Randall Collins

KONFLIKTOWA TEORIA STRATYFIKACJI

Stratyfikacja - warstwowy układ czegoś

stratyfikacja społeczna (uwarstwienie społeczne), socjol.: 1) układ warstw i klas społ. w danym społeczeństwie; 2) hierarchiczna struktura społeczeństwa wynikająca z faktu, że pod względem pozycji społ. jedne grupy są traktowane jako wyższe, a inne jako niższe.

Stratyfikacja ma wpływ na : bogactwo, politykę, kariery zawodowe, życie rodzinne, towarzystwa, wspólnoty, style życia

• Znamy systemy stratyfikacji takie jak: Marksizm, Funkcjonalizm i koncepcje Maxa Webera

• MARKSIZM

KONCENTRUJE SIE NA ZNACZENIU PODZIAŁÓW EKONOMICZNYCH I PRZYJMUJE OSTATECZNE JEDNOCZYNNIKOWE WYJASNIENIE WIELOCZYNNIKOWEGO ŚWIATA.

Jednak załamuje Sie w obliczu niewskazujących żadnego związku z różnicami ekonomicznymi- podziałami etnicznymi, rasowymi, religijnymi, politycznymi, podziałami towarzyskimi.

Marksowska socjologia głosi:

1. Poszczególne historyczne formy własności ( niewolnictwo, feudalna własność ziemska, kapitał) są podtrzymywane przez represyjna władzę państwową i dlatego klasy są uformowane na podstawie podziałów własnościowych ( niewolnicy i właściciele niewolników) → siły te są w opozycji i walczą o wpływy polityczn-ekonomiczne, zapewniające im byt.

2. Materialny stan posiadania określa zakres, w jakim klasy społeczne mogą się organizować w walce o swoje interesy;

3. Inne warunki materialne - środki produkcji umysłowej decydują o tym, czy interesy zostaną przedstawione w postaci obowiązujących norm i zdominują idee.

WYNIKA Z TEGO TO, ŻE:

1. Materialne warunki pracy zarobkowej są głównymi determinantami życia i dlatego stosunki własności wpływają na wszystkie strefy życia ( wyznaczenie linii podziału na posiadających i nieposiadających)

2. Poszczególne klasy społeczne dysponują różnymi warunkami materialnymi, które mogą mobilizować się w jednolite i skomunikowane wewnętrznie grupy społeczne - kolejna różnica wynika z tego, iż mogą być różne style życia, które są wynikiem odmiennych sposobów organizacji wspólnot i odmiennych sposobów komunikacji.

3. Klasy społeczne różnią się zakresem kontroli nad środkami produkcji umysłowej- niektóre są podatne na artykulacje symboliczna, innym zaś narzuca się z zewnątrz struktury symboliczne innej klasy.

Głównym spostrzeżeniem teorii konfliktu jest to, że istoty ludzkie są wprawdzie zwierzętami społecznymi, ale zarazem konfliktowymi.

Konflikt to brutalny przymus, potencjalnych zasobów i gra o sumie zerowej. Twierdzenie to nie zakłada istnienia wrodzonych popędów do dominacji. To, czego możemy być pewni, to to, że bycie do czegoś zmuszanym jest doświadczaniem z natury nieprzyjemnym, dlatego jakiekolwiek użycie przymusu, nawet przez niewielką mniejszość, wywołuje konflikt w postaci sprzeciwu bycia zdominowanym. Jeśli dodatkowo uwzględnimy, że władza oparta na przymusie, w szczególności reprezentowana przez państwo, może być użyta do dostarczania dóbr ekonomicznych i gratyfikacji emocjonalnych jednym i odmawiania ich innym, stwierdzimy, że występowanie przymusu jako zasobu rozprzestrzenia konflikt na całe społeczeństwo. Podobnie istnienie emocjonalnych podstaw solidarności- zdaniem Durtheima mogących stanowić fundament kooperacji- tylko zwiększa podziały grupowe i pulę zasobów taktycznych nadających się do wykorzystania w czasie konfliktu.

WPŁYW ZAWODU NA KULTURY KLASOWE

• Zawody to sposoby, w jaki ludzie zarabiają na swoje utrzymanie.

• Wpływają one na ukształtowanie się różnic miedzy ludźmi, nie tylko dla samej wagi zwodu ( Np. lekarz, murarz), ale ze względu na komunikację.

• Poszczególne zawody wytwarzają podstawy, na których rozwijają się kultury klasowe.⇒ kultury klasowe wraz z materialnymi zasobami komunikacji zewnętrznej są podstawą mechanizmu organizacji klas w wspólnotach. - grupy statusowe.

STOSUNKI DOMINACJI

• Sposoby, w jaki ludzie otrzymują polecenia nazywamy „relacja władzy”. Relacja władzy, gdy wykonują jakąś pracę jest kluczowa.

• Klasy zawodowe to klasy władzy przeniesione w sferę pracy. Władza menadżera i władza robotnika oddziela społeczna przepaść.

• Max Weber definiował „ władzę jako szanse przeprowadzenia swojej woli, także wbrew czyjemu oporowi” np. inżynier na materii, naukowiec manipulujący ideami.

• Władza społeczna, która wpływa bezpośrednio na czyjeś zachowanie, jest władza, którą ma osoba wydająca polecenia innej osobie np. Pracodawca - pracownik w okresie dużego bezrobocia. Jest to bardzo ważny element życia zawodowego, dotyczy każdego.

• W związku z powyższym możemy wyodrębnić trzy podstawowe klasy:

1. Przyjmujących rozkazy od nielicznych lub od nikogo nie przyjmujących, ale wydających rozkazy;

2. Podporządkowujących się pewnym ludziom, ale mogących zarządzać

3. Tylko przyjmujących rozkazy

Jest to analogia do społeczeństwa, które się składa z klasy wyższej, średniej i robotniczej. (→ widoczne w relacjach miedzy klasą średnia i robotniczą)

• Współcześnie ma to odzwierciedlenie nie w wykonywanej pracy, w stanie posiadania itp., tylko w momencie wydawania poleceń.

SIEĆ KOMUNIKACJI ZAWODOWEJ

• Każdy wykonywany zawód ma rożną liczbę kontaktów, są one różnorodne. Inna rolę do spełnienia ma polityk, inna król a inna robotnik.

• Każdy okres historii pokazuje odmienne sposoby komunikacji

• Durheim, zwraca uwagę, że ludzi zbliża do siebie bliskość fizyczna, koncentracja uwagi na symbole, które mogą łączyć np. Strajki sierpniowe - idea wolności, wolnych związków zawodowych.

PRZEGLĄD KULTUR KLASOWYCH

KLASA WYŻSZA

• OKREŚLENIE UZYWANE W STOSUNKU DO LUDZI, KTÓRZY W NIEWIELKIM STOPNIU PODLEGAJA KOMUKOLWIEK, SAMI ZARZADZAJA LUDŹMI; np. 1.Posiadacze ziemscy Ameryce Łacińskiej czy Azji Pd-Wsch.

2. Osoby na stanowiskach rządowych

3.Wpływowi biznesmeni w społeczeństwie przemysłowym

4.Arystokacja wojskowa

• Ważną rolę w kształtowaniu się tej klasy odgrywały idee, religię, kodeksy honorowe, były narzędziem, bronią do uzyskania lub utrzymania władzy. ( cele militarne, polityczne) Oswajały masy, a wspólne uczestnictwo w ceremoniałach „zbliżał” lud do elit.

Światopogląd klasy wyższej

• kształtowany jest poprzez doświadczenie ciągłego rządzenia,

• Ukształtowana postawa ( poważna, opierająca się na oczekiwaniu posłuszeństwa i traktowaniu nieposłuszeństwa jako czegoś niewyobrażalnego, nie do przyjęcia)

Członkowie klasy wyższej są:

- Arbitrami - ostatnia instancja władzy sadzenia;

- Są rozważni i stanowczy w swoich planach;

- Oddani swojej organizacji, ponieważ otrzymuje od niej najwięcej nagród i w jej imieniu wydaje polecenia

- Oddani „filozofii „dostosowania do świata”

- Zajmują najwyższe pozycje w rozległych sieciach komunikacyjnych - można ppowiedzieć, że manipulują sieciami społecznymi. ( ⇒ osoby towarzyskie, pewne siebie, rozważne, dystyngowane)

- Otaczają się „sceniczną dekoracją” ( sposób ubierania się, mieszkanie i inne bogactwa oraz hojność, jałmużna)

• Gwałtowne okresy historyczno-społeczne sprzyjają rozpadaniu się kultury klasy wyższej

KLASA ŚREDNIA

• SKŁADA SIĘ Z FUNKCJONARIUSZY, KTÓRZY OKAZUJĄ POWAŻANIE JEDYNYM I OTRZYMUJA POWAŻANIE OD INNYCH NP.:

1. Wiejscy dziedzice i małomiasteczkowi przemysłowcy

2. Osoby piastujące wysokie stanowiska w hierarchii administracyjnej i urzędnicy piastujący niższe stanowiska;

3. Biznesmeni, wykonawcy wolnych zawodów

• jest bardzo zróżnicowana ( od warstwy wyższej do warstwy niższej klasy średniej)

• Wg. Webera klasa średnia to typ bardzo charakterystyczny; Jej prawidłowa postawa religijna charakteryzuje się ascezą, moralizmem oraz przywiązaniem do wspólnot, reputacji i ciężkiej pracy → w tej grupie narodziło się chrześcijaństwo Do tej grupy Weber zaliczył: drobna burżuazje, drobnych biznesmenów, samodzielnych robotników wykwalifikowanych.

Światopogląd

Wiązał się z warunkami pracy

Komunikacja

• Klasa średnia jako całość wyróżnia się jako pośrednik w sieci komunikacyjnej całego społeczeństwa

KLASA ROBOTNICZA

• PODWŁADNI, KTÓRZY NIE UTOŻAMIAJA SIĘ Z ORGANIZACJĄ, WYKONYWANĄ PRACĄ, PONIEWAŻ NIE MOGĄ WYDAWAĆ POLECEŃ,

CZĘSTO, PRZECIWSTAWIAJA SIĘ ORGANIZACJI;

→ kultura klasy robotniczej jest lokalistyczna („intelektualna i organizacyjna reakcją na procesy koncentracji, centralizacji i standaryzacji zachodzące w społeczeństwach industrialnych i postindustrialnych”.), cyniczna i nastawiona na teraźniejszość

• Kontakty w tej klasie są tu postrzegane przez dominante klas wyższych

• Percepcja robotników ogarnia tylko to, co jest fizycznie dostępne im samym lub gronu ich znajomych

• Robotnicy najwyżej cenią wartości przydatne w sytuacjach życiowych: wytrzymałość fizyczną, lojalność wobec przyjaciół, odwagę i rezerw wobec obcych i przełożonych.

• Życie ich jest postrzegane jako trudne i nieprzewidywalne ( chwytamy okazję i korzystamy z życia, bo zaraz nadejdzie okres niedostatku), praca postrzegana jest jako konieczność

• Religia w tym przypadku pełni rolę magiczną - uzdrawianie, przepowiadanie przeszłości, zapewnienie przychylności losu. Stosowanie zabobonów, magii pomaga w osiąganiu ludzkich celów i komfortu psychicznego. - pogańskie kulty a religia a sporty walki a seks, zwłaszcza w przekonaniu mężczyzn.

KLASA NIŻSZA

• Osoby nie mające żadnego związku z organizacjami, ROBOTNICY CZASOWI, CZĘSTO NIEWYKWALIFIKOWANI, ŻEBRACY, WYRZUTKOWIESPOŁECZEŃSTWA, WŁÓCZĘDZY

• Zadano pytanie czy tę klasę można postrzegać jako kulturę, ponieważ brak tam jest silnych więzi interpersonalnych, nie ma tam stałych grup społecznych, które mogłyby utrwalać i przekazywać kulturę

Światopogląd - jest anormalny i indywidualistyczny; nie ma tu miejsca na uczciwość, kontrolowanie agresji i hamowanie przejawów samokontroli (alkoholizm, narkomania)

Religia - niechęć do religii, są tylko krótkotrwałe i epizodyczne wybuchy związane z zagładą świata społecznego.

Podsumowanie charakterystyki klas:

• Omówione wyżej klasy są idealnymi typami, wartościami, wyznaczającymi pewne kontinuum.

• Jest to duże uproszczenie

• Naprawdę mamy do czynienia z jednostkami, z których każda stwarza swoją własną i niepowtarzalna sytuacje, klasy są wygodnymi kryteriami językowymi.

• Podstawowe zmienne to:1.Czas na wydawanie i przyjmowanie czyni ludźmi dostojnymi i aroganckimi, szanowanymi i spolegliwymi, cynicznymi i wycofanymi zależności czy wydają czy wykonują polecenia

2. łączna suma działań komunikacyjnych poleceń jedni są kosmopolityczni i ceremonialni czy lokalistyczni i nieokrzesani

3. dochód im więcej ktoś zarabia tym więcej będzie go interesować luksus i elegancja, oraz z kim będzie chciał współpracować za z kim nie.

• Występują wzajemne interakcje i one wpływają na życie społeczne.

ZASADY FORMALNE

1. Każda jednostka konstruuje swoją subiektywną rzeczywistość

2. Poznanie jednostkowe jest dziełem komunikacji społecznej

3. Jednostki maja władzę na d subiektywnymi rzeczywistościami innych jednostek

4. Każda jednostka dąży do podniesienia swojego subiektywnego statusu do poziomu, na jaki pozwalają zasoby dostępne jej oraz osobom, z którymi się kontaktuje

5. Każda jednostka najwyżej ceni to, w czym jest najlepsza, starając się temu dać jak największy wyraz i informując o tym tak często, jak to możliwe

6. Każda jednostka dąży do takich kontaktów społecznych, w których jej subiektywny status jest najwyższy, a unika takich, w których jest najniższy

7. Kontakty społeczne osób o różnych zasobach prowadzą do nierównego poziomu władzy definiowania subiektywnej rzeczywistości

8. Sytuacje, w których poziom władzy jest nierówny, a natychmiastowe wycofanie się jest niemożliwe, prowadzą do konfliktów.

1.Każda jednostka konstruuje swoją subiektywna rzeczywistość

- im więcej wydaje tym staje się bardziej dumna, pewna siebie i formalna i w większym stopniu utożsamia się z organizacja, w której wydaje polecenia;

- im więcej jednostka otrzymuje poleceń, tym bardziej większa jest jej służalczość, wyobcowanie, większy brak zaufania, większe skupienie na wzmocnieniach zewnętrznych i amoralności

• Im częściej jednostka wchodzi w wymiany równorzędne, tym bardziej staje się bezpośrednia, przyjacielska i skłonna do akceptacji cudzych norm,

• Im częściej jednostka jednocześnie wydaje i otrzymuje polecenia, tym bardziej łaczy formalizm, pewność siebie i identyfikacje z organizacją ze służalczością i zewnętrznym konformizmem. Mało uwagi poświęca dalekosiężnym i abstrakcyjnym celom organizacji, w której imieniu wydaje polecenia, ale silnie utożsamia się krótkoterminowymi racjami swoich rozkazów. Wszelkie sytuacje podejmowania poleceń stara się przekształcić w sytuacje ich transmisji z góry na dół.

• Im więcej przymusu użyto, aby zapewnić wykonanie poleceń, tym wyraźniejsze są postawy opisane w w/w hipotezach

Inna Kontrola normatywna- stwarzanie możliwości osiągnięcia pozycji rozkazodawcy

Im bardziej jednostka przekona na jest , że w przyszłości czeka ja rola wydającego lub wykonującego polecenia, tym ma wieksza skłonność do przyjmowania postaw właściwych w tej pozycji w chwili obecnej.

PRZENOSZENIE POSTAW Z PRZESZŁOŚCI - zasada socjalizacji antycypujacej

• Im bardziej jednostka pamięta zajmowane pozycje rozkazodawcy lub rozkazobiorcy, tym ma większą skłonność do zachowania postawy z tamtego okresu

• W im większym stopniu wykonywany zawód wiąże się z wysiłkiem i niebezpieczeństwem ( może to być praca fizyczna, zarówno jak walka), tym bardziej wykonujące go jednostki cenią wytrzymałość, odwagę i aktywność

• Ludzie są skłonni wierzyć w to, co jest dla nich najwygodniejsze

• Osoby zdeklasowane dłużej w ty tkwią, niż osoby, które awansowały

• Dwa lata to okres wystarczający na zasymilowanie się z dana klasą

• Zmienia się struktura osób otaczających.

2.Poznanie jednostkowe jest dziełem komunikacji społecznej

1. WZAJEMNY NADZÓR Im bardziej jednostka jest wystawiona na kontakty z innymi, tym chętniej akceptuje kulturę grupową i oczekuje konformizmu od innych. I odwrotnie im mniej ktoś przebywa wśród ludzi, tym bardziej indywidualistyczne i egocentryczne są jego postawy

2. KOSMOPOLITYZM Im bardziej zróżnicowana jest komunikacja, w której uczestniczy jednostka, ty ma większą skłonność do relatywizmu i posługiwania się abstrakcyjnymi ideami, jak również nabywania dyspozycji do myślenia w kategoriach długookresowych. I odwrotnie, im mniej zróżnicowana komunikacja, tym częstsze posługiwanie się kategoriami partykularnymi, działanie na krótka metę i skłonność do postrzegania rzeczywistości jako oazy otoczonej przez obcy i znajdujący się poza jakąkolwiek kontrolą świat.

• W ten sposób można wyjaśniać kultury zawodowe klasy niższej i kultury zawodowej ( artyści, intelektualiści i inne wolne zawody

Pierwszą z nich jest kultura klasy niższej, będąca atrybutem jednostek pracujących sporadycznie i zawsze na najniższych poziomach hierarchii zawodowej. Kultura ta jako wynik kombinacji niskiego poziomu władzy, kontroli i kosmopolityzmu, przyjmuje ostatecznie skrajną formę amoralnego indywidualizmu. Drugą jest kultura,, klasy” zawodowej składająca się z artystów, intelektualistów i innych wolnych strzelców, którzy wchodzą w relacje z innymi albo jak równy z równym, albo(w przypadku gdy są bogaci lub sławni) jako rozkazodawcy. Kulturę tej,, klasy” charakteryzują egocentryzm nonkonformizm, połączone z przekonaniem o posiadaniu( przynajmniej w wyobraźni) kontroli nad światem społecznym- rodzaj kreatywnej megalomanii. Intelektualiści, nie zależnie od tego, czy są fizycznie wyizolowani z otoczenia, lokują się wysoko na skali różnicowania komunikacji społecznej, co staje się dla nich jedną z najwyżej cenionych wartości. Zwykle osiągają wysokie wyniki w wymiarze 2.2, ale niskie w 2.1(ponieważ cele, na które jest nastawiona praca intelektualna, zwykle osiąga się samodzielnie), co powoduje, że ich kulturę cechuje arogancja lub bezpośredniość połączone z indywidualizmem i relatywizmem.

WŁADZY i gęstości społecznej doświadcza się w wielu sferach życia społecznego - w pracy, w polityce, w życiu towarzyskim i przemieszczaniu się w przestrzeni geograficznej danej wspólnoty. Światopogląd jednostki powstaje jako suma liniowa doświadczeń

• Grupy etniczne powstają w skutek specyfikacji procesów stratyfikacyjnych

• Weber posłużył się tym wzorem po raz pierwszy, chciał zarysować wzajemne zależności zachodzące miedzy klasami zawodowymi, władza polityczna i wspólnotami statusowymi.

• Najostrzejsze podziały w uwarstwionych wspólnotach kulturowych pojawiają się tam, gdzie podstawowe różnice wyrastają z odmiennych form wspólnotowych, na nie nakładaja się podziały ekonomiczne, a grupa dominująca ma dostęp do władzy ( np. Rosja XX wieku, a obecnie Francja).

PODSUMOWANIE

1. Na zachowanie jednostek ma wpływ wielu czynników

2. Każda jednostka jest niepowtarzalna

3. Na różnych etapach życia, każdy ma inne doświadczenia i one maja wpływ na miejsce w hierarchii społecznej

Encyklopedia PWN http://encyklopedia.wp.pl/encid,1740249,name,stratyfikacja-spoleczna,haslo.html z dnia 17.01.2010r.

Randall Collins, Konfliktowa teoria stratyfikacj, „w”

B. Jałowiecki, M. S. Szczepański: Rozwój lokalny i regionalny w perspektywie socjologicznej. Śląskie Wydawnictwa Naukowe. Wyższa Szkoła Zarządzania i Nauk Społecznych, Tychy 2002, s. 21

5

---