Różnice w budowie układu oddechowego u dzieci.
Kiedy dziecko się rodzi (poród o czasie), układ oddechowy nowonarodzonego dziecka posiada wszystkie niezbędne elementy, jednak nie są one w pełni rozwinięte. W pierwszych miesiącach życia nie tylko dojrzewają, ale stają się przede wszystkim doskonalsze.
Krótkie drogi oddechowe
Im młodsze dziecko tym więcej różnic w budowie i funkcjonowaniu układu oddechowego, między innymi,
mała odległość pomiędzy poszczególnymi odcinkami dróg oddechowych,
łatwość rozprzestrzeniania się infekcji na oskrzela i płuca poprzez szerokie światło tchawicy u niemowląt,
większa częstotliwość występowania procesów zapalnych w prawym płacie płuca (fizjologicznie połączone jest ono z prawym oskrzelem, krótszym i szerszym od lewego, co sprzyja infekcjom),
u niemowląt szybko dochodzi do zapalenia ucha środkowego (krótkie połączenia miedzy poszczególnymi fragmentami dróg oddechowych, a także zdecydowanie krótsza i szersza trąbka słuchowa, sprawiają, że procesy zapalne istniejące np.w jamie nosowo-gardłowej, szybko rozprzestrzeniają się od ucha środkowego),
krótsze drogi oddechowe nie zapewniają dostatecznej wilgotności, oczyszczania powietrza i właściwej temperatury.
Niska temperatura drażni błonę śluzową, wyzwala większą produkcję śluzu i jest powodem powstawania nadreaktywności oskrzeli.
Nos niemowlęcia i małego dziecka nie spełnia takiej samej funkcji jak nos człowieka dorosłego, między innymi dlatego, że jeszcze w tym wieku ciało jamiste znajdujące się w błonie śluzowej nosa nie jest w pełni rozwinięte. Ma to bardzo ważne znaczenie w terapii leczniczej, zwłaszcza wówczas, gdy prowadzona jest ona metodą aerozoloterapii. U małych dzieci należy stosować nebulizatory generujące podgrzewany aerozol (termoaerozol).
Wąskie drogi oddechowe
Drogi oddechowe dziecka są nie tylko bardzo wąskie, ale nadmiernie skłonne do skurczu.
wąskość dróg oddechowych sprawia, że nawet w banalnych z punktu widzenia medycznego stanach zapalnych dochodzi do utrudnienia oddychania u dziecka, , poprzez niedrożność lub nawet całkowite zamknięcie światła dróg oddechowych,
wąskie drogi oddechowe i słaba siła wykrztuśna niemowlęcia może być przyczyną zalegania śluzu, powstawania ognisk zapalnych, ognisk niedodmy i rozedmy, a także zapalenia płuc,
u niemowląt, błony śluzowe mają skłonność do obrzęku i produkcji dużej ilości śluzu, który nawet w minimalnych ilościach może doprowadzić do czopowania się dróg oddechowych na różnych jego odcinkach, głównie w obrębie oskrzela średniego i oskrzelików,
u dzieci przewaga procesów pobudzania, nad hamowaniem powoduje, że często występuje zjawisko w postaci wzmożonej gotowości do skurczu dróg oddechowych, co ma swoją przyczynę w niedostatecznej w tym wieku czynności regulacyjnej kory mózgowej.
Cienkie drogi oddechowe
u dzieci do 3 roku życia, ścianki oskrzelików są cienkie i słabe (w związku z niedostatecznym rozwojem tkanki łącznej), wraz z wiekiem stają się zarówno grubsze i mocniejsze,
wszystkie składowe części układu oddechowego u dzieci charakteryzuje delikatność, wiotkość i wątłość budowy w porównaniu z układem oddechowym człowieka dorosłego,
te cechy sprawiają, że u niemowląt i małych dzieci często dochodzi do zapadania się ścianek układu oddechowego, powstawania rozdęć, a nawet rozstrzeń, głównie oskrzeli.
Inna budowa klatki piersiowej
gorszą wentylację płuc i trudniejsze oddychanie u niemowląt stwarza budowa klatki piersiowej (ma ona kształt beczkowaty), żebra znajdują się prawie w poziomie, a to sprawia, że nie uczestniczą one w procesie oddychania, dziecko w pierwszych miesiącach życia oddycha przeponą,
małe dziecko przeważnie leży, podczas wdechu przepona natrafia na opór przede wszystkim narządów wewnętrznych. Wątroba niemowlęcia jest stosunkowo duża, dziecko zazwyczaj karmione jest „do syta" i regularnie, a zatem jego żołądek jest stale wypełniony, a jelita pełne gazów. Leżące niemowlę ma również słabe napięcie mięśni przepony, wszystkie te przeszkody sprawiają, że pojemność klatki piersiowej dziecka jest ograniczona,
oddechy dziecka są płytkie i częste, (częstotliwość oddechów u noworodka - ok. 40 razy/min, człowiek dorosły - ok.16 razy/min).
drogi oddechowe dziecka są krótkie, a więc wdychane powietrze nie jest odpowiednio nawilżone i ogrzane, drażni tym samym błonę śluzową i tkankę płucną,
u najmłodszych dzieci współistnienie stanu zapalnego w różnych odcinkach układu oddechowego jest charakterystyczne dla każdej infekcji,
infekcje rozpoczynają się najczęściej w górnym odcinku dróg oddechowych i bardzo szybko przenoszą się na dolne drogi oddechowe,
drogi oddechowe są wąskie, tkanki słabo wykształcone, a to powoduje, że podczas infekcji ulegają dalszemu zwężeniu, mogą stać się również niedrożne,
naczynia chłonne i krwionośne znajdujące się w śluzówce sprzyjają powstawaniu obrzęków, a większa ilość, niż u człowieka dorosłego gruczołów śluzowych, powoduje, że wydzielina w trakcie infekcji jest produkowana w nadmiernej ilości, doprowadzając niejednokrotnie do zaczopowania światła dróg oddechowych,
małe dziecko ma zwiększoną skłonność do:
obrzęku śluzówek,
produkcji śluzu,
tendencje do powstawania stanów skurczowych,
tendencje do obturacji (obturacja - zwężenie, upośledzenie drożności, skurcz).
Jedną z konsekwencji występowania infekcji u dzieci jest odwodnienie organizmu. Następstwem takiego stanu rzeczy jest bardziej gęsta i trudna do ewakuacji wydzielina produkowana w układzie oddechowym. Niemowlę nie ma także dostatecznie wykształconego odruchu kaszlu i odkrztuszania. W następstwie tego gęsty śluz blokuje przepływ powietrza, łatwo dochodzi wówczas do zmian obturacyjnych w oskrzelach, zaburzona zostaje wymiana gazowa w pęcherzykach płucnych, może powstać niedodma i rozdęcia.
W okresie niemowlęcym układ nerwowy dziecka, zwłaszcza układ ośrodkowy, nie jest jeszcze w pełni wykształcony, dominują w nim procesy pobudzania, które sprawiają, że mięśniówka dróg oddechowych gotowa jest do nadmiernego skurczu, a to ma wpływ na gorszą regulację oddychania i łatwość powstawania zaburzeń.
Duża podatność na infekcje u dzieci spowodowana jest także niedojrzałością układu immunologicznego; różnice dotyczą również metabolizmu oddychania. U dziecka zwiększona przemiana materii powoduje także zwiększone zapotrzebowanie na tlen.
Inna błona śluzowa
u dzieci jest bardzo bogata w naczynia krwionośne i chłonne,
łatwo ulega przekrwieniu i obrzmieniu,
u niemowląt i małych dzieci stwierdza się zmniejszenie zdolności oczyszczających i nawilżających wdychane powietrze, co oznacza, że do układu oddechowego, szczególnie tchawicy i drzewa oskrzelowego, łatwiej dostają się wszelkie drobnoustroje i zanieczyszczenia, dzięki czemu stają się powodem powstawania stanów zapalnych i infekcyjnych w organizmie dziecka.
gruczoły śluzowe u małych dzieci są słabo rozwinięte, dlatego gorsze jest u nich nawilżenie i oczyszczanie drzewa oskrzelowego.
"inne" płuca
w płucach niemowlęcia dominują słabo wykształcone przewody pęcherzykowe, niektóre z nich mogą być jeszcze zupełnie niewykształcone, są dobrze unaczynione, ale mają stosunkowo mało tzw. substancji sprężystych ułatwiających skurcz i rozkurcz pęcherzyków w trakcie wdechu i wydechu, ,
u dzieci występuje mała liczba pęcherzyków płucnych (ok. 25 mln, podczas, gdy u dorosłej osoby - 300 mln), stwarzająca małą powierzchnię wymiany gazowej,
nie w pełni rozwinięte płuca niemowlęcia mogą być miejscem powstawania ognisk niedodmy, rozedmy, obrzęku płuc i są odpowiedzialne za zaburzoną wymianę gazową.
I to jest odpowiedź, dlaczego dzieci chorują częściej.
Duszność oddechowa u niemowlęcia:
To problemy z oddychaniem, objawiające się:
- wciąganiem międzyżebrzy podczas wdechu,
- falowaniem skrzydełek nosa,
- zaciąganiem okolic mostka i obojczyków,
- przyspieszeniem i spłyceniem oddechów,
- tachypnoe,
- sinicą (obwodową, potem centralną),
- bezdechami.
Rehabilitacja niemowlęcia z dusznością, w przebiegu zapalenia płuc polega na ułatwieniu dziecku oddychania. W tym celu można zastosować oddychanie wspomagane metodą AFE, która polega na uciskaniu klatki piersiowej dziecka na szczycie wydechu, aż do momentu, gdy poczujemy opór klatki piersiowej. Technikę tą wykonuje się rękami.