Skuteczno psychoterapii - Czynniki specyficzne w psychoterapii
Na podstawie J.M. Rakowska. (2005). Skuteczno psychoterapii. Scholar, Warszawa.
Jak dziaa psychoterapia?
Uzyskiwanie przez pacjentów korzyci z psychoterapii wyjaniane jest zarówno dziaaniem niespecyficznych czynników leczcych w psychoterapii, którymi s techniki psychoterapeutyczne specyficzne dla danej szkoy psychoterapii, jak i waciwociami osoby pacjenta lub terapeuty, które s uwarunkowaniami skutecznoci psychoterapii uznawanymi za wspólne dla wszystkich jej form.
Techniki specyficzne dla podej behawioralnego, np. systematyczna desensytyzacja; poznawczego, np. zmiana przekona; systemowego, np. zwikszenie lub zmniejszenie liczby kontaktów midzy rodzicami i dziemi lub usunicie zachowania utrzymujcego problem lub interwencja paradoksalna.
Niespecyficzne czynniki leczce w psychoterapii s zwizane z osobami pacjenta i terapeuty. Na przykad, ze strony pacjenta takimi czynnikami s oczekiwanie korzyci z psychoterapii i zaufanie to terapeuty a ze strony terapeuty przekaz , e stosuje leczenie i okazywanie zrozumienia pacjentowi. Ponadto z obu stron s nimi uzgodnienie celu terapii, zada , jakie ma pacjent wypeni w terapii i istnienie wizi emocjonalnej midzy pacjentem i terapeut.
Jak jest oceniana skuteczno psychoterapii?
Skuteczno psychoterapii jest oceniana wedug modelu eksperymentalnego, w badaniu opartym na planie porównania midzy grupami. Dana forma psychoterapii jest uznawana za skuteczn, jeli porównanie jej efektów ze skutkami braku oddziaywania, zastosowania pseudopsychoterapii lub innej formy psychoterapii wykazuje jej znaczc przewag. Pierwsze porównanie suy odpowiedzi na pytanie, czy psychoterapia jest skuteczniejsza ni jedynie upyw czasu. Porównuje si tu grup pacjentów poddanych oddziaywaniu okrelonej techniki psychoterapeutycznej z grup pacjentów nie poddanych adnemu oddziaywaniu.
Drugie porównanie odpowiada na pytanie, czy dziaanie techniki psychoterapeutycznej jest skuteczniejsze ni dziaanie samych niespecyficznych czynników leczcych w relacji pacjent-terapeuta. Porównuje si tu grup pacjentów poddanych oddziaywaniu okrelonej techniki psychoterapeutycznej z grup pacjentów poddanych pseudopsychoterapii, która polega na tym, e terapeuta podaje informacj, e stosuje leczenie, rozmawia z pacjentem o problemie, wyjania, jak powsta problem i jak naley go rozwiza, okazuje pacjentowi zrozumienie, natomiast nie stosuje technik psychoterapeutycznych.
Trzecie porównanie umoliwia odpowied na pytanie, czy dana technika psychoterapeutyczna jest skuteczniejsza ni inna. Porównuje si tu grup pacjentów poddanych oddziaywaniu okrelonej techniki psychoterapeutycznej z grup pacjentów poddanych dziaaniu alternatywnej techniki. Na przykad, w leczeniu depresji stosuje si psychoterapi poznawczo-behawioraln nastawion na zmian nieracjonalnych przekona lub psychoterapi interpersonaln zorientowan na zmian interpersonalnych relacji pacjenta.
Zmiennymi okrelajcymi efekt psychoterapii s objawy psychopatologiczne, reakcje na stres lub funkcjonowanie spoeczne. Pomiar tych zmiennych jest przeprowadzany przed i po zakoczeniu psychoterapii w obu porównywanych grupach. Po pewnym czasie od zakoczenia psychoterapii prowadzony jest badania kontrolne w celu stwierdzenia, czy efekt psychoterapii si utrzyma.
Jakie s efekty psychoterapii?
Rezultaty bada dowodz, e zmiany, jakie uzyskuj pacjenci poddajcy si psychoterapii
obejmuj redukcj objawów klinicznych np. lku lub depresji, popraw radzenia sobie z trudnociami w yciu codziennym, polepszenie funkcjonowania w relacjach z ludmi, popraw oceny wasnej osoby i wasnej skutecznoci oraz nabycie strategii rozwizywania problemów przydatnej w przyszoci.
Czy technika psychoterapeutyczna jest skuteczniejsza ni czynniki leczce w relacji pacjent - terapeuta.
Dziaanie technik psychoterapeutycznych jest nieodczn czci dziaania czynników leczcych w relacji pacjent-terapeuta. Dlatego trudno jest koncepcyjnie odróni w dziaaniu psychoterapii efekt techniki psychoterapeutycznej i efekt czynników leczcych w relacji pacjent- terapeuta. Jeli porównanie psychoterapii z pseudopsychoterapi wykazuje przewag psychoterapii mona uzna, e technika psychoterapeutyczna jest skuteczna.
Podsumowano wyniki 80 bada w metaanalizie, w których porównano grupy pacjentów poddanych psychoterapii, pseudopsychoterapii i pozostawionych bez oddziaywania. Grupy obejmoway pacjentów z zaburzeniami gbokimi: chronicznymi/charakterologicznymi (zaburzenia lkowe, nastroju, osobowoci, zachowania, problemy maeskie i z zaburzeniami pytkimi: ostrymi/sytuacyjnymi (fobie specyficzne , zaburzenia odywiania si , zaburzenia mowy, lk egzaminacyjny, zaburzenia przystosowania). Okazao si, e efekt psychoterapii jest dwukrotnie wikszy ni efekt pseudopsychoterapii. Gdy podzielono t grup na dwie podgrupy: (1)pacjentów: z zaburzeniami gbokimi: chronicznymi/charakterologicznymi i (2) z zaburzeniami pytkimi: ostrymi/sytuacyjnymi wówczas okazao si w grupie pierwszej efekt psychoterapii by znaczcy a efekt pseudopsychoterapii by nieznaczcy. Z kolei w grupie drugiej efekt obu oddziaywa by znaczcy.
Czy technika psychoterapeutyczna jest skuteczniejsza ni upyw czasu?
Badaniu poddano specyficzne zaburzenia i specyficzne techniki , które stosowane byy wedug zasad podrcznika, aby wiadomo byo, jakie dziaania zostay zastosowane. Prowadzcy byli kontrolowani, czy stosuj si do zasad terapii , która prowadzili. Gdy przeprowadzono dwa badania technik okrela si mianem skutecznej, gdy jedno badanie - prawdopodobnie skutecznej
Lk uogólniony - skuteczne s
terapia poznawczo-behawioralna (modyfikacja wyolbrzymionej oceny zagroenia z jednej strony i przekonania o braku zdolnoci do poradzenia sobie z tym zagroeniem).
trening relaksacyjny (redukowanie stanu nadmiernego pobudzenia psychofizjologicznego organizmu za pomoc relaksacji). uczenie rozluniania mini i osigania stanu spokoju i rozpoznawania fizjologicznych sygnaów lku, jak pojawiajce si napicie i stosowania wtedy relaksacji.
Fobia spoeczna - skuteczne
ekspozycja na sytuacje spoeczne wywoujce lk (stopniowe wystawianie pacjenta na sytuacje spoeczne, które budz lk; od najmniej do najbardziej budzcych lk.
Poczenie ekspozycji z poznawcz modyfikacj przekona zwiksza jej skuteczno.
3. Zmiana negatywnej oceny wasnego zachowania w sytuacjach spoecznych lub wasnej osoby; ma si defekt lub jest si nieadekwatnym, co ujawni si w sytuacji spoecznej i doprowadzi do omieszenia lub negatywnej oceny przez dostarczanie dowiadcze, które nie potwierdzaj zaoe, jak i przez poddanie ich racjonalnej ocenie i podwaenie zasadnoci; uzyskiwanie informacji zwrotnych, jak ludzie reaguj na nieakceptowane zachowanie lub cechy.
prawdopodobnie skuteczna
4. strategiczna terapia krótkoterminowa
Zaburzenia obsesyjno-kompulsyjne - skuteczna
Ekspozycja na bodce wywoujce lk obsesyjny z zapobieganiem reakcji kompulsyjnej. ekspozycji na bodce wywoujce lk, jak na przykad brud na rkach, wraz z zapobieeniem wystapieniu reakcji kompulsyjnej
Zadania w domu naraania si na oddziaywanie bodców wywoujcych lk i wstrzymania si od zachowania kompulsyjnego. Wczenie partnera lub czonka rodziny jako koterapeuty pomaga w przeprowadzeniu zada poza sesj zwiksza skuteczno.
prawdopodobnie skuteczna
3. terapia poznawcza zmiana katastroficznych przekona, na przykad „Jeli zostawiam kuchenk wczon, to spali mi si dom”.
Agorafobia - skuteczna
Ekspozycja na bodce wywoujce lk. Systematyczna w rzeczywistej sytuacji i w wyobrani oraz w wyobrani przeduona
Wspomaganie przez partnera w roli koterapeuty zwiksza skuteczno.
Panika - skuteczne
poznawcza technika modyfikowania interpretacji fizjologicznych dozna jako zagraajcych na niezagraajce
ekspozycja na bodce wywoujce lk celowe wywoanie fizjologicznych dozna interpretowanych jako zagraajce i dowiadczenia , e s niezagraajce, przez pogbienie oddychania.
trening relaksacji. Sygnay lku i relaksacja.
Zaburzenia stresu pourazowego - skuteczna
1. ekspozycja w wyobrani na bodce wywoujce lk sama lub wspomagana (1) ruchami gaek ocznych lub (2) pisaniem
2. terapia poznawcza modyfikacja przekona na temat roli wasnej osoby w wydarzeniu traumatycznym i konsekwencji wydarzenia traumatycznego
3. Behawioralno-poznawczy trening radzenia sobie z lkiem (modyfikacja nieracjonalnych przekona zwizanych z wystpowaniem lku, samoinstruowanie dotyczce adekwatnego zachowania w sytuacji wywoujcej lk, relaksacj, wyobraanie sobie siebie w stresujcej sytuacji i werbalizowanie uczu oraz odgrywanie adekwatnych zachowa w tej sytuacji.
Depresja - skuteczna
1. terapia poznawczo-behawioralna (zmiana przekona negatywnych na pozytywne o sobie, o przyszoci, o wydarzeniach negatywnych)
2. terapia behawioralna (zwikszenie aktywnoci sprawiajcych przyjemno.
3. terapia interpersonalna (rozwizywanie konfliktów interpersonalnych).
prawdopodobnie skuteczne
1.poznawcza technika (uczenie, jak rozwizywa problemy.
2. dla kobiet, u których najpierw wystpiy problemy maeskie a nastpnie depresja - maeska terapia behawioralna.
3. strategiczna terapia krótkoterminowa
Bulimia - skuteczne
1. terapia poznawczo-behawioralna (uczenie odpowiedniego ywienia, zmiana przekona dotyczcych wagi i wygldu oraz uczenie, jak rozwizywa problemy).
Wczenie - ekspozycji na bodce , które budz lk (jedzenie) z zapobieganiem reakcji wymiotowania zwiksza skuteczno.
2. Terapia interpersonalna (rozwizywanie problemów interpersonalnych) jest równie skuteczna.
Przejadanie si - prawdopodobnie skuteczna
strategiczna terapia krótkoterminowa
Uzalenienie od alkoholu - skuteczna
1. Ekspozycja na bodce wywoujce pragnienie spoycia alkoholu stosowana w fazie eliminowania picia (wchanie, widok sklepu, kupowanie, butelka, nalewanie i wypijanie).
prawdopodobnie skuteczne
1. Uczenie umiejtnoci spoecznych w fazie eliminowania picia i w fazie abstynencji wtedy suy zapobieganiu nawrotom (odmowa wypicia, wyraenie zoci, wasnego zdania, gdy jest konflikt).
2. Kontrolowanie przez maonk przyjmowania leku i stosowanie wzmocnie = zachowanie nagradzajce i wycofanie tego zachowania gdy jest epizod picia w fazie eliminowania picia i zapobiegania nawrotom.
(3) Gdy konflikty maeskie = terapia maeska + wspomagana przez maonka przyjmowania leku w fazie eliminowania picia i zapobiegania nawrotom.
(4) kontrolowanie zachowania abstynencji + wzmocnienia przez byego pacjenta; w fazie zapobiegania nawrotom.
(5) trening zapobiegania nawrotom w parach maeskich w fazie zapobiegania nawrotom (1) uczenie rozwizywania problemów interpersonalnych: odmowa, wyraenia wasnego zdania i zoci; (2) relaksacja: aby tolerowa przykre emocje; (3) uczenie przekonania, e wypicie po uzyskaniu abstynencji oznacza pojedyncze zdarzenie, które nie powoduje nawrotu, (4) uczenie - pozosta z pragnieniem picia; zaj si wtedy substytutem picia).
Uzalenienie od narkotyku - skuteczne
(1) szkolenie umiejtnoci radzenia sobie z sytuacjami stresujcymi wywoujcymi pragnienie zaycia narkotyku w fazie zapobiegania nawrotom.
prawdopodobnie skuteczne
terapia wspierajco-ekspresyjna (koncentracja na emocjach i tworzenie wsparcia w grupie) w fazie eliminowania
terapia behawioralna (stosowanie wzmocnie wedug regu = etony wymienialne na dobra za próbki moczu bez narkotyku) w fazie eliminowania.
Uzalenienie od papierosów - skuteczne
1. planowane zmniejszanie palenia lub planowane palenie w fazie eliminowania palenia
2. uczenie umiejtnoci radzenia sobie z wydarzeniami stresujcymi wywoujcymi pragnienie zapalenia papierosa w fazie zapobiegania nawrotom palenia
prawdopodobnie skuteczna
terapia poznawczo-behawioralna (uczenie pozytywnych przekona o sobie , przyszoci i wydarzeniach negatywnych) i podejmowania aktywnoci sprawiajcych przyjemno.
Zaburzenie osobowoci z pogranicza - skuteczna
Spoeczna rehabilitacja poczona z (1) Psychoterapia psychoanalityczna grupowa i indywidualna lub (2) terapia behawioralna grupowa i indywidualna
Zasady spoecznej rehabilitacji
A Tolerowanie zachowa dewiacyjnych i analizowanie przyczyn i znaczenia gdy wystpi. I co robi , aby nie wystpowao.
B Podejmowanie decyzji z personelem dzielnie si wadza
C Wymaganie somokontroli i odpowiedzialnosci
D Wymaganie zrozumienia i troski o dobro drugiej osoby.
E Uczenie ogólnie uznawanych wartoci
F Testowanie rzeczywistoci
Cechy psychoterapii
wzmacnianie motywacji pacjentów,
wysoki stopie ustrukturowania - koncentracja na zachowaniu problemowym, np. uszkadzanie ciaa i próby samobójcze lub schemat relacji interpersonalnych
silna wi midzy terapeut i pacjentem umoliwia terapeucie przyjcie postawy aktywnej wobec pacjentów oraz integrowanie leczenia z innymi usugami, z których korzystaj pacjenci.
Dua dawk leczenia - codzienne oddziaywanie trwajce co najmniej kilka godzin przez okres od czterech do 18 miesicy.
Schizofrenia -skuteczne w zapobieganiu nawrotom
behawioralna rodzinna
wspierajca rodzinna (kilka rodzin)
Uzyskanie redukcji nawrotów choroby o 50%, wymaga od dziewiciu do 24 miesicy.
Wspólne cechy skutecznych metod: uczenie umiejtnoci komunikacji i rozwizywania problemów pacjentów chorych na schizofreni i wszystkich czonków rodziny; edukacji na temat objawów choroby, biologicznej teorii jej powstania, wczesnych sygnaów nawrotu choroby i zasad leczenia farmakologicznego; odcianie czonków rodziny z poczucia winy za wystpienie choroby przez wyjanianie, ze ich próby poradzenia sobie z chorob nie powoduj choroby.
prawdopodobnie skuteczne
1. systemowa terapia rodzinna, (zwikszanie lub zmniejszanie iloci kontaktów, eliminowanie zachowa utrzymujcych problem
(2) trening umiejtnoci spoecznych,
(3) technika wzmocnie
Problemy maeskie - skuteczna
1. maeska terapia behawioralna poprawa komunikacji i umiejtnoci rozwizywania problemów oraz zwikszenie wymiany wzmocnie pozytywnych midzy maonkami.
prawdopodobnie skuteczne s:
1. maeska terapia poznawcza zmiana nieracjonalnych przekona dotyczcych maestwa i roli partnera;
2. psychodynamiczna (zrozumienie przez maonków konfliktów wwntrznych przez analiz zachowania wobec partnera.
(Analiza podrcznika terapii psychodynamicznej pokazuje, e z 31 interwencji zawartych w tym podrczniku 26 to techniki behawioralne (Jacobson 1991).
(3) Systemowa - blokowanie zachowa maonków w relacji, które utrzymuj problem.np ona narzeka a m si wycofuje.
(4) Maeska terapia skoncentrowana na emocjach (wyraanie emocji powstajcych w relacji maeskiej jest skuteczna w rozwizywaniu problemów par przejawiajcych problemy o umiarkowanym nasileniu.
Wtórne zaburzenia orgazmu i popdu u kobiet - skuteczny
1. Trening umiejtnoci seksualnych z udziaem partnera seksualnego
poradnictwo dotyczce interakcji seksualnej pary maeskiej i program wicze realizowanych w domu (polegajcych na stopniowym wystawianiu na dowiadczenia seksualne, które budz lk.
U partnerów nastpuje wzrost satysfakcji z interakcji seksualnych.
Wtórne zaburzenia orgazmu i popdu u kobiet ze wspówystpujcymi konfliktami maeskimi - skuteczny
trening umiejtnoci seksualnych + behawioralna terapia maeska
Pierwotne zaburzenia orgazmu u kobiet - prawdopodobnie skuteczny
Trening masturbacji z udziaem partnera seksualnego edukacja i wiczenia dotyczce stopniowego uczenia si przyjemnoci z dozna cielesnych i funkcjonowania wasnego ciaa przez kobiet i uczenie tej wiedzy partnera
Brak udziau partnera w terapii on skutkuje zwikszeniem dysfunkcji erekcji u mczyzn.
Zachowania antyspoeczne i przestpcze u modziey - prawdopodobnie skuteczne
1. terapia systemowa (zmiana relacji z rodzicami, i z nauczycielami i z rówienikami w szkole)
2. trening umiejtnoci wychowawczych (uczenie rodziców nagradzania zachowa prospoecznych i karania antyspoecznych, jak równie modelowania przez rodziców zachowa prospoecznych).
Zaburzenia depresyjne u modziey - skuteczne
Szkolenie umiejtnoci interpersonalnych, podejmowania aktywnoci sprawiajcych przyjemno, osigania celów, modyfikowania depresogennego mylenia i relaksacji.
Zaburzenia lkowe u dzieci w wieku przedadolescencyjnym - skuteczna
Stopniowa ekspozycja na sytuacje wywoujce lk z oduczaniem przekonania o braku zdolnoci do poradzenia sobie z t sytuacj
Zaburzenia depresyjne w wieku przedadolescencyjnym - skuteczne
A. szkolenie umiejtnoci interpersonalnych,
B. podejmowania aktywnoci sprawiajcych przyjemno,
C. osigania celów,
D. modyfikowania depresogennego mylenia i
E. relaksacji.
Zaburzenia zachowania opozycyjno-buntownicze i agresywne w wieku przedadolescencyjnym - skuteczne
1. trening umiejtnoci dla dzieci (1) rozwizywania problemów spoecznych, (2) uczenie samokontroli przez odraczanie reagowania i uwzgldnianie konsekwencji wasnego zachowania.
2. trening umiejtnoci rodzicielskich uczenie rodziców zasad stosowania wobec dzieci wzmocnie, modelowania zachowania prospoecznego, i utrzymywania kontroli nad dziemi.
Otyo w wieku przedadolescencyjnym -prawdopodobnie skuteczne
modelowanie przez rodziców waciwego sposobu odywiania si i eliminowanie z otoczenia dziecka pokarmów wysokokalorycznych.
Autyzm u dzieci modszych - prawdopodobnie skuteczny
behawioralny trening umiejtnoci oparty na warunkowaniu sprawczym polegajcy na stosowaniu przez rodziców wzmocnie zachowa podanych i uczeniu nowych zachowa.
Stres zwizany z zabiegami medycznymi
1. dzieci ponadomioletnie
prawdopodobnie skuteczne jest
modelowanie zmniejszania si lku przez rówienika jako forma przygotowania do zabiegu
2. dzieci poniej omiu lat
prawdopodobnie skuteczne jest
odwracanie uwagi od zabiegu
Jaka jest ocena skutecznoci psychoterapii na podstawie podsumowania rezultatów wielu bada?
Aby odpowiedzie na to pytanie trzeba odwoa si do metaanaliz podsumowujcych wyniki wielu bada porównujcych grupy pacjentów poddanych rónym formom psychoterapii z pacjentami nie poddanymi adnemu oddziaywaniu lub poddanymi pseudopsychoterapii. Metaanaliza jest technik statystyczn umoliwiajc podsumowanie wyników wielu pojedynczych bada. Pozwala ona na sprowadzenie wyników bada do wspólnego mianownika i porównanie ich midzy sob. Dziki temu moliwe jest ilociowe okrelenie wielkoci zmiany w funkcjonowaniu uzyskanej przez wielu pacjentów poddanych psychoterapii.
Podsumowano w metaanalizie wyniki ponad 3 tysicy bada porównujcych grupy osób poddanych psychoterapii z grupami kontrolnymi niepodanymi psychoterapii (brak oddziaywania albo pseudopsychoterapia), prowadzonych w wikszoci bez uycia podrcznika do prowadzenia psychoterapii. Wielkoci efektu obliczone dla grup poddanych psychoterapii przez porównanie z grupami kontrolnymi obliczone dla pojedynczych bada zostay zsumowane i uzyskano redni wielko efektu wynoszc 0,47 jednostek odchylenia standardowego. rednia wielko efektu psychoterapii jest wiksza ni rednia wielko efektu pseudopsychoterapii i braku leczenia. Rónica midzy grupami jest istotna statystycznie, wskazujc na przewag psychoterapii. Oznacza to, e wikszo poddanych psychoterapii dorosych i dzieci uzyskuje popraw funkcjonowania psychicznego i spoecznego wiksz ni osoby nie poddane psychoterapii, a take wiksz ni ci, wobec których nie stosuje si technik psychoterapeutycznych, a jedynie udziela wsparcia, zrozumienia i akceptacji.
Obliczone na podstawie metaanalizy procenty wskaników wielkoci efektu wskazujcych na zmian w pozytywnym kierunku, na brak zmiany i na zmian w negatywnym kierunku s nastpujce: 65% osób poddanych psychoterapii uzyskuje korzystn zmian, 25% nie zmienia si, a 10 % dowiadcza pogorszenia funkcjonowania.
Jak ta ocena skutecznoci psychoterapii ma si do oceny skutecznoci oddziaywa w innych dziedzinach - w medycynie lub edukacji. Wskaniki wielkoci efektu obliczone dla interwencji medycznych tworz skal od niskich do wysokich, co ilustruje wyniki leczenia od sabych do bardzo dobrych. Wielko efektu dla rezultatów leków antydepresyjnych mierzonych jako redukcja depresji wynosi 0,40 - 0,81, w zalenoci od rodzaju leku i populacji pacjentów; dla rezultatów neuroleptyków, mierzonych jako redukcja pobudzenia w demencji, wynosi 0,47—0,96 (Schneider, Pollock i Lynes 1990); dla rezultatów leków redukujcych napicie, mierzonych jako poprawa jakoci ycia, wielko efektu wynosi 0,11-0,28 (Betoi Bansal 1992). Wielko efektu dla rezultatów uczenia czytania w cigu dziewiciu miesicy w szkole podstawowej wynosi okoo 0, 67 jednostek odchylenia standardowego a wielko efektu obliczona dla postpu w nauce matematyki z zastosowaniem komputera wynosi 0,40 jednostek odchylenia standardowego. Wielko efektu 0,47 odzwierciedlajca efektywno leczenia psychologicznego jest porównywalna z efektywnoci uznanych za wartociowe i szeroko stosowanych interwencji medycznych. Jest take porównywalna ze skutecznoci oddziaywa edukacyjnych.
Czy jedna technika psychoterapeutyczna jest skuteczniejsza ni inna?
Wikszo bada, w których porównuje si skuteczno rónych form terapii, jak behawioralna i krótkoterminowa psychoanalityczna skoncentrowana na problemie, zastosowanych wobec osób z rónymi problemami klinicznymi nie wykazuje przewagi adnej z nich. Jak mona wyjani ten fakt? By moe róne techniki psychoterapeutyczne powoduj takie same efekty, chocia oddziauj za porednictwem odmiennych procesów, zakadanych przez teorie lece u ich podstaw. Z drugiej strony, róne formy terapii mog oddziaywa przez wspólne czynniki lecznicze, takie jak na przykad oczekiwanie przez pacjenta korzyci z psychoterapii lub okazywanie pacjentowi zrozumienia przez terapeut, a nie przez procesy zakadane przez lece u ich podstaw teorie. Moliwe jest te, e stosowanie rónych technik psychoterapeutycznych daje zrónicowane efekty, ale uywane strategie badawcze nie ujawniaj tych rónic.
S badania, które wykazuj rónice midzy skutecznoci specyficznych form psychoterapii w odniesieniu do specyficznych problemów klinicznych. I tak porównanie w metaanalizach przecitnych efektów terapii poznawczo-behawioralnej, psychoanalitycznej i interwencji paradoksalnej (ta ostatnia przez zalecenie, aby pacjent zachowywa si w sposób niepodany osiga to, e zachowuje si on w sposób podany) uzyskanych bezporednio po zakoczeniu terapii nie wykazuje midzy nimi rónic. Jednak porównanie efektów odroczonych pokazuje, e osoby z lkiem i cechujce si wyszym poziomem objawów klinicznych odnosz wiksze korzyci z interwencji paradoksalnej.
Trzy badania nad depresj wskazuj , e technika poznawczo-behawioralana jest skuteczniejsza ni sama behawioralna, psychoanalityczna i skoncentrowana na kliencie. Gdy jednak depresja wystpuje jednoczenie z problemami maeskimi, wtedy efektywniejsza jest terapia maeska systemowa ni indywidualna terapia poznawcza.
Dwa badania nad lkiem uogólnionym pokazuj, ze technika poznawczo-behawioralna jest skuteczniejsza ni psychoanalityczna i humanistyczna.
Jedno badanie nad lkiem spoecznym wskazuje, e technika poznawczo-behawioralna jest skuteczniejsza ni behawioralna.
Jedno badanie nad panik pokazuj, ze technika poznawcza jest skuteczniejsza ni trening relaksacyjny.
Jedno badanie nad bulimi pokazuj, e technika poznawczo-behawioralna jest skuteczniejsza ni psychoanalityczna i humanistyczna.
Jedno badanie nad problemami maeskimi o umiarkowanym nasileniu pokazuje , e terapia opierajca si na wyraaniu emocji jest skuteczniejsza ni terapia behawioralna.
Dwanacie bada pokazuje, e technika polegajca na wywieraniu presji na otwarcie si i wyraenie emocji wraz z eliminowaniem nawykowych strategii radzenia sobie ze stresem przy braku kierowania przebiegiem sesji ze strony terapeuty ma leczcy wpyw na pacjentów z pytkimi problemami klinicznymi, ale powoduje pogorszenie funkcjonowania u pacjentów z gbokimi problemami.
Czy skuteczno techniki psychoterapeutycznej zaley od cech osobowoci pacjenta?
Porównano skuteczno technik dyrektywnych (poznawczych i behawioralnych) ze skutecznoci technik niedyrektywnych (psychoanalityczna i humanistyczna oparta na wyraaniu emocji) w podgrupach pacjentów o dwóch stylach reagowania na stres: (1) karanie siebie i (2) odreagowanie frustracji w otoczeniu, o rónym poziomie trudnoci w relacjach i objawów psychopatologicznych, kontroli zewntrznej lub wewntrznej. Porównano take skuteczno techniki behawioralnej z paradoksaln w podgrupach pacjentów rónicych si nasileniem oporu wobec wpywu (reaktancji).
Wniosek z tych bada brzmi: skuteczno technik jest zrónicowana i zaley od interakcji cech technik i cech pacjentów
skuteczno techniki dyrektywnej w porównaniu z niedyrektywn jest wiksza wobec pacjentów o stylu radzenia sobie ze stresem na zewntrz/impulsywnym, z kontrol zewntrzn, o wysokim poziomie trudnoci w relacjach; i odwrotnie skuteczno techniki niedyrektywnej w porównaniu z technik dyrektywn jest wiksza wobec pacjentów o stylu do wewntrz/karzcym, z kontrol wewntrzn, o niskim poziomie trudnoci w relacjach.
skuteczno techniki dyrektywnej/paradoksalnej w porównaniu z technik dyrektywn/ behawioraln jest wiksza wobec pacjentów o wysokim poziomie oporu wobec wpywu; i odwrotnie skuteczno techniki behawioralnej jest wiksza wobec pacjentów o niskim poziomie oporu wobec wpywu.
Ostatnia zaleno najlepiej ilustruje wspódziaanie cech terapii z cechami pacjenta. Poniewa technika paradoksalna zaleca przejawianie zachowania niepodanego, pacjenci o wysokim poziomie oporu wobec wpywu, bronic si przed wpywem terapeuty, przejawiaj zachowanie przeciwne do zalecanego przez terapeut, czyli zachowanie podane. Natomiast terapia behawioralna zaleca przejawianie zachowania podanego i osoby o niskim poziomie oporu wobec wpywu stosuj si do tego zalecenia, przejawiajc tym samym zachowanie podane.
Podsumowujc, Wyniki bada nad skutecznoci psychoterapii pozwalaj na stwierdzenie, e jest ona efektywn form pomocy psychologicznej. Nie daj podstaw, aby stwierdzi, e która z form psychoterapii jest najbardziej skuteczna wobec wszystkich problemów i wszystkich pacjentów. Sugeruj natomiast, e okrelona technika psychoterapeutyczna moe by bardziej ni inna skuteczna w odniesieniu do specyficznego problemu klinicznego lub w kontekcie specyficznych cech pacjentów. Wskazuj tym samym na istotn rol waciwego doboru techniki zarówno do problemu, z którym boryka si pacjent, jak równie do jego indywidualnych cech.