DEMOKRACJA ATEŃSKA
- Reformy Drakona, który w 621 w. p.n.e. spisał prawa zwyczajowe, aby uchronić ludność Aten od samowoli arystokracji, która wzmocniła swoją pozycję ekonomiczną, popełniała gwałty i naruszała normy moralne; póżniejszym pokoleniom prawa te wydawały się bardzo surowe, stąd powiedzenie ''drakońskie prawo''.
- Reformy Solona (594 r. p.n.e.) - przyczyną reform były napięcia społeczne spowodowane niewolą chłopów za długi i utratą przez nich ziemi,
- Zgromadzenie Ludowe - tworzyli pełnoletni mężczyżni mający obywatelstwo ateńskie; sprawy wojenne i pokoju, wybór urzędników,
- Rada Czterystu - wybierana z trzech najwyższych klas przygotowywała projekty ustaw; 9 archontów wybieranych z najwyższej klasy - sprawy wojska, religii,
- sąd przysięgłych Ateńczyków, którzy ukończyli 30 rok życia - apelacje od orzeczeń urzędników; areopag (tworzyli archontowie po odejściu z urzędu) sądził w sprawach o zabójstwo,
- inne reformy - pdział obywateli na 4 klasy według dochodów i od tego zależał dostęp do urzędów, kasata długów i wykup Ateńczyków sprzedanych poza granice Attyki za długi, zakaz pożyczek pod zastaw osoby dłużnika; przeprowadził reformę monetarną,
* ustrój oligarchiczny ( rządy arystokracji, która posiadała największe świadczenia na rzecz państwa, ale miała też największy wpływ na władzę).
- RZĄDY TYRANA PIZYSTRATA (561-527 p.n.e.) I JEGO SYNÓW (do 510 r. p.n.e.) - część społeczeństwa niezadowolona z reform Solona poparła zamach stanu rządy tyrana, który m. in. rozdał ziemię ubogiej ludności, popierał rozwój osadnictwa, rzemiosła i handlu, rozpoczął bicie monety, wprowadził podatek dochodowy, był mecenasem kultury - ustanowił święta ku czci Ateny i Dionizosa.
- REFORMY KLEJSTENESA (508/507 p.n.e.) - celem było odebranie arystokracji wpływu na politykę i obalenie tyranii oraz rozciągnięcie obywatelstwa na wszystkich wolnych mieszkańców Attyki
- Zgromadzenie Ludowe (eklezja) - wzrost znaczenia, zgłaszano projekty ustaw, które przechodziły do Rady, a ona przedstawiała je Zgromadzeniu ze swoją opinią i Zgromadzenie podejmowało wtedy decyzję,
- Rada Pięciuset - wybrana z diesięciu okręgów (fyli) Attyki po 50 osób, którzy ukończyli 30 lat, 9 archontów - funkcje religijne i administracyjne,
- sądownictwo - sąd przysięgłych, areopag, sąd skorupkowy (ostracyzm) - raz do roku zadawano Ateńczykom pytanie kto zagraża demokracji - obywatele pisali imiona polityków na skorupkach, wskazany większością głosów musiał opuścić Ateny na 10 lat, nie tracąc majątku i obywatelstwa.
- ROZKWIT DEMOKRACJI ZA PERYKLESA (połowa V w. p.n.e.)
- Zgromadzenie Ludowe wszystkich obywateli (wolni mężczyżni, zapisani na listy obywateli Aten, którzy ukończyli 20 lat) - władza ustawodawcza, zbierało się 3-4 razy w miesiącu
- Rada Pięśuset - 50 prytanów pełniło swój urząd przez 1/10 część roku - przygotowywali obrady Zgromadzenia, nadzór nad urzędnikami poprzez powołane specjalne komisje, sprawy finansów państwa, nadzór nad atanem obronności i działania dyplomatyczne, wylosowany na jeden dzień przewodniczący miał klucze do świątyń, w których przechowywano skarb i dokumenty oraz pieczęć państwa, członkiem rady można było być dwukrotnie,
* urzędnicy (wedłog Arystotelesabyło ich 700) losowani na roczną kadencję, tylko 10 strategów było wybieranych i kierowało wojskiem (urząd stratega można było powtarzać); achontowie - funkcje religijne,
- sądownictwo - sąd przysięgłych - co roku losowano 6000 osób spośród zgłaszających się obywateli i z nich tworzono mniejsze składy sędziowskie w zależności od danej sprawy - sądzono w sprawach prywatnych, publicznych, skargi na urzędników; areopag (sprawy o zabójstwo); sąd skorupkowy (ostracyzm).
- ZNACZENIE DEMOKRACJI DLA GREKÓW
- wzór demokracji bezpośredniej i jej gwarancji: wolność wypowiedzi, zasada równości w sprawowaniu urzędów, zasada równości wobec prawa,
- identyfikowanie się ze swoim państwem (polis), wszystkie urzędy za Paryklesa były płatne i losowane (z wyjątkiem strategów),
- rozszerzenie horyzontów myślowych, pobudzenie ciekawości, rola demagogów, wpływ na kulturę (filozofię),
- wzór do naśladownictwa dla przyszłych pokoleń.
ŻYCIE GOSPODARCZE ATEN W V - IV W. P.N.E.
- WARUNKI NATURALNE
- górzysta Attyka, mało nizin, wzniesienia wykorzystane pod uprawę winnej latorośli i oliwek, klimat śródziemnomorski,
- w górach Laurion odkryto złoża srebra i ołowiu,
- dobrze rozwinięta linia brzegowa, dogodne miejsca do budowy portów - Pireus i Faleron.
- ZNACZENIE ATEN PO WOJNACH PERSKICH
- zostały hegemonem wśród polis greckich - klęska floty perskiej, której miejsce w basenie Morza Śródziemnego zajęły Ateny, które stały się centrum handlowym i kulturalnym,
- stały na czele Związku Morskiego, który podporządkował sobie Perykles, przenosząc skarbiec z wyspy Delos do Aten i czerpiąc fundusze na upiększenie miasta,
- Ateny żądały danin od pozostałych polis, gdzie rozmieszczono wojsko ateńskie,
- ograniczono prawo budowy własnej floty - tylko 3 miasta miały takie prawo, pozbawiono inne miasta własnej armii.
- ROLNICTWO
- ziemia należała do chłopów, którym pomagali w pracy niewolnicy (1-2),
- uprawa oliwki, winnej latorośli - towar eksportowany poza granice Attyki,
- dopływ taniego zboża z koloni, stąd nieopłacalność uprawy zbóż w Attyce - upadły gospodarstwa małe i słabe, które nie były w stanie zmienić profilu rolnictwa,
- prz4ejście zubożałych chłopów do rzemiosła lub żeglarstwa.
- RZEMIOSŁO
- garncarstwo, luksusowa ceramika wytwarzana w dzielnicy Keramejk (Ceramik) - wazy attyckie, amfory,
- produkcja broni, ozdób, tkanin,
- przy budowie świątyń i domów pracowali kamieniarze, rzeżbiarze, murarze,
- zatrudnienie rzemielśników przy budowie statków,
- rozkwit handlu
- NIEWOLNICTWO
- jeńcy wojenni, z handlu czarnomorskiego - im większa ilość niewolników na rynku tym cena spadała,
- sytuacja ich zależała od kfalifikacji, pełnionych funkcji, zatrudnienia i właściciela,
- właścicielem niewolników były osoby prywatne i państwo (pracowali w policji, służbie więżennej, kopalniach w górach Laurion),
- pan miał prawo życia i śmierci, jedynie w świątyni chroniło niewolnika prawo azylu,
- niewolnik mógł zarabiać na własną rękę i za pieniądze wykupić się z niewoli - wyzwoleniec otrzymywał prawa metojków, czyli wolnych cudzoziemców bez prawa ateńskiego.