Dr Piotr Szczepankowski

PODSTAWY ZARZĄDZANIA FINANSAMI

WYKŁAD PIERWSZY - STUDIA ZAOCZNE ROK II

TEMAT:

ISTOTA ZARZĄDZANIA FINANSAMI W PRZEDSIĘBIORSTWIE

W procesie zarządzania przedsiębiorstwem finanse odgrywają rolę fundamentalną. Nie ma bowiem decyzji, która nie może być oceniona przez pryzmat jej wpływu na wynik finansowy firmy. Dzięki miernikom finansowym można zbadać zarówno pozytywne, jak i negatywne skutki decyzji gospodarczych.

Finansowa ocena decyzji podejmowanych w przedsiębiorstwie jest oparta na przepływach pieniężnych. To pieniądz i jego ruch jest fundamentem finansów. Finanse bowiem opisują zjawiska pieniężne i ich skutki.

Wszystkie działania podejmowane przez zarządzających przedsiębiorstwami powinny służyć osiąganiu jego celów. Z punktu widzenia teorii zarządzania finansami podstawowym, strategicznym (długoterminowym) celem działania firmy jest maksymalizacja jej wartości i korzyści dla jej właścicieli z tytułu zaangażowania kapitałów w aktywa podmiotu gospodarczego.

Wynika z tego, że właściciele przedsiębiorstwa są grupą najbardziej zainteresowaną finansową efektywnością działania firmy. Wartość dla właścicieli jest kreowana wówczas, gdy firma podejmuje się realizacji przedsięwzięć przynoszących stopę zwrotu od zaangażowanych kapitałów wyższą od stopy zwrotu oczekiwanej przez właścicieli. Stopa zwrotu oczekiwana przez właścicieli jest dla przedsiębiorstwa odzwierciedleniem kosztu pozyskania kapitału finansującego realizowane przedsięwzięcia. Wynika z tego, że maksymalizowanie wartości może być osiągane albo poprzez podejmowanie działań inwestycyjnych generujących ponad przeciętny zwrot z zainwestowanych funduszy, albo poprzez finansowanie działalności firmy kapitałami o jak najniższym koszcie ich pozyskania.

Ocena skuteczności realizacji celu maksymalizacji wartości przedsiębiorstwa znajduje swój wyraz w mierniku ekonomicznej wartości dodanej (Economic Value Added - EVA), który jest liczony według następującej formuły:

EVA = (ROIC - WACC) x IC

gdzie:

ROIC - stopa zwrotu z zainwestowanych kapitałów ogółem,

WACC - średni ważony koszt kapitału (minimalna oczekiwana stopa zwrotu z wykorzystania pozyskanych kapitałów),

IC - wartość kapitałów zaangażowanych w danym okresie w działalność przedsiębiorstwa.

Stopę zwrotu z zainwestowanych kapitałów wylicza się z następującej formuły:

ROIC = NOPAT / IC

gdzie:

NOPAT - zysk operacyjny (przed odsetkami) po opodatkowaniu osiągnięty w danym okresie działania firmy (= EBIT x (1 - T); EBIT - zysk operacyjny, T - stopa podatku dochodowego).

Przez zainwestowany kapitał rozumie się wartość kapitału własnego i zobowiązań długoterminowych, które finansowały działalność firmy w danym okresie. Ustala się wartość zainwestowanego kapitału według zasady:

IC =

gdzie:

E0 - początkowa wartość kapitału własnego,

D0 - początkowa wartość zadłużenia długoterminowego,

ΔE - zmiana wartości kapitału własnego w rozpatrywanym okresie,

ΔD - zmiana wartości zobowiązań długoterminowych w rozpatrywanym okresie.

Jeśli nakłady kapitału własnego i obcego długoterminowego potraktujemy jako zwiększenia wartości aktywów trwałych i części aktywów obrotowych, określanych jako kapitał obrotowy netto, to wartość zaangażowanego kapitału ogółem możemy alternatywnie obliczyć w następujący sposób:

IC =

gdzie:

AT - aktywa trwałe,

WC - kapitał obrotowy netto (kapitał pracujący).

W krótkim okresie funkcjonowania firmy podstawowym celem zarządzania finansami jest dążenie do utrzymania płynności finansowej przedsiębiorstwa, która jest rozumiana jako zdolność do finansowania (pokrywania) bieżących wydatków, w tym spłaty zobowiązań.

Maksymalizacja wartości przedsiębiorstwa oraz utrzymywanie płynności finansowej podmiotu gospodarczego są uzależnione od takich czynników, jak: wartość przepływów pieniężnych, ich rozkład w czasie oraz ryzyko towarzyszące ich osiąganiu. Można zatem powiedzieć, że zarządzanie finansami jest procesem podejmowania decyzji, które mogą generować jak najbardziej korzystne przepływy gotówki, w jak najkrótszym czasie, przy jak najmniejszym ryzyku.

Zarządzanie finansami jest procesem podejmowania trzech typów decyzji:

• operacyjnych,

• inwestycyjnych,

• finansowych.

Decyzje operacyjne dotyczą zarządzania bieżącymi wynikami finansowymi firmy, czyli przychodami, kosztami, zyskiem oraz bieżącymi przepływami pieniężnymi i płynnością finansową podmiotu gospodarczego. Do decyzji operacyjnych zalicza się:

• ustalenie programu sprzedaży, produkcji oraz bieżących zakupów materiałów i towarów,

• zaplanowanie poziomu rentowności sprzedaży,

• ustalenie sposobu pokrywania zobowiązań bieżących,

• ustalenie zasad kredytowania odbiorców,

• określenie bieżących nadwyżek środków pieniężnych i ustalenie miejsc ich krótkoterminowego lokowania.

Decyzje inwestycyjne to w szerokim rozumieniu decyzje o alokacji (wykorzystaniu) kapitałów. Do tej grupy decyzji zalicza się:

• decyzje o przedsięwzięciach w zakresie rzeczowych aktywów trwałych,

• decyzje o przedsięwzięciach w zakresie finansowych aktywów trwałych i finansowych aktywów obrotowych.

Podstawowym wskaźnikiem oceniającym efektywność podejmowanych decyzji inwestycyjnych jest stopa zwrotu od zaangażowanych kapitałów.

Decyzje finansowe to natomiast decyzje o wyborze źródeł finansowania działalności bieżącej (operacyjnej) i rozwojowej (inwestycyjnej) przedsiębiorstwa. Innymi słowy są to decyzje o pozyskiwania kapitałów. Do decyzji finansowych zalicza się:

• decyzje o pozyskaniu dodatkowego kapitału własnego,

• decyzje o wykorzystaniu wypracowanego przez firmę zysku,

• decyzje o zaciągnięciu kredytów i pożyczek,

• decyzje tworzące tzw. optymalną strukturę kapitałową.

Podstawowymi miernikami oceniającymi efektywność podejmowanych decyzji finansowych są koszt kapitału oraz stopień dźwigni finansowej.

Podstawowymi zasadami służącymi do efektywnego podejmowania decyzji w zakresie zarządzania finansami są:

• zasada „czas to pieniądz”,

• zasada awersji do ryzyka,

• zasada zależności „zwrot - ryzyko”,

• zasada analiz opartych na przepływach pieniężnych,

• zasada przyrostu zysku i przepływów pieniężnych,

• zasada wyboru,

• zasada wariantowania.

Por. A. Rutkowski, Zarządzanie finansami, PWE, Warszawa 2000, s. 17.

---