1. Główne podmioty systemu ekonomicznego i ich funkcje

System ekonomiczny, zespół instytucji oraz mechanizmów koordynujących i kontrolujących podejmowanie i realizację decyzji ekonomicznych w danym państwie. We współczesnej gospodarce działa bardzo wiele podmiotów, lecz można je podzielić na trzy typy: gospodarstwo domowe, przedsiębiorstwo i państwo.

Gospodarstwo domowe- ma swobodę decydowania o wielkości i strukturze popytu w ramach rozporządzalnych dochodów. GD pełnią dwie funkcje - konsumpcyjną i produkcyjną.

Przedsiębiorstwo- posiada własny majątek produkcyjny (odrębność majątkowa) co stwarza podstawy jego istnienia przez dłuższy czas. Warunkiem jest aby ten majątek był prawidłowo wykorzystywany, odtwarzany, doskonalony i ewentualnie powiększany. A zatem głównym celem przedsiębiorstwa jest maksymalizacja zysków w długim okresie czasu oraz jego wartości. Funkcje przedsiębiorstwa: *funkcja ekonomiczna- co, ile i dla kogo ma być wytwarzane; *funkcja techniczna- techniczne możliwości produkcyjne; *funkcja społeczna- tworzenie miejsc pracy.

Państwo - jako podmiot gospodarczy nie jest podmiotem równorzędnym z GD i przedsiębiorstwami. Dysponuje ono władzą umożliwiającą ustalenia i egzekwowanie przestrzegania zasad postępowania przez podmioty fizyczne (obywateli) i organizacje działające na jego terytorium. Podstawowe funkcje państwa: *zewnętrzna - związana jest z prowadzeniem polityki zagranicznej i z utrzymywaniem kontaktów i stosunków międzynarodowych z innymi państwami. W realizacji swojej funkcji zewnętrznej państwo winno nastawiać się na ochronę swoich interesów; *wewnętrzna - będzie się koncentrowała na zapewnieniu bezpieczeństwa i porządku obyw.

2. System Rachunków Narodowych

System rachunków narodowych -to spójny, statystyczny zapis najważniejszych procesów gospodarczych zachodzących w gospodarce w danym okresie, zazwyczaj w ciągu roku. SRN pokazuje, w jaki sposób społeczeństwo kolejno wytwarza dobra, tworzy i dzieli dochody, a w ostatecznym rachunku podejmuje decyzje o ostatecznym zużyciu dóbr.

Główne funkcje SRN to: *rola koordynacyjna i zapewnianie spójności informacji statystycznych; *podstawa dla prowadzenia skoordynowanych analiz makroekonomicznych będących podstawą wielu procesów decyzyjnych

Do podstawowych mierników SRN należą:

PKB - wartość rynkowa dóbr i usług inwestycyjnych i konsumpcyjnych wytworzonych na terenie danego kraju bez względu na to kto jest właścicielem środków produkcji. Nas interesuje co się dzieje u nas, jak jest produkcja.

PNB- mówi o wartości wszystkich dóbr i usług finalnych wytworzonych w danej gospodarce, w danym czasie, przez wszystkie podmioty gospodarcze (przez wszystkich obywateli danego kraju np. Polaków)

PNN- to PNB liczony bez amortyzacji. PNN mówi o wartości dóbr i usług zupełnie nowych inwestycji. Jeśli PNN rośnie znaczy że rośnie produkcja dzięki nowym inwestycją.

wielkość dochodów osobistych - dochody jakie otrzymują podmioty gospodarcze przed opodatkowaniem. Może być tak że rosną dochody osobiste, ale nie rośnie popyt na rynku - bo podatki mogą być za wysokie.

3. Elementy Produktu Krajowego Brutto

PKB- stanowi sumę wartości wszystkich finalnych towarów i usług wyprodukowanych na terenie kraju w ciągu określonego czasu (zazwyczaj roku). To miara wielkości produkcji wytworzonej na terenie kraju, niezależnie od tego kto jest właścicielem czynników wytwórczych.

Metoda sumowania dochodów: sumuje dochody wszystkich podmiotów gospodarczych, które uczestniczą w życiu gospodarczym.

PKB= C(gosp. domowe) + I (firmy) + G (dochody państwa z podatków, darowizn, prywatyzacji) + EN (eksport-import)

Metoda sumowania produktów: wielkość dobra, która została w danym roku budżetowym wyprodukowana, ale nie została wykorzystana. Traktowana jest jako zapas i w następnym roku się go nie liczy.

Metoda sumowania wydatków: PKB = C + G + I + NX: gdzie

C - wydatki na dobra konsumpcyjne albo na oszczędności; G - wydatki rządu na dobra i usługi (inwestycyjne np. budowa dróg, transferowe np. emerytury, renty); I - wydatki inwestycyjne przedsiębiorstw na zakup dóbr kapitałowych albo wydatki gospodarstw na nowe mieszkanie, budowę domu itp.

4. Cykl koniunkturalny i jego fazy

Cykl koniunkturalny - to sytuacja występującą w gospodarce w dłuższym okresie, polegająca na wahaniach mierników ekonomicznych w oparciu o rosnącą krzywą trendu wzrostu gospodarczego. Miernikami tymi mogą być wielkości takie jak PKB, nakłady inwestycyjne czy dochody ludności, ale też, wynikające bezpośrednio z koniunktury zatrudnienie, relacja eksport-import, czy nawet zyski przedsiębiorstw. Mogą one być regularne i nieregularne

Fazy cyklu koniunkturalnego:

-faza kryzysu - charakteryzuje się nadprodukcją, czyli przewagą podaży w porównaniu z efektywnym popytem. Powoduje to spadek wielkości gospodarczych, przy czym tempo spadku poszczególnych wielkości jest różne. rośnie: bezrobocie maleją: produkcja, zatrudnienie, inwestycje, popyt, ceny

-faza depresji (zastojów) - odznacza się z kolei względną stabilizacją gospodarki na obniżonym poziomie. W pewnym momencie tej fazy gospodarka osiąga najniższy poziom. Jest to tzw. Dolny punkt zwrotny koniec spadku, ww. wielkości pozostają na niskim poziomie

-faza ożywienia - cechuje wzrost poszczególnych wskaźników aktywności gospodarczej. rosną: produkcja, zatrudnienie, inwestycje, popyt, ceny, maleje: bezrobocie

-faza rozkwitu- charakteryzuje się dalszym wzrostem poszczególnych wskaźników, ale już w zwolnionym tempie. Dynamika poszczególnych wielkości jest zróżnicowana. koniec wzrostu, ww. wielkości utrzymują się na wysokim poziomie Górny punkt zwrotny zapoczątkowuje fazę kryzysu i nowy cykl.

We współczesnej literaturze można znaleźć jedynie 2 fazy:

*fazę spadkową (fazę recesji) która łączy fazę kryzysu i depresji; *fazę wzrostową (fazę ekspansji) która łączy ożywienie i rozkwit.

5. Rodzaje cykli

Krótkie (cykle Kitchina), trwające 2-4 lata, związane ze zmianami zapasów, cen hurtowych, jak również z rozliczaniem operacji bankowych. Związane są z koniecznością wymiany kapitału obrotowego

Średnie: a)Cykle Juglara(cykl klasyczny), trwające 8-10 lat, związane ze zmianami wydatków inwestycyjnych, Produktu Narodowego Brutto, inflacją i bezrobociem. Jego zdaniem przyczyną falowania gospodarki było ograniczenie ekspansji kredytowej banków w okresie rozkwitu. To wpłynęło negatywnie na tendencje wzrostu popytu.

b)Cykle Kuznetsa, trwające od 15-23 lat, związane z akumulacją czynników wytwórczych w długim okresie (inwestycje, budownictwo)

Długie (cykle Kondratiewa), stwierdził że do załamań dochodzi co 25-30 lat, związane z odkryciami lub ważnymi innowacjami technicznymi oraz procesem ich rozprzestrzeniania się, które powodują zmiany w gospodarce (elektryczność, silnik parowy, koleje, komputery, internet)

Cykle nieregularne wywołane są z kolei czynnikami pozagospodarczymi. Dotykają najczęściej jednej gałęzi. Są to np. cykle rolnicze.

6. Koncepcja automatycznych stabilizatorów koniunktury

Automatyczne stabilizatory - to instrumenty (narzędzia) na stałe wmontowane w system gospodarczy będące częścią składową polityki gospodarczej, które samoczynnie pobudzają lub hamują wysoką aktywność gospodarczą bez ingerencji państwa. Służą realizacji funkcji stabilizacyjnej dochodów i wydatków publicznych. Do najważniejszych automatycznych stabilizatorów koniunktury zaliczyć należy:

*podatki od dochodów ludności - jeśli stawki mają charakter progresywny, to przy spadku produkcji zmniejszają się także wpływy podatkowe. W przypadku ożywienia koniunktury wpływy z podatków są coraz większe, co pozwala przeciwdziałać przegrzaniu gospodarki, *podatki od przedsiębiorstw; *podatki pośrednie (nakładane na artykuły konsumpcyjne- VAT); *zasiłki dla bezrobotnych i inne formy świadczeń społecznych - przy spadku produkcji następuje zwiększenie wypłat zasiłków; *programy pomocy dla rolnictwa; *import - w przypadku kryzysu spada import więc więcej środków zostaje w kraju i można je przeznaczyć na pobudzenie gospodarki.

Od automatycznych stabilizatorów koniunktury oczekuje się, aby w okresie recesji hamowały spadek globalnego popytu, a w okresie ekspansji hamowały jego wzrost.

7. Dyskrecjonalna polityka finansowa państwa

Aktywna (dyskrecjonalna) polityka budżetowa ma miejsce, gdy rząd stosuje wybrane środki w celu przeciwdziałania cyklicznym wahaniom oraz w celu utrzymania w ryzach inflacji, bezrobocia. Polityka ta wymaga zamian legislacyjnych w programach budżetowych.

Podstawowymi rodzajami aktywnych posunięć fiskalnych są:

*zmiany stawek i struktury podatków; *zmiany wypłat przelewów (np. zwiększenie subwencji dla władz lokalnych z tytułu podnoszenia poziomu lokalnej pomocy społecznej); *zmiany wydatków na roboty publiczne.

Aktywna polityka budżetowa może mieć charakter: *ekspansywny - łagodząca, zmniejszenie podatków i zwiększenie wydatków budżetowych; *restrykcyjny - podnoszenie podatków co powoduje wyhamowanie gospodarki.

8. Istota mnożnikowego działania wydatków publicznych

Mnożnik wydatków publicznych jest ważnym narzędziem pobudzania gospodarki i łagodzenia wahań cyklu koniunkturalnego. Wykorzystanie efektu mnożnikowego spowoduje odwrócenie cyklu koniunkt. w kierunku wzrostu, a to doprowadzi do zrównoważenia budżetu państwa. Koncepcja ta zakłada zwiększenie deficytu budżetowego. Argumentem za takim działaniem państwa jest kreowanie nowego popytu. Działanie to ma spowodować ożywienie gospodarki, wzrost zatrudnienia, produkcji, dochodów pracowników (gosp. dom.) i przedsiębiorców, co w konsekwencji zaowocuje wzrostem dochodów budżetowych. W koncepcji tej zakłada się mnożnikowe działanie wydatków publicznych, dzięki czemu wzrost dochodu narodowego, dochodów budżetowych z podatków będzie szybszy niż wzrost wydatków. Istota mnożnika wydatków publicznych polega na tym, że przyrostowi jednostki pieniężnej wydatków pub. towarzyszy szybszy przyrost dochodu narodowego, co prowadzi - przez wzrost dochodów państwa z podatków - nie tylko do odzyskania poniesionych wydatków, lecz także do wzrostu masy dochodów pub.. (Zaciągnięcie kredytu-wybudowanie budynku-wynajem-spłata kred.)

9. Czynniki kształtujące podaż pieniądza

Podaż pieniądza - to ilość pieniądza dostępna w gospodarce, będąca w obiegu, czyli banknoty i monety oraz wkłady na rachunkach bankowych. O ilości pieniądza w obiegu decyduje bank centralny, za pomocą prowadzonej polityki monetarnej w kraju.

Czynniki kształtujące wielkość podaży pieniądza:

• stopa redyskontowa - jest stosowana przy skupie przez bank centralny weksli handlowych od banków komercyjnych. Poprzez wzrost lub spadek tej stopy można regulować ilość pieniądza na rynku; Jeżeli BC kupuje od BK weksle to zasila je w pieniądze i odwrotnie.

• stopa lombardowa-stosowana jest przez BC przy udzielaniu kredytów BK pod zastaw pap wart. Kredyty te mają najwyższe oprocent.

• stopa rezerw obowiązkowych-wzrost lub spadek ograniczają lub zwiększają akcję kredytową BK i zmieniają ilość pieniędzy na rynku

• operacje otwartego rynku (stopa interwencyjna) - to zakup lub sprzedaż przez BC pap wart publicznych (obligacji, bonów skarbowych) i prywatnych (obligacji przedsięb.). Jeżeli BC kupuje pap wart to ilość pieniądza w obiegu rośnie, gdy sprzedaje ilość pieniądza na rynku spada;

• interwencja banku centralnego na rynku walutowym - celem jej stosowania jest obniżenie kursu walut.

10. Główne cechy współczesnego pieniądza

Pieniądz - to środek płatniczy umożliwiający wymianę dóbr i usług. Jego funkcję może pełnić cokolwiek co jest akceptowane przez ludzi.

Cechy pieniądza: *trwałość- nie ulega łatwo zepsuciu i zniszczeniu; *przenośność - mała waga i wielkość, możliwość przenoszenia znacznych ilości; *podzielność - środek pełniący funkcję pieniądza musi być podzielny na małe jednostki bez straty na wartości, np. grosz = 0,01 zł; *ograniczona podaż - ponieważ wszystko, co istnieje w nieograniczonej podaży nie może pełnić funkcji pieniądza

11. Główne teorie popytu na pieniądz

Popyt na pieniądz - jest to pożądany przez prywatne podmioty nie bankowe, czyli gospodarstwa domowe i przedsiębiorstwa stan ich zasobów kasowych Główne teorie popytu na pieniądz to:

1. Klasyczna wersja teorii ilościowej: Fischer główny zwolennik. Należy wyróżnić dwa podejścia:

-Podejście oparte na szybkości obiegu pieniądza- istnieje zależność przyczynowo-skutkowa między ilością pieniądza a poziomem cen. Liczba transakcji jaką obsługuje jednostka pieniężna w danym czasie. Według Fischera decydującą wielkością jest szybkość obiegu pieniądza w gospodarce, a określają ją następujące czynniki:

*Nawyki podmiotów gospodarczych co do bezgotówkowych form płatności, *Rozwój systemów płatności w społeczeństwie, *Gęstość zaludnienia, *Szybkość transportu.

-Podejście oparte na zasobach kasowych- wyjaśnia popyt na pieniądz głównie jako zjawisko związane z procesami transakcyjnymi. Głównymi twórcami byli Marschal i Pigou, Popyt uważali oni za formę utrzymywania majątku.

2. Teoria preferencji płynności Kenysa - Kenys wyjaśnia korzyści jakie płyną z przechowywania pieniądza i określa 3 podstawowe motywy takiego zachowania, a należą do nich:

*motyw : transakcyjny (dochody i wydatki rozbiegają się w czasie), *ostrożnościowy (na czarną godzinę) , *spekulacyjny ( zyski z inwestowania np w obligacje)

1. Nowa wersja teorii ilościowej Friedmana- podtrzymywał tezę, że cena zależy od podaży pieniądza. Uważał on, że majątek może być przechowywany w pieniądzu obligacjach oraz kapitale ludzkim. Im bardziej wykształcony człowiek tym więcej zarabia.

2. Trzy teorie postkeynsowskie - utrzymują analityczny podział popytu na pieniądz: transakcyjny, spekulacyjny, ostrożnościowy. Wszystko jest sformułowane w kategoriach mikroekonomicznych.

-Podejście w kat. zapasów Baumola - traktuje pieniądz transakcyjny jako część bieżącego dochodu, ale tylko dzięki racjonalnemu gospodarowaniu podmiot gospodarczy może utrzymać zasoby pieniądza transakcyjnego.

-Teoria wyboru portfela aktywów Tobina- to pieniądz spekulacyjny. zakłada, że pojedyncze podmioty gosp. mogą mieć również zróżnicowane portfele aktywów. Składające się albo z aktywów bardzo ryzykownych ale za to zyskownych albo z aktywów mało ryzykownych i również mało zyskownych.

-Teoria Whalen Tsiang. Teoria pieniądza ostrożnościowego - wprowadzono do niej nowy element niepewności dochodów i wydatków. Zgodnie z tą teorią dzięki posiadaniu pieniądza ostrożnościowego możemy pokryć nieprzewidziane wydatki lub utracone dochody. Brak pieniądza ostożnościowego wywołuje deficyt i zwiększa koszty.

12. Różne koncepcje agregatów pieniężnych

Agregaty pieniądza są miarą podaży pieniądza w walucie krajowej. W zależności od tego jakie aktywa uznamy za pieniądz mówimy o różnych agregatach pieniężnych. Istnieje kilka powszechnie przyjętych kategorii pieniądza, oznaczamy je literą M z ang. money.

Agregaty są uszeregowane od aktywów najbardziej płynnych do najmniej płynnych. Kolejne agregaty obejmują coraz szerszy zakres aktywów finansowych zaliczanych do pieniądza. Standardowo przyjmuje się następujące miary:

Agregat M0 - baza monetarna, który obejmuje wartość krążącego w gospodarce pieniądza gotówkowego, wartość rachunków bieżących BK w BC, za pomocą których dokonują codziennych rozliczeń z NBP oraz wartość rachunków rezerwy obowiązkowej.

Agregat M1 - gotówka w obiegu + depozyty płatne na żądanie (ROR) - oprócz pozycji agregatu M0 obejmuje dodatkowo całą wartość depozytów na żądanie w BK osób prywatnych, podmiotów gospodarczych i instytucji finansowych nie będących bankami.

Agregat M2 - M1 + depozyty i kredyty krótkoterminowe- oprócz agregatu M1 obejmuje dodatkowo wszystkie depozyty w BK o terminie zwrotu do 2 lat włącznie.

Agregat M3 - M2 + depozyty i kredyty długoterminowe - jest najszerszym pojęciem pieniądza, zawiera oprócz pozycji z M2 bankowe papiery dłużne o terminie zwrotu do 2 lat oraz zobowiązania banków z tytułu operacji przeprowadzonych z podmiotami nie bankowymi.

13. Koncepcja mnożnika kreacji pieniądza

Mnożnik kreacji pieniądza obrazuje wielkość zmiany zasobu pieniądza, wywołanej zmianą bazy monetarnej o jednostkę.

podaż pieniądza = mnożnik kreacji pieniądza x baza monetarna.

Wysokość mnożnika kreacji pieniądza za­leży od dwóch kluczowych współczynników: *planowanej przez banki stopy rezerw gotówkowych (tj. stosunku rezerw do całkowi tej wartości wkładów) oraz od *planowanego sto­sunku gotówki w obiegu poza bankowym do całkowitej wartości wkładów w bankach. Wzrost planowanej stopy re­zerw gotówkowych banków bądź też plano­wanej przez sektor prywatny stopy gotów­ka/suma wkładów na rachunkach czekowych spowoduje obniżenie wartości mnożnika pie­niądza. Przy danej wielkości bazy monetarnej oznacza to, że podaż pieniądza zmniejszy się.

14. Ekonomiczne znaczenie oszczędności pieniężnych

Oszczędność pieniężna to część dochodu do dyspozycji, która nie została wydana na konsumpcję, czyli na zakup dóbr i usług. W wymiarze mikroekonomicznym oszczędzanie oznacza konieczność dokonywania wyboru międzyokresowego w dziedzinie podziału dochodu na konsumpcję bieżącą i przyszłą. W ujęciu szerszym oszczędności odpowiadają rezerwom tworzonym z różnych powodów przez wszystkie podmioty gospodarujące. W ujęciu węższym oszczędności są tworzone wyłącznie przez gospodarstwa domowe. Ta zdolność gospodarstw domowych do akumulacji oszczędności jest widoczna zwłaszcza w dłuższych okresach oraz gdy porównamy wielkość zaoszczędzonych zasobów pieniężnych z zadłużeniem gospodarstw domowych. Gospodarstwa domowe są w gospodarce jedynym sektorem zdolnym do tworzenia trwałych oszczędności pieniężnych. W ujęciu makroekonomicznym w długim okresie zakumulowane oszczędności są motorem wzrostu dochodu narodowego (wzrostu gospodarczego). Z kolei wzrost dochodu jest głównym czynnikiem przyrostu oszczędności. Poziom oszczędności w gospodarce ma istotne znaczenie dla jej rozwoju, determinując wielkość inwestycji.

15. Istota Modeli IS-LM

Pokazuje równowagę na 2 rynkach: IS - rynku dóbr inwestycyjnych i konsumpcyjnych, LM na rynku pieniądza. Dotyczy okresu krótkiego. Model IS-LM pozwala dostrzec, w jaki sposób zostaje ustalona równowaga jednocześnie dla dochodu i stopy %. Istota tej metody polega na rozpatrywaniu takich kombinacji dochodu i stopy %, które prowadziłyby do ustalenia się równowagi na każdym z dwóch rynków - dóbr i pieniądza - oddzielnie i w efekcie wyznaczenia takiej jedynej kombinacji dochodu i stopy %, która prowadzi do równowagi na obu rynkach równocześnie.

Krzywa IS jest zbiorem kombinacji stopy % i dochodu narodowego, przy którym rynek dóbr znajduje się w równowadze. Jeśli stopa % wzrasta, to dochód zapewniający równowagę spada. Przy danej wysokości stopy % , wzrost oczekujących w przyszłości dochodów konsumentów, wyższe oczekiwane przyszłe zyski z inwestycji bądź też wyższe wydatki państwa spowodują przesunięcie wykresu funkcji popytu globalnego w górę. W konsekwencji wywołało to także przesunięcie w górę krzywej IS; przy każdym poziomie stopy % dochód odpowiadający warunkom równowagi będzie teraz wyższy.

Krzywa LM stanowi zbiór kombinacji stopy % i dochodu, przy którym rynek pieniądza znajduje się w równowadze. Przy danej podaży pieniądza wyższemu dochodowi musi odpowiadać wyższa stopa %, co pozwoli utrzymać popyt na pieniądz na nie zmienionym poziomie. Wzrost podaży pieniądza w ujęciu realnym powoduje przesunięcie krzywej LM w prawo.

Równowaga na obu rynkach jednocześnie w punkcie przecięcia się krzywej LM i IS.

16. Budowa współczesnego systemu bankowego

System bankowy to całokształt instytucji bankowych i finansowych oraz normy, które określają ich wzajemne powiązania i stosunki z otoczeniem. Za podstawę określenia systemu bankowego uznaje się powstanie układu złożonego z banku centralnego (banku emisyjnego) i banków komercyjnych. System bankowy to także liczba i rodzaj banków funkcjonujących w danym państwie, tworzących logiczną i zwartą całość. Elementy systemu bankowego: *bank centralny; *banki operacyjne - banki komercyjne, depozytowo-kredytowe, uniwersalne; *banki specjalne - banki inwestycyjne, hipoteczne, rolne i melioracyjne, komunalne oraz towarzystwa kredytowe; *kasy oszczędnościowe; *spółdzielczość kredytowa

17. Podstawowe instrumenty polityki monetarnej

Stopy procentowe:

referencyjna - określa minimalną rentowność 28-dniowych bonów pieniężnych NBP;

lombardowa - określa maksymalny koszt pozyskania pieniądza w banku centralnym;

depozytowa - określa minimalny poziom oprocentowania dla depozytów, które przyjmuje NBP od banków;

redyskontowa-określa cenę, po jakiej BC udziela kredytów BK.

BC aby wpłynąć na wzrost gospodarczy obniża stopy %, by zachęcić BK do zaciągania kredytów i tym samym zwiększa podaż pieniądza.

Rezerwa obowiązkowa-to określony % środków pieniężnych zgromadzonych na rachunkach BK, jakie musza zdeponować na rachunkach w NBP; wyznacza zdolność banków do kreowania kredytów; celem jej jest łagodzenie wpływu zmian płynności w sektorze bankowym na wahania stóp %. BC obniża stopy rezerwy obowiązkowej w celu zwiększenia podaży pieniądza, co ma wpływ na wzrost gosp.

Operacje otwartego rynku-emisja i wykup bonów pieniężnych BC; umożliwiają oddziaływanie BC na poziom krótkoterminowych rynkowych stóp %. Poprzez operacje otwartego rynku wpłynąć na popyt transakcyjny. BC gra na otwartym rynki i gdy chce pobudzić gospodarkę skupuje PW podając gotówkę na rynek. Zwiększa tym samym podaż pieniądza i pobudza aktywność gospodarczą.

Operacje kredytowo-depozytowe i refinansowanie banków- pozwalają na likwidację krótkoterminowych luk płynności; zmniejszają wahania stóp % na rynku międzybankowym ; kredyt techniczny - zaciągany i spłacany w tym samym dniu.

BC chcąc pobudzić koniunkturę gospodarczą (w okresie recesji lub spowolnienia wzrostu): obniżanie stóp procentowych; obniżanie wskaźnika rezerw obowiązkowych; zwiększanie kwoty udzielanych kredytów refinansowych przy odpowiednio obniżonej stopie dyskontowej; kupowanie papierów wartościowych w operacjach otwartego rynku

18. Istota niezależności banku centralnego

NBP charakteryzuje się wysokim stopniem niezależności od organów władzy administracyjnej i państwowej, pod względem:

• instytucjonalnym- całkowita autonomia BC od osób trzecich

• funkcjonalnym- umożliwia bankowi efektywne osiągnięcie celów i wypełnianie zadań

• finansowym- zdolność do samodzielnego zaopatrywania się w środki pieniężne

W Konstytucji RP zostały ustanowione podstawy niezależności NBP w systemie organów państwa. Wynika z niej, że NBP przysługuje wyłączne prawo emisji pieniądza oraz ustalania i realizowania polityki pieniężnej. Oznacza to, że NBP samodzielnie podejmuje decyzje dotyczące realizacji polityki pieniężnej oraz innych aspektów działalności. Niezależność BC nie tylko ułatwia prowadzenie długofalowej polityki, której celem jest stabilizacja cen, ale równocześnie zwiększa wiarygodność banku. Pomimo dużej niezależności NBP w zakresie realizacji polityki monetarnej kraju, istotnym jest aby BC współpracował z rządem, który z kolei kieruje polityką fiskalną. Zarówno polityka monetarna jak i fiskalna powinny ze sobą współgrać dla właściwego funkcjonowania całej gospodarki.

19. Istota opóźnień czasowych w polityce finansowej państwa

Polityka fin. obejmuje politykę monetarną i politykę fiskalną. Obydwa rodzaje polityki stanowią metody prowadzenia polityki gosp. kraju. Skutki działań podejmowanych w zakresie realizacji tych polityk w sferze realnej widać po upływie określonego czasu, co dowodzi o ich opóźnieniach czasowych w gospodarce. W przypadku polityki monetarnej efekt opóźnień jest stosunkowo niewielki i od momentu wprowadzenia w życie zmian w zakresie polityki monetarnej jego efekt w gospodarce jest widoczny po ok 6-8 miesiącach. Przykład to obniżenie stóp % przez RPP, które pozytywne dla gospodarki skutki może odnieść dopiero po czasie. W przypadku polityki fiskalnej efekt opóźnień jest zdecydowanie dłuższy i wynosi ponad 12 miesięcy. Wynika to głównie z faktu, że wprowadzenie zmian w polityce fiskalnej wymaga uruchomienia procedur legislacyjnych, które musza uzyskać aprobatę parlamentu. Zanim zaczną przynosić pozytywne efekty w postaci np. większych wpływów do budżetu z tytułu podniesienia podatków mija zwykle długi okres czasu.

20. Rola banku komercyjnego w funkcjonowaniu gospodarki

Banki komercyjne to grupa instytucji nazywanych pośrednikami finansowymi, które specjalizują się w gromadzeniu depozytów od gosp. domowych i przedsiębiorstw, aby pożyczać z kolei te środki innym przedsiębi. i gosp. domowym - tym, które potrzebują ich na inwestycje, zakup dobra trwałego lub na pokrycie kosztów bieżącej działalności. BK jest więc instytucją powołaną do przyjmowania depozytów i udzielania kredytów. Szczególną rolę banków w gospodarce polskiej widać w tym, że większość instytucji rynku finansowego jest pośrednio lub bezpośrednio związana z bankami - domy maklerskie, tow. funduszy inwestycyjnych, czy tow. funduszy emerytalnych. Rolę banku w gospodarce narodowej można scharakteryzować poprzez 3 najbardziej istotne dziedziny działalności banku: udział w kreacji pieniądza; udział w społecznym podziale pracy; dokonywanie alokacji i transformacji środków.

Podsumowując, BK pełnią pożyteczną rolę w gospodarce, bez nich przepływ wolnych środków fin. byłby o wiele droższy i wolniejszy.

21. Inflacja i jej rodzaje

Inflacja- to przeciętny wzrost cen w jakimś okresie czasu. Przeciętny znaczy że większość cen dóbr i usług w danej gospodarce rośnie, ale nie wszystkie. Inflację mierzy się stopą inflacji (% przyrost cen w jakimś okresie czasu). Inflację możemy podzielić na tempo wzrostu cen:

Pełzającą - niewielki przyrost cen, nie powodującą zakłóceń w gospodarce, poddającą się kontroli. Nie przekracza 5% rocznie

Kroczącą (popytowa) - ceny przyspieszają. Przy takim poziomie bank już interweniuje. Oscyluje w granicach 5-10% rocznie

Galopująca -w krótkim czasie bardzo szybki wzrost cen, któremu towarzyszy bardzo szybka podaż pieniądza. Powstała sytuacja przyczynia się do obniżenia efektywności procesów gosp. i tempa wzrostu gosp. roczny wzrost cen od 50% w górę.

Hiperinflacja -bardzo wysoka inflacja powodowana zwykle przez całkowite załamanie systemu fin. kraju i ogromny deficyt budżetowy finansowany przez dodruk pieniądza. Często za umowną granicę hiperinflacji przyjmuje się wzrost cen o co najmniej 50%/miesiąc.

Inflacja ze względu na źródło wzrostu cen:

-Inflacja popytowa (ciągniona przez popyt) -powstaje, gdy w obiegu znajduje się zbyt duża ilość pieniędzy. Nadmiar ten może powstawać na różne sposoby: nadmierną: kreację pieniądza kredytowego, wzrost płac lub wydatki budżetowe, przez emisję pieniądza

-Inflacja kosztowa (pchana przez koszty) -powstaje w wyniku wzrostu kosztów produkcji. Przyczyny tego wzrostu mogą być wielorakie - kurczenie się zasobów naturalnych, dodatkowe cła lub regulacje przy imporcie itp.

-Inflacja wbudowana - wynikająca z oczekiwań odnośnie inflacji. Według teorii inflacji wbudowanej, w gospodarce występuje zamknięte koło: Pracownicy wymagają podwyżek płac chcąc utrzymać wzrost płac powyżej inflacji, pracodawcy przerzucają ten dodatkowy koszt na klientów i nakręcają tym samym spiralę inflacyjną, to z kolei znów motywuje pracowników do żądania podwyżek płac.

22. Istota i skutki deflacji

Deflacja-zjawisko przeciwstawne do inflacji, polegające na obniżaniu się ogólnego poziomu cen dóbr i usług, a także produkcji i zatrudnienia w wyniku ograniczenia dopływu pieniądza do gospodarki. Występowało w fazie kryzysu w cyklu gosp. i związane było z nadwyżką globalnej podaży nad globalnym popytem (luka deflacyjna). Współcześnie prawie nie występuje. Skutki deflacji:

*zmniejszenie opłacalności produkcji (tylko w przypadku regulacji rynkowych uniemożliwiających obniżenie kosztów produkcji)

*wzrost siły nabywczej pracującej części społeczeństwa (tylko w przypadku zamrożenia płac)

*konsumpcja i zamówienia przemysłu są odsuwane w czasie (w oczekiwaniu na niższe ceny), co napędza recesję

*jeśli pieniądz powiązany jest z jakimś ograniczonym dobrem (np. złoto) niemożliwa jest nadmierna ekspansja kredyt. ze strony banków.

23. Mechanizm transmisji polityki monetarnej na sferę realną gospodarki

Mechanizm transmisji impulsów Polityki Pieniężnej opisuje, w jaki sposób impulsy przedostają się do sfery realnej, czyli jaką drogę pokonują i jakie efekty w końcowym rezultacie dają. Pod pojęciem impulsów pieniężnych rozumie się zmiany cen (stóp %, kursu walutowego, itp.) oraz zmiany wielkości podaży funkcjonujących w gosp. instrumentów fin. Zatem impulsy PP to impulsy monetarne będące wynikiem działania BC, przede wszystkim zmian w narzędziach PP. Np. po wzroście stóp % następuje spadek popytu, bo:

- Mniejsze inwestycje (wyższy koszt kapitału, oczekiwanie spowolnienia gospodarki),

- Mniejsza konsumpcja (większy koszt kredytów konsumpcyjnych, wyższy zwrot z oszczędności),

- Mniejsza wartość majątku (ceny nieruchomości, fundusze inwestycyjne, fundusze emerytalne),

- Umocnienie kursu walutowego (w wyniku wzrostu dysparytetu stóp %): spadek eksportu i wzrost importu

24. Rodzaje sald budżetowych

Saldo budżetowe- jest to nadwyżka lub deficyt w budżecie państwa, tj. nadwyżka dochodów względem wydatków budżetu w danym roku lub odwrotnie- nadwyżka wydatków nad dochodami. Rodzaje sald budżetowych:

Nominalne (rzeczywiste) - różnica pomiędzy dochodami nominalnymi, a wydatkami nominalnymi

Realne (skorygowane) - z salda nominalnego eliminuje się finansowe konsekwencje zjawisk inflacyjnych

Pierwotne - pomniejszone o koszty obsługi długu publicznego; informuje o samowystarczalności budżetu

Cykliczne (koniunkturalne) - wynik procesów gosp. mające miejsce w państwie; obrazuje wpływ cyklu na zmiany w dochodach i wydatkach budżetu poprzez działanie automatycznych stabilizatorów (podatki od dochodów, podatki pośrednie, itp.).

Strukturalne - nominalne minus cykl wahań cyklicznych. Obrazuje skutki aktywnej polityki fiskalnej państwa.

Saldo nominalne = saldo cykliczne + saldo strukturalne

25. Inflacyjne i nieinflacyjne finansowanie deficytów budżetowych

Deficyt budżetowy - niedobór dochodów budżetu państwa w stosunku do jego wydatków (inaczej - nadwyżka wydatków nad dochodami). Wśród sposobów finansowania deficytu budżetowego wyróżnia się najczęściej:

-Emitowanie skarbowych pap. wart. nabywanych przez banki komercyjne oraz podmioty niebankowe, tj. gospod. domowe

-Korzystanie z kredytów banków komercyjnych i międzynarodowych instytucji finansowych,

-Wpływy z prywatyzacji majątku państwowego,

-Zaciąganie kredytu w BC bądź emitowanie pap. wart. nabywanych przez ten bank - najbardziej inflacjogenny, dlatego w wielu państwach, w tym również w Polsce, wprowadzono ustawowy zakaz finansowania deficytu budżetowego przez bank centralny.

Inflacyjne finansowanie deficytu budżetowego polega na finansowaniu deficytu przez BC z udzieleniem rządowi kredytu na ten cel. Powoduje to wpuszczenie w obieg większej ilości pieniądza bez pokrycia, który w rezultacie powoduje nagły wzrost inflacji. W Polsce taka forma finansowania deficytu jest ustawowo zakazana. Nieinflacyjne finansowanie deficytu budżetowego: bezpieczne źródło finansowania: *emisja obligacji - oszczędności ludności, rząd musi wykazać czy są w kraju oszczędności które można przeznaczyć na finansowanie deficytu; *bony skarbowe; *zaciąganie kredytów w bankach

26. System finansowy i jego funkcje

System finansowy to zbiór norm prawnych ustalających społeczne organy (instytucje), których zadaniem jest wykonywanie czynności związanych z gromadzeniem oraz podziałem zasobów pieniężnych. System finansowy spełnia następujące funkcje:

płatniczą -system powinien zapewnić sprawne działanie mechanizmu rozliczeń transakcji gosp., zwłaszcza zakupu towarów i usług,

płynności -system umożliwia zamianę pap. wart. i innych aktywów na gotówkę czyli pieniądz,

oszczędności -system stwarza podmiotom różne możliwości lokowania oszczędności na atrakcyjnych warunkach,

kredytową -system finansowy kredytów dla firm, gosp. domowych oraz sektora publicznego w celu popierania inwestycji i konsumpcji,

zabezpieczającą przed ryzykiem -system fin. zawiera instrumenty ochraniające przedsięb., konsum. i rząd przed nadmiernym ryzykiem,

polityki ekonomicznej -stworzenie możliwości prowadzenia polityki dbającej o wzrost gosp., niskie bezrobocie, niską inflację itd.

27. Systematyka pośredników finansowych

Pośrednik finansowy - szczególny rodzaj podmiotu działającego na rynku finansowym. Jest to przedsiębiorstwo świadczące usługi na rzecz podmiotów dysponujących oszczędnościami oraz podmiotów poszukujących funduszy pieniężnych niezbędnych na sfinansowanie ich zamierzeń konsumpcyjnych, inwestycyjnych i produkcyjnych. Ich głównym zadaniem jest ułatwianie przepływu funduszy od podmiotów nadwyżkowych do podmiotów deficytowych. Istotne jest to, że wolne fundusze mają w większości charakter krótkoterminowy, podczas gdy potrzeby podmiotów deficytowych mają charakter długoterminowy. Oznacza to, że instytucje finansowe zaciągają kredyty krótkoterminowe i udzielają kredytów długoterminowych. Proces ten określany jest mianem transformacji terminów zapadalności.

Ogół instytucji finansowych można podzielić na: instytucje depozytowe (banki), instytucje niedepozytowe.

Do typowych instytucji finans. należą: *banki, *firmy ubezp., *fundusze emerytalne, *rząd (oferując subsydia, pomoc w zakładaniu firm).

Wyróżnia się dwa rodzaje pośredników: -banki komercyjne i instytucje para bankowe; -pozabankowych pośredników finansowych.

28. Metody kształtowania kursu walutowego

Kurs walutowy - cena danej waluty wyrażona w innej walucie. Miejscem transakcji, na którym przedmiotem są waluty krajowe jest rynek walutowy; sprzedaje się jedną walutę w zamian za inną. Na ogół o kursach walut, decyduje podstawowe prawo rynku tworzące kurs (cenę) równowagi przy zrównaniu popytu z podażą danej waluty. Fundamentalnymi czynnikami wpływającymi na wahania kursu walutowego są tzw. tradycyjne determinanty kursu walutowego, do których należą:

Popyt i podaż - popyt na rynku walutowym tworzą podmioty, które są zainteresowane kupnem. Podaż kształtują sprzedający. Wzrost popytu na złotówki powoduje aprecjację złotego - zł < $.

Tempo wzrostu gospodarczego - zakładamy, że tempo wzrostu gospodarczego w Polsce jest wyższe niż w strefie euro. Oznacza to, że import towarów ze strefy euro będzie wyższy niż eksport polskich towarów do Eurolandu. Efekt netto będzie oznaczał wyższy popyt na towary europejskie. Ludzie będą sprzedawać złotego w zamian za euro. Popyt na euro zwiększy się, co doprowadzi do deprecjacji złotego, czyli wzrostu kursu złotego wobec euro.

Poziom realnej stopy %- Wyższa realna stopa % (skorygowana o tempo wzrostu cen) w Polsce oznacza, że lokowanie pieniędzy w naszym kraju jest korzystniejsze, bo można osiągnąć większy zwrot z zainwestowanego kapitału. Ludzie będą zatem wymieniać euro na złotówki, co zwiększy podaż waluty europejskiej, przez co polska waluta ulegnie aprecjacji, czyli zaobserwujemy spadek kursu złotego wobec euro. Natomiast wyższa realna stopa % w strefie euro spowoduje odpływ kapitału za granicę, co zwiększy popyt na wspólną walutę i przez wzmożoną podaż złotego przyczyni się do wzrostu jego kursu, czyli deprecjacji złotówki.

Tempo wzrostu cen- wyższe tempo wzrostu cen w Polsce (czyli wyższa inflacja) sprawia, że towary krajowe stają się relatywnie coraz mniej konkurencyjne względem towarów europejskich, ponieważ ich ceny rosną szybciej. Zwiększa to popyt Polaków na towary zagraniczne i chęć wymiany złotówek na euro. Powoduje to zwiększenie popytu na wspólną walutę, co prowadzi do jej aprecjacji przy jednoczesnej deprecjacji złotego. W tym samym czasie również i Europejczycy ograniczają popyt na drożejące towary polskie - powoduje to spadek popytu na złotówki, co owocuje dalszą deprecjacją i wzrostem kursu wobec euro. Wyższe tempo wzrostu cen zagranicznych wywoła dokładnie odwrotną reakcję.

29. Treść i funkcje bilansu płatniczego

Bilans płatniczy to zestawienie transakcji prowadzonych miedzy rezydentami (kraj) a nierezydentami (zagranica) w danym okresie. Opracowuje go NBP. Składa się z: a)rachunek bieżący: towary, usługi, dochody, transfery bieżące, niesklasyfikowane obroty bieżące,

b)rachunek kapitałowy, finansowy; inwestycje bezpośrednie, portfelowe, pozostałe; polskie należności za granicą, polskie zobowiązania wobec zagranicy, c)saldo błędów i opuszczeń,

Bilans obrotów bieżących - zawiera inf. o obr. towar., a także: obrót usług, transfery pieniężne (społeczeństwa i rządu) oraz przepływy związane z dochodami z inwestycji. 

Bilans handlowy - daje obraz ile gospodarka eksportuje, a ile ich importuje. Różnica pomiędzy tymi wielkościami mówi czy mamy do czynienia z deficytem handlowym (import > eksport), czy z dodatnim bilansem handlowym (eksport > import).

Bilans obrotów kapitałowych - są to przepływy kapitałowe netto (kredyty eksportowe, kredyty bankowe, inwestycje bezpośrednie).

Funkcje bilansu płatniczego

-informacyjna dla władz monetarnych w celu ustalenia kierunków polityki monetarnej; -wyraża poziom i strukturę obrotów płatniczych z zagranicą; -struktura BP wskazuje na charakter powiązań kraju z zagranicą; -poziom obrotów określa stopień otwartości gospodarki;

-informuje o stanie równowagi zewnętrznej kraju.

30. Istota i funkcje ubezpieczeń gospodarczych

Ubezp. gosp. to zarówno ub. majątkowe jak i osobowe, jednak ub. majątkowe występują częściej, niż osobowe. Obejmują wszystkie ub. poza społecznymi. Zasadniczym celem ub. gosp. jest realizowanie funkcji ochrony ubezpieczeniowej oraz szereg funkcji finansowych, które gromadzą środki w postaci funduszy i rezerw. Ub. pełnią następujące funkcje:

• redystrybucyjną - sprowadza się do kumulowania i odpowiedniego rozdzielania środków finansowych

• fiskalną - polega na dostarczaniu państwu i innym podmiotom publicznym dochodów w postaci płaconych podatków

• lokacyjną - przejawia się w lokowaniu chwilowo wolnych środków fin. (np. z kap. własnych lub rezerw techniczno-ubezp.) zgromadzonych przez zakłady ub. w różne instrumenty fin. (np. akcje, obligacje, lokaty) w celu osiągnięcia dodatkowych dochodów

• interwencyjną - polega na stwarzaniu bodźców zmniejszenia stopnia zagrożenia ubezpieczonego przedmiotu

• kontrolną - sprowadza się do kontroli postępowania ubezpieczającego z ubezpieczonym przedmiotem

31. Rodzaje ryzyk w działalności gospodarczych

Ryzyko prowadzenia działalności gosp. to nieodzowny element gry rynkowej. Muszą to brać pod uwagę wszyscy jej uczestnicy: właściciele firmy, instytucje udzielające finansowania, kooperanci oraz potencjalni inwestorzy. Do najważniejszych rodzajów ryzyka należą: r. systematyczne (rynkowe), wynika z ogólnych warunków otoczenia biznesu. Poziom tego ryzyka kształtują czynniki społeczne, makroekonomiczne, prawne oraz polityczne. W jego ramach wyróżnić można: -r. polityczne, rynku, walutowe, siły nabywczej, stopy %.

r. specyficzne- charakterystyczne dla poszczególnych podmiotów gosp., wiąże się z prowadzoną przez firmę działal. operac., inwestycyjną oraz finansową a więc obszarami, które decydują o indywidualnych wynikach finans., rentowności i płynności.

r. operacyjne- wiąże się z umiejętnym oddziaływaniem na sprzedaż, koszty wytwarzania i ceny produktów, poziom konkurencji.

r. finansowe- związane jest ze strukturą źródeł finansowania majątku firmy. Źródłem tego ryzyka jest tzw. dźwignia finansowa.

r. całkowite- można oszacować na podstawie ostatecznej analizy zależności między wart. sprzedaży, zysku operac. oraz zysku netto.

32. Założenie optymalnego obszaru gospodarczo-walutowego

Optymalny obszar walutowy - największy pod względem zasięgu geograf. obszar, w którym efekt. ekonom. byłaby zmaksymalizowana, gdyby na tym obszarze obowiązywała jedna waluta. Twórcami tej teorii są R. Mundell, R.J. McKinnon i P.B. Kennen. Zaproponowali oni kryteria, według których można by wskazać kraje zdolne do włączenia się do Unii Walutowej. czyli tzw. Kryteria Konwergencji:

• stabilność cen- stopa inflacji nie może być wyższa niż 1,5 punktu % ponad średnią dla 3 krajów o najniższej inflacji

• konwergencja stóp procentowych- poziom długoterminowych stóp % nie może być wyższy niż 2 pkt % ponad średnią dla trzech krajów o najniższej inflacji

• stabilność kursu walutowego- udowodniona co najmniej dwuletnim okresem uczestnictwa w mechanizmie kursowym ERM bez dewaluacji waluty z inicjatywy zainteresowanego kraju

• bezpieczna pozycja fiskalna- czyli deficyt budżetu państwa nie przekraczający 3% PKB i dług publiczny nie przekraczający 60% PKB.

Korzyści wprowadzenia unii walutowej to przede wszystkim:

*eliminacja niepewności kształtowania się kursów walutowych (powinno ułatwić podejmowanie racjonalnych, długoterminowych decyzji ekonomicznych i tym samym umożliwić bardziej efektywną alokację zasobów)

*obniżenie kosztów transakcyjnych dzięki eliminacji kosztów wymiany walut oraz kosztów transakcji zabezpieczających przed ryzykiem kursowym w obrębie walut strefy euro,

*wzrost konkurencji na poszczególnych rynkach wskutek większej przejrzystości cen (z korzyścią dla konsumentów

33. Europejski Bank Centralny i jego charakterystyka

Europejski Bank Centralny (EBC) powstał w 1998 r. Jego siedzibą jest Frankfurt nad Menem (Niemcy). Jego rolą jest zarządzanie wspólną walutą UE oraz chronienie stabilności cen, które dotyczą bezpośrednio ponad 2/3 obywateli UE, używających euro. EBC odpowiada również za kształtowanie i wdrażanie polityki pieniężnej w strefie euro. Swą misję EBC wypełnia współpracując z Europejskim Systemem Banków Centralnych (ESBC), który obejmuje wszystkie 28 państw członkowskich Unii - 19 z nich przyjęło euro. Te 19 krajów tworzy wspólnie strefę euro, zaś ich banki centralne, wraz z EBC, tworzą tzw. „Eurosystem”. EBC jest instytucją niezależną. EBC blisko współpracuje z krajowymi BC oraz przygotowuje i wprowadza w życie decyzje podejmowane przez organy decyzyjne Eurosystemu - Radą Prezesów, Zarządem i Radą Ogólną. Jednym z głównych zadań EBC jest zapewnienie stabilności cen w obszarze euro, aby siła nabywcza euro nie osłabła wskutek inflacji. W perspektywie średnioterminowej EBC dąży do utrzymania rocznego wzrostu cen dóbr konsumenckich nieznacznie poniżej 2%. Czyni to na dwa sposoby: -po pierwsze poprzez kontrolowanie podaży pieniądza; -po drugie poprzez monitorowanie tendencji cen i ocenę ryzyka,

34. Główne międzynarodowe instytucje finansowe i ich charakterystyka

Międzynarodowe instytucje finansowe są aktywnym podmiotem gospodarki światowej - organizacjami państw lub banków centralnych. Powstały w wyniku wielostronnej umowy międzynarodowej dla wspierania rozwoju gosp.-społ. państw członk. poprzez udzielanie kredytów, gwarancji kredyt., dokonywanie inwestycji kapit. oraz doradztwo i pomoc szkoleniową. Do najważniejszych zaliczyć można:

Międzynarodowy Fundusz Walutowy (MFW)- międzynarodowa org. w ramach ONZ, zajmująca się kwestiami stabilizacji ekonom. na świecie. Dostarcza pomocy fin. zadłużonym krajom członk., które są zob. do dokonywania reform ekonom. i działań stabilizujących.

Bank Światowy- głównym celem BŚ jest wspieranie rozwoju gospodarki rynkowej przy jednoczesnym zwalczaniu ubóstwa.

Europejski Bank Odbudowy i rozwoju (EBOR)- jego celem jest wspieranie przemian gosp. w państwach Europy Środkowej i Wschodniej (także w byłym ZSRR), przez udzielanie kredytów i gwarancji, inwestycji kapitałowych oraz współpracę techniczną. Warunkiem udzielenia pomocy jest rozwój demokracji i poszanowanie praw człowieka w tych państwach..

Europejski Bank Inwestycyjny (EBI)- jest bankiem kredytującym przedsięwzięcia zgodnie z celami politycznymi UE. EBI jest instytucją o charakterze nie zarobkowym, w odróżnieniu od b. komers. nie zajmuje się prowadzeniem kont osobistych, czy transakcji bezpośrednich. Bank działa na terenie UE oraz w około 140 krajach na całym świecie, z którymi UE zawarła umowy o współpracy.

Inne instytucje o zasięgu regionalnym.

35. Typy polityki fiskalnej

Można rozróżniać dwa podstawowe typy polityki fiskalnej: aktywna oraz pasywna.

Aktywna: gdy rząd stosuje wybrane środki w celu: przeciwdziałania cyklicznym fluktuacjom, zapewnienie stabilizacji cen, ograniczanie bezrobocia. Głównie poprzez zmiany stawek podatk., wydatki na roboty publiczne. Może to powodować wiele niekorzystnych zjawisk.

Pasywna: wykorzystuje automatyczne stabilizatory koniunktury (ASK), które nie wymagają aktywności legislacyjnej państwa, lecz działają samoczynnie. Zmiany ich rozmiarów dokonują się przy niezmiennych zasadach opodatkowania i zmiennych zasadach dokonywania wydatków. Jeżeli wielkość wpływów podatkowych zależy od np. dochodów osobistych ludności to zmiana poziomu dochodów powoduje zmianę poziomu wpływów. Do stabilizatorów zaliczyć można: podatki od dochodów osobistych, podatki od dochodów osób prawnych, podatki pośrednie, zapomogi dla bezrobotnych i inne świadczenie społeczne.

36. Harmonizacja podatkowa a konkurencja podatkowa

Działania na rzecz upodobnienia podatków we współpracujących ze sobą krajach. W grę może wchodzić zarówno upodobnienie stawek, jak bazy podatkowej lub procedur podatkowych. Harmonizacja podatków odbywa się zazwyczaj wewnątrz bloków integracyjnych, np.. UE

Pełna harmonizacja oznacza ujednolicenie podatków. W rezultacie pełnej harmonizacji poszczególne elementy konstrukcji podatków stają się w krajach członkowskich identyczne. Częściowa harmonizacja oznacza niepełne zbliżenie poszczególnych elementów konstrukcji podatków. Wystąpi ona na przykład w przypadku ustalenia stawki minimalnej i maksymalnej podatku.

Konkurencja podatkowa (tax competition) to zjawisko polegające na stosowaniu przez uczestniczące w niej podmioty takich działań z zakresu polityki podatkowej, które mają na celu utrzymanie lub zwiększenie atrakcyjności danego obszaru jako miejsca do prowadzenia działalności gospodarczej. Przybiera ona różne formy, zawsze jednak polega na obniżaniu przez rządy stawek podatkowych w celu osiągnięcia określonych korzyści gospodarczych o które rywalizują kraje.

37. Koncepcja neutralności długu publicznego

Neutralność długu publicznego oznacza, że wzrost deficytu budżetowego, spowodowany obniżeniem dochodów podatkowych (przy stałych wydatkach państwa) albo wzrostem wydatków państwa (przy nie zmienionych dochodach), nie powodują zmian w sferze realnej, tj. nie prowadzą do wzrostu produkcji i zatrudnienia. Istnieją 2 sposoby prezentacji: za pomocą analizy strumieniowej (zmian poziomu dochodu rozporządzalnego gospodarstw domowych), albo analizy zasobowej (zmian poziomu majątku tychże gospodarstw).

W ujęciu strumieniowym -gosp. domowe nie wykorzystają przyrostu dochodu, spowodowanego zmniejszeniem podatków na zwiększenie konsumpcji, lecz zwiększają oszczędności. Przewidują one bowiem nieuchronne zwiększenie podatków w przyszłości, związane z koniecznością obsługi i spłaty długu publicznego. Dlatego obniżenie oszczędności publicznych (deficyt budżetowy) jest rekompensowane wzrostem oszczędności prywatnych. W rezultacie krajowe oszczędności i wydatki globalne nie ulegają zmianie.

W ujęciu zasobowym oparte jest na założeniu iż deficyt budżetowy nie zmienia wartości majątku gosp. domowych, a zatem nie wpływa na ich decyzje konsumpcyjne (nie działa majątkowy efekt Pigou).

38. Pojęcie fiskalizmu i jego miary

Fiskalizm - to polityka państwa polegająca na dążeniu do osiągnięcia jak największych wpływów do budżetu poprzez nakładanie kolejnych obciążeń podatkowych na podatników. Granice fiskalizmu wyznaczają funkcję państwa: publiczne, społeczne i gospodarcze. Trudno jednoznacznie określić czy w Polsce jest on nadmierny- zależy od tego, czy rozpatrujemy go z punktu widzenia państwa, czy podatnika, a także jak wygląda fiskalizm w Polsce w porównaniu z innymi krajami. Do oceny można posługiwać się miernikami fiskalizmu:

zakres ingerencji systemu finansów publicznych w PKB(jest to ważny miernik jednak trudno stwierdzić jaka powinna być optymalna redystrybucja PKB przez syst. fin. pub.. Najlepiej popatrzyć na dochody i wydatki sektora publicznego w stosunku do krajów członkowskich. Polska nie odbiega od innych krajów dlatego o fiskalizmie trudno mówić)

stopień pokrycia wydatków publicznych z dochodów(patrząc na to, iż potrzeby społeczne i gospodarcze państwa są bardzo duże a wydatki na nie zbyt niskie to można powiedzieć że nadmierny fiskalizm nie występuje)

progresywne skale podatkowe (ich stosowanie może doprowadzić do tego że krańcowa stopa opodatkowania dochodów będzie tak wysoka, że zniechęci podmioty do intensyfikacji działalności gospodarczej. Jest to zjawisko niebezpieczne.)

różnica między nominalną a efektywna stopą opodatkowania(różnica ta wynika ze stosowania ulg podatkowych z tytułu podejmowania inwestycji, tworzenia nowych miejsc pracy, inwestycje w zakresie ochrony środow. itp. Stosowane ulgi ograniczają fiskalizm)

zakres występowania tzw. Szarej strefy w gosp.(dowodzi o tym, że podatki są za wysokie, dlatego podmioty uciekają od ich płacenia)

Nadmierny fiskalizm oceniany przez pryzmat państwa oznaczałby nadwyżkę budżetową, czego nie można stwierdzić. Z punktu widzenia podatnika można jednak stwierdzić, że fiskalizm jest wysoki i stale rośnie. Problemem polskiego fiskalizmu są wysokie koszty pracy spowodowane przez narzuty obowiązkowe (skł. ubezp., skł. na fundusz pracy i na fundusz gwarantowanych świadczeń pracowniczych).

39. Polityka finansowa państwa - cele - narzędzia

Polityka finansowa jest to działalność polegająca na realizacji określonych celów za pomocą narzędzi fin.. Polityka fin. dzieli się na fiskalną i monetarną. Oba rodzaje polityk prowadzone są przez różne podmioty, w których każde z nich posiada inne instrumenty oddziaływania na gospodarkę. Do celów polityki monetarnej zalicza się:

Cele strategiczne (bezpośrednie) utrzymanie stabilnego poziomu cen

Cele pośrednie- kształtowanie wysokości stóp %;- oddziaływanie na wielkość podaży pieniądza;- wpływanie na wielkość kredytów udzielanych przedsiębiorstwom i gospodarstwom domowym,

Cele operacyjne- Utrzymanie określonego poziomu bazy monetarnej oraz poziomu stopy %.

Do celów polityki fiskalnej zalicza się:

Cele fiskalne- polegają na tym, że w wyniku prowadzonej Pol. fiskalnej zostaje zaspokojony popyt na pieniądz zgłaszany przez państwo.

Cele pozafiskalne:- programowanie wzrostu gosp.;- łagodzenie niesprawności mechanizmu rynkowego;- Ograniczenie cykliczności procesów gosp.;- Walka z bezrobociem;- Ograniczenie nadmiernego zróżnicowania dochodów;- Walka z nieuczciwą konkurencją

Instrumentami polityki fiskalnej są:

-podatki, -wydatki na walkę z bezrobociem -wydatki na rozwój gospodarki, przedsiębiorczości i infrastruktury

-deficyt budżetowy, dług publiczny, zasiłki dla bezrobotnych,- poręczenia i gwarancje państwa.

Od strony monetarnej będą to narzędzia pośrednie i bezpośrednie.

Narzędzia pośrednie to: *stopy %, *rezerwa obowiązkowa, *operacje depozytowo-kredytowe, *operacje otwartego rynku.

Narzędzia bezpośrednie to: *kontrola wartości udzielanych kredytów, *kontrola poziomu stóp %, *kontrola emisji PW, *ustanowienia max oprocentowania wkładów terminowych i oszczędnościowych.

40. Cele współczesnego przedsiębiorstwa

Cel można określić jako przyszły, pożądany stan rzeczy, który przedsiębiorstwo chciałoby osiągnąć. Przeds. jest określoną formą organizacji pracy powołaną do realizacji potrzeb materialnych oraz niematerialnych różnych osób i grup. Przeds. zaspokaja przede wszystkim potrzeby swoich właścicieli, ale także zarządu oraz pracowników firmy, potrzeby odbiorców innych przeds. i instyt. współpracujących z nim. W obecnie głównym celem przeds. jest maksymalizacja wartości przedsiębiorstwa w długim lub krótszym okresie, maksymalizacja zysku oraz kształtowanie pozytywnego wizerunku firmy.

Występują dwa rodzaje celów strategicznych przedsiębiorstwa:

*cele rynkowo - produktowe do których zaliczamy: określone tempo wzrostu sprzedaży w poszczególnych grupach produktów oraz tempo całkowite, utrzymanie udziału w danym rynku, określony wzrost udziału w określonych rynkach, osiągnięcie pozycji lidera rynku, wejście na nowy rynek krajowy lub zagraniczny, dywersyfikacja rynków zbytu, zrównoważenie portfela rynków zbytu.

*cele finansowe- polegające na utrzymaniu istniejącej zyskowności, jej określony wzrost w określonym okresie do średniego poziomu w branży, osiągnięcie pozycji lidera w branży.

Cele finansowe są ściśle powiązane z celami rynkowymi oraz wzajemnie się warunkują.

41. Metody wyceny przedsiębiorstwa

Wyróżniamy cztery podstawowe metody wyceny przedsiębiorstw:

Met. dochodowe - opierają się na założeniu, że przedsiębiorstwo jest dobrem, którego wartość zależy od korzyści finansowych jakie przyniesie ono właścicielowi w przyszłości. O wartości przedsiębiorstwa stanowi zaktualizowana suma przewidywanych dochodów finansowych. Jedną z bardziej rozpowszechnionych metod dochodowych jest metoda zdyskontowanych przepływów pieniężnych czyli DCF. Według tej metody wartość przedsiębiorstwa równa się sumie zdyskontowanych odpowiednią stopą dyskontową generowanych przez przedsiębiorstwo przepływów pieniężnych, które po skumulowaniu i zsumowaniu, tworzą łączny strumień pieniężny pozostający do dyspozycji właścicieli.

Met. Majątkowe -to historycznie najstarsza koncepcja wyceny, która przyjmuje majątek za podstawę określenia wart. Wyróżniamy nast. met. majątkowe: księgową, odtworzeniową, likwidacyjną (upłynnienia). Met. te skupiają się na posiadanym przez przeds. Majątku.

Met. porównawcze - polegają na ustaleniu wartości przeds. na podstawie informacji o mnożnikach, których wartość rynkowa jest znana. Procedura metodą porównań rynkowych jest następująca: wybór wskaźnika służącego wycenie, wybór firm porównywalnych, dla których znane są wartości rynkowe wybranego wskaźnika, obliczenie wartości firmy, dokonanie niezbędnych korekt.

Met. mieszane - wykorzystują elementy wycen majątkowych i dochodowych. Opierają się na założeniu, że wart. przeds. powiązana jest zarówno z wart. jego majątku jak i z możliwością przynoszenia przez ten majątek dochodu. Wyróżniamy: met. średniej wartości, met. z zyskiem dodatkowym, met. wycen przedsiębiorstw nie rentowych.

42. Formy organizacyjno prawne przedsiębiorstwa

Spółki - umowny związek osób i ich kapitałów stworzony w celu prowadzenia działalności gospodarczej. Regulowane KH

-sp osobowe - wszyscy wspólnicy osobiście pracują i w równym stopniu odpowiadają

-sp jawna - dobrowolna umowa dwóch lub więcej osób, wspólnicy solidarnie odpowiadają całym swoim majątkiem za zaciągnięte zob.

-sp partnerska -sp komandytowa - forma pośrednia pomiędzy spółką osobową, a kapitałową; -spółka komandytowo - akcyjna

-sp kapitałowe - wspólnicy nie muszą być bezpośrednio zaangażowani i nie odpowiadają materialnie za działalność spółki

-spz ograniczoną odpowiedzialnością; -sp akcyjna

Przeds. jednoosobowe- właścicielem jest 1 osoba, która reprezentuje je i odpowiada za nie całym swoim majątkiem. (Reg. KC.)

Przeds. państwowe - należą do Skarbu Państwa, samodzielne, samorządne, samofinansujące podmioty, zazwyczaj służą użyteczności publicznej i obsługują dziedziny ważne strategicznie.(Reg. odrębne akty prawne)

Spółdzielnia - dobrowolne zrzeszenie, którego członkowie prowadzą określoną działalność we wspólnym interesie, każdy członek ma jednakowe prawo głosu bez względu na wkład (Reg. oap)

Fundacja - org. utworzona do realizacji celów społecznie lub gospodarczo użytecznych, np. ochrona zdrowia. (Reg. oap)

Stowarzyszenie - dobrowolne zrzeszenie osób o celach niezarobkowych. Działalność jego opiera się na pracy społecznej. (Reg. oap)

43. Finanse publiczne i ich funkcje

Finanse publiczne obejmują procesy związane z gromadzeniem środków publicznych oraz ich rozdysponowywaniem, w szczególności:

gromadzenie dochodów i przychodów publicznych; wydatkowanie środków publicznych; finansowanie potrzeb pożyczkowych budżetu państwa; zaciąganie zobowiązań angażujących środki publiczne; zarządzanie środkami publicznymi; zarządzanie długiem publicznym; rozliczenia z budżetem UE. Funkcje finansów publicznych:

Funkcja alokacyjna - polega na tym, że państwo dysponując zasobami pieniężnymi w formie budżetu może przemieszczać środki finansowe na zadania, które ma obowiązek spełniać, na dziedziny wymagające dofinansowania lub dziedziny, które nie przynoszą zysku a ich prowadzenie jest konieczne dla istnienia państwa i zbiorowych potrzeb obywateli.

Funkcja redystrybucyjna - (tzw. wtórny podział PKB) mechanizm podziału środków uzyskanych w sferze produkcyjnej do sfery nieprodukcyjnej. Realizowany jest w formie pieniężnej. Dokonuje się przez system transferów dochodów. Dla transferów
o charakterze publicznym istotne jest to, że przepływ pieniądza ma charakter jednokierunkowy(np. podatki). Przestrzega się zasady zdolności podatkowej( im więcej masz dochodów tym większe płacisz podatki).

Funkcja kontrolna - redystrybucja PKB dokonywana poprzez obieg pieniężny pozwala poprzez ściśle określone reguły ewidencjonowania wszystkich zjawisk finansowych poprzez jednostki sektora publicznego na wyciąganie wniosków o stanie gospodarki państwa i przeciwdziałanie nadużyciom mogących powstać w gospodarowaniu finansami publicznymi.

Funkcja stabilizacyjna - Prawidłowe alokowanie środków, ich redystrybucja oraz kontrola umożliwia wypełnianie przez państwo celu nadrzędnego tzw. stabilizacji gospodarczej (zmniejszanie bezrobocia, regulowanie popytu publicznego, rozwój harmonijny równomierny). Mechanizm polega na tym, że państwo poprzez dobór odpowiednich źródeł swoich dochodów oraz ustalenie kierunków ich wydatkowania może zachęcać lub zniechęcać podmioty do aktywności gospodarczej.

44. Cechy współczesnych systemów podatkowych

System podatkowy ogół przepisów prawnych i instytucji finansowych w zakresie ustalania i poboru podatków. Obejmuje on nie tylko przepisy prawne dotyczące instytucji podatków, ale także całą strukturę podmiotów, które podatki pobierają, płacą je oraz te, które wyznaczają ich indywidualną wysokość, w tym także warunki ich płatności.

Cechy te można ująć w następujących punktach:

*Wprowadza się kilka podatków- 3 lub 4 z nich stanowią podstawę finansów publicznych, -Sięga się do różnych przedmiotów opodatkowania, tzn. dochodów, wydatków, majątku, itp.

*Stosuje się podatki pośrednie i bezpośrednie; Pod. bezpośrednie wprowadza się bo są trudniej przerzucalne i stanowią pewne i ciągłe źródło dochodów; Pod. pośrednie są łatwiej przerzucalne, łatwe w poborze i są wydajnym źródłem dochodów władz pub.

*W opodatkowaniu przedsiębiorstw stosowane są skale podatkowe progresywne i degresywne; ważnym instrumentem podatkowego oddziaływania na gospodarkę są ulgi i zwolnienia

*Podstawowe rodzaje podatków ustala się na szczeblu władz centralnych (centralne władztwo podatkowe)

*Łatwiej jest zwiększyć ciężary podatkowe przez podwyższenie istniejącego podatku niż wprowadzenie nowego -Łatwiej jest zwiększyć podatki pośrednie niż bezpośrednie - Rozwinięty system kontroli oraz system kar

45. Giełda i jej funkcje

Giełda - to organizowane w ustalonym miejscu i czasie spotkania handlowe, na których sprzedawane są określone towary po cenach ogłoszonych w codziennych notowaniach. Transakcje na giełdach zawierane są zgodnie z obowiązującym regulaminem, między członkami giełdy pośredniczącymi w zawieraniu transakcji.

Funkcje giełdy:

-alokacyjna -- rynek kapitałowy, w tym GPW, może zapewnić efektywny transfer wolnych funduszy pieniężnych od podmiotów dysponujących nadwyżkami do tych firm i instytucji, którym brakuje środków na rozszerzenie lub rozpoczęcie działalności gospodarczej, umożliwia przepływ kapitału w kierunku jego najefektywniejszego wykorzystania

-wartościująca - Codziennie publikowane informacje o kursach giełdowych umożliwiają wszystkim zainteresowanym swobodny i prawie darmowy dostęp do tych podstawowych i bardzo ważnych informacji gospodarczych, umożliwia dokonywanie rynkowej wyceny przewidywanych decyzji ekonomicznych przez podmioty gospodarcze

-kontrolna - giełda tworzy pośredni mechanizm kontroli przez akcjonariuszy efektów działań spółki

Oprócz wyżej wymienionych podstawowych funkcji, giełda pełni również inne:

*zwiększenie skłonności do oszczędzania, *pomnażanie kapitałów, *zwiększanie płynności notowanych papierów wartościowych, *finansowanie deficytów budżetowych, *umożliwienie lepszej dywersyfikacji ryzyka, *funkcje edukacyjne,

46. Główne metody wyceny spółek giełdowych.

Podstawowe metody wyceny firmy (również spółek giełdowych) to:

1.Metoda zdyskontowanych przepływów pieniężnych inaczej zwana metodą DCF. Polega na oszacowaniu przyszłych przepływów pieniężnych generowanych przez firmę a następnie sprowadzeniu ich do wartości bieżącej, czyli zdyskontowaniu według odpowiedniego współczynnika dyskontującego. Po zsumowaniu zdyskontowanych przepływów pieniężnych otrzymuje się wartość firmy.

2. Metoda porównawcza inaczej zwana metodą mnożnikową. Polega na określeniu wartości badanej firmy na podstawie wyceny porównywalnych firmy notowanych na giełdzie lub na podstawie transakcji kupna/sprzedaży podobnych firm na rynku niepublicznych.

47. Istota reguł w polityce budżetowej państwa

Najważniejsze zasady polityki budżetowej:

-zasada powszechności (zupełności, budżetowania brutto) - oznacza, że wszystkie jednostki państwowe wchodzą do budżetu całością swoich dochodów i wydatków, tj. są budżetowane brutto;

-zasada jedności - postuluje, aby budżet państwa ujmowany był w jeden całościowy akt prawny, czyli aby wszystkie dochody i wydatki budżetowe były objęte jednym planem - budżetem;

-zasada szczegółowości - postuluje, aby budżet ustalany był i wykonywany z podziałem szczegółowym dochodów i wydatków, a nie tylko w ujęciu ogólnym. Realizacji tego postulatu w praktyce służy klasyfikacja budżetowa (podział dochodów i wydatków według części, działów, rozdziałów i paragrafów);

-zasada równowagi budżetowej - postuluje, aby wydatki były równe dochodom. Zasada ta nie jest obligatoryjna, ponieważ ustawa budżetowa przewiduje deficyt budżetowy, co oznacza, że wydatki będą większe od dochodów;

-zasada samodzielności - polega na tym, że ustawowo określone są źródła dochodów oraz władztwo podatkowe;

-zasada jawności - oznacza, że wszystkie publikacje udostępnione są opinii publicznej;

-zasada równego dostępu - daje możliwość każdemu przedsiębiorstwu występowania o przyznanie środków budżetowych.

48. Koncepcja finansów behawioralnych

Finanse behawioralne to dziedzina nauki o finansach, która do rozważań nad zachowaniami rynków finansowych oraz ich uczestników włącza zagadnienia psychologiczne, społeczne i antropologiczne. Do jednego z ważniejszych zagadnień należy pytanie „Dlaczego inwestorzy i menedżerowie popełniają błędy systematyczne”. Pokazuje to jak owe błędy wpływają na ceny i zwroty. Pokazuje to również co menedżerowie firm, innych instytucji i gracze giełdowi mogą zrobić aby wykorzystać niewydajności rynkowe.

49. Funkcje i struktura współczesnej rachunkowości

Funkcje rachunkowości

Rachunkowość pełni w stosunku do podmiotu gosp. następujące funkcje:

-informacyjną- odpowiada za tworzenie określonych zbiorów informacji, a następnie na przetwarzaniu ich i przekazywaniu kierownictwu przed., w celu ich właściwego wykorzystania w procesie zarządzania oraz otoczeniu tego przedsiębiorstwa;

-kontrolną -sprawdza zgodność przebiegu określonych działań z przepisami w zakresie prowadzenia działalności gospodarczej

-sprawozdawczą - polega na sporządzaniu różnego rodzaju sprawozdań finansowych;

-analityczno-interpretacyjną -wykorzystuje dane liczbowe zawarte w sprawozdaniach do bieżącej oceny działalności, oraz realizacji wniosków, ułatwiających kierownictwu podejmowanie optymalnych decyzji, wpływających na podniesienie efektywności działania;

-statystyczną -dostarcza danych umożliwiających skompletowanie informacji o charakterze makroekonom. (np. do sprawozdań GUS).

Struktura rachunkowości

Rachunkowość finansowa - tworzy informacje o działalności jednostki w okresach przeszłych głównie dla potrzeb odb. zewnętrznych.

-Księgowość - to system zapisu zdarzeń gosp. oparty o określone metody, reguły, zasady, urządzenia, czyli każde zdarzenie gospodarcze powinno być udokumentowane, każdy dokument powinien być zapisany na kontach w oparciu o określone reguły, metody.

-Sprawozdawczość finansowa polega na sporządzaniu i udostępnianiu informacji na potrzeby użytkowników zewnętrznych w formie i zakresie określonym przez obowiązujące prawo.

-Analiza sprawozdań - to ich czytanie wraz z wyciąganiem wniosków z nich wypływających.

Rachunkowość zarządcza (menedżerska) Tworzy informacje na potrzeby wewnętrzne jednostki, daje podstawy do podejmowania decyzji ekonomicznych w zakresie przyszłej działalności.

50. Nadrzędne zasady rachunkowości finansowej - ich systematyka i treść

Do nadrzędnych zasad rachunkowości (MSR i uor), należy zaliczyć:

-zasadę memoriału - ujmuje wszystkie op. gosp. danego przedsiębiorstwa w zakresie przych., jak i kosztów, w momencie ich wystąpienia.

-zasadę kontynuacji działania - zakłada, że podmiot, w którym prowadzi się rach., będzie kontynuował swoją działalność gosp. w najbliższej przyszłości i że nie przewiduje się jego likwidacji. Przestrzeganie tej zasady wpływa na wycenę majątku i jego ujęcie w bilansie

-zasadę ciągłości - polega na stosowaniu w przedsięb. w sposób ciągły tych samych zasad grupowania op. gosp., wyceny akt. i pas., dokonywania odpisów amort., ustalania WF. Jej stosowanie umożliwia porównanie wyników ze sprawozdań w różnych okresach.

-zasadę współmierności - polega na tym, że koszty poniesione w celu osiągnięcia określonych przychodów muszą być ujęte w księgach rachunkowych w tym samym okresie rozrachunkowym, co osiągnięte przychody.

-zasadę ostrożności (ostrożnej wyceny) - polega na zachowaniu rozwagi przy wycenie poszczególnych składników majątku przedsiębiorstwa, tak aby ich wartość prezentowana na dzień bilansowy nie była zawyżona, a wynik finansowy nie został zniekształcony;

-zasadę istotności - polega na wyodrębnieniu wszystkich zdarzeń istotnych do oceny sytuacji majątkowej i finansowej oraz WF jednostki. -zasadę przewagi treści nad formą - oznacza, iż określone operacje muszą być ujęte w księgach, a następnie wykazane w sprawozd. finansowych zgodnie z ich treścią i rzeczywistością ekonomiczną, nawet jeśli z formalnego punktu widzenia nie powinny się tam znaleźć;

-zasadę prawdziwego i rzetelnego obrazu - rachunkowość przez zastosowanie prawidłowej ewidencji op. gosp. oraz odpowiednią sprawozdawczość musi odzwierciedlać rzeczywisty i wiarygodny obraz stanu majątkowego konkretnego podmiotu gospodarczego;

-zasadę periodyzacji - wymaga podziału zdarzeń gospodarczych na okresy i ujmowania wyników działalności za te okresy (rok obrotowy i wchodzące w jego skład okresy sprawozdawcze)

1. Cechy polityki podatkowej w Polsce w okresie transformacji.

-Zasada centralnego władztwa podatkowego, nie była bezwzględnie przestrzegana gdyż prawo samorządowe dopuszcza możliwość samoopodatkowania się mieszkańców gminy,

-Zasada koncentracji dochodów władz publicznych za pomocą kilku wiodących podatków: VAT, akcyzowy, PIT, CIT, cło,

-przekazywanie części podatków w gestię władz samorządowych jako wyłączne źródło zasilania budżetów gmin,

-oparcie się w większym stopniu dochodów budżetowych na podatkach pośrednich (łatwiejszych do ściągnięcia i nie naruszających wprost zysków przedsiębiorstw tworząc tym samym warunki do inwestowania),

-wprowadzenie powszechnego podatku od dochodów osób fizycznych,

-możliwość używania podatków do realizacji celów pozafiskalnych,

-łagodna reforma systemu podatkowego zgodnie z podstawowymi zasadami obowiązującymi w UE

2. Fiskalizm i jego pomiar.

Fiskalizm - polityka państwa polegająca na dążeniu do osiągnięcia jak największych wpływów do budżetu poprzez nakładanie kolejnych obciążeń podatkowych na podatników. Stopień fiskalizmu mierzy się różnymi metodami. Do oceniania stopnia fiskalizmu używa się:

*liczba obciążeń podatkowych; *ilość czasu poświęcana przez podatników na wypełnianie zobowiązań podatkowych; *wysokość stawek podatkowych; *poziom obciążeń fiskalnych w stosunku do PKB; *zakres ingerencji systemu finansów publicznych w PKB; *stopień pokrycia wydatków publicznych dochodami publicznymi; *zakres występowania szarej strefy w gospodarce.

3. Czynniki określające potrzeby finansowe państwa (rządu).

Potrzeby finansowe państwa odzwierciedlają się w popycie państwa na pieniądz. Potrzeby fin. państwa determinuje głównie planowana wielkość wyd., a szczególnie tzw. wydatków sztywnych (czyli takich, których poniesienie jest konieczne, bo są one zagwarantowane ustawowo)

4. Iluzje fiskalne w koncepcji A. Puvianiego i M. Fasiniego

Puvani - Istnieją dwie grupy, rządząca i podporządkowana. Państwo jest instytucją przy pomocy której rządząca grupa wymusza swą wolę na podporządkowanych. Rządząca grupa chce tworzyć iluzję, że ciężar podatkowy jest mniejszy niż rzeczywisty a korzyści są większe niż naprawdę w celu uzyskania większych wpływów podatkowych, które finansują wolę rządzących.

5. Efektywność wydatków publicznych w ujęciu V. Pareto.

Taki podział dostępnych dóbr, że nie można poprawić sytuacji jednego podmiotu (dostarczyć mu większej ilości dóbr) nie pogarszając sytuacji któregokolwiek z pozostałych podmiotów Efektywność alokacyjna zachodzi wówczas, gdy da się tak zreorganizować proces produkcji lub konsumpcję, aby polepszyć sytuację kogokolwiek, nie pogarszając jednocześnie sytuacji kogoś innego

6. Stabilizacyjna funkcja finansów publicznych.

Funkcja stabilizacyjna finansów publicznych polega na wykorzystywaniu dochodów i wydatków obejmowanych tymi finansami do oddziaływania na sytuację społeczno-gospodarczą kraju. Za pomocą przepływów pieniężnych dąży się przede wszystkim do przywrócenia naruszonej równowagi, przeciwdziała się załamaniom koniunktury gospodarczej, zapobiega inflacji. Służy łagodzeniu skutków, jakie powstają w wyniku realizowania funkcji alokacyjnej i redystrybucyjnej finansów publicznych. Służy do łagodzenia wahań cyklu koniunkturalnego za pomocą odpowiednich instrumentów.

7. Prawne podstawy polityki finansowej państwa.

Konstytucja RP, Ustawa o NBP (w dużym stopniu nawiązuje do Konstytucji), Ustawa o finansach publicznych, Prawo bankowe, Ustawa o nadzorze nad rynkiem finansowym, Ustawy podatkowe

8. Ortodoksyjna teoria finansów publicznych J,B, Saya.

OTFP dominowała w XIX w. do 1929r. Teoria ta zaleca aby budżet państwa był jak najmniejszy. Jej podwaliny stworzył J.B. Say, który uważał że podatek jest ciężarem nie tylko z prywatnego ale i ekonomicznego punktu widzenia. Założenia teorii:

- budżet powinien być bezwzględnie i stale zrównoważony

- równość między oszczędnościami i inwestycjami

- budżet powinien być tworzony tylko w wysokości która pozwala na sfinansowanie podstawowych zadań publicznych państwa (zachowanie ładu wewnętrznego i obronności narodowej) - komplementarność między konsumpcją a oszczędnościami

- Stała suma oszczędności w warunkach równowagi ekonomicznej

- przed ciężarami z tytułu podatków należy chronić bogate warstwy społeczeństwa

- ciężary podatkowe powinny być ponoszone przez biedne warstwy społeczne

Jak najmniejszy budżet państwa, który pozwala finansować podstawowe zadania publiczne państw (ład wewnętrzny, obrona narodowa), budżet powinien być bezwzględnie i stale zrównoważony, deficyt przeznaczany musi być na finansowanie rozwoju gospodarki, wykluczenie wykorzystania podatków do innych celów niż fiskalne.

9. Rodzaje sald budżetowych.

Saldo nominalne (rzeczywiste) różnica pomiędzy nominalnymi dochodami budżetowymi a nominalnymi wydatkami budżetowymi

Saldo realne (skorygowane inflacyjnie lub operacyjne) określa realny stan finansów publicznych, wyłącza z wydatków budżetowych obciążenia, które są skutkiem inflacji

Saldo pierwotne (kredytowe) to różnica między dochodami budżetowymi a wydatkami budżetowymi zmniejszonymi o koszt obsługi długu publicznego.

Saldo majątkowe to odjęcie wydatków bieżących od dochodów pomniejszonych o dochody uzyskane ze sprzedaży majątku publicznego oraz o pożyczki zaciągnięte na cele inwestycyjne.

Saldo cykliczne (koniunkturalne) - skutek cykliczności przebiegu procesów gospodarczych, jest wyrazem wpływu cyklu koniunkturalnego na zmiany w dochodach i wydatkach budżetowych i jest niezależne od prowadzonej polityki fiskalnej.

Saldo strukturalne (skorygowane o wpływ wahań cyklicznych) jest różnicą między saldem rzeczywistym a saldem cyklicznym, wielkość hipotetyczna mówiąca jaki byłby deficyt, gdyby gospodarka funkcjonowała przy pełnym wykorzystaniu zdolności wytwórczych

10. Jednorodna doktryna państwa i jej znaczenie dla finansów publicznych.

11. Inflacyjne i nieinflacyjne finansowanie deficytów budżetowych.

a) nieinflacyjne *zaciągnięcie kredytu w bankach komercyjnych; *emitowanie papierów wartościowych nabywanych przez te banki; *efekt wypychania - banki przeznaczają na zakup pap. skarbowych pieniądze ze zgromadzonych przez ludność oszczędności, które mogłyby przeznaczyć na inwestycje dla przedsiębiorstw; *emitowanie skarbowych pap wart nabywanych przez podmioty niebankowe ->zmniejszają się w znacząco zdolności inwestycyjne naszych firm, ponieważ te oszczędności krajowe, które mogłyby pójść na finansowanie rozwoju gospodarczego, nowych inwestycji, zostaną pochłonięte przez budżet; *zaciągnięcie kredytu w zagranicznych instytucjach finansowych wychodzenie na rynki międzynarodowe pozwala zachować neutralność budżetu dla oszczędności i inwestycji krajowych , jednak jest to rozwiązanie ryzykowne, ponieważ w przypadku załamania się kursu walutowego gwałtownie wzrośnie zadłużenie naszego kraju i poziom długu publicznego

b) inflacyjne:- kredyty bankowe udzielane przez Bank Centralny, -gdy kreacja pieniądza w tempie szybszym niż wzrost popytu na pieniądz -> inflacja, chyba że mamy odpowiedni wzrost realnego PKB. w Polsce, wprowadzono ustawowy zakaz finansowania deficytu budżetowego przez bank centralny
- w ostateczności dodatkowa emisja pieniądza. -> stymulowanie procesów inflacyjnych

12. Centralne władztwo podatkowe - istota i skutki.

Centralne władztwo podatkowe - istota i skutki. Reguła centralnego władztwa podatkowego - zgodnie z konstytucją wyłącznie parlament ma prawo nakła-dać podatki. Podatki centralne wpisują się w kryterium władztwa podatkowego, na które składają się: a) władztwo stanowienia, b) kształtowania, c) poboru, d) władztwo karne-skarbowe oraz e) władztwo dyspo-nowania. Skutkiem jest posiadanie przez gminy władztwa ujemnego, które pozwala jedynie na obniżanie maksymalnych stawek ustalonych przez parlament. Gminy mogą także stosować inne niż ustawowe ulgi i zwolnienia do części przypisanych im podatków lokalnych.

13. System zasilania jednostek samorządu terytorialnego w Polsce.

Dochodami jednostek samorządu terytorialnego są: * dochody własne; *subwencja ogólna; *dotacje celowe z budżetu państwa

14. Podatki lokalne i ich rodzaje.

Podatki lokalne, grupa podatków stanowiących dochody własne gmin. Rady gmin mają prawo do ustalania ich wysokości, kierując się stawkami maksymalnymi zawartymi w ustawie oraz interesem gminy i jej mieszkańców.
*podatek od nieruchomości; *podatek od środków transportu; *płacony przez mieszkających na obszarze gminy właścicieli środków transportu w wysokości uzależnionej od rodzaju i pojemności silnika pojazdu; *podatek od posiadania psów; *opłaty skarbowe; *opłaty targowiskowe i miejscowe (taksa klimatyczna).

15. Organiczna teoria finansów państwa J. Buchanana.

koncepcja organiczna - instytucja państwa jest integralnym elementem społeczeństwa , działa głównie w jego imieniu i na jego rzecz. Podstawowym kryterium wydatków powinna być maksymalizacja społecznej użyteczności lub ogólnego dobrobytu. Poprzez finanse publiczne rząd może zwiększać użyteczność pieniężnych środków publicznych. Alokacja środków budżetowych i kształtowanie dochodów publicznych ma przekroczyć negatywne skutki ciężarów podatkowych poniesionych przez społeczeństwo.

16. Budżet Unii Europejskiej.

Budżet Unii Europejskiej - planowane na każdy rok budżetowy dochody i wydatki UE. Budżet powinien być zrównoważony w odniesieniu do dochodów i wydatków. W celu zapewnienia dyscypliny budżetowej Unia nie przyjmuje żadnego aktu, który może mieć istotny wpływ na budżet, bez zapewnienia możliwości finansowania wydatków wynikających z takich aktów w granicach zasobów własnych Unii i z uwzględnieniem wieloletnich ram finansowych. Budżet UE jest budżetem zrównoważonym. Wydatki z budżetu ogólnego, mimo że są relatywnie wysokie w wartościach bezwzględnych, wynoszą tylko ok. 1% dochodu narodowego brutto wszystkich krajów członkowskich UE. Większość środków przeznacza się na wspieranie konkurencyjności i spójności, co ma wspierać trwały wzrost gospodarczy na obszarze UE, a także na działania w obszarze ochrony i zarządzania zasobami naturalnymi, w tym przede wszystkim na realizację Wspólnej Polityki Rolnej.

17. Konwergencja nominalna a konwergencja realna kraju kandydującego do strefy euro.

Kryteria konwergencji nominalnej

Kryterium stabilności cen - przeciętna stopa inflacji notowana w ciągu 12 miesięcy przed badaniem, nie może przekraczać więcej niż o 1,5 punktu procentowego średniej z trzech państw członkowskich o najniższym tempie wzrostu cen;

Kryterium sytuacji finansów publicznych zakłada, że państwo nie może być objęte procedurą nadmiernego deficytu. Oznacza to, że wysokość deficytu budżetowego danego państwa nie może przekroczyć poziomu 3% (PKB), a jego dług publiczny nie może być wyższy niż 60% PKB;

Kryterium stopy % stanowi, że przez rok poprzedzający badanie, średnia długoterminowa stopa procentowa nie może być wyższa o więcej niż 2 punkty % od średniej stóp % w trzech krajach UE o najbardziej stabilnych cenach;

Kryterium kursu walutowego wymaga, aby waluta państwa kandydującego do strefy euro, przez okres co najmniej 2 lat uczestniczyła w Europejskim Mechanizmie Kursowym (ERM II). W tym czasie nie może podlegać dewaluacji wobec euro, a jej kurs wymiany wobec wspólnej waluty nie może odbiegać od centralnego parytetu o więcej niż 15%.

Konwergencja realna

1. Bierze w szczególności pod uwagę podobieństwo cykli koniunkturalnych oraz podobieństwo struktury PKB.

2. Zbieżność wahań cyklicznych - bardzo ważna z punktu widzenia wspólnej polityki monetarnej.

3. Przyjęcie euro nie gwarantuje upodobnienia się do strefy euro.

4. Nawet znaczące podobieństwo gospodarek strefy euro nie jest gwarantem płynnego funkcjonowania w strefie. Kluczową rolę w zapobieganiu nierównowagom odgrywa konkurencyjność gospodarek (elastyczność rynku pracy i rynku produktów)

18. Deficyty budżetowe a dług publiczny na przykładzie Polski.

Deficyt budżetowy występuje wtedy, gdy państwo ma większe wydatki od przychodów w danym ROKU budżetowym, natomiast dług publiczny jest to ogólne wieloletnie zadłużenie sektora finansów publicznych, które w naszym przypadku jest corocznie powiększane o deficyt budżetowy.

Dług publiczny tworzą zatem środki obce, po które państwo jest zmuszone sięgnąć, w celu sfinansowania deficytu budżetowego..

Zgodnie z zapisami ustawy o finansach publicznych przez PDP należy rozumieć wartość nominalną zadłużenia jednostek sektora finansów publicznych, która ustalana jest po wyeliminowaniu wzajemnych zobowiązań pomiędzy jednostkami tego sektora.

19. Gwarancje i poręczenia Skarbu Państwa jako narzędzie polityki ekonomicznej państwa.

Poręczenia i gwarancje Skarbu Państwa udzielane są przez Radę Ministrów, ministra właściwego do spraw finansów publicznych lub Bank Gospodarstwa Krajowego, w imieniu i na rachunek Skarbu Państwa. Poręczenia i gwarancje SP dotyczą:
a) spłaty kredytów,
b) wykonania zobowiązań wynikających z obligacji,
c) wypłaty odszkodowania za zniszczone, uszkodzone lub skradzione eksponaty wystawowe (tylko poręczenia),
d) wykonania zobowiązań wynikających z transakcji zabezpieczających przed ryzykiem zmiany stopy procentowej lub ryzykiem walutowym, związanych z poręczonym lub gwarantowanym przez Skarb Państwa kredytem lub emisją obligacji.
Poręczenia i gwarancje Skarbu Państwa udzielane są na konkretnie wyznaczone cela, jak:

*rozwój lub utrzymanie infrastruktury; *rozwój eksportu dóbr i usług; *ochrona środowiska; *tworzenie nowych miejsc pracy związanych z daną inwestycją w ramach pomocy regionalnej; *wdrażanie nowych rozwiązań technicznych lub technologicznych będących wynikiem badań naukowych lub prac rozwojowych; *restrukturyzację przedsiębiorstw

Zobowiązania z tytułu udzielonych przez SP poręczeń i gwarancji wykonuje Minister Finansów.

20. Bezpieczeństwo finansowe państwa.

Bezpieczeństwo finansowe -to zdolność do pozyskania środków pieniężnych w sytuacji, gdy zachodzi taka potrzeba. Jest to stan (niezagrożenia), który daje poczucie pewności funkcjonowania podmiotu oraz szansę na jego rozwój. Bezpieczeństwo finansowe rozumiane jest również jako stan pośredni w budowaniu niezależności finansowej. NBP zarządza polskimi rezerwami walutowymi, których utrzymywanie gwarantuje bezpieczeństwo finansowe państwa. Rezerwy są lokowane w papiery wartościowe na całym świecie tak, by przy zapewnieniu wysokiego stopnia ich bezpieczeństwa i płynności równocześnie przynosiły możliwie największe zyski.

21. Cykl koniunkturalny a dochody i wydatki publiczne.

Funkcja ta polega na wykorzystaniu przepływów budżetowych do oddziaływania na sytuację społeczno-gospodarczą np. stan bezrobocia, procesy inflacyjne. Przy pomocy przepływów pieniężnych dąży się do zapobiegania załamań koniunktury, wpływa się na bezrobocie itp.
Zadaniem instrumentów polityki fiskalnej jest łagodzenie wahań cyklu koniunkturalnego, czyli hamowanie ekspansji gospodarki w okresie jej nadmiernego wzrostu i pobudzanie aktywności gospodarczej w okresie słabnięcia procesów gospodarczych.
Stabilizacyjne oddziaływania finansów publicznych mogą być różne. Najczęściej jednak wykorzystuje się dwie grupy instrumentów:

*podatki; *wydatki.

Podatki mogą być wykorzystane do stabilizowania cyklu koniunkturalnego. Istnieją dwa sposoby wykorzystania instrumentów podatkowych:
• wbudowanie tzw. automatycznych stabilizatorów koniunktury w system podatku dochodowego
• dyskrecjonalne regulowanie poziomu opodatkowania podmiotów z zależności od przebiegu koniunktury gospodarczej
Na zasadzie automatycznych stabilizatorów mogą działać także wydatki na zasiłki dla bezrobotnych. Kryzys gospodarczy to min. wzrost bezrobocia i spadek popytu. Jeżeli istnieje więc automatyczny system zasiłków który ogranicza dalszy spadek popytu, będący skutkiem utraty dochodów z pracy, to przyczynia się on do łagodzenia wahań cyklu koniunkturalnego.

22. Równość i sprawiedliwość podatkowa według J. Tobina.

J. Tobin zaproponował wprowadzenie podatku, zwanego obecnie podatkiem Tobina na spekulacyjne transakcje walutowe, z którego dochód miał być przeznaczony na wyrównanie nierówności społecznych. Argumentował, że będzie on skutecznym instrumentem walki z walutową spekulacją finansową na skalę globalną i odsunie niebezpieczeństwo gwałtownego osłabienia waluty jakiegoś kraju na skutek działań spekulantów.

23. Ekonomiczne i etyczne skutki długu publicznego.

Rosnące koszty obsługi długu, a im wyższe te koszty, tym mniej pieniędzy zostaje na inne cele, np. inwestycje. To, wraz z rosnącymi podatkami, powoduje z kolei spowolnienie wzrostu. W efekcie rosną stopy procentowe, gdyż wyższe jest ryzyko zaprzestania obsługi zadłużenia. Wysoki dług daje więc niski wzrost gospodarczy, niższe inwestycje i wysokie stopy procentowe. Za nieetyczne w zaciąganiu długu publicznego może być przerzucanie odpowiedzialności za jego spłacanie na kolejne pokolenia, które nie uczestniczyły w polityce odpowiedzialnej za jego powstanie.

24. Paradoks niezrównoważonego budżetu - koncepcja budżetu dynamicznego Hansena.

A.H.Hansen (teoria neokeynesowska) odrzucił zasadę zrównoważonego budżetu, ponieważ nie może ona być celem samym w sobie, że powinna być traktowana jako jeden z elementów funkcjonowania ogólnego mechanizmu gospodarki narodowej. Uważał że należy ograniczyć wahania cyklu koniunkturalnego poprzez zaciąganie w latach depresji długu publicznego na finansowanie niezbędnych wydatków państwa co jest przejawem zdrowej polityki fiskalnej. Zalecenia działań dla rządu:

- państwowe kredyty w bankach handlowych podczas recesji by dać gospodarce impuls rozwojowy

- wydatki publiczne powinny być finansowane przez progresywny podatek dochodowy w chwili przywrócenia równowagi w gospodarce i osiągnięcia stopnia zatrudnienia

- wprowadzenie podatku pośredniego - od konsumpcji

25. Teoria wyboru publicznego a alokacja finansowych środków publicznych.

Podstawowym problemem, występującym w procesie alokacji dóbr publicznych jest uściślenie kryterium wyboru, którym powinno kierować się państwo podejmując decyzje o rodzajach i ilości wytwarzanych dóbr publicznych. Dobra te nie są wytwarzane i alokowane według mierników rynkowych. W teorii wyboru publicznego dokonuje się porównań tych kryteriów, które występują przy alokacji dóbr prywatnych i alokacji dóbr publicznych.. Głównym jej celem jest obiektywizacja kryteriów wyboru przy alokacji dóbr i redystrybucji dochodów, - czyli eliminowanie lub ograniczanie dowolności decyzyjnej władz publicznych. Przedmiotem teorii wyboru publicznego jest demokratyczny system podejmowania decyzji w kwestiach publicznych, funkcjonowanie mechanizmów publicznych, zachowanie się pojedynczego obywatela, grup społecznych, oraz ich rola w podejmowaniu decyzji publicznych.

26. Zakres swobody w alokacji środków publicznych w Polsce.

Swoboda alokacji dochodów publicznych wynika z jego funkcji alokacyjnej, która polega na tym , że finanse publiczne są narzędziem alokacji części zasobów w gospodarce rynkowej. Skutkiem alokacji jest dostarczenie towarów i usług obywatelom, społecznościom lokalnym oraz całemu społeczeństwu. Przed państwem są stawiane 2 rodzaje zadań: publiczne i społeczne. Z powodu specyficznych cech zadań publicznych, nie można wykorzystać do ich realizacji mechanizmu rynkowego bo niby jak organizować np. obronę narodową na zasadach rynkowych. Realizacja zadań społecznych państwa to zaspokojenia indywidualnych potrzeb obywateli. Ze względu na zróżnicowanie dochodowe obywateli, rząd oraz władze samorządowe wymuszają pewną część konsumpcji dostarczając nieodpłatnie lub za częściową odpłatnością dobra i usługi ważne do normalnego życia i rozwoju człowieka. Chodzi tutaj o np. oświatę i ochronę zdrowia.

27. Rodzaje założeń makroekonomicznych w planowaniu budżetowym.

Przy planowaniu budżetowym planuje się wielkości:

*kształtowania się PKB; *PDP oraz długu SP; *poziomu cen towarów i usług konsumpcyjnych; *bilansu płatniczego; *obrotów bieżących,; *poziomu zatrudnienia i bezrobocia; *dochodów budżetu państwa; *deficytu budżetu państwa

28. Reguły fiskalne w teorii i praktyce.

Reguły budżetowe - definicja ta nie znajduje się bezpośrednio w ustawie o finansach publicznych. Według literatury, reguła budżetowa jest permanentnym ograniczeniem polityki fiskalnej, odzwierciedlonej we wskaźnikach budżetowych, wskazujących na jej postępy. Dzieli się zasadniczo na cztery kategorie: - reguły salda budżetowego, - reguły wydatkowe, - reguły zadłużenia, - reguły dochodowe.

Reguły fiskalne w praktyce

Krajowe reguły fiskalne sprzyjają poprawie sytuacji finansów publicznych, w szczególności w przypadku silnego umocowania prawnego i mechanizmów wymuszających stosowanie się do reguły. Reguły fiskalne mogą pełnić rolę wspierającą konsolidacji. Wprowadzone w celu odwrócenia tendencji pogarszającej się sytuacji finansów publicznych. Reguły fiskalne wspierają, ale nie inicjują procesu konsolidacji fiskalnej.

29. Teoria sprawiedliwości J. Rawllsa a funkcja redystrybucyjna finansów publicznych.

W teorii Rawls odwołuje się do zasady "Justice as Fairness"- podział dóbr jest sprawiedliwy (just) jeśli jest bezstronny (fair), czyli jeśli oferuje każdemu takie same możliwości. Redystrybucja dochodów jest realizowana w formie pieniężnej. Dokonuje się poprzez system dochodów. Transfery te przyjmują postać przepływu pieniądza między różnymi podmiotami a państwem. Dla transferów o charakterze publicznym istotne jest to, że w zasadzie przypływ pieniądza ma charakter jednostronny. Tak się dzieje z podatkami. Z kolei władze publiczne dokonują pośrednio lub bezpośrednio transferów na rzecz różnych podmiotów w tym także podatników np. dokonuje wypłat wynagrodzeń pracownikom zatrudnionym w sektorze publicznym, wypłat rent, emerytur, stypendiów itd. Redystrybucja dokonuje się także wewnątrz sektora finansów publicznych, np. transfery z budżetu państwa do funduszy celowych czy do budżetów samorządowych.

30. Prawo A. Wagnera a prawo W. von Gerloffa z perspektywy dzisiejszej.

Prawo Wagnera mówi, że wydatki publiczne, a co za tym idzie również zapotrzebowanie państwa na środki finansowe pochodzące przede wszystkim z dochodów podatkowych, rosną proporcjonalnie do stopnia rozwoju społeczno-gospodarczego, a jest to spowodowane rosnącym zapotrzebowaniem społeczeństwa na dobra, których nie jest w stanie skutecznie zapewnić mechanizm rynkowy. Prawo to stało się później fundamentem teorii państwa opiekuńczego (welfare state) rozwijanej przede wszystkim w państwach Europy Zachodniej od połowy XX w. Dopełnieniem prawa Wagnera było prawo narastającego oporu wobec podatków Wilhelma von Gerloffa, które wskazuje, że wzrost wydatków państwa wiąże się nieodzownie ze wzrostem podatków, a to skutkuje rosnącym oporem obywateli. Z syntezy obu tych twierdzeń wynika, że wraz z rozwojem gospodarczym i cywilizacyjnym kraju rośnie znaczenie polityki fiskalnej opartej na deficytach finansowanych długiem publicznym. Do ostatecznej zmiany w postrzeganiu polityki fiskalnej przyczyniła się złota zasada finansów publicznych. Przewidywała ona odejście od zakorzenionej w tradycji klasycznej metody dochodowej budowy budżetu, w której wydatki budżetowe są dostosowywane do przyjętych założeń dotyczących wpływów z systemu podatkowego, co prowadzi do ograniczania rozmiarów budżetu i roli państwa w gospodarce. Tym samym dawała pierwszeństwo metodzie wydatkowej budowy budżetu państwa. Zgodnie ze wspomnianą złotą zasadą wydatki muszą cały czas znajdować pokrycie w dochodach, ale to nie wyklucza sytuacji niezrównoważenia budżetu państwa, a tym samym finansowania dłużnego.

---