CHARAKTERYSTYKA STAWONOGÓW

Budowa morfologiczna i układ ruchu

 ciało otoczone sztywnym szkieletem zewnętrznym
 posiadanie mięsni przyczepionych do wewnętrznych części szkieletu pełniących funkcję prostowników jak i zginaczy
 posiadanie w różnych częściach ciała segmentów o odmiennej budowie i funkcjach
 każdy segment otoczony twardymi płytami - sklerytami
 skleryty dzielą się na: grzbietowy - tergit, brzuszny - sternit, boczne - pleuryty (tylko owady)
 segmenty zlewają się tworząc tagmy
 odnóża dwugałęziste przy czym u form bardziej zaawansowanych zanik gałęzi zewnętrznej

Układ oddechowy
SKORUPIAKOKSZTAŁTNE
 skrzelodyszne
 skrzela blaszkowate, u podstawy odnóży krocznych
 u dziesięcionogów ukryte w jamach skrzelowych
PAJĘCZAKI
 systemy tchawkowe
 w odwłoku wykształciły się płucotchawki (grzebykowate, spłaszczone rozgałęzienia pni tchawkowych omywane przez hemolimfę )
TCHAWKODYSZNE
 ektodermalny system tchawkowy - rozgałęziona sieć rurek oplatająca ciało
 przetchlinki - po bokach głównie w odwłoku
 przetchlinki prowadzą do pni tchawkowych, te zaś rozgałęziają się na drobniejsze
 tracheole - końcowe kapilarne odcinki zawierające płyn umożliwiający rozpuszczanie i dyfuzję tlenu do otaczających komórek

Układ krążenia
 otwarty
 rurkowate serce po stronie grzbietowej, zamknięte w worku osierdziowym
 krew tłoczona aortą w kierunku głowy wlewa się do jamy ciała w okolicy zwojów mózgowych , skąd zbierana jest przez żyły i płynie do narządów oddechowych, natleniona trafia do worka osierdziowego, a z niego przez specjalne otwory w komorach dostaje się do wnętrza serca
 u owadów układ nie pełni funkcji oddechowych; serce wspomagane przez mięśnie skrzydlaste; 8 komór
 hemolimfa tchawkodysznych jest bezbarwna
 większe stawonogi posiada niebieską hemocyjaninę, rzadziej hemoglobinę

Układ pokarmowy
SKORUPIAKOKSZTAŁTNE
 jelito przednie i tylne schitynizowane
 żołądek podzielony na dwie części: żującą ze schitynizowanymi blaszkami rozcierającymi pokarm i pyloryczną z delikatnymi wyrostkami filtracyjnymi
 do jelita środkowego uchodzą wyrostki wątrobowe
PAJĘCZAKI
 odżywiają się półpłynnym pokarmem
 umięśniona gardziel
 jelito środkowe posiada wyrostki zwiększające powierzchnię wchłaniania oraz tzw. Gruczoł wątrobowy, którego wydzielina wyrzucana na zewnątrz trawi ciało ofiary
 brak aparatu do obróbki mechanicznej pokarmu
OWADY
 każdy rodzaj pokarmu
 wykształcenie aparatów gębowych poprzez modyfikację części odnóży głowowych (gryzące; gryząco-liżące; kłująco-ssące; ssące; liżąco ssące)



Układ wydalniczy
 żyjące w wodzie wydalają głównie amoniak, przez pary zmodyfikowanych nefrydiów, zwanych gruczołami czułkowymi lub szczękowymi
 stawonogi lądowe zmieniły strategię wydalania
 wydalają kwas moczowy lub guaninę, które łatwo wytrącają się z wody
 funkcje wydalnicze pełnią cewki Malpighiego - palczaste uchyłki leżące na granicy jelita środkowego i tylnego
 nabłonki wydalnicze zbierają metabolity i wydalają do światła cewek; przesącz wędruje do jelita, w którym następuje resorpcja wody (duża oszczędność wody)

Układ nerwowy
 doskonale rozwinięte centra decyzyjne
 dwa kierunki ewolucji
 rozwój mózgu: zwoje nadgardzielowe osiągają znaczne rozmiary; podział mózgu na trzy części (przodomóżdże - ośrodki analizy wzrokowej; śródmóżdże - dotyk i węch; tyłomóżdże - funkcje wegetatywne)
 u owadów społecznych znajdują się ciałka grzybkowate odpowiedzialne za ich zachowanie społeczne
 u pajęczaków mózg składa się tylko z dwóch części
 koncentracja elementów brzusznego łańcuszka nerwowego: zlewanie się lewej i prawej strony układu; koncentracja poszczególnych zwojów w tagmach

Narządy zmysłów
 sensyle - podstawa konstrukcji receptorów
 oczy złożone z oczek prostych - omatidiów
 narządy tympalne - odbiór wrażeń słuchowych rozmieszczone na odnóżach lub na odwłoku
 narządy strydulacyjne - służą do wydawania dźwięków
 niemal wszystkie stawonogi posiadają sensyle węchowe pozwalające na wykrycie samicy

---