64. Nacjonalizm a religia: wzajemne relacje i problemy

"Katolicyzm - podkreślał Dmowski - nie jest dodatkiem do polskości, zabarwieniem jej na pewien sposób, ale tkwi w jej istocie, w znacznej mierze stanowi jej istotę. Usiłowanie oddzielenia u nas katolicyzmu od polskości, oderwania narodu od religii i od Kościoła jest niszczeniem samej istoty narodu”.

Dmowski podkreślał znaczenie religii i Kościoła jako potężnych czynników narodowej jedności

W drugiej połowie lat trzydziestych Kościół powszechny postrzegany był jako siła antytotalitarna - nawet w środowiskach mu niechętnych

Wpływ religii rzutował także na stosunek środowiska do kwestii żydowskiej. Jest to problem złożony. W bieżącej propagandzie antyżydowskiej praktycznie nie odwoływano się do motywacji religijnej - naturalnie, jeśli abstrahować od dystansowania się od rasizmu na wzór hitlerowski. Dominowała argumentacja ekonomiczna. "Żeby racjonalnie uzasadnić potrzebę zmagania się żywiołu polskiego z żydowskim - pisał w końcu lat trzydziestych Marian Seyda - [...] nie potrzebujemy i nie powinniśmy sięgać do teorii rasistowskiej [...], jak to czyni germański rasizm nordycki. Sprawa jest [...] jasna: naród polski chce na swej ziemi spokojnie żyć i rozwijać się, chce, by jego narastające pokolenia miały w ojczyźnie pracę i chleb [...]."

Mówiono, że chrzest stanowi akt zmiany wiary, nie zaś narodowości, wyznaczało różnicę stanowisk Kościoła z jednej strony, a identyfikującej się z Kościołem we wszystkich innych sprawach formacji katolicko-narodowej z drugiej.

Obóz Wielkiej Polski

Jak wszystkie organizacje należące do przedwojennego obozu narodowego, OWP silnie akcentowała swoje przywiązanie do religii katolickiej. Według tej organizacji, Polska powinna być państwem wyznaniowym, z tolerancją dla istnienia innych wyznań i zachowaniem wolności woli. W programie OWP czytamy: "Wiara Narodu Polskiego, religia rzymskokatolicka musi zajmować stanowisko religii panującej, ściśle związanej z państwem i jego życiem, oraz stanowić podstawę wychowania młodych pokoleń. Przy zapewnionej ustawami państwowymi wolności sumienia - zorganizowany naród nie może tolerować, ażeby jego wiara była przedmiotem ataków lub doznała obrazy z czyjejkolwiek strony, ażeby religią frymarczono dla jakichkolwiek celów lub prowadzono zorganizowaną akcję w celu rozkładu życia religijnego narodu".

Tekst programu nie sugeruje jednak jednoznacznie tolerancji dla innych wyznań.

Obóz Narodowo Radykalny

Podstawowym postulatem polskiego ruchu narodowego, przejętym i kultywowanym przez ONR, było silniejsze związanie narodu z zasadami religii katolickiej. Osobę Boską uznawano za najwyższą wartość i nadprzyrodzony cel życia człowieka. Szczera i żarliwa religijność działaczy ONR miała swoje odbicie we wszystkich niemal punktach ich programu politycznego. Kościół, posiadający silna pozycje w społeczeństwie polskim uznawano za naturalnego sojusznika i pomocnika w sprawowaniu rządów. Odżegnywano się jednak od instrumentalnego traktowania religii i wykorzystywania jej w walce politycznej. Przyszła Polska miała być katolicka z głębi swej treści, ponieważ mieli ją zbudować ludzie wychowani w duchu nauki Kościoła. o kształcie nowego państwa nie miało decydować duchowieństwo, lecz sami działający na niwie politycznej katolicy. Kościół głoszący prawdy wiary katolickiej uznawano jednak za najważniejszą instytucję w państwie, strażnika moralności i wychowawcę narodu.

65. Rozwój historyczny nacjonalizmu w Polsce

Powstanie polskiego ruchu nacjonalistycznego.

O polskim nacjonalizmie możemy mówić od schyłku XIX wieku. Do jego twórców zaliczamy Jana Ludwika Popławskiego, Zygmunta Balickiego oraz Romana Dmowskiego. Stworzyli oni program formacji ideologicznej, która przede wszystkim występowała przeciw polityce zaborców, broniła dorobku narodowego Polaków, a w ostatecznym rozrachunku miała doprowadzić do odzyskania niepodległości.

W 1887 roku w Szwajcarii powstała organizacja o nazwie Liga Polska, która wysuwała przypuszczenia, iż odzyskanie niepodległość przyjdzie w momencie, kiedy państwa zaborcze wejdą ze sobą w konflikt zbrojny. Za podstawowy cel postawiła sobie tzw. czynną obronę przed dyskryminacją i uciskiem ze strony władz zaborczych, walkę o „interes narodu” oraz propagowanie haseł społecznego solidaryzmu (walkę niepodległościową początkowo odkładano na dalszy plan, gdyż uważano, iż warunki polityczne aktualnie nie pozwalają na uzyskanie sensownych rezultatów). W 1893 roku przekształciła się ona w Ligę Narodową. Ta z kolei stanowiła bezpośrednią poprzedniczkę Stronnictwa Narodowo-Demokratycznego (1897), którego głównym ideologiem był Dmowski.

Za ojca polskiego nacjonalizmu wielu historyków uważa Romana Dmowskiego, który podobnie jak Piłsudski wyrósł w cieniu klęski powstania styczniowego, jednak wyciągając z owej klęski diametralnie odmienne wnioski. Dmowski

• w 1881 r. zakłada w III Gimnazjum w Warszawie tajną organizację uczniowską „Strażnica". Jeszcze w czasie studiów wstąpił do Związku Młodzieży Polskiej (Zet), który był jedną z tajnych organizacji założonych przez Ligę Polską kierowaną przez Zygmunta Miłkowskiego (pseudonim Teodor Tomasz Jeż). Liga Polska i Zet powstały w 1887r. W Warszawie ZMP został zorganizowany przez Zygmunta Balickiego. Dmowski wstąpił do Zetu w 1888r. i bardzo szybko objął w nim przywództwo.

• Od grudnia 1889r. był także członkiem Ligi Polskiej.

• Swój rodowód polityczny wywodzi od Jana Ludwika Popławskiego uważanego za ojca nowoczesnej polityki polskiej.

• W czasie studiów podjął polityczną działalność niepodległościową organizując w 1891r. w setną rocznicę Konstytucji 3 maja pochód studentów warszawskich, będący pierwszą wielką manifestacją polityczną od 1863r.

• Z jego inicjatywy w lutym 1893r. rozwiązano Ligę Polską, a na jej miejsce powołano Ligę Narodową. Po zreorganizowaniu Ligi, Dmowski wydał w 1893 r. na polecenie Komitetu Centralnego broszurę pt. „Nasz patriotyzm”, w której sformułował po raz pierwszy program ruchu narodowego. Zajął w niej stanowisko wszechpolskie (to jest obejmujące wszystkie trzy zabory) i narodowe, w przeciwieństwie do dzielnicowego i klasowego, któremu hołdowała orientacja socjalistyczna. Mówił w niej także o wzrastającej sile klasy robotniczej i chłopskiej. Rozwój świadomości narodowej wśród tych klas jest jednym z główniejszych celów odzyskania niepodległości. W broszurze tej także widać krytykę tzw. „polityki biernego oporu”, która odrzuca wszelkie nielegalne formy oporu przed zaborcami.

• W 1895r. Dmowski udaje się do Lwowa, gdzie przejmuje redakcję „Przeglądu Wszechpolskiego". Od stycznia 1896r. przystąpił również do redagowania pisma J. L. Popławski. W latach 1895-1905 „Przegląd Wszechpolski" był głównym ideowym pismem ruchu narodowego.

• Ruch narodowo - demokratyczny pod wodzą Dmowskiego, stał się jednym z głównych składników polskiego życia politycznego w początkach XX wieku. Nakaz myślenia na ile było to możliwe, działania politycznego, zgodnego z jednym, wspólnym dla wszystkich Polaków interesem narodowym, był głównym zadaniem sformułowanym w programie ruchu opublikowanym w 1897 r.

• Liga Narodowa podjęła się tworzenia we wszystkich zaborach stronnictwa politycznego, które mogłoby podjąć legalną działalność. Rok ten powszechnie przyjmuje się jako datę powstania Stronnictwa Demokratyczno - Narodowego. Narodowa Demokracja do roku 1914 zdobyła się na olbrzymi wysiłek uświadamiania narodowego chłopów i robotników. Wobec faktu, ze jeszcze w drugiej połowie XIX wieku 2/3 Polaków nie miało świadomości narodowej, było to pierwsze zwycięstwo w drodze do niepodległości.

Dmowski razem z Janem L. Popławskim oraz Zygmuntem Balickim stanowili "tercet" kierujący Ligą Narodową, czyli popularnie mówiąc Endecją.

• Partia owa głosiła solidaryzm klasowy oraz "egoizm narodowy", zwalczając socjalistów i Żydów.

• W początkowym okresie potępiała także lojalizm względem zaborców, w tym też Rosji.

• Po "odwilży" w Rosji w Sankt - Petersburgu powołano Dumę, w skład której weszło również "koło polskie" pod patronatem politycznym Dmowskiego. Na kilka lat przed Wielką Wojną, Dmowski stał się jednym z najpoważniejszych polityków polskich.

• W czasie I wojny światowej, w sierpniu 1917 r. Dmowski utworzył w Paryżu Komitet Narodowy Polski, złożony z działaczy ze wszystkich trzech zaborów.

• 28 czerwca Dmowski obok Paderewskiego, jako jeden z dwóch polskich sygnatariuszy podpisał w imieniu Polski Traktat Wersalski, który jako pierwszy dokument uznawał Polskę jako państwo w formie prawno - międzynarodowej oraz walnie przyczynił się do zapewnienia Polsce miejsca wśród państw zwycięskich.

• Po zakończeniu wojny, w 1919r został posłem na Sejm, następnie, w czasie wojny polsko-bolszewickiej, był członkiem Rady Obrony Państwa.

Sytuacja polityczno-gospodarcza kraju, w tym okresie, była zła. Do zrealizowania wizji państwa narodowego, rządzonego przez Polaków i w ich interesie niezbędne stało się stworzenie masowego ruchu, opartego na bezwzględnej dyscyplinie, karności i posłuszeństwie oraz hierarchicznych strukturach. Młodzi chcieli dokonać wymiany pokoleniowej w Ruchu Narodowym. Dmowski widział w nich przyszłą elitę narodu polskiego, dlatego przede wszystkim dla nich, w 1926 roku, napisał zeszyt programowy nowej organizacji narodowej Obozu Wielkiej Polski w którym opublikował miedzy innymi, że to religia katolicka była tym czynnikiem, który "urabiał" narodowego ducha. Dmowski proponował bezskutecznie, przystąpienie do Obozu Wielkiej Polski między innymi: chadekom, Stronnictwu Chrześcijańsko Narodowemu, Narodowej Partii Robotniczej i PSL - Piast. Walka o ideologię i poparcie dla idei OWP była ciężka: przeciwnicy, zorganizowani w Bezpartyjny Blok Współpracy z Rządem, przeciwstawili mu środki administracyjne i pieniężne, jakich narodowcy nie mieli i nie zwykli byli używać.

• Obóz Wielkiej Polski był ruchem masowym, liczącym od 250 do 300 tysięcy członków.

• Ostatecznie, 28 marca 1933 roku, Obóz Wielkiej Polski rozwiązany został w całym kraju z powodu „działalności kolidującej z kodeksem karnym […]”.

• W roku 1928 Dmowski przekształcił Związek Ludowo-Narodowy w Stronnictwo Narodowe i zaaprobował taktykę nie wiązania się z żadną inną partią. Jego narodowe i nacjonalistyczne hasła i myśli, rozwijał w książkach „Świat powojenny i Polska” oraz „Przewrót”, szerząc wszędzie zmysł samoobrony gospodarczej przed Żydami oraz przywiązanie do katolickich tradycji Polski.

Po śmierci Dmowskiego, w latach trzydziestych Narodowa Demokracja (endecja) miała ogromny wpływ na społeczeństwo polskie, zwłaszcza na młode pokolenie. Filarem ideologii obozu narodowego była

• nadrzędność interesu narodowego. Nie była to jednak nadrzędność absolutna.

• Najwyższym bowiem dobrem jest Bóg i dlatego dobro narodu musi być podporządkowane prawu moralnemu.

• Endecy domagali się, by państwo służyło interesom jednego narodu i sprzeciwiali się idei patriotyzmu państwowego, koncepcji federacyjnej, którą piłsudczycy przejęli od konserwatystów.

• Wysuwano również hasła samowystarczalności narodu polskiego i mówiono krytycznie o dawnym patriotyzmie, który szukał oparcia w innych narodach.

• Siłą liczebną endecji były masy patriotyczne chłopów, robotników, inteligencji, arystokracji, księży.

• Dzięki swym założeniom odnajdywała się ona blisko Kościoła, a w katolicyzmie widziała siłę jednoczącą naród.

• W ramach Obozu Wielkiej Polski powstał w kwietniu 1927 r. Ruch Młodych OWP, któremu też patronował Roman Dmowski. Zadaniem Ruchu było propagowanie idei narodowej w różnych środowiskach całego kraju.

• W czasie wyborów w 1930 roku Ruch Młodych OWP brał on udział w akcjach bojowych, podczas których jego członkowie zakłócali wiece prorządowe i demolowali lokale BBWR. W ramach Ruchu Młodych powstał Oddział Akademicki OWP, który współdziałał z Młodzieżą Wszechpolską. Z inicjatywy Młodzieży Wszechpolskiej zawiązali oni w 1932 roku Obóz Zielonej Wstążki, który miał walczyć o gospodarczą i kulturalną izolację Żydów w Polsce. Wzniesiono też postulaty zakazu małżeństw mieszanych i zmiany nazwisk, uwidacznianie żydowskiego pochodzenia w drukarniach, zakazywano zatrudniania w żydowskich firmach nie-Żydów i w polskich firmach zatrudniania Żydów co miało rozwiązać problem bezrobocia. Żydzi mogliby zakładać swoje szkoły, ale poza gettem dyplomy w nich uzyskane traciły by ważność, mieli by prawo do tworzenia własnych instytucji samorządowych i swobody kultu za wyjątkiem uboju rytualnego i zakazu pracy w niedziele.

• Mniejszości słowiańskie miano polonizować, a niemiecką traktować tak jak Niemcy traktują mniejszość polską.

• Pewnikiem miała być wojna z III Rzeszą i oparcie granic na wałach Chrobrego odzyskanie reszty Śląska, Warmii, Mazur, Pomorza Zachodniego i Gdańska. Następnie walka z ZSRR miała być ostatnim etapem wyzwolenia narodów słowiańskich spod reżimu komunistycznego i żydowskiego.

• Od 1931r. zaczęto potępiać faszyzm za to, że nie potrafi uszanować podstawowych praw jednostki podporządkowując ją nadmiernie zbiorowości co jest wypaczeniem idei narodowej gdyż zdrowy katolicyzm i nacjonalizm nakłada na jednostkę pewne wymogi moralne i pozostawia jej swobodę bytu i rozwoju.

• Po rozwiązaniu OWP część członków utworzyła w kwietniu 1934r. już wbrew woli Romana Dmowskiego, Warszawski Obóz Narodowo-Radykalny oraz Poznański Związek Młodych Narodowców. Powstanie ONR było zapowiedzią przejścia do działania metodami bardziej brutalnymi, stosowania gwałtu nie jako elementu doraźnej walki, ale jako postępowania założonego programowo, płynącego z uznania tej metody i odpowiedniego przygotowania członków.

• Rozwiązanie przez administrację państwową w lipcu 1934r. ONR doprowadziło do rozłamu nielegalnie już wtedy działającego Obozu. W kwietniu 1935r. podzielił się on na dwie grupy: ci, o poglądach radykalnych, przyjęli nazwę Ruch Narodowo-Radykalny, z Bolesławem Piaseckim na czele (zwany też popularnie ONR - Falangą), ci drudzy, umiarkowani, to ONR - ABC z Henrykiem Rossmanem tzw „rossmanowcy”.

• Falanga stanowiła silną, dobrze zorganizowaną, z fanatycznym elementem grupą młodych radykalistów, a w okresie jej rozkwitu liczyła około 5000 członków, uważali że "człowiek nie narodził się aby żyć, lecz aby walczyć" Te hasła były wówczas popularne gdyż "od wschodu zagrażał nam internacjonalistyczny komunizm a od zachodu neopogański pangermanizm". Według „oenerowców” Polska miała stać się narodowym imperium, posiadającym pod swoim wpływem obszary od Morza Bałtyckiego aż do Adriatyku. Życiem gospodarczym, polityką państwową miała zajmować się Organizacja Polityczna Narodu, której członkiem mógł być każdy Polak, lub Słowianin, który przeszedł Powszechną Organizację Wychowawczą.

• ONR - ABC postulowało aby stworzyć monarchistyczną formę rządów. Głowę państwa powinien wybierać Senat jako faktyczny piastun władzy. Senat wraz z Królem ustalał by wytyczne polityki państwa opracowywał by i zatwierdzał ustawy wniesione przez rząd. OPN wywierałoby silny wpływ na życie polityczne i gospodarcze kraju.

• ONR - Falanga była za rozwiązaniem partii politycznych, które były opanowane przez Żydów i masonerię, i były odpowiedzialne za zaistniały chaos w kraju. Przeciwnicy narodowców, skupieni wokół obozu piłsudczykowskiego, starali się także stworzyć skrystalizowany światopogląd, zarys ideowy.

• W lutym 1937 roku płk Adam Koc opublikował deklaracje ideową Obozu Zjednoczenia Narodowego (OZON), który stworzono rok wcześniej na wzór wojskowy. OZN głosił nacjonalizm, który nie widział różnic pomiędzy dobrem narodu a interesami państwa. Głoszono że naród musi być jednolity, należy przezwyciężyć podziały klasowe oraz stanowczo przeciwdziałać obcym wpływom, szczególnie żydowskim i niemieckim. Rydz Śmigły pragnął do obozu wciągnąć wojsko, mówił że armia jest jednym z elementów konsolidacji narodu. Politycy OZN uznali, że krzywdą dziejową Polski jest to że nie posiada kolonii. Rydz Śmigły głosił hasła kultu armii i wodza.

• Prowadzono rozmowy z organizacjami ideowo podobnymi z ONR - ABC i z Falangą. Z tymi pierwszymi nie doszli do porozumienia, ale Piasecki postanowił współpracować z płk Kocem. Powstała organizacja młodzieżowa „Związek Młodej Polski”, której celem było zorganizowanie polskiej młodzieży i wychowanie w duchu narodowym w oparciu o etykę chrześcijańską. Współpraca Koca z Piaseckim została ostro skrytykowana prze obóz sanacyjny. Odwołanie Koca z funkcji szefa OZN spowodowało zerwanie współpracy z ONR - Falangą, która ponownie zeszła do konspiracji i latem 1939 roku została rozwiązana przez Piaseckiego.

Wraz z wybuchem wojny ruch nacjonalistyczny w Polsce praktycznie przestał istnieć, wszelkie organizacje zostały formalnie rozwiązane.

Nacjonalizm w czasach PRL i po upadku PRL.

Od początku polscy komuniści zdawali sobie sprawę z tego, że jeśli chcą zagwarantować budowanemu systemowi sterowność i stabilność muszą być uznani przez Polaków za „swoich”, nawet za komunistów, byle polskich. Znając mocne zakodowanie w polskiej kulturze imperatywu nakazującego obronę niepodległości bez względu na cenę, szansę na przełamanie bariery obcości dostrzegli w nacjonalizmie. Sięgali po niego cynicznie i instrumentalnie by legitymizować swą władzę, nie patrząc na koszty społeczne. Nie można jednak zapominać, że zarówno Stalin, jak i niemieccy okupanci brutalnie prześladowali faktycznych i domniemanych nosicieli "polskiego nacjonalizmu". Stalin również po wojnie kontynuował to dzieło, wysługując się przy tym rodzimymi komunistami.

• Ów rzekomy "polski nacjonalizm" nie miał w rzeczywistości żadnego wpływu ani na polityczny kształt powojennej Polski, ani też na granice państwa. Wszelkie działania mające jakiekolwiek nacjonalistyczne źródła były inspirowane i sterowane przez ówczesne władze.

• Tymczasem w dzisiejszej debacie, szczególnie na Zachodzie, polskimi nacjonalistami nazywa się nierzadko polsko-sowieckich komunistów. Mianem tym określani są więc tak "zasłużeni" sowieccy komuniści, jak Władysław Gomułka, Bolesław Bierut czy Aleksander Zawadzki. W rzeczywistości byli oni członkami Komunistycznej Partii Związku Sowieckiego, podobnie jak Jakub Berman czy Hilary Minc, którzy również zasłużyli się w "polonizacji" byłych ziem niemieckich. Natomiast Bierut i Gomułka przechodzili nawet w latach dwudziestych, jako sowieccy agenci i dywersanci, specjalistyczne przeszkolenia.

• System praktycznie monopartyjny powojennej komunistycznej polski, oraz wspomniana wyżej nienawiść komunistów do przejawów nacjonalizmu wykluczała jakakolwiek legalną działalność organizacji o programie nacjonalistycznym w innej formie niż ta kontrolowana przez władzę.

• Po upadku rządów komunistycznych w 1989 roku, myśl nacjonalistyczna na nowo się odrodziła. Jej cele, idee, które powstały jeszcze w czasie zaborów dla wielu działaczy są ponad czasowe i wciąż w większym stopniu są aktualne. Wśród wielu współczesnych organizacji politycznych i pseudopolitycznych swą ideologię wywodzących lub próbujących wywodzić z tradycji polskiego nacjonalizmu na poważnej scenie politycznej już nie liczy się praktycznie żadna. Organizacje głoszące w swoich programach linię nacjonalistyczną:

• Polska Partia Narodowa (jest za zachowaniem niepodległego, niezależnego bytu państwa polskiego z silną armią, gdzie Naród jest suwerenem i prawdziwym gospodarzem na polskiej ziemi. Zmianami w Konstytucji RP w duchu narodowej racji stanu z poszanowaniem wartości chrześcijańskich - czyli ustanowieniem IV Rzeczypospolitej);

• Narodowe Odrodzenie Polski (wyznaczyło sobie za główny cel budowę Nowego Państwa - kraju, którego gospodarzem są jego mieszkańcy, a nie skorumpowana, pozbawiona wszelkiej kontroli kasta polityczna. NOP pragnie budowy ładu narodowo-państwowego opartego na gruncie cywilizacji łacińskiej, którego zasadniczymi elementami są: - decentralizacja w sferze społeczno-politycznej i gospodarczej, promująca wspólnoty lokalne i zawodowe, jako istotny element rządów w Państwie, - zrównanie kapitału z pracą oraz na tej bazie upowszechnienie własności prywatnej, a więc w konsekwencji zasadnicze ograniczenie koncentracji własności w rękach Państwa i kapitału anonimowego, - niezależne od zewnętrznych ośrodków decyzyjnych Państwo, gwarantujące wolności narodowe w stosunkach wewnętrznych i reprezentujące interesy swych obywateli na arenie międzynarodowej);

• Liga Polskich Rodzin (dąży do głębokiej reformy ustrojowej Państwa. Postuluje godne Narodu chrześcijańskiego odwołanie się do Boga w preambule Konstytucji RP i stanowienie prawa, które nie będzie sprzeczne z prawem naturalnym. Uznaje Naród polski za suwerena w Państwie Polskim i za jedynego prawowitego gospodarza na polskiej ziemi. Postuluje podporządkowanie polityki polskiej, w tym zagranicznej, dobru Narodu Polskiego, zamiast dominującego dziś dogmatu przystosowań międzynarodowych. Uznaje suwerenność państwową za niezbędną podstawę rozwoju każdego narodu);

• Stronnictwo Narodowe "Patria" (SNP) Naczelnym celem Stronnictwa jest wszechstronny rozwój sił Narodu Polskiego, utrzymanie i rozwój Jego tożsamości, ochrona interesów i umacnianie Państwa Polskiego, jego niepodległości, integralności i nienaruszalności terytorium, wierność tysiącletniej tradycji narodowej i zasadom katolickim, które uznajemy za podstawę porządku społecznego.

• Narodowy Kongres Polski (partia katolicko - narodowa, głównym punktem programu Narodowego Kongresu Polski jest nowelizacja konstytucji, w tym likwidacja jej 90 - tego artykułu. NKP jest także przeciwny obecności polskich wojsk w Iraku i Afganistanie)

66. Główni przedstawiciele myśli narodowej w Polsce

Jan Ludwik Popławski - 1854-1908.

• W domu Popławskich panowała patriotyczna atmosfera

• Relegowany z gimnazjum za kłótnię z nauczycielem. Sam uczył się do matury, którą zdał eksternistycznie w 1872 r. W 1873 r. rozpoczął studia prawnicze na Uniwersytecie w Warszawie.

• W 1877 r., wraz z Adamem Szymańskim założył i prowadził tajną organizację młodzieżową „Synowie Ojczyzny”, która była powiązana z galicyjską Konfederacją Narodu Polskiego. Wspomnianą organizację uznaje się za pierwszą po 1863 r., konspirację, która miała na celu przygotowanie struktur w Kongresówce pod powstanie antyrosyjskie.

• Za działalność konspiracyjną Popławski wraz z grupą ponad 30 osób został 30 kwietnia 1878 r. aresztowany, po czym został osadzony w Cytadeli Warszawskiej. 8 stycznia 1879 r., wyrokiem administracyjnym został skazany na zesłanie na Syberię do guberni wiackiej (stąd wynikają podpisy na części jego artykułów „Wiat”, „Wiatko”, „V-t”). Dzięki staraniom rodziny w lutym 1882 r., został ułaskawiony

• podjął pracę w wydawanym przez Aleksandra Świętochowskiego postępowym tygodniku „Prawda”. W „Prawdzie” pisał o problematyce gospodarki rolnej, polityce i dał się poznać jako krytyk literacki.

• założyli tygodnik kulturalno-społeczny i polityczny „Głos”. Jan L. Popławski w swojej publicystyce eksponował lud - przede wszystkim wiejski, albowiem stanowił on ponad 70 proc. ówczesnej ludności polskiej. Wykazał, iż bez oświaty i cywilizacyjnego awansu lud, nie stanie się w pełni wartościową częścią narodu.

• Od początku związany był z konspiracją narodową. Został Krajowym Komisarzem założonej 15 grudnia 1887 r. na zamku Hilfikon (koło Zurychu) przez Zygmunta Miłkowskiego (ps. Teodor Tomasz Jeż) Ligi Polskiej.

• Postulował odzyskanie przez Polaków obszarów nad Odrą i Bałtykiem. W 1891 r. zorganizował obchody 100. rocznicy uchwalenia konstytucji 3 Maja. Trzy lata później po manifestacji ku czci Kilińskiego władze carskie zamknęły „Głos” oraz dokonali aresztowań ludzi związanych z tym periodykiem. Popławski po raz kolejny w sierpniu 1894 r. został osadzony w Cytadeli, tym razem przebywał tam 13 miesięcy. Po zwolnieniu przedostał się do Lwowa.

• Jako komisarz LN współorganizował Stronnictwo Demokratyczno-Narodowe w Galicji. Obok publikacji w „Przeglądzie Wszechpolskim” Popławski pisał i współtworzył pisma adresowane dla mas ludowych jak: „Polak” i „Ojczyzna”, oraz endecki dziennik wychodzący we Lwowie „Wiek XX” (1901-1902), a następnie „Słowo Polskie

• W 1906 r., przybył do Warszawy gdzie pomagał w kampanii wyborczej do Dumy i wydawał „Gazetę Polska” - pierwszy w Kongresówce dziennik endecki, będąc jego redaktorem politycznym. W 1907 r. zaczął ciężko chorować - okazało się że cierpiał na raka gardła, odsunął się od pracy dziennikarskiej, a także nie został ponownie wybrany w 1907 r. do Komitetu Centralnego LN. Zmarł 12 marca 1908 r.

Roman Dmowski 1864-1939

• Kierował Związkiem Młodzieży Polskiej ,,Zet”. W grudniu 1889 r. został przyjęty do Ligi Polskiej, skupiającej działaczy narodowych zarówno na ziemiach polskich jak i na emigracji. Po kilku latach Dmowski nie zgadzając się do końca z programem Ligi Polskiej wraz ze starszymi działaczami Janem Ludwikiem Popławskim i Zygmuntem Balickim założył w 1893 r. Ligę Narodową, która zainicjowała nowy etap w walce o niepodległość Polski poprzez zjednoczenie do tych działań Polaków we wszystkich zaborach. W lutym 1895 r. sytuacja polityczna zmusiła Dmowskiego do wyjazdu do Lwowa gdzie zaczął on wydawać ,,Przegląd Wszechpolski” na którego łamach ukazywały się kolejne części ,,Myśli nowoczesnego Polaka” (wydanej całością w 1903 r.).

• Dmowski po latach obserwacji sytuacji geopolitycznej doszedł do wniosku, że walkę o niepodległość należy prowadzić u boku Rosji i państw alianckich, a za głównego wroga uznał Niemcy. Poglądy te zawarł w pracy ,,Niemcy, Rosja i kwestia polska” wydanej w 1907 r. Zgodnie z oczywistą prawdą, ze nieobecni nie maja racji został również posłem do rosyjskiej Dumy i tam walczył wytrwale o polskie interesy stając na czele Koła Polskiego.

• Od początku 1919 r. Dmowski uczestniczył jako przewodniczący polskiej delegacji na konferencji pokojowej w Wersalu. To głównie dzięki jego staraniom i wybitnym, politycznym zdolnościom Polska uzyskała szerokie cesje terytorialne, maksymalne jakie mogła w tamtych warunkach otrzymać, co potwierdzone zostało Traktatem Wersalskim, podpisanym właśnie przez Dmowskiego 28 czerwca 1919 r. Polska po 124 niemalże latach niewoli oficjalnie powróciła na mapę Europy jako jeden ze zwycięzców wojny.

• Był Ministrem Spraw Zagranicznych w 1923 r.

• Po dokonanym przez Józefa Piłsudskiego zamachu majowym,4 grudnia 1926 Dmowski powołał w Poznaniu Obóz Wielkiej Polski

• Od czerwca do października 1928 tworzył Stronnictwo Narodowe.

• Wielki mąż stanu pozostawił po sobie ogromny dorobek pisarski, do którego oprócz ww. należą m ,,Kościół, Naród, Państwo”, ,,Upadek myśli konserwatywnej w Polsce” czy ,,Dziedzictwo”.

Zygmunt Balicki 1858-1916

• W 1893 przekształcenia Ligi Polskiej w Ligę Narodową, o wyraźnie już skrystalizowanej ideologii nacjonalistycznej.

• Pracował także w Towarzystwie Szkoły Ludowej i w Towarzystwie Gimnastycznym "Sokół".

• Był jednym z wielkiej trójki "ojców-założycieli" (J. L. Popławski, R. Dmowski) Narodowej Demokracji

• W swoim głównym dziele (Psychologia społeczna - czynności poznawania. W 1912) rozpatrywał byt społeczny jako indywidualność zbiorową,

• Nacjonalizm, w ujęciu Balickiego, jest narodową myślą, która przekuwa w czyn uczucie patriotyczne, będące dla niego niezbędnym podłożem duchowym; zadanie to wytwarza konieczność ujęcia opinii publicznej w karby organizacji i pewnych dyrektyw; podporządkowanie takie przesądza o zdolności narodu do wyłonienia ośrodka kierowniczego, myślącego o losach zbiorowości, a zatem uprawiającego "politykę narodową"

• Najgłośniejszą pracą publicystyczną Balickiego był Egoizm narodowy wobec etyki

Roman Rybarski - 1942

• W czasie zaborów należał do Związku Młodzieży Polskiej „Zet” i wchodził w skład Rady Głównej Ligii Narodowej.

• Działał we władzach Związku Ludowo-Narodowego, Obozu Wielkiej Polski, Straży Narodowej i Stronnictwa Narodowego.

• Od początku okupacji niemieckiej uczestniczył w tworzeniu zrębów polskiego podziemia.

Tadeusz Bielecki 1901-1982

• Był jednym z głównych liderów pokolenia "młodych" narodowców, związanych z założonym w 1926 Obozem Wielkiej Polski (OWP). Należał do władz OWP.

• Był przeciwny frondzie młodych z ruchu narodowego i powoływaniu nowej formacji pod nazwą Obóz Narodowo-Radykalny (ONR), uważając, że rozbije to i osłabi polski ruch narodowy.

• Popierał zwrot ku nacjonalizmowi chrześcijańskiemu

• Był członkiem tajnego kierownictwa obozu narodowego powołanego przez R. Dmowskiego w 1934, tzw. "Siódemki" - zespołu siedmiu głównych i najbardziej zaufanych działaczy SN

Henryk Rossman 1896-1937

• W roku 1922, Henryk Rossmann, będąc jednym z liderów poznańskiego środowiska akademickiego, zostaje członkiem Rady Naczelnej nowopowstałej Młodzieży Wszechpolskiej

• Dalsze losy Rossmanna wyznaczają już ramy struktur Straży Narodowej, Obozu Wielkiej Polski (gdzie był Oboźnym na dzielnicę Warszawską) i SN.

---