Zbyszko Melosik - Pedagogika postmodernizmu

1. Podstawowe cechy postmodernistycznej teorii społecznej

Przedstawicielami tej teorii są: m.in. Jean Baudrillard, Jean-Francois Lyotard i Frederick Jameson.

Według tej teorii społecznej postmodernizm łączy się z nowymi typami informacji, wiedzy, technologii. Kwestionuje modernistyczną ideę nauki jako formę rozumu lub pośrednika prawdy. Zakłada, że nauka nie jest wolna od wartości. Nauki społeczne - jako wytwór modernizmu - mogą jedynie odkryć „logikę społeczeństwa” poprzez „język, który odzwierciedla świat”.

Postmodernizm odrzuca wszystkie uniwersalistyczne roszczenia teorii i dyskursów, zakłada bowiem, że wszystkie teorie są relatywne tekstualnie i arbitralne. Podkreśla się niemożność dokonania akumulacji uniwersalnej wiedzy i krytykuje europocentryzm wszelkich teorii (Wielkich Opowieści).

Dla postmodernistów istnieje tylko język, gdyż istnienie to gra rozgrywana z językiem, od którego nie można uciec. Rzeczywistość jest tylko lingwistycznym zwyczajem.

DEKONSTRUKCJA - metoda analizy rzeczywistości, ujawnia rolę społecznych punktów widzenia w teoriach, teoriach tekstach kulturowych.

KONTEKSTUALNA TEORIA RZECZYWISTOŚCI - wszystkie twierdzenia dotyczące wiedzy i prawdy są zrozumiałe i możliwe do dyskusji jedynie wewnątrz ich kontekstu społecznego; nie istnieje definitywna wersja rzeczywistości, każda prawda jest zasadna dla „innej wersji świata”

IDEA PODMIOTU ZDECENTROWANEGO - nacisk na analizę życia codziennego „szarych ludzi”, historię mas i grup, a nie Wielkiego Człowieka

2. Modernistyczny dyskurs edukacji - postmodernistyczne kontrowersje

Według postmodernizmu nie istnieje uniwersalne uzasadnienie dla epistemologicznych, moralnych i pedagogicznych twierdzeń pedagogiki - niesie to ze sobą konsekwencje dla:

1. wiedzy pedagogicznej:

- nie jest uniwersalna, obiektywna, dyscyplinująca, homogeniczna (pochodząca z jednego źródła), naturalna

- w wiedzy znajdują się elementy władzy, która jest skonstruowana społecznie

- każda wiedza reprezentująca jakąś formę społecznie skonstruowanej praktyki jest uzasadniona

- znika podział na kulturę-wiedzę „niższą” i „wyższą”

B) nastąpiła dezintegracja dyskursu edukacyjnego:

- edukacja już nie ma kulturowego uprawomocnienia

- zamiast prawdy szukamy historii

szkoła staje w obliczu wielu grup społecznych, z których każda ma swoją prawdę i historię

3. zakwestionowano potencjał emancypacyjny pedagogiki i edukacji:

- zwątpiono w ideę postępu i rozwoju ludzkości

- pozbawiono pedagogikę „rdzenia wartości” i „uniwersalnej” teorii

- oskarżono pedagogikę o ETNOCENTRYZM, EUROPOCENTRYZM i ANDROCENTRYZM (`andros' - mężczyzna)

3. Postmodernizm i edukacja: możliwości i zagrożenia

A) Możliwości:

- akceptacja kategorii „różnicy”: odmienność nie jest złem,

- rezygnacja z narzucania innym praw i autorytarnego porządku

B) Zagrożenia:

- uznanie pedagogiki za dążenie do dominacji, będzie jej śmiercią

- zdecentrowanie polityki doprowadzi do rozproszenia potencjalnej mocy działań politycznych jako źródła zmiany świata

Konsekwencje dla klasy szkolnej:

1. nauczyciel stracił swój „instytucjonalny autorytet” na rzecz autorytetu o charakterze „osobistym”,

2. uprawomacnia się w klasie „różnica” - kulturowa, etniczna, płciowa, religijna

3. przywrócono znaczenie temu, co codzienne i popularne,

4. tożsamość młodzieży nie może być kształtowana „odgórnie”, pedagogiki ponowoczesne dają punkty „wyjścia”, ale nie „dojścia” w zakresie konstruowania tożsamości

Uznano, że potencjał edukacyjny tradycyjnych pedagogik wydaje się być wyczerpany.

4. Konserwatywni krytycy postmodernizmu: William Bennet, Eric Hirsch, Allan Bloom

Postulat projektu oświecenia w edukacji: rządy rozumu to równość, wolność, prawo. Kryzys edukacji będzie kryzysem demokracji.

1

---