Prawo a inne systemy normatywne
Normy prawne wydawane są przez poszczególne organy. Normy prawne obowiązują nas wszystkich. Normy poza prawne powstają spontanicznie w społeczności gdy zostaje upowszechniona (zwyczaj).
Rodzaje norm poza prawnych:
- normy etyczne ( dotyczą zawodu );
- normy religijne ( obowiązują wyznawców );
- normy moralne ( odróżniają dobro od zła );(np. wyrzuty sumienia);
Normy prawne są usankcjonowane przymusem państwowym.
Wyznaczniki zachowań jednostek w grupie:
Owe wyznaczniki to tzw. regulatory życia zbiorowego, związane z ładem społecznym. Porządek społeczny łączy się z zagadnieniem prawa; to jednak odnosi się raczej do struktur formalnych, a przecież istnieje wiele struktur nieformalnych, w których również panuje pewien porządek, zapewniający ład społeczny.
Systemy normatywne:
Istnienie norm społecznych zabezpiecza tożsamość społeczeństwa. Punktem odniesienia systemów normatywnych jest dobro społeczne. Człowiek podporządkowany określonym normom mieści się w wytwarzanym w każdym społeczeństwie stereotypie człowieka;
Istnienie systemów normatywnych jest szczególnie ważne dla ładu społecznego. Są one elementem kontroli społecznej. Różne systemy normatywne są ze sobą powiązane i zachodzą na siebie. Rozróżnić je można tylko ze względu na sankcję, jaka się z danym systemem wiąże. Wyróżnia się;
System religijny - sankcja: potępienie;
odwołuje się do czynników ponadnaturalnych i wyobrażeń;
podstawowym czynnikiem jest tu kategoria grzechu i kary za grzech;
religia stanowi czynnik E.◊spoistości grupy i pozwala zachować ład społeczny Durkheim;
zachowania religijne wpływają na zachowania w sferze ekonomii - M. Weber;
badania nad wpływem religii na zachowania ludzkie prowadził w Polsce S. Nowak i wywnioskował, że religijność Polaków jest cokolwiek płytka i słabo wpływa na zachowania;
znaczenie norm religijnych związane jest z systemem wychowania, rolą Kościoła i z tradycją;
System moralny - sankcja: wyrzuty sumienia;
Odwołuje się do sumienia ludzkiego i ocen ludzkich czynów jako fakty moralne zawsze zawierają element oceny;◊dobrych i złych
Sankcją są tutaj wyrzuty sumienia; (normy moralne zostały zinternalizowane)
Refleksja Platon,◊nad faktami moralnymi jest refleksją bardzo dawną Arystoteles;
System obyczajowy - sankcja: ostracyzm;
Jest to system odwołujący się do tradycji. Podstawową sankcją jest tutaj wykluczenie z grupy.
Oddziaływanie norm obyczajowych jest tak silne, że może to złamać nawet instynkt samozachowawczy człowieka; system ten działa szczególnie silnie, gdy nie obowiązuje prawo np. w społeczeństwach pierwotnych;
Normy obyczajowe są najsilniej przymuszającymi normami, oraz najbardziej spontanicznymi - McIver (?)
System prawny - sankcja: przymus fizyczny:
Cechą wyróżniającą jest to, że sankcje prawne opierają się na przymusie fizycznym;
Prawo powstało wraz z powstaniem państwa oraz aparatu władzy po to, aby utrzymać porządek i ład;
Prawo potrzebne jest tam, gdzie uwidacznia się różnorodność grup;
Funkcje prawa:
Funkcja utrzymywania ładu i porządku w państwach; Polega nie tylko na kodyfikacji przepisów, ale także na kontrolowaniu działania tych przepisów; mechanizm psychospołeczny kontroli; mechanizm materialny kontroli;
Kreowanie zmian i wprowadzanie nowych zasad funkcjonowania społeczeństwa; Polega na wprowadzaniu nowych zasad w życie. Powszechność akceptowania normy prawnej jest wspomagana przez inne systemy normatywne;
Moda - sankcja: ośmieszenie:
wzajemne przenikanie się różnych systemów normatywnych ma pozytywne skutki - im większa liczba systemów, do których odwołuje się dana norma, tym bardziej jest ona skuteczna i przestrzegana;
główną funkcją systemu prawnego jest kreowanie nowej rzeczywistości, co często stoi w konflikcie z innymi systemami normatywnymi;
Trwałość systemów normatywnych:
Zasady obowiązywania danego systemu są tym mniej trwałe, im bardziej ich obowiązywanie zależne jest od instytucji;
Najbardziej nietrwały jest system prawny, co wiąże się z łatwością jego zmiany;
System moralny jest trudniejszy do zmiany, gdyż pojęcie dobra i zła jest trudne do przewartościowania;
System obyczajowy wykazuje największą odporność na zarysowania, trwałość w czasie, ponieważ trudno znaleźć jest sytuację, która miałaby moc zmiany tradycji;
Role społeczne:
Wzory ról społecznych są wyznacznikiem ludzkiego zachowania i są kulturowo uwarunkowane.
Definicja:
Układ zachowań będących reakcją na zachowania innych i przebiegający według określonego wzoru.
Typy ról społecznych:
W zależności od charakteru roli społecznej, charakteryzują się one różnym stopniem swobody
Role instytucjonalne: mały margines swobody;
Role indywidualne: szeroki margines swobody;
Determinanty procesu realizacji roli:
Elementy biologiczne i psychiczne jednostki;
Wzór osobowy określający tzw. idealny wzorzec roli zespół cech, które jednostka pełniąca rolę społeczną musi realizować;
Definicja roli społecznej przyjęta w grupie;
Organizacja wewnętrzna grupy;
Stopień identyfikacji jednostki z grupą;
Wyznaczniki psychospołeczne (Determinanty osobowościowe):
Osobowość wyznacza sposób zachowania. Najbardziej znaczące są tu wyznaczniki psychospołeczne;
Koncepcja antropologiczna Malinowskiego:
potrzeby pierwotne - biologiczne;
potrzeby wtórne - integracyjne (potrzeba wiedzy, nauki, magii, religii)
Koncepcja Thomasa (four wishes):
potrzeba nowych doświadczeń - wynika z pewnej sytuacji wewnętrznej konieczności; jest ona realizowana w ciągu całego życia jednostki. Zanik tej potrzeby powoduje, że człowiek schodzi na margines społeczeństwa;
potrzeba bezpieczeństwa - człowiek musi czuć się bezpiecznie w sferze ekonomicznej, fizycznej i społecznej. Potrzeba ta wyraża się przede wszystkim w potrzebie kontaktów, których brak stwarza jednostce poczucie zagrożenia;
potrzeba rezonansu (odwzajemnienia): jeżeli człowiek nie uzyskuje odzewu od innych, to traci chęć do jakiegokolwiek działania;
potrzeba znaczenia i uznania społecznego (prestiżu): trudno jest funkcjonować społecznie bez odpowiedniej dozy prestiżu; jesteśmy bardzo zorientowani na grupy odniesienia; potrzeba uznania nie może być zaspokajana jedynie w sposób pozorny;