Skrypt Ochrona Konkurencji i Konsumentów
Kinga Gajewska
1.Teoretyczne podstawy polityki ochrony konkurencji i konsumentów:
- podstawowe problemy i pojęcia
Przedsiębiorstwa opracowują strategie, które mogą przeciwdziałać pozytywnemu postępowi. Istnieje asymetria informacji oraz fakt, że konsumenci
mogą znajdować się na gorszej pozycji, a to wymaga silnej polityki konsumenckiej.
Istotnymi składnikami takiej polityki konsumenckiej rządu są: zdecydowane egzekwowanie przepisów, lepsza informacja dla konsumentów i sądowe środki zaradcze.
- definiowanie polityki i jej cele
POLITYKA KONKURENCJI: Polega na tworzeniu prawa i realizacji określonej polityki ( zasada wolności gospodarczej). - zasady społecznej gospodarki rynkowej, - zasady wolności gospodarczej. Cele są różne w zależności od potrzeb. Celem polityki konkurencji jest ochrona pozycji konsumenta. INSTRUMENTY KREUJĄCE KONKURENCJĘ: 1. Stanowienie prawa ( jak najmniej monopolów), 2. Ułatwienie przedsiębiorcom wejście na rynek. 3. Prowadzenie polityki gospodarczej w tym podatkowej. 4. Działalność demonopolizacyjna państwa.
Cele:
1. Wzmocnienie pozycji konsumentów UE. 2. Zwiększenie dobrobytu konsumentów w odniesieniu do cen, wyboru, jakości, różnorodności, przystępności oraz bezpieczeństwa towarów i usług. 3.Skuteczna ochrona konsumentów przed poważnymi zagrożeniami, z którymi nie mogą sobie poradzić sami.
- historia i ewolucja polityki
3. Formy i typy organizacji rynków:
- ekonomiczne przesłanki prawnej ochrony konkurencji
Konkurencja jest podstawą rozwoju gospodarki wolnorynkowej. Gospodarka nie rozwija się, nie ma rozwoju technologicznego i pędu do powstawania wynalazków. Konsument dzięki ochronie ma dostępność do produktów, ich wybór, wybór między ceną produktów porównywalnej jakości. Wiąże się to z obniżeniem cen dla konsumenta i powstaniem różnic cenowych. Ochrona konkurencji zapobiega nadużywaniu przewagi dużych firm i powoduje utrzymanie wysokiej jakości produktów. Dla dobra rynku, żeby funkcjonował musi być konkurencja a nie monopol. Inaczej świat wyglądałby jak za lat 80'.
- kryteria wyodrębnienia rynku
Substytutywność towarów (wyznaczana w oparciu o różne właściwości np.: cena lub przeznaczenie towaru)
Granice terytorialne (geograficzne)
- pojęcie rynku właściwego
Rynek właściwy - pojęcie prawa konkurencji mające na celu zidentyfikowanie oraz określenie ograniczeń konkurencji między przedsiębiorstwami. Polega ono na zidentyfikowaniu konkurentów danego przedsiębiorstwa, którzy są w stanie zakłócić jego zachowanie oraz uniemożliwiają mu zachowanie w sposób niezależny od skutecznej presji konkurencyjnej.
- charakterystyka rynków właściwych produktowo i geograficznie
Właściwy rynek asortymentowy składa się z wszystkich tych produktów i/lub usług, które uważane są za zamienne lub za substytuty przez konsumenta, ze względu na właściwości produktów, ich ceny i ich zamierzone stosowanie.
Właściwy rynek asortymentowy wyznaczany jest w oparciu o następujące trzy kryteria: substytucyjność popytu, substytucyjność podaży, potencjalna konkurencja.
Właściwy rynek geograficzny obejmuje obszar, na którym dane przedsiębiorstwa uczestniczą w podaży i popycie na produkty lub usługi, na którym warunki konkurencji są wystarczająco jednorodne, oraz który może zostać odróżniony od sąsiadujących obszarów ze względu na to, że warunki konkurencji na tym obszarze znacznie się różnią..
4. Praktyki ograniczające konkurencję - przegląd problematyki:
- zakaz porozumień ograniczających konkurencję (porozumienia kartelowe,
porozumienia wertykalne)
Niedozwolone porozumienie- każde uzgodnienie (w tym uchwała związku przedsiębiorców) wymierzone w konkurencję. Może ono polegać na ustaleniu cen odsprzedaży, podziale rynku, ograniczeniu do niego dostępu lub eliminowaniu z niego innych podmiotów, uzgadnianie przez uczestników przetargu, także z organizatorem, warunków składania ofert (w szczególności zakresu prac lub ceny). Porozumienia horyzontalne, kartele to porozumienia pomiędzy konkurentami zmierzające do koordynowania działań konkurencyjnych na rynku poprzez praktyki takie jak ustalanie cen sprzedaży produktów oraz poziomu produkcji lub sprzedaży, podział rynków lub eliminowanie z rynku konkurentów. To konkurencja bowiem dostarcza konsumentom wybór produktów o najwyższej jakości za możliwie najniższą cenę oraz zapewnia wysoki poziom innowacji. Sztuczne ograniczanie produkcji lub ustalanie cen generuje ponadkonkurencyjne zyski dla uczestników kartelu, a jednocześnie utratę korzyści dla pozostałych uczestników rynku i prowadzi w dłuższym okresie do nieefektywności gospodarki.
Porozumienie wertykalne - uzgodnienia zawarte przez podmioty działające na różnych szczeblach obrotu, np. między producentem a dystrybutorami.
- wyłączenia grupowe
Jednakże postanowienia zakazujące porozumień mogą zostać uznane za niemające zastosowania do:
— każdego porozumienia lub kategorii porozumień między przedsiębiorstwami,
— każdej decyzji lub kategorii decyzji związków przedsiębiorstw,
— każdej praktyki uzgodnionej lub kategorii praktyk uzgodnionych,
które przyczyniają się do polepszenia produkcji lub dystrybucji produktów bądź do popierania postępu technicznego lub gospodarczego, przy zastrzeżeniu dla użytkowników słusznej części zysku, który z tego wynika.
Przykłady wyłączeń grupowych: Wyłączenia grupowe dla porozumień kooperacyjnych (specjalizacyjnych i badawczo-rozwojowych),porozumień wertykalnych, samochodowych, transferu technologii, kooperacji ubezpieczeniowej, żeglugowych, lotniczych.
- nadużywanie pozycji dominującej - aspekty ekonomiczne i prawne
Pozycja dominująca to pozycja przedsiębiorcy, która umożliwia mu zapobieganie skutecznej konkurencji na rynku właściwym, przez stworzenie możliwości działania niezależnie od konkurentów, kontrahentów i konsumentów. Podstawowym czynnikiem jest udział danego przedsiębiorstwa w rynku. Znaczny udział w rynku, wynoszący ponad 50%, z reguły implikuje pozycję dominującą. Mniejszy, np. nieprzekraczający 40%, daje się zakwalifikować jako pozycja dominująca dopiero w zestawieniu z innymi czynnikami: siła i liczba jego konkurentów, wielkość badanego przedsiębiorstwa, a także wszelkie bariery wejścia na rynek, czy struktura podmiotowa rynku.
Praktyki: narzucaniu w sposób bezpośredni lub pośredni niesłusznych cen zakupu lub sprzedaży albo innych niesłusznych warunków transakcji, ograniczaniu produkcji, rynków lub rozwoju technicznego ze szkodą dla konsumentów, stosowaniu wobec partnerów handlowych nierównych warunków do świadczeń równoważnych i stwarzaniu im przez to niekorzystnych warunków konkurencji, uzależnianiu zawarcia kontraktów od przyjęcia przez partnerów zobowiązań dodatkowych, które ze względu na swój charakter lub zwyczaje handlowe nie mają związku z przedmiotem tych kontraktów, praktyki strukturalne( wyeliminowanie reszty konkurencji), praktyki eksploatacyjne (wyzyskiwanie partnerów rynkowych.)
Zakaz nadużywania pozycji dominującej nakłada na przedsiębiorstwa obecnie art. 102 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej (w skrócie TfUE). Zakazuje on nadużywania pozycji dominującej jedynie w zakresie, w jakim może wpływać ona na handel między państwami członkowskimi. Jest to tzw. klauzula międzypaństwowa. W PL art. 6 ust. 1 ustawy z dnia 16 lutego 2007 r. o ochronie konkurencji i konsumentów.
5. Konsument w prawie krajowym i w prawie Unii Europejskiej:
Wspólne zasady konkurencji w Unii Europejskiej, regulowane obecnie w TFUE, stanowią podstawę ochrony istnienia prawidłowej konkurencji na rynku unijnym, a jednocześnie są niezbędnym uzupełnieniem swobodnego przepływu towarów i usług.
|
|
Początek formularza 1
2
3
4
Dół formularza |
|
- prawo do informacji - analiza uwarunkowań krajowych i europejskich
Ochrona konsumenta przed informacją naruszającą jego prywatność
Ochrona konsumenta przed uciążliwą reklamą
Zakaz informacji wprowadzającej w błąd: wprowadzenie w błąd tekstem lub rysunkiem, w zakresie istoty środka spożywczego, rodzaju, właściwości, składu, ilości, pochodzenia lub metod produkcji, przypisywanych środkowi spożywczemu działania lub właściwości, których nie posiada; przypisywanie środkowi spożywczemu właściwości zapobiegania lub leczenia chorób albo powoływania się na takie właściwości (co nie dotyczy jednak środków dietetycznych oraz leczniczych wód mineralnych); określenia produktu jako "zdrowy" , "bezpieczny" itp.; sugerowania, że produkt posiada specjalne właściwości, podczas gdy mają je podobne środki spożywcze; jeśli oznakowanie zawiera inne określenia (w tym np. "wyprodukowane metodami ekologicznymi"), posiadanie tych cech musi być potwierdzone atestem.
Reklama naruszająca przepisy o ochronie środowiska
obowiązek rzetelnego informowania konsumenta przez jego partnera
Oznaczenie żywności obowiązek właściwego oznaczania (etykietowania) ciąży na producencie a także na sprzedawcy. Opakowanie musi je zawierać.
- prawo odstąpienia od umowy - analiza uwarunkowań krajowych
i europejskich
- dochodzenie roszczeń konsumenckich - analiza podstawowych wyzwań
Prawo do skutecznego dochodzenia roszczeń (w tym prawo do bycia wysłuchanym) - konsumentom zapewnia się odpowiednie instrumenty prawne i pomoc
instytucjonalną w celu efektywnego dochodzenia roszczeń.
• grupowe dochodzenie roszczeń konsumenckich,zalety: szybsze, mniej kosztowne, bardziej efektywne niż forma indywidualnego dochodzenia roszczeń
• samodzielne, indywidualne dochodzenia roszczeń, w toku procesu przedsiębiorcom
przysługuje prawo kontrargumentacji.
- niedozwolone klauzule umowne - analiza umów z udziałem konsumenta
W przypadku wielu dziedzin życia konsumenci nie mają możliwości negocjowania warunków proponowanej umowy. Ich rola sprowadza się do podpisania kontraktu bądź jego odrzucenia w całości. Dotyczy to na przykład umów stosowanych przez banki, operatorów telefonicznych, deweloperów, zakłady ubezpieczeń, biura podróży, dostawców gazu i energii elektrycznej itp. Powoduje to niebezpieczeństwo, że przedsiębiorca w umowie narzuci konsumentowi klauzule, które nie będą dla niego korzystne. Dlatego kodeks cywilny stanowi, że postanowienia, które nie zostały uzgodnione indywidualnie, nie wiążą konsumenta, jeżeli kształtują jego prawa i obowiązki w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami i rażąco naruszający jego interesy. Przykładem są klauzule stawiające jako warunek odstąpienia od umowy zapłacenie kary lub wyłączające odpowiedzialność przedsiębiorcy za niewykonanie lub nienależyte wykonanie zobowiązania. Podkreślić należy, że zawsze obowiązują zapisy określające główne świadczenia stron - na przykład cenę lub wynagrodzenie, jeżeli zostały sformułowane w sposób jednoznaczny.
6. Pomoc publiczna:
- definicja pomocy publicznej
Pomoc państwowa- (TFUE) wszelka pomoc przyznawana przez państwo
członkowskie lub przy użyciu zasobów państwowych w jakiejkolwiek formie niektórym przedsiębiorstwom. Wg unijnego prawa pomoc publiczna jest niedozwolona, jednak są pewne wyjątki
- ekonomiczne konsekwencje pomocy publicznej dla funkcjonowania wolnego
rynku
Celem zakazu, o którym mowa w art. 87 TWE jest niedopuszczenie do faworyzowania jednych przedsiębiorstw kosztem innych. Łatwo bowiem zauważyć, że brak stosownego zakazu stawiałby w uprzywilejowanej sytuacji przedsiębiorców mogących liczyć na wsparcie najbogatszych Państw Członkowskich. Taki stan byłby sprzeczny z zasadą równego traktowania i prowadziłby do zakłócenia konkurencji we Wspólnocie.
- dozwolone i niedozwolone formy pomocy publicznej
Podstawowe zasady dopuszczalności pomocy publicznej zostały zawarte w przepisach art. 87-89 Traktatu ustanawiającego Wspólnotę Europejską (TWE). Art. 87 TWE wprowadza zasadę zakazu pomocy państwowej, zgodnie z którą wszelka pomoc przyznana przez Państwo Członkowskie, albo ze środków państwowych, w jakiejkolwiek formie, która zagraża warunkom konkurencji przez faworyzowanie pewnych przedsiębiorstw lub produkcji pewnych towarów(selektywność pomocy), jeśli wpływa niekorzystnie na handel między Państwami Członkowskimi, będzie niezgodna z regułami wspólnego rynku.
Zakazana jest zatem wszelka pomoc zakłócająca lub mogąca zakłócić konkurencję, selektywna, choćby pośrednio pochodząca od państwa (np. udzielenie dotacji przez spółkę w której pakiet kontrolny należy do państwa) i w takim jedynie zakresie w jakim wpływa na wymianę handlową między państwami członkowskimi.
Zagadnieniem związanym z aspektami prawa pomocy publicznej jest również kwestia finansowania przedsiębiorstw publicznych oraz przedsiębiorstw, którym państwa przyznają prawa specjalne lub wyłączne. Art. 86 TWE stanowi, iż państwa członkowskie nie mogą stosować wobec takich podmiotów środków sprzecznych z zasadami prawa konkurencji, w tym prawa pomocy publicznej. Co za tym idzie, finansowanie takich podmiotów winno odbywać się na zasadach rynkowych.
Dozwolone:
Zwolnienia automatyczne (bezwzględne):
pomoc natury socjalnej, przyznanej indywidualnym konsumentom, pod warunkiem, że nie dyskryminuje ona miejsca pochodzenia produktu,
pomoc na wyrównywanie szkód, spowodowanych przez klęski żywiołowe lub wyjątkowe okoliczności,
pomoc przeznaczoną na rozwój gospodarczy w regionach, w których poziom życia jest „nienormalnie niski” lub regionów dotkniętych poważnym bezrobociem.
Zwolnienia warunkowe za zgodną ze wspólnym rynkiem nie następuje automatycznie i leży w dyskrecjonalnej władzy Komisji Europejskiej.
pomoc dla promowania ekonomicznego rozwoju obszarów o niskim poziomie życia i dotkniętych wysokim bezrobociem,
wspierania realizacji projektu, istotnego dla realizacji ważnego wspólnego, europejskiego interesu lub dla zaradzenia poważnym zakłóceniom w gospodarce kraju członkowskiego,
pomocy przeznaczonej na rozwój określonych ekonomicznych dziedzin lub obszarów, nie wpływającej jednak negatywnie na warunki handlu w obrębie Wspólnoty
Formy pomocy:
dotacje pieniężne, rzeczowe, pożyczki i kredyty (np. udzielanie kredytów o niższym od rynkowego oprocentowaniu, gdzie różnicę pokrywa się ze środków państwa),
gwarancje i poręczenia Skarbu Państwa ze skutkami budżetowymi,
preferencje podatkowe (zwolnienia i ulgi podatkowe, redukcje stopy podatku, odroczenie terminu płatności lub umorzenia),
instrumenty kapitałowe (np. zakup akcji lub udziałów w kapitale przedsiębiorstwa ze środków państwa),
obniżenie opłat z tytułu należności na cele ochrony środowiska lub zamówień państwowych, itp.
Pomoc de minimis stanowi szczególną kategorię wsparcia udzielanego przez państwo, gdyż uznaje się, że ze względu na swą małą wartość nie powoduje ona zakłócenia konkurencji w wymiarze unijnym. Nie może ona być wyższa niż 200.000 EUR w jakimkolwiek okresie 3 lat.
Pomoc wyłączenia grupowe: do niektórych kategorii horyzontalnej pomocy państwa, Komisja w drodze Rozporządzenia uregulowała zasady udzielania pomocy zgodnej ze wspólnym rynkiem m.in. dla małych i średnich przedsiębiorstw, w zakresie szkoleń, a także w zakresie zatrudnienia. Pomoc publiczna w ramach wyłączeń grupowych, uznawana jest, co do zasady, za zgodną ze wspólnym rynkiem, o ile spełnia wymogi regulujących ją rozporządzeń, w szczególności, dotyczące celu i intensywności pomocy.
- zasady udzielania pomocy publicznej
Pomoc horyzontalna -prace badawczo rozwojowe -ochrona środowiska -rozwój małych i średnich przedsiębiorstw -pomoc na zatrudnienie.
Pomoc regionalna: -wspieranie nowych inwestycji -pomoc na tworzenie nowych miejsc pracy związanych z daną inwestycją -duże projekty inwestycyjne -pomoc operacyjna.
Pomoc sektorowa: Przeznaczenie pomocy sektorowej w sektorach:1.Hutnictwa żelaza i stali 2. Budownictwa okrętowego 3. Górnictwa węgla 4. Włókien syntetycznych 5. Motoryzacyjnym 6.Żeglugi morskiej