Olsztyn, dn. 12.03.2007 r.

SPRAWOZDANIE NR 1

TEMAT: WYKONANIE MAPY ZAGROŻENIA GRUNTÓW EROZJĄ WODNĄ POWIERZCHNIOWĄ

Joanna Gosztowtt

Elżbieta Rynkowska

Grupa I, rok IV

I. RODZAJE EROZJI

Pod pojęciem erozji gleb rozumie się procesy niszczenia wierzchniej warstwy gleby przez wodę i wiatr. W erozji wodnej wyróżnia się:

1. erozje powierzchniową - zniszczeniu ulega cała powierzchnia terenu

2. erozję liniową - zniszczenia mają charakter liniowy i mogą przejawiać się w formie erozji: żłobikowej, wąwozowej, rzecznej

3. ruchy masowe - zniszczeniu ulegają cały obszary, głównie na skutek siły ciężkości, ale przy współudziale wody. Zalicza się tu następujące zjawiska:

- spełzywanie - powolne przesuwanie się dużych mas na stoku

- soliflukcja - zsuwanie się wierzchniej warstwy po głębszej, zamarzniętej warstwie

Podłoża

- osuwiska - przemieszczanie mas zwietrzeliny na stoku (zazwyczaj gwałtownie)

4. suffozję (erozję podziemną) - zniszczeniu mogą ulec niekiedy duże obszary terenu

5. abrazję - zniszczeniu ulega brzeg morski na skutek uderzających fal

Wielkość zagrożenia erozją określana jest za pomocą stopni zagrożenia. W erozji wodnej wyróżnia się następujące stopnie zagrożenia:

Stopień 1 - erozja słaba - może spowodować niewielkie zmywanie gleb z poziomu orno-próchnicznego. Straty te są łatwo wyrównywane przez zabiegi uprawowe. Grunty zagrożone erozja słabą w zasadzie nie wymagają zabiegów przeciwerozyjnych i mogą być użytkowane zgodnie z ich przydatnością rolniczą;

Stopień 2 - erozja umiarkowana - wyraźnie zmienia poziom orno-próchniczny, a jego pełna regeneracja nie wszędzie jest możliwa, ze względu na znaczny ubytek gleby. Grunty z tego typu erozją nie prezentują jeszcze wyraźnych erozyjnych form rzeźby, ale często charakteryzują się zróżnicowanym zabarwieniem. Grunty zagrożone erozją umiarkowaną - zwłaszcza lessowe i rędzinowe - wymagają już niektórych zabiegów przeciwerozyjnych, np. ochronnych płodozmianów;

Stopień 3 - erozja średnio intensywna - degraduje poziom orno-próchniczny i często powoduje zupełne jego zmywanie. Przyczynia się ona do powstania na zboczach tzw. gleb zmywanych, a w obniżeniach terenu powstają gleby namywane- deluwialne. Tworzy się rzeźba erozyjna - na co wskazuje sfalowanie zboczy i występowanie dużych żłobin nie dających się wyrównać w procesie uprawy roli. Grunty zagrożone erozją średnią wymagają kompleksowych zabiegów przeciwerozyjnych;

Stopień 4 - erozja silna - niszczy przeważnie cały profil glebowy. Skutkiem występowania erozji silnej jest wyraźne ukształtowanie się krajobrazu erozyjnego. Teren jest rozczłonkowany przez wąwozy, doliny, śródzbocza i inne rozmywy. Grunty zagrożone erozja silna wymagają kompleksowych melioracji przeciwerozyjnych;

Stopień 5 - erozja bardzo silna - przeważnie całkowicie dewastuje cały profil gleby, a nawet część podłoża. Ponadto silnie rozczłonkowuje teren, zwłaszcza przez gęstą sieć wąwozów i prowadzi do szybkiej zamiany gruntów rolnych na nieużytki. Tereny zagrożone erozja tego stopnia powinno się w znacznej mierze przeznaczyć pod roślinność ochronną.

II. PRZEPISY PRAWNE DOTYCZĄCE OCHRONY GRUNTÓW ROLNYCH

1. ustawa z dnia 27 kwietnia 2003 r. Prawo Ochrony Środowiska

2. ustawa z dnia 26 października 1971 r. o ochronie gruntów rolnych i leśnych oraz rekultywacji gruntów

III. PRZYCZYNY DEWASTACJI ZIEMI ROLNICZEJ

Erozja gleb oraz ich wyjaławianie w następstwie nieprawidłowo prowadzonej gospodarki rolnej stanowią poważne problemy środowiskowe w skali całego świata. Erozję gleb przyspiesza między innymi odsłanianie gleb w wyniku zniszczenia pokrywy roślinnej, tworzenie wielkich powierzchni pól bez elementów spowolniających spływ wód, stosowanie nieodpowiedniej techniki przeorywania gleb.

Nie na wszystkich terenach uprawnych stosuje się podstawowe zasady ochrony środowiska . Farmerzy oraz drobni rolnicy zaniedbują ochronę gleb i wód z powodu braku dostatecznej wiedzy i umiejętności lub mogą nie mieć ochoty na inwestycje o charakterze sozologicznym, jeśli wydatki są wyższe niż doraźne korzyści.

Niektóre zabiegi agrotechniczne także zmniejszają żyzność gleb. Na terenach, które są bez przerwy uprawiane lub podlegają wypasowi, gleba traci w końcu swą żyzność, w związku z zaburzeniem naturalnego cyklu powrotu do gleb martwej materii organicznej bogatej w substancje mineralne. Zmiana struktury gleby będącą efektem stosowania ciężkich maszyn rolniczych może wpływać na przepuszczalność dla wody i przyczyniać się do dalszego wzrostu erozji.

Wszystkie przyczyny powodujące zmniejszenie potencjału produkcyjnego gruntów rolnych można podzielić na dwie grupy:

1. przyczyny powodujące dewastację ilościową

2. przyczyny powodujące dewastację jakościową

Do przyczyn rodzaju 1 należą te, które powodują trwałą zmianę użytkowania gruntów rolnych. Można tu więc wymienić następujące przypadki:

1. przeznaczenie gruntów rolnych pod zakłady przemysłowe

2. przeznaczenie gruntów rolnych pod tereny osiedlowe i budowle inżynierskie

3. przeznaczenie gruntów rolnych pod tereny komunikacyjne

4. przeznaczenie gruntów rolnych pod tereny wodne

5. przeznaczenie gruntów rolnych pod tereny leśne

6. przeznaczenie gruntów rolnych pod odkrywkową eksploatację kopalin

7. przeznaczenie gruntów rolnych pod sztuczne elementy terenowe

8. przeznaczenie gruntów rolnych pod składowiska odpadów przemysłowych, komunalnych, itp.

9. niektóre formy zjawisk erozyjnych

10. inne przypadki powodujące wyłączenie gruntów z produkcji rolnej

Przyczyny zaliczane do rodzaju 2nie powodują ilościowego zmniejszenia obszaru gruntów rolnych, ale wpływają na obniżenie działalności rolniczej. Do tego rodzaju przyczyn można zaliczyć następujące przypadki:

1. zmiana środowiska glebowego na skutek przemysłowego zanieczyszczenia środowiska

2. zaburzenia stosunków wodno- powietrznych

3. erozja powierzchniowa

4. nie uregulowane stosunki własnościowe

5. zła struktura przestrzenna gruntów rolnych

6. stosowanie niewłaściwej agrotechniki

7. inne przypadki powodujące dewastację jakościową

IV. DOTYCHCZASOWE DOŚWIADCZENIA W OCHRONIE GRUNTÓW ROLNYCH

W dotychczasowej działalności na rzecz ochrony gruntów rolnych można wyróżnić trzy etapy, z których każdy następny cechuje się większym zaangażowaniem i większą skutecznością.

Etap I - przypada na okres przed 1966 r. to jest przed wydaniem uchwały nr 198 Rady Ministrów z dn. 12 lipca 1960 r. o ochronie użytków rolnych;

Brak zorganizowanej działalności na rzecz ochrony gruntów rolnych.

Etap II - od daty wydania powyższej uchwały i ustawy o ochronie gruntów rolnych i leśnych oraz rekultywacji gruntów;

- przeprowadzenie analizy planów zagospodarowania przestrzennego

- wyłączenie z granic miast i osiedli obszarów rolnych

- przeprowadzenie wstępnych kontroli wykorzystywania gruntów rolnych

- opiniowanie decyzji o przeznaczeniu użytków rolnych na inne cele

- wprowadzenie obowiązku rejestrowania gruntów wymagających rekultywacji

- wykonywanie pierwszych zabiegów rekultywacyjnych

Etap III - obejmuje okres po 1971 r. czyli po wydaniu powyższej ustawy

- wprowadzenie obowiązku uzyskania zezwolenia na przeznaczenie gruntów rolnych na inne cele

- utworzenie regionów intensywnego rozwoju rolnictwa

- utworzenie celowego funduszu ochrony i rekultywacji z opłat uzyskiwanych z tytułu wyłączenia z produkcji gruntów rolnych

- wprowadzenie możliwości nakazania zdjęcia wierzchniej warstwy ziemi

- wprowadzenie kontroli wykorzystania gruntów rolnych

- opracowanie i realizacja planów kompleksowej ochrony przed erozją

- prowadzenie rejestracji gruntów wyłączonych z produkcji rolnej

- prowadzenie inwentaryzacji gruntów zagrożonych erozją

- prowadzenie prac rekultywacyjnych

- prowadzenie odkamieniania gleb

V. FORMY OCHRONY ZIEMI ROLNICZEJ

Konieczność ochrony gruntów rolnych wynika głównie ze stałego wzrostu liczby ludności i konieczności zaspokojenia jej potrzeb w zakresie wyżywienia, mieszkania, pracy i wypoczynku.

Erozję gleb można ograniczać różnymi metodami. Oranie pól powinno się odbywać w odpowiednich kierunkach; bruzdy muszą przebiegać w poprzek, a nie wzdłuż pochyłości zboczy. Ochronę przed erozją stanowią także nasadzenia w miejscach pozbawionych roślinności albo obsadzenie roślinami sieci wąskich rowów i pozostawianie ich bez przeorywania. Im mniej narusza się strukturę gleby, tym mniej jest ona podatna na erozję. Metody te, wspomagane przez płodozmian, ograniczają erozję gleb i pozwalają utrzymać ich żyzność.

Ochrona gruntów rolnych polega na ograniczeniu przeznaczeniu gruntów rolnych na cele nierolnicze, czyli zapobieganiu zmniejszania ilości ogólnego areału rolniczego, oraz na zapobieganiu obniżania zdolności produkcyjnych na istniejących obszarach rolniczych.

Formy ochrony rolniczej przestrzeni produkcyjnej:

- ochrona ilościowa

- kształtowanie właściwej struktury władania

- kształtowanie właściwej struktury użytkowania

- kształtowanie właściwych możliwości organizacji produkcji rolniczej

- ochrona jakościowa polegająca na zapobieganiu obniżenia poziomu zdolności produkcyjnych i prowadzenie stałego usprawnienia gleb

- podnoszenie poziomu kultury gleby

- poprawa warunków wodnych gleby

- prowadzenie działalności przeciw zagrożeniowej

- zwiększenie odporności gleby na degradację

- zapobieganie występowaniu procesów degradujących gleby oraz kierowanie procesami glebotwórczymi

Do sporządzenia linijka spadków wykorzystujemy wzór:

h 100

d = —— * 100% * ———

s% M

d - odległość między kolejnymi warstwicami dla danego spadku

h - cięcie warstwicowe [w m]

s% - wielkość spadku w %

M - mianownik skali mapy [1:10000]

Dla :

s = 5% d = 2,5 mm

s = 10% d = 1,25 mm

s = 18% d = 0,7 mm

s = 27% d = 0,5 mm

---