganiu nawrotom (odmowa wypicia, wyraenie zoci, wasnego zdania, gdy jest konflikt).
2. Kontrolowanie przez maonk przyjmowania leku i stosowanie wzmocnie = zachowanie nagradzajce i wycofanie tego zachowania gdy jest epizod picia w fazie eliminowania picia i zapobiegania nawrotom.
(3) Gdy konflikty maeskie = terapia maeska + wspomagana przez maonka przyjmowania leku w fazie eliminowania picia i zapobiegania nawrotom.
(4) kontrolowanie zachowania abstynencji + wzmocnienia przez byego pacjenta; w fazie zapobiegania nawrotom.
(5) trening zapobiegania nawrotom w parach maeskich w fazie zapobiegania nawrotom (1) uczenie rozwizywania problem�w interpersonalnych: odmowa, wyraenia wasnego zdania i zoci; (2) relaksacja: aby tolerowa przykre emocje; (3) uczenie przekonania, e wypicie po uzyskaniu abstynencji oznacza pojedyncze zdarzenie, kt�re nie powoduje nawrotu, (4) uczenie - pozosta z pragnieniem picia; zaj si wtedy substytutem picia).
Uzalenienie od narkotyku - skuteczne
(1) szkolenie umiejtnoci radzenia sobie z sytuacjami stresujcymi wywoujcymi pragnienie zaycia narkotyku w fazie zapobiegania nawrotom.
prawdopodobnie skuteczne
terapia wspierajco-ekspresyjna (koncentracja na emocjach i tworzenie wsparcia w grupie) w fazie eliminowania
terapia behawioralna (stosowanie wzmocnie wedug regu = etony wymienialne na dobra za pr�bki moczu bez narkotyku) w fazie eliminowania.
Uzalenienie od papieros�w - skuteczne
1. planowane zmniejszanie palenia lub planowane palenie w fazie eliminowania palenia
2. uczenie umiejtnoci radzenia sobie z wydarzeniami stresujcymi wywoujcymi pragnienie zapalenia papierosa w fazie zapobiegania nawrotom palenia
prawdopodobnie skuteczna
terapia poznawczo-behawioralna (uczenie pozytywnych przekona o sobie , przyszoci i wydarzeniach negatywnych) i podejmowania aktywnoci sprawiajcych przyjemno.
Zaburzenie osobowoci z pogranicza - skuteczna
Spoeczna rehabilitacja poczona z (1) Psychoterapia psychoanalityczna grupowa i indywidualna lub (2) terapia behawioralna grupowa i indywidualna
Zasady spoecznej rehabilitacji
A Tolerowanie zachowa dewiacyjnych i analizowanie przyczyn i znaczenia gdy wystpi. I co robi , aby nie wystpowao.
B Podejmowanie decyzji z personelem dzielnie si wadza
C Wymaganie somokontroli i odpowiedzialnosci
D Wymaganie zrozumienia i troski o dobro drugiej osoby.
E Uczenie og�lnie uznawanych wartoci
F Testowanie rzeczywistoci
Cechy psychoterapii
wzmacnianie motywacji pacjent�w,
wysoki stopie ustrukturowania - koncentracja na zachowaniu problemowym, np. uszkadzanie ciaa i pr�by samob�jcze lub schemat relacji interpersonalnych
silna wi midzy terapeut i pacjentem umoliwia terapeucie przyjcie postawy aktywnej wobec pacjent�w oraz integrowanie leczenia z innymi usugami, z kt�rych korzystaj pacjenci.
Dua dawk leczenia - codzienne oddziaywanie trwajce co najmniej kilka godzin przez okres od czterech do 18 miesicy.
Schizofrenia -skuteczne w zapobieganiu nawrotom
behawioralna rodzinna
wspierajca rodzinna (kilka rodzin)
Uzyskanie redukcji nawrot�w choroby o 50%, wymaga od dziewiciu do 24 miesicy.
Wsp�lne cechy skutecznych metod: uczenie umiejtnoci komunikacji i rozwizywania problem�w pacjent�w chorych na schizofreni i wszystkich czonk�w rodziny; edukacji na temat objaw�w choroby, biologicznej teorii jej powstania, wczesnych sygna�w nawrotu choroby i zasad leczenia farmakologicznego; odcianie czonk�w rodziny z poczucia winy za wystpienie choroby przez wyjanianie, ze ich pr�by poradzenia sobie z chorob nie powoduj choroby.
prawdopodobnie skuteczne
1. systemowa terapia rodzinna, (zwikszanie lub zmniejszanie iloci kontakt�w, eliminowanie zachowa utrzymujcych problem
(2) trening umiejtnoci spoecznych,
(3) technika wzmocnie
Problemy maeskie - skuteczna
1. maeska terapia behawioralna poprawa komunikacji i umiejtnoci rozwizywania problem�w oraz zwikszenie wymiany wzmocnie pozytywnych midzy maonkami.
prawdopodobnie skuteczne s:
1. maeska terapia poznawcza zmiana nieracjonalnych przekona dotyczcych maestwa i roli partnera;
2. psychodynamiczna (zrozumienie przez maonk�w konflikt�w wwntrznych przez analiz zachowania wobec partnera.
(Analiza podrcznika terapii psychodynamicznej pokazuje, e z 31 interwencji zawartych w tym podrczniku 26 to techniki behawioralne (Jacobson 1991).
(3) Systemowa - blokowanie zachowa maonk�w w relacji, kt�re utrzymuj problem.np ona narzeka a m si wycofuje.
(4) Maeska terapia skoncentrowana na emocjach (wyraanie emocji powstajcych w relacji maeskiej jest skuteczna w rozwizywaniu problem�w par przejawiajcych problemy o umiarkowanym nasileniu.
Wt�rne zaburzenia orgazmu i popdu u kobiet - skuteczny
1. Trening umiejtnoci seksualnych z udziaem partnera seksualnego
poradnictwo dotyczce interakcji seksualnej pary maeskiej i program wicze realizowanych w domu (polegajcych na stopniowym wystawianiu na dowiadczenia seksualne, kt�re budz lk.
U partner�w nastpuje wzrost satysfakcji z interakcji seksualnych.
Wt�rne zaburzenia orgazmu i popdu u kobiet ze wsp�wystpujcymi konfliktami maeskimi - skuteczny
trening umiejtnoci seksualnych + behawioralna terapia maeska
Pierwotne zaburzenia orgazmu u kobiet - prawdopodobnie skuteczny
Trening masturbacji z udziaem partnera seksualnego edukacja i wiczenia dotyczce stopniowego uczenia si przyjemnoci z dozna cielesnych i funkcjonowania wasnego ciaa przez kobiet i uczenie tej wiedzy partnera
Brak udziau partnera w terapii on skutkuje zwikszeniem dysfunkcji erekcji u mczyzn.
Zachowania antyspoeczne i przestpcze u modziey - prawdopodobnie skuteczne
1. terapia systemowa (zmiana relacji z rodzicami, i z nauczycielami i z r�wienikami w szkole)
2. trening umiejtnoci wychowawczych (uczenie rodzic�w nagradzania zachowa prospoecznych i karania antyspoecznych, jak r�wnie modelowania przez rodzic�w zachowa prospoecznych).
Zaburzenia depresyjne u modziey - skuteczne
Szkolenie umiejtnoci interpersonalnych, podejmowania aktywnoci sprawiajcych przyjemno, osigania cel�w, modyfikowania depresogennego mylenia i relaksacji.
Zaburzenia lkowe u dzieci w wieku przedadolescencyjnym - skuteczna
Stopniowa ekspozycja na sytuacje wywoujce lk z oduczaniem przekonania o braku zdolnoci do poradzenia sobie z t sytuacj
Zaburzenia depresyjne w wieku przedadolescencyjnym - skuteczne
A. szkolenie umiejtnoci interpersonalnych,
B. podejmowania aktywnoci sprawiajcych przyjemno,
C. osigania cel�w,
D. modyfikowania depresogennego mylenia i
E. relaksacji.
Zaburzenia zachowania opozycyjno-buntownicze i agresywne w wieku przedadolescencyjnym - skuteczne
1. trening umiejtnoci dla dzieci (1) rozwizywania problem�w spoecznych, (2) uczenie samokontroli przez odraczanie reagowania i uwzgldnianie konsekwencji wasnego zachowania.
2. trening umiejtnoci rodzicielskich uczenie rodzic�w zasad stosowania wobec dzieci wzmocnie, modelowania zachowania prospoecznego, i utrzymywania kontroli nad dziemi.
Otyo w wieku przedadolescencyjnym -prawdopodobnie skuteczne
modelowanie przez rodzic�w waciwego sposobu odywiania si i eliminowanie z otoczenia dziecka pokarm�w wysokokalorycznych.
Autyzm u dzieci modszych - prawdopodobnie skuteczny
behawioralny trening umiejtnoci oparty na warunkowaniu sprawczym polegajcy na stosowaniu przez rodzic�w wzmocnie zachowa podanych i uczeniu nowych zachowa.
Stres zwizany z zabiegami medycznymi
1. dzieci ponadomioletnie
prawdopodobnie skuteczne jest
modelowanie zmniejszania si lku przez r�wienika jako forma przygotowania do zabiegu
2. dzieci poniej omiu lat
prawdopodobnie skuteczne jest
odwracanie uwagi od zabiegu
Jaka jest ocena skutecznoci psychoterapii na podstawie podsumowania rezultat�w wielu bada?
Aby odpowiedzie na to pytanie trzeba odwoa si do metaanaliz podsumowujcych wyniki wielu bada por�wnujcych grupy pacjent�w poddanych r�nym formom psychoterapii z pacjentami nie poddanymi adnemu oddziaywaniu lub poddanymi pseudopsychoterapii. Metaanaliza jest technik statystyczn umoliwiajc podsumowanie wynik�w wielu pojedynczych bada. Pozwala ona na sprowadzenie wynik�w bada do wsp�lnego mianownika i por�wnanie ich midzy sob. Dziki temu moliwe jest ilociowe okrelenie wielkoci zmiany w funkcjonowaniu uzyskanej przez wielu pacjent�w poddanych psychoterapii.
Podsumowano w metaanalizie wyniki ponad 3 tysicy bada por�wnujcych grupy os�b poddanych psychoterapii z grupami kontrolnymi niepodanymi psychoterapii (brak oddziaywania albo pseudopsychoterapia), prowadzonych w wikszoci bez uycia podrcznika do prowadzenia psychoterapii. Wielkoci efektu obliczone dla grup poddanych psychoterapii przez por�wnanie z grupami kontrolnymi obliczone dla pojedynczych bada zostay zsumowane i uzyskano redni wielko efektu wynoszc 0,47 jednostek odchylenia standardowego. rednia wielko efektu psychoterapii jest wiksza ni rednia wielko efektu pseudopsychoterapii i braku leczenia. R�nica midzy grupami jest istotna statystycznie, wskazujc na przewag psychoterapii. Oznacza to, e wikszo poddanych psychoterapii dorosych i dzieci uzyskuje popraw funkcjonowania psychicznego i spoecznego wiksz ni osoby nie poddane psychoterapii, a take wiksz ni ci, wobec kt�rych nie stosuje si technik psychoterapeutycznych, a jedynie udziela wsparcia, zrozumienia i akceptacji.
Obliczone na podstawie metaanalizy procenty wskanik�w wielkoci efektu wskazujcych na zmian w pozytywnym kierunku, na brak zmiany i na zmian w negatywnym kierunku s nastpujce: 65% os�b poddanych psychoterapii uzyskuje korzystn zmian, 25% nie zmienia si, a 10 % dowiadcza pogorszenia funkcjonowania.
Jak ta ocena skutecznoci psychoterapii ma si do oceny skutecznoci oddziaywa w innych dziedzinach - w medycynie lub edukacji. Wskaniki wielkoci efektu obliczone dla interwencji medycznych tworz skal od niskich do wysokich, co ilustruje wyniki leczenia od sabych do bardzo dobrych. Wielko efektu dla rezultat�w lek�w antydepresyjnych mierzonych jako redukcja depresji wynosi 0,40 - 0,81, w zalenoci od rodzaju leku i populacji pacjent�w; dla rezultat�w neuroleptyk�w, mierzonych jako redukcja pobudzenia w demencji, wynosi 0,47—0,96 (Schneider, Pollock i Lynes 1990); dla rezultat�w lek�w redukujcych napicie, mierzonych jako poprawa jakoci ycia, wielko efektu wynosi 0,11-0,28 (Betoi Bansal 1992). Wielko efektu dla rezultat�w uczenia czytania w cigu dziewiciu miesicy w szkole podstawowej wynosi okoo 0, 67 jednostek odchylenia standardowego a wielko efektu obliczona dla postpu w nauce matematyki z zastosowaniem komputera wynosi 0,40 jednostek odchylenia standardowego. Wielko efektu 0,47 odzwierciedlajca efektywno leczenia psychologicznego jest por�wnywalna z efektywnoci uznanych za wartociowe i szeroko stosowanych interwencji medycznych. Jest take por�wnywalna ze skutecznoci oddziaywa edukacyjnych.
Czy jedna technika psychoterapeutyczna jest skuteczniejsza ni inna?
Wikszo bada, w kt�rych por�wnuje si skuteczno r�nych form terapii, jak behawioralna i kr�tkoterminowa psychoanalityczna skoncentrowana na problemie, zastosowanych wobec os�b z r�nymi problemami klinicznymi nie wykazuje przewagi adnej z nich. Jak mona wyjani ten fakt? By moe r�ne techniki psychoterapeutyczne powoduj takie same efekty, chocia oddziauj za porednictwem odmiennych proces�w, zakadanych przez teorie lece u ich podstaw. Z drugiej strony, r�ne formy terapii mog oddziaywa przez wsp�lne czynniki lecznicze, takie jak na przykad oczekiwanie przez pacjenta korzyci z psychoterapii lub okazywanie pacjentowi zrozumienia przez terapeut, a nie przez procesy zakadane przez lece u ich podstaw teorie. Moliwe jest te, e stosowanie r�nych technik psychoterapeutycznych daje zr�nicowane efekty, ale uywane strategie badawcze nie ujawniaj tych r�nic.
S badania, kt�re wykazuj r�nice midzy skutecznoci specyficznych form psychoterapii w odniesieniu do specyficznych problem�w klinicznych. I tak por�wnanie w metaanalizach przecitnych efekt�w terapii poznawczo-behawioralnej, psychoanalitycznej i interwencji paradoksalnej (ta ostatnia przez zalecenie, aby pacjent zachowywa si w spos�b niepodany osiga to, e zachowuje si on w spos�b podany) uzyskanych bezporednio po zakoczeniu terapii nie wykazuje midzy nimi r�nic. Jednak por�wnanie efekt�w odroczonych pokazuje, e osoby z lkiem i cechujce si wyszym poziomem objaw�w klinicznych odnosz wiksze korzyci z interwencji paradoksalnej.
Trzy badania nad depresj wskazuj , e technika poznawczo-behawioralana jest skuteczniejsza ni sama behawioralna, psychoanalityczna i skoncentrowana na kliencie. Gdy jednak depresja wystpuje jednoczenie z problemami maeskimi, wtedy efektywniejsza jest terapia maeska systemowa ni indywidualna terapia poznawcza.
Dwa badania nad lkiem uog�lnionym pokazuj, ze technika poznawczo-behawioralna jest skuteczniejsza ni psychoanalityczna i humanistyczna.
Jedno badanie nad lkiem spoecznym wskazuje, e technika poznawczo-behawioralna jest skuteczniejsza ni behawioralna.
Jedno badanie nad panik pokazuj, ze technika poznawcza jest skuteczniejsza ni trening relaksacyjny.
Jedno badanie nad bulimi pokazuj, e technika poznawczo-behawioralna jest skuteczniejsza ni psychoanalityczna i humanistyczna.
Jedno badanie nad problemami maeskimi o umiarkowanym nasileniu pokazuje , e terapia opierajca si na wyraaniu emocji jest skuteczniejsza ni terapia behawioralna.
Dwanacie bada pokazuje, e technika polegajca na wywieraniu presji na otwarcie si i wyraenie emocji wraz z eliminowaniem nawykowych strategii radzenia sobie ze stresem przy braku kierowania przebiegiem sesji ze strony terapeuty ma leczcy wpyw na pacjent�w z pytkimi problemami klinicznymi, ale powoduje pogorszenie funkcjonowania u pacjent�w z gbokimi problemami.
Czy skuteczno techniki psychoterapeutycznej zaley od cech osobowoci pacjenta?
Por�wnano skuteczno technik dyrektywnych (poznawczych i behawioralnych) ze skutecznoci technik niedyrektywnych (psychoanalityczna i humanistyczna oparta na wyraaniu emocji) w podgrupach pacjent�w o dw�ch stylach reagowania na stres: (1) karanie siebie i (2) odreagowanie frustracji w otoczeniu, o r�nym poziomie trudnoci w relacjach i objaw�w psychopatologicznych, kontroli zewntrznej lub wewntrznej. Por�wnano take skuteczno techniki behawioralnej z paradoksaln w podgrupach pacjent�w r�nicych si nasileniem oporu wobec wpywu (reaktancji).
Wniosek z tych bada brzmi: skuteczno technik jest zr�nicowana i zaley od interakcji cech technik i cech pacjent�w
skuteczno techniki dyrektywnej w por�wnaniu z niedyrektywn jest wiksza wobec pacjent�w o stylu radzenia sobie ze stresem na zewntrz/impulsywnym, z kontrol zewntrzn, o wysokim poziomie trudnoci w relacjach; i odwrotnie skuteczno techniki niedyrektywnej w por�wnaniu z technik dyrektywn jest wiksza wobec pacjent�w o stylu do wewntrz/karzcym, z kontrol wewntrzn, o niskim poziomie trudnoci w relacjach.
skuteczno techniki dyrektywnej/paradoksalnej w por�wnaniu z technik dyrektywn/ behawioraln jest wiksza wobec pacjent�w o wysokim poziomie oporu wobec wpywu; i odwrotnie skuteczno techniki behawioralnej jest wiksza wobec pacjent�w o niskim poziomie oporu wobec wpywu.
Ostatnia zaleno najlepiej ilustruje wsp�dziaanie cech terapii z cechami pacjenta. Poniewa technika paradoksalna zaleca przejawianie zachowania niepodanego, pacjenci o wysokim poziomie oporu wobec wpywu, bronic si przed wpywem terapeuty, przejawiaj zachowanie przeciwne do zalecanego przez terapeut, czyli zachowanie podane. Natomiast terapia behawioralna zaleca przejawianie zachowania podanego i osoby o niskim poziomie oporu wobec wpywu stosuj si do tego zalecenia, przejawiajc tym samym zachowanie podane.
Podsumowujc, Wyniki bada nad skutecznoci psychoterapii pozwalaj na stwierdzenie, e jest ona efektywn form pomocy psychologicznej. Nie daj podstaw, aby stwierdzi, e kt�ra z form psychoterapii jest najbardziej skuteczna wobec wszystkich problem�w i wszystkich pacjent�w. Sugeruj natomiast, e okrelona technika psychoterapeutyczna moe by bardziej ni inna skuteczna w odniesieniu do specyficznego problemu klinicznego lub w kontekcie specyficznych cech pacjent�w. Wskazuj tym samym na istotn rol waciwego doboru techniki zar�wno do problemu, z kt�rym boryka si pacjent, jak r�wnie do jego indywidualnych cech.