KONSPEKT ZAJĘĆ

PRZEDMIOT: Podstawy psychologii i pedagogiki.

TEMAT: Wybrane zagadnienia z psychoedukacji.

Przebieg reakcji na sytuację traumatyczną. Doświadczenie tunelowe. Liki informacyjne. Zagrożenie psychotraumą. Towarzyszenie po zdarzeniu i inne sposoby przeciwdziałania psychotraumie. Odporność psychiczna

CEL ZAJĘĆ:

• Poznawczy - zapoznanie słuchaczy z podstawowymi pojęciami i definicjami dotyczącymi zaburzeń postraumatycznych.

• Wychowawczy - przekonanie słuchaczy o występowaniu dużego ryzyka powstania urazów psychicznych podczas działań ratowniczych i występujących sytuacji traumatycznych. Wyrobienie przekonania, iż można im skutecznie zapobiegać poprzez odpowiednie postępowanie.

• Kształcący - wyrobienie u słuchaczy umiejętności postępowania w sytuacjach traumatycznych, nabycie umiejętności przeciwdziałania powstawania PTSD i kryzysu psychicznego.

Typ lekcji: poznanie nowego materiału

Forma pracy: praca zbiorowa, system klasowo - lekcyjny

Metody pracy: wykład

Środki pracy: foliogramy, rzutnik, literatura

Czas trwania lekcji: 45minut,

WYKAZ LITERATURY:

1. Encyklopedia Psychologii pod redakcją Włodzimierz Szewczyka. WSSE i Fundacja Innowacyjna - W-wa 1998,

2. Stres psychologiczny - Jan F. Terelak, Oficyna Wydawnicza BRANTA, Bydgoszcz 1995,

3. Psychologiczne aspekty działań ratowniczych - Agnieszka Czarnecka, Cezary dobrodziej - FIREX, W-wa 2001

4. Podstawy psychologii pedagogiki i metodyki kształcenia pożarniczego, praca zbiorowa pod red. Józefa Bednarka i Piotra P. Bielickiego, Firex, Warszawa 1997.

Lp.	Zagadnienia	Czas	Uwagi
1	Część wstępna Przyjęcie meldunku. Sprawdzenie obecności. Podanie tematu. Przygotowanie materiałów dydaktycznych.	5 min.
2 2.1 2.2 2.3 2.4 2.5	Część zasadnicza Pojęcia i definicje. Trauma jest pojęciem zaczerpniętym z medycyny odnoszącym się do opisywania obrażeń ciała powodowanych przez urazy. W psychologii częściej mówi się o psychotraumie - pojęciu precyzyjniej oddającym charakter urazów w wyniku działania czynników oddziaływujących na psychikę. Do czynników najczęściej występujących możemy zaliczyć: - zaskoczenie, które burzy przekonanie, że świat jest dobry, przewidywalny, bezpieczny, itp.; - zagrożenie zawarte w danej sytuacji; - przytłoczenie „ciężarem'' sytuacji (załamanie wyobrażeń, utrata poczcucia ciągłości życia, brak zaufania do ludzi, itp.); - utrata (życia, bliskich, zdrowia, dóbr materialnych, godności, itp.); - zranienie (fizyczne, psychiczne). Zaburzenia postraumatyczne. Termin zaburzenia postraumatyczne obejmuje stany pourazowe i zaburzenia wywołane przez silny uraz psychiczny (psychotrauma). Podczas gdy traumatyczne reakcje na stres są naturalnymi zachowaniami i emocjami, które pojawiają się w reakcji na aktualną sytuację katastroficzną i bezpośrednio po niej, zaburzenia postraumatyczne definiuje się jako zespól świadomych oraz nieświadomych zachowań i emocji powiązanych z koncentracją na wspomnieniach katastrofy należącej już do przeszłości, często odległej, oraz jej skutków. Zaburzenie postraumatyczne jest więc kliniczną manifestacją problemów połączonych z przeżytym urazem, powstałych w czasie jego oddziaływania i reprezentowanych przez postraumatyczne reakcje stresowe. Zespół stresu pourazowego - PTSD. Trzecia edycja Diagnostycznego i Statystycznego Podręcznika Zaburzeń Psychicznych DSM III-R, zatwierdzonego w 1980 r. przez Amerykańskie Towarzystwo Psychiatryczne, stworzyła możliwość formalnego rozpoznawania postraumatycznych zaburzeń, związanych ze stresem jako odrębnej jednostki no-zologicznej o swoistej psychopatologii - zwanej zespołem stresu pourazowego (posttraumatic stress disorder), w skrócie PTSD. Zaburzenia objęte tą kategorią rozpoznawano uprzednio poprzez odniesienie do rodzaju poprzedzających je wydarzeń stresowych (np. K-Z-syndrom Kępińskiego, syndrom powietnamski, syndrom traumy zgwałcenia itp.). Zespól PTSD był przedmiotem wielu badań. Dotyczyły one głównie więźniów obozów koncentracyjnych, żołnierzy doznających urazów psychicznych w czasie walki lub przebywających w obozach jenieckich (np. po wojnach w Wietnamie czy Afganistanie), a także osób uczestniczących w katastrofach, będących ofiarami akcji terrorystycznych lub obiektem przemocy fizycznej czy gwałtu. Obecnie uwaga badaczy skoncentrowana jest również na osobach doświadczających urazów psychicznych z powodu udzielania pomocy ofiarom. Nowością jest stwierdzenie, że pracownicy służb ratowniczych pomagający ofiarom, sami mogą stać się ofiarami, a ryzyko wystąpienia u nich PTSD jest bardzo wysokie. Doświadczenie tunelowe. W sytuacjach krytycznych kontakt ze światem zewnętrznym za pomocą. zmysłów ulega zawężeniu, incydent odbierany jest tunelowo w wyniku szoku psychicznego. Obrazuje to poniższy rysunek. Z ocen belgijskich, angielskich i amerykańskich wynika, że jeśli w okresie 6 miesięcy od incydentu nie udzieli się wsparcia psychicznego - pomocy, to ok. 80% ludzi poradzi sobie bez pomocy z zewnątrz - około 20% nie umie poradzić sobie z problemem. Każdy z ratowników zapamiętuje z sytuacji ekstremalnej tylko wybrane fragmenty Schematycznie przedstawiono to na rysunku nr 2. Luki informacyjne. Luki te powstały w wyniku tunelowego odbioru bodźców przez STM (pamięć krótkotrwałą mózgu). Przebieg reakcji na sytuację traumatyczną. Najbardziej typowe reakcje człowieka na sytuację traumatyczną : działania obliczone na przetrwanie i zachowanie życia; porażenie emocjonalne, odrętwienie psychiczne (człowiek zachowuje się tak, jakby działał wg własnego planu, nie reaguje na wezwania, jest nieobecny - w takiej sytuacji wymaga opieki; zwyczajne, proste czynności wykonuje z zapamiętaniem, może być to pewien rodzaj „kokonu" chroniącego przed działaniem kolejnych bodźców - jeśli tak się zachowuje i jest bezpieczny to nie jest źle, - kontrolować, ale nie włączać się); silnie natężony lęk z agresją i gniewem, chęć odwetu, itp.; depresja - smutek „... nie warto dalej żyć, planować...,... życie się skończyło"; panika, dezorganizacja poznawcza („co się stało?", „gdzie ja jestem?", „kim ja jestem?", itp.); reakcje fizjologiczne: drżenie, biegunka, wymioty, śmiech, itp.; Kryzys psychiczny jest procesem o nagłym niespodziewanym początku (kryzys ostry) lub o początku przewlekłym (kryzys przewlekły), w trakcie którego człowiek obcuje nieprzerwanie z sytuacją powodującą zagrożenie dla poczucia spójności jego osoby. Przebieg kryzysu jest relacją między: 1 - czynnikami, które stanowią realne zagrożenie, 2 czynnikami, które sprzyjają jego rozwiązaniu. Jeśli czynnik 1 jest zdecydowanie większy od czynnika 2 - kryzys lub niebezpieczeństwo jego wystąpienia są większe. Kryzys psychiczny jest generalnie zjawiskiem subiektywnym. Nie jest realne raczej, uchronienie człowieka przed nim, należy poszukiwać , sposobu postępowania tak aby został on rozwiązany pozytywnie. Czynniki sprzyjające rozwiązaniu kryzysu: - zdolności adaptacyjne człowieka (w tym jego inteligencja), - stabilność i siła układu nerwowego, - umiejętności nabyte w radzeniu sobie z sytuacjami dyskomfortowymi, - wyuczone sposoby radzenia sobie ze stresem, - realna sieć wsparcia (rodzina, przyjaciele). Pod wpływem nagłego stresu, jaki wywołuje rodzaj zdarzenia, a w szczególności katastrofa, może wystąpić u jednostki nią dotkniętej, szczególny wzór zachowania charakteryzujący się - oszołomieniem, osłupieniem, obniżoną reaktywnością. Jest on określany syndromem katastrofy. Na syndrom pourazowy, składają się następujące wzorce przeżywania i zachowań: 1. „Wdrukowanie" śmierci i lęk przed nią - obrazy zdarzenia (wypadku, katastrofy) związane ze śmiercią i zniszczeniem, „zakotwiczone" w psychice, stały się nic do zatarcia. Występować mogą także wspomnienia, sny, sytuacje podobne do tych, które wystąpiły podczas katastrofy i wywoływały paniczny strach i lęk przed śmiercią. 2. Poczucie winy z powodu śmierci - samopotępienie wynikające z faktu przeżycia, podczas gdy inni umarli. Irracjonalne poczucie, że: mogłem, bądź powinienem roś zrobić, aby ratować najbliższych, śmierć drugiej osoby pozwoliła mi żyć, gdybym ja umarł, to nie zginęłaby ta druga osoba. 3. Odrętwienie psychiczne, czyli zmniejszona zdolność odczuwania przejawiającej się m.in.: w postaci zamknięcia się w sobie, depresji, zmniejszenia aktywności. 4. Podejrzliwość, nieufność i bezkierunkowy gniew - osłabienie kontaktów z ludźmi. 5. Poszukiwanie znaczenia, sensu - tylko poprzez nadanie ich swoim przeżyciom jednostka może znaleźć sens i wartość dalszego życia. Ważne dla większości ocalałych jest budowanie ciągłości, stawianie sobie celów i ich realizacja. Przeciwdziałanie psychotraumie. Najczęściej w stosunku do ratowników stosowane są dwie metody zapobiegające powstawaniu urazów psychotraumatycznych - metoda towarzyszenia (dyfusingu) oraz metoda ponownego omówienia zdarzenia krytycznego (debriefingu). Brakujące informacje (luki ) mogą być uzupełnione w fazie dyfusingu - towarzyszenia. Jest to metoda stosowana w stosunku do ratowników jako pierwsza. Polega ona na świadomym lub spontanicznym dzieleniu się wrażeniami, spostrzeżeniami i informacjami z odbytej akcji Warto zauważyć, że najczęściej ma tu miejsce proces spontaniczny i zachodzi zwykle wtedy, gdy istnieje taka potrzeba. Jeśli działanie było rutynowe i nie powodowało skutków emocjonalnych, ratownicy nie. dzielą się spostrzeżeniami samorzutnie. W przypadku powstania luk dochodzi do fantazjowania. Ratownik całą siłą woli będzie zatrudniał intelekt do uzupełnia luk, a odpowiedzi bez pomocy innych nie znajdzie. Poniższy schemat przedstawia zależność między poziomem intelektualnym ratownika (większą potrzebą i możliwością logicznego wytłumaczenia sobie zdarzenia) a poziomem odbioru w wyniku doświadczenia tunelowego. Widoczna na rysunku 3 różnica pomiędzy poziomami powinna być uzupełniona w czasie debrefingu lub dyfusingu. Drugą powszechnie stosowaną metodą. w służbach ratowniczych i pomocowych jest technika. ponownego omówienia zdarzenia krytycznego - debriefing. Ma ona strukturę spotkań grupowych, odbywających się z inicjatywy ratowników, psychologów lub dowódców nie wcześniej, niż 72 godziny po zdarzeniu. Służy ona „odwentyIowaniu" emocji i przyspieszeniu powrotu do normalności ludzi zdrowych cierpiących z powodu adekwatnych, lecz pełnych lęku reakcji na nienormalne zdarzenie (sytuację ekstremalną). Korzyści •wynikające ze stosowanej metody to: • zapobieganie rozwojowi zaburzeń po' incydencie krytycznym, • zmniejszenie ilości chorób somatycznych i absencji, • zmniejszenie lub likwidacja niekorzystnego wpływu na życie pozazawodowe, • likwidacja problemów w pracy, • likwidacja niepokoju : - jaką pomoc ludzie otrzymają? - jak poradzą sobie z własnymi reakcjami po zdarzeniu? • usunięcie problemu zawstydzenia prośbą o pomoc, • zmiana postrzegania potrzeby pomocy jako objawu słabości Odporność na stres Pojęcie odporności na stres zostało zaczerpnięte z nauki o odporności organizmu, gdzie oznacza samoobronę organizmu w stosunku do działania drobnoustrojów chorobotwórczych lub jadów. W znaczeniu psychologicznym wyróżniamy dwa sposoby definiowania odporności na stres: 1. fakt nie reagowania przez człowieka pobudzeniem emocjonalnym, pomimo, że znajduje się on w warunkach stresu; 2. jako zdolność do utrzymania uprzedniego kierunku, sprawności i poziomu organizacji zachowania, pomimo występowania stresu. Ludzi odpornych na stres możemy podzielić na takich, którzy pracują sprawnie tylko przy dość wysokim pobudzeniu oraz takich, którzy są sprawni zarówno przy wysokim, jak i niskim stresie. Odporni na stres są raczej mało lękliwi i mało impulsywni, są też zarazem uporczywi (zdolni do przezwyciężania przeszkód) i niechętnie rezygnujący z podjętych zadań. Objawiają leż oni więcej aktywności, energii i wigoru. Odporność na stres kształtuje się zatem w czasie życia, w toku długiego procesu dojrzewania. Odporność na stres definiujemy jako „zdolność naturalną (tj. względnie stałą właściwość organizmu) jak również jako umiejętność (tj. wyuczony sposób radzenia sobie ze stresem) utrzymywania uprzedniego kierunku, sprawności i poziomu organizacji zachowania się pomimo wystąpienia stresu" Kulturowe obdarowania odporności psychicznej są zdolnością nabytą, wyuczoną podczas procesu dojrzewania człowieka i jego rozwoju. Warunkowane są środowiskiem społecznym i kontaktami interpersonalnymi. Kształtowane są również poprzez powstałe instytucje służące pomocą i wsparciem, oferujące pomoc osobom z różnymi problemami. Instytucjonalna forma wsparcia społecznego obejmuje różnorodne programy i organizacje społeczne służące zaspokajaniu potrzeb ludzkich i udzielanie im fachowej pomocy w sytuacjach trudnych.	30 min	Foliogram nr 1 foliogram nr 2 Foliogram nr 3 Foliogram nr 4
3.	Synteza materiału. Co oznacza termin PTSD? Jak człowiek reaguje na sytuację traumatyczną? Jakie są metody przeciwdziałania psychotraumie? Czym jest odporność psychiczna?	5 minut
4.	Zakończenie lekcji. Podanie literatury i wskazówek do samokształcenia.	5 minut

Szukasz gotowej pracy ?

To pewna droga do poważnych kłopotów.

Plagiat jest przestępstwem !

Nie ryzykuj ! Nie warto !

Powierz swoje sprawy profesjonalistom.

---