Budżet państwa - Ilona Ziarek

„Uchwalenie budżetu państwa w formie ustawy jest jedna z podstawowych gwarancji zachowania przez parlament właściwej mu pozycji w relacjach z rządem. Choć treść budżetu wykracza poza formuły typowe dla ustaw, a jego kształtowanie zahacza w znacznej mierze o działalność wykonawczą , to jednak we wszystkich państwach współczesnych przyjmuje się, że powinno to należeć do parlamentu.”

/cyt. Polskie Prawo Konstytucyjne -zarys wykładu - prof. Leszek Garlicki /

Zasady opracowywania budżetu określone są przez Konstytucję RP w ramach procedury budżetowej oraz kalendarium budżetowego.

Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej w art. 219 określa, że:

ust 1 Sejm uchwala budżet państwa na rok budżetowy, który w Polsce pokrywa się z rokiem kalendarzowym.

ust.2 decyduje, że zasady i tryb opracowania projektu budżetu państwa, stopień jego szczegółowości oraz wymagania, którym powinien odpowiadać projekt ustawy budżetowej, a także zasady i tryb wykonania zasady budżetowej określa ustawa.

ust. 4 jeżeli ustawa budżetowa albo ustawa o prowizorium budżetowym nie weszły w życie w dniu rozpoczęcia roku budżetowego, Rada Ministrów prowadzi gospodarkę finansową na podstawie przedłożonego projektu ustawy.

Zgodnie z art. 221 - inicjatywa ustawodawcza w zakresie ustawy budżetowej, ustawy o prowizorium budżetowym, zmiany ustawy budżetowej, ustawy o zaciąganiu długu publicznego oraz ustawy o udzielaniu gwarancji finansowych przez państwo przysługuje tylko i wyłącznie Radzie Ministrów.

1.Punkt wyjścia: makroekonomiczna prognoza na 3lata.

2. Przygotowanie założeń projektu budżetowego przez min. Finansów z min. Gospodarki i innymi resortami.

3. Opracowanie przez Ministerstwo Finansów na podstawie planów resortowych projektu wstępnego wraz z uzasadnieniem oraz dołączenie do projektu ustawy budżetowej dochodów i wydatków: władz państwowych, organów kontroli, ochrony prawa i administracji rządowej. Do 30 września Rada Polityki Pieniężnej przekłada Sejmowi założenia polityki pieniężnej.

4. Uchwalenie przez Rade Ministrów projektu w terminie do 30 września roku poprzedzającego rok budżetowy i przedstawienie go Sejmowi (3 miesiące przed rozpoczęciem roku budżetowego).

5. W sejmie ma miejsce:

I czytanie

II czytanie

III czytanie

6. Przekazanie ustawy do Senatu- Senat ma prawo wprowadzić poprawki do ustawy budżetowej w ciągu 20 dni od momentu jej przekazania.

7. Przekazanie ustawy do Prezydenta- Prezydent RP ma obowiązek podpisania ustawy lub też prowizorium budżetowego w ciągu 7 dni od jej przekazania mu.

8. T r y b u n a ł K o n s t y t u c y j n y, w przypadku zgłoszenia ustawy ma on obowiązek orzec jej zgodność ( lub też ustawy o prowizorium budżetowym) z Konstytucją w ciągu 2 miesięcy od złożenia .

9. Ukazanie się ustawy w Dzienniku Ustaw.

Prezydent RP może skrócić kadencję Sejmu jeśli w ciągu 4 m-cy od przedłożenia

ustawy Sejmowi nie zostanie ona przedłożona prezydentowi do podpisu( decyzja w

ciągu 14 dni).

Rada Ministrów ma obowiązek przedłożenia Sejmowi sprawozdania z wykonania budżetu wraz z informacją o stanie zadłużenia państwa w ciągu 5 m-cy od zakończenia roku budżetowego, a Sejm ma obowiązek rozpatrzenia tego sprawozdania w ciągu 90 dni od daty jego złożenia, po zapoznaniu się z opinią NIK-u i podjąć uchwałę o udzieleniu lub odmowie absolutorium RM.

Do 25 października dysponenci środków budżetowych informują podległe im

samorządy o wysokości dochodów, wydatków i dotacji.

Do 1 grudnia jednostki i samorządy przekazują swoje plany finansowe dysponentom

3 rodzaje klasyfikacji:

1. Klasyfikacja podmiotowa, obejmująca hierarchiczną klasyfikację podmiotów gromadzenia i wydatkowania środków.

2.Klasyfikacja rodzajowa według formy źródeł gromadzenia, a także rozdysponowania środków finansowych.

3.Klasyfikacja funkcjonalna ( tu mowa jest o działach i rozdziałach)według funkcji państwa: publicznych, społecznych, gospodarczych.

4. Klasyfikacja paragrafowa. Wyróżniamy następujące grupy paragrafów:

-dotacje i subwencje,

-świadczenia na rzecz osób fizycznych,

-wydatki bieżące,

-wydatki majątkowe,

-rozliczenia z bankami,

-obsługa długu publicznego,

-środki własne Unii Europejskiej.

Klasyfikacja budżetowa posługuje się następującymi podziałkami budżetu:

-część,

-dział,

-rozdział,

-paragraf.

W Polsce na podstawie ustawy o finansach publicznych z 1998r. klasyfikacja ma charakter podmiotowo-przedmiotowy.

BUDŻET 2007

Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej podpisał ustawę budżetową na rok 2007. Ustalono w niej:

*dochody budżetu państwa na kwotę 228.952.516 tys. zł, z tego:

podatkowe i niepodatkowe dochody budżetu państwa na kwotę 214.266.048 tys. zł

środki z Unii Europejskiej i z źródeł niepodlegające zwrotowi na kwotę14.686.468 tys. zł

*wydatki budżetu państwa na kwotę nie większą niż 258.952.516 tys. zł

*deficyt budżetu państwa na kwotę nie większą niż 30.000.000 tys. Zł

Wykonanie budżetu państwa.

Ogólny nadzór nad wykonaniem b. Państwa sprawuje Rada ministrów.

Szczególne zadania kontroli budżetu ma min. Finansów należą do nich np.

- sprawowanie ogólnej kontroli nad realizacją dochodów i wydatków budżetu, oraz utrzymywanie równowagi budżetowej, przy czym pomagają mu izby i urzędy skarbowe

- zaciąganie kredytów bankowych

- emitowanie obligacji i bonów skarbowych

- przenoszenie planowych wydatków między rozdziałami i paragrafami, przy czym przenoszenie środków nie może przekraczać 5% wydatków i nie może dotyczyć zwiększenia wydatków na pensje.

- dysponowanie rezerwą budżetową

- opiniowanie aktów prawnych dotyczących dochodów budżetowych

- określenie zasad i terminów sporządzania sprawozdań

-określania zasad rachunkowości

Uchwalenie i rozpatrywania przez Sejm projektów ustaw odbywa się według ściśle określonych procedur , które obejmują kolejne następujące po sobie fazy postępowania nazywane tradycyjnie „ czytaniami” . Regulamin Sejmu RP uchwalony uchwała z dnia 30 lipca 1992 roku - ze zmianami, przewiduje rozpatrywanie projektów ustaw w trzech czytaniach . Regulamin przewiduje także , że dla niektórych ustaw stosuje się szczególny tryb postępowania ustawodawczego, który jest określony w przepisach normatywnych

Projekt ustawy budżetowej zwyczajowo przedstawia na posiedzeniu plenarnym sejmu Premier albo Minister Finansów . jest to obszerne wystąpienie tzw. „ expose budżetowe". W ten sposób w ogólnym zarysie prezentuje główne założenia , zadania państwa oraz koncepcje polityki finansowej na rok budżetowy.

Zasady opracowywania budżetu określone są przez Konstytucję RP w ramach procedury budżetowej oraz kalendarium budżetowego.

Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej w art. 219 określa, że:

ust 1 Sejm uchwala budżet państwa na rok budżetowy, który w Polsce pokrywa się z rokiem kalendarzowym.

ust.2 decyduje, że zasady i tryb opracowania projektu budżetu państwa, stopień jego szczegółowości oraz wymagania, którym powinien odpowiadać projekt ustawy budżetowej, a także zasady i tryb wykonania zasady budżetowej określa ustawa.

ust. 4 jeżeli ustawa budżetowa albo ustawa o prowizorium budżetowym nie weszły w życie w dniu rozpoczęcia roku budżetowego, Rada Ministrów prowadzi gospodarkę finansową na podstawie przedłożonego projektu ustawy.

Zgodnie z art. 221 - inicjatywa ustawodawcza w zakresie ustawy budżetowej, ustawy o prowizorium budżetowym, zmiany ustawy budżetowej, ustawy o zaciąganiu długu publicznego oraz ustawy o udzielaniu gwarancji finansowych przez państwo przysługuje tylko i wyłącznie Radzie Ministrów.

Punkt wyjścia: makroekonomiczna prognoza na 3lata( podstawowe wskaźniki i cechy przyszłego stanu gospodarczego -np. stopa wzrostu gosp., bezrobocia, inflacji) i możliwości wykonania bieżącego budżetu.

Przygotowanie założeń projektu budżetowego przez min. Finansów z min. Gospodarki i innymi resortami.

1.Prace wstępne nad założeniami projektu budżetowego.

2.Przekazanie założeń polityki pieniężnej przez prezesa NBP.

3.Wydanie not budżetowych do poszczególnych resortów.

Opracowanie przez Ministerstwo Finansów na podstawie planów resortowych projektu wstępnego wraz z uzasadnieniem oraz dołączenie do projektu ustawy budżetowej dochodów i wydatków: władz państwowych, organów kontroli, ochrony prawa i administracji rządowej.

Uchwalenie przez Rade Ministrów projektu w terminie do 30 września roku poprzedzającego rok budżetowy i przedstawienie go Sejmowi.

Przed nadaniem inicjatywy ustawodawczej Marszałek Sejmu dokonuje wstępnej kontroli projektu, oceniając czy odpowiada on wymogom zarówno konstytucyjnym jak i regulaminowym. jeżeli przedłożony projekt nie odpowiada wymogom formalnym, to:

! Marszałek Sejmu może zwrócić go wnioskodawcy

! W przypadku wątpliwości co do zgodności przedłożonego projektu z prawem Marszałek Sejmu po zasięgnięciu opinii Prezydium Sejmu może skierować wniosek do Sejmowej Komisji ustawodawczej celem przedstawienia opinii co do jego zgodności z prawem.

! Komisja ta większości 3/5 głosów może zaopiniować projekt jako niedopuszczalny / zgodnie z art. 34 ust 8 Regulaminu Sejmu /

! W przypadku projektu ustawy budżetowej, w stosunku do której wymogi formalne są bardzo szczegółowo określone sytuacja z niedopuszczeniem projektu wydaje się być mało prawdopodobna

W sejmie ma miejsce:

I czytanie - odbywa się na posiedzeniu plenarnym Sejmu. W tym tez czasie mogą być zgłaszane pytania posłów dotyczące projektu. ten moment odróżnia tryb uchwalania ustawy budżetowej od innych ustaw , których pierwsze czytanie jest na posiedzeniu komisji sejmowych. Pierwsze czytanie na posiedzeniu plenarnym Sejmu kończy się skierowaniem projektu ustawy do komisji sejmowych. projekt tej ustawy przekazywany jest do Komisji Finansów Publicznych, która analizuje całość projektu oraz koordynuje dalsze prace nad nim. Jednak poszczególne części projektu rozpatrywane są przez inne właściwe przedmiotowo komisje sejmowe . W pracach tych komisji uczestniczą przedstawiciele Komisji Finansów Publicznych. komisje w razie konieczności zwracają się z pytaniami do autorów poszczególnych części ustawy oraz do Ministra Finansów w celu uzyskania dodatkowych informacji potrzebnych do zajęcia stanowiska w sprawie projektu. Wszystkie zgłoszenia poprawek do komisji wymagają formy pisemnej. Całość wniosków propozycji i opinii gromadzi Komisja Finansów Publicznych .

II czytanie-w skład jego wchodzą następujące elementy:

przedstawienie Sejmowi sprawozdania komisji

przeprowadzenie debaty

zgłaszanie poprawek i wniosków

Komisja Finansów Publicznych po rozpatrzeniu przy udziale przedstawicieli poszczególnych komisji sejmowych stanowisk przekazanych przez komisję - przedstawia następnie na posiedzeniu Sejmu - sprawozdanie wraz z wnioskami o ich przyjęcie bez poprawek lub z poprawkami , a także informuje sejm o nie uwzględnionych wnioskach poszczególnych komisji sejmowych.. W dalszej części odbywa się debata w trakcie, której mogą być zgłaszane propozycje poprawek i wniosków. Gdyby zaistniała taka sytuacja, że poprawek i wniosków nie zgłoszono to może się odbyć trzecie czytanie. Zwyczajowo jednak zawsze toczy się burzliwa dyskusja a wygłaszane wnioski są zazwyczaj bardzo różne i zróżnicowane. W sytuacji gdy w drugim czytaniu zgłoszono nowe poprawki i wnioski to projekt ustawy budżetowej jest ponownie kierowany do komisji, które go wcześniej rozpatrywały , w celu ich dalszego rozpatrzenia.

III czytanie -obejmuje następujące elementy: / art. 49 regulaminu Sejmu /

• przedstawienie przez posła sprawozdawcę poprawek lub wniosków przedstawionych podczas drugiego czytania

• głosowanie /uchwalenie przez Sejm zwykłą większością głosów tzn. za jest więcej niż przeciw a wstrzymujących nie bierze się pod uwagę przy połowie ustawowej liczby posłów /

Marszałek Sejmu po głosowaniu przesyła niezwłocznie Marszałkowi Senatu i Prezydentowi potwierdzony swoim podpisem tekst uchwalonej przez Sejm ustawy.

Przekazanie ustawy do Senatu:

Marszałek senatu kieruje ustawę do oceny komisjom senackim. Komisje Senackie w trakcie prac nad częściami poszczególnymi ustawy mogą kierować zapytania do reprezentantów poszczególnych resortów z wnioskami o udzielenie wyjaśnień. Komisje Senackie przekazują następnie swoje opinie dotyczące poszczególnych części - Komisji Gospodarki i Finansów Publicznych, która koordynuje całość prac nad ustawą w Senacie . Komisja Gospodarki i Finansów Publicznych przygotowuje projekt uchwały Senatu, w której proponuje przyjęcie ustawy bez poprawek lub wniesienie poprawek. Senatorowie mogą zgłaszać poprawki do projektu ale z jednym zastrzeżeniem wynikającym z przepisu art. 220 ust 1 - że zwiększenie wydatków nie może powodować zwiększenia deficytu budżetowego niż przewiduje to projekt ustawy. Uchwałę w sprawie ustawy budżetowej Senat podejmuje w ciągu 20 dni od jej otrzymania. / a tymczasem w trybie zwykłym Senat ma 30 dni /. Propozycje , które zgłosi Senat sejmowi w uchwale a polegające na dokonaniu bezpośrednich zmian - Marszałek Sejmu kieruje do Komisji Finansów Publicznych, która przedstawia sejmowi swoje sprawozdanie. Uchwałę Senatu proponującą poprawkę uznaje się za przyjętą jeżeli Sejm nie odrzuci jej bezwzględna większością głosów / tzn. za jest więcej niż przeciw i wstrzymujących się przy połowie ustawowej liczby posłów/. Tekst ustawy ustalony w wyniku rozpatrzenia propozycji Senatu potwierdzony podpisem Marszałka Sejmu zostaje przez niego niezwłocznie przesłany Prezydentowi.

Przekazanie ustawy do prezydenta-

Prezydent działa w oparciu o przepis art. 224 ust 1 Konstytucji wobec czego:

• Prezydent nie może odmówić podpisu ustawy budżetowej

• nie może zatem skierować ustawy do Sejmu celem ponownego rozpatrzenia

• Prezydent może jednak przed podpisaniem ustawy zwrócić sie do Trybunału Konstytucyjnego z wnioskiem o zbadanie zgodnoœci ustawy budżetowej / lub o prowizorium budżetowym / z Konstytucją

• Prezydent podpisuje Ustawę w ciągu 7 dni / a w trybie zwykłym jest to 21 dni / i zarządza jej ogłoszenie w dzienniku Ustaw Rzeczypospolitej Polskiej.

W przypadku gdyby Prezydent skierował ustawę budżetową do trybunału Konstytucyjnego - to Trybunał musi orzec w tej sprawie w okresie do dwóch miesięcy czasu od chwili złożenia takiego wniosku.

Ukazanie się ustawy w Dzienniku Ustaw-Ustawa budżetowa winna być sporządzona w sposób przejrzysty i zrozumiały nie powinna być ani zbyt ogólna ani zbyt szczegółowa - gdyż musi ona w sposób aktywny ukształtować plan realizacji zadań państwa wynikających z ustawy.

W okresie styczeń - luty 2007 r. oszacowano:

dochody budżetu państwa na kwotę38.257,9 mln zł

wydatki budżetu państwa na kwotę 41.288,2 mln zł

deficyt budżetu państwa na kwotę3.030,3 mln zł

Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej podpisał ustawę budżetową na rok 2007. Ustalono w niej:

dochody budżetu państwa na kwotę

228.952.516 tys. zł, z tego:

podatkowe i niepodatkowe dochody budżetu państwa na kwotę

214.266.048 tys. zł

środki z Unii Europejskiej i z innych źródeł niepodlegające zwrotowi na kwotę14.686.468 tys. zł

wydatki budżetu państwa na kwotę nie większą niż

258.952.516 tys. zł

deficyt budżetu państwa na kwotę nie większą niż 30.000.000 tys. zł

Kalendarium budżetowe

Praca nad budżetem zaczyna się w kwietniu roku poprzedzającego rok budżetowy- 3

miesiące przed rozpoczęciem roku budżetowego.

Do 30 września musi być uchwalony przez Radę Ministrów projekt budżetu, a

następnie złożony do Sejmu.

Do 30 września Rada Polityki Pieniężnej przekłada Sejmowi założenia polityki

pieniężnej.

Senat ma prawo wprowadzić poprawki do ustawy budżetowej w ciągu 20 dni od

momentu jej przekazania mu.

Prezydent RP ma obowiązek podpisania ustawy lub też prowizorium budżetowego

w ciągu 7 dni od jej przekazania mu.

Trybunał Konstytucyjny ma obowiązek orzec zgodność ustawy budżetowej( lub też

ustawy o prowizorium budżetowym) z Konstytucją w ciągu 2 miesięcy od złożenia.

Prezydent RP może skrócić kadencję Sejmu jeśli w ciągu 4 m-cy od przedłożenia

ustawy Sejmowi nie zostanie ona przedłożona prezydentowi do podpisu( decyzja w

ciągu 14 dni).

Rada Ministrów ma obowiązek przedłożenia Sejmowi sprawozdania z wykonania budżetu wraz z informacją o stanie zadłużenia państwa w ciągu 5 m-cy od zakończenia roku budżetowego, a Sejm ma obowiązek rozpatrzenia tego sprawozdania w ciągu 90 dni od daty jego złożenia, po zapoznaniu się z opinią NIK-u i podjąć uchwałę o udzieleniu lub odmowie absolutorium RM.

Do 25 października dysponenci środków budżetowych informują podległe im

samorządy o wysokości dochodów, wydatków i dotacji.

Do 1 grudnia jednostki i samorządy przekazują swoje plany finansowe dysponentom

---