AGROBIZNES WYKŁAD 4
Drugi agregat rolnictwa cd.
Zasoby jakie może wykorzystywać rolnik:
Rolnik może korzystać z istniejących zasobów naturalnych i zwiększać swoją produkcję, ale czyniąc to w taki sposób, by nie zakłócać samoodnowy elem. ekosystemu. Działaln. gosp. w rolnictwie powinna być wręcz elementem równowagi ekosystemu. Jest to naczelna cecha racjonalnej gospodarki w rolnictwie, a także podst. cecha rolnictwa zrównoważonego.
Współcześnie rolnik staje się w coraz większym stopniu dostawcą surowców. W Polsce obecnie tylko 20% produkcji towarowej rolnictwa ma postać gotowych dóbr żywnościowych. 80% podlega przetworzeniu w innych jednostkach agrobiznesu (sur. wtórne). Stąd bezpośrednie relacje ROLNIK - KONSUMENT są coraz bardziej ograniczone. Rozszerza się powiązania konsumentów z ogniwami pozarolniczymi agrobiznesu (to nie jest już bezpośrednia sprzedaż, uczestniczy pośrednik) tj. przetwórstwem, handlem i usługami. Najważniejszymi dla rolnictwa partnerami są obecnie jednostki skupujące surowce rolnicze i przetwarzające je w produkty finalne.
Rolnictwo różni się od innych gałęzi produkcji materialnej. Specyfika rolnictwa wynika z 2 podstawowych jego właściwości- właściwości ziemi, która jest jednocześnie miejscem, na którym odbywa się proces produkcji i podstawowym środkiem produkcji. Przedmiotem pracy rolnika i zarazem jego narzędziem są żywe organizmy roślin i zwierząt (nad nimi się pracuje, ale także nimi się pracuje). Wielkość produkcji i efektywność nakładów zależą w dużym stopniu od: jakości gleb i warunków klimatycznych. Stałe oddziaływanie tych czynników stanowi materialne podstawy produkcji rolnej. Zmienność warunków klimatycznych i innych warunków przyrodniczych na które wpływ człowieka jest znikomy powoduje istotne wahania poziomu produkcji roślinnej, co z kolei poprzez paszę wpływa na zmienność poziomu produkcji zwierzęcej. Te wahania mają wpływ na poziom kosztów produkcji oraz ceny artykułów rolnych. (mało deszczu-> więcej nawadniania-> większe koszty). Możliwości przekształcania warunków naturalnych są bardzo ograniczone i kosztowne. Stąd działania człowieka polegają na dostosowaniu organizacji i ekonomiki gospodarstwa do ograniczonych środków naturalnych, a jednocześnie polegają na tworzeniu systemów zabezpieczających o charakterze organizacyjnym i produkcyjnym, jak wielostronne struktury produkcyjne (inaczej dywersyfikacja produktów) czy ubezpieczenia lub gwarancje cen zmniejszające ryzyko działalności rolnej.
Produkcja roślinna odbywa się na powierzchni ziemi. Stąd rolnictwo ma zdecydowanie przestrzenny charater. Bardzo ważnym składnikiem procesu produkcyjnego jest transport wewnątrz produkcyjny (kombajny ciągniki itd.) i technologiczny (dojarki). Rozmiar gospodarstwa i rozłogu pól podobnie jak urządzenie terytorium gospodarstwa mają istotne znaczenie dla ekonomiki tych jednostek. Różnorodność produkcji rolnej oraz wyposażenie gospodarstw w różne specjalistyczne maszyny i narzędzia ma wpływ na (…). należy pamiętać że okres wykorzystywania maszyn rolniczych w ciągu roku jest krótki (przez większość roku są niewykorzystane). Ziemia uprawna znajduje się w określonych jednostkach produkcyjnych i stąd procesy jej koncentracji przebiegają z oporami. Trudno uzyskać optymalne rozmieszczenie gospodarstw. Problematyka struktury agrarnej rolnictwa jest przedmiotem zainteresowania polityki rolnej i ekonomiki rolnictwa.
Procesy zachodzące w rolnictwie przebiegają na żywych organizmach roślinnych i zwierzęcych. Praca człowieka polega na doborze najwłaściwszych organizmów i sposobu oddziaływania na ich procesy życiowe. Na 1 poziomie produkcji rolniczej istotne są 3 cechy główne ziemi: 1 nieruchomość, 2 niepomnażalność, 3 niezniszczalność (4 przestrzenność).
Ad 1 nieruchomość poszczególnych pól. Własność ziemi i jej sposób użytkowania mogą się zmieniać, ale ziemia jako podstawowy środek produkcji nie zmienia swego miejsca. Ma tu znaczenie również kształt rozłogu gospodarstwa, który wpływa na koszty transportu i oddziaływanie na organizację procesów produkcji i pracy.
Ad 2 niepomnażalność. Powierzchnia lądów jest określona i możliwość jej zwiększenia jest ograniczona, aczkolwiek użytkowana rolniczo jest tylko nieco ponad 3 część jednak powierzchnia użytkowana rolniczo może być większa. Na świecie wykorzystuje się około 1/3 powierzchni lądów. W gęsto zaludnionej europie niemal cała ziemia nadająca się do rolniczego wykorzystania została już zagospodarowana. Stale zmniejsza się powierzchnia obszarów rolnych (ograniczana przez nowe drogi i domy mieszkalne). Przyrost liczby ludności i wzrost stopy życia (w ujęciu światowym) zmuszają producentów rolnych do zwiększania produkcji z jednostki powierzchni- intensyfikacja produkcji.
Ad 3. niezniszczalność. Dziś rozumiana inaczej niż dawniej. Rolniczo użytkowana ziemia jest niszczona przez siły naturalne, zmiany klimatyczne, erozję, stosunki wodne oraz gospodarczą działalność człowieka, ale przy właściwym użytkowaniu ziemi jej urodzajność może nawet wzrosnąć (pod wpływem melioracji lub właściwego nawożenia)
Ad 4 przestrzenność. Ziemia jest przestrzennym środkiem produkcji, stąd rolnictwo a zwłaszcza produkcja roślinna ma przestrzenny charakter. Wpływa to na: mechanizację rolnictwa, transport, koszty produkcji.
Gospodarstwa rolne celowo zorganizowane mają: własne kierownictwo, zespół ludzi, ziemię i pozostałe niezbędne środki produkcji. Gosp zajmują się produkcją roślinną i zwierzęcą, a niekiedy także przetwórstwem rolnym (w ograniczonym zakresie).
Gospodarstwo rolne- (wg KC)- oznacza grunty rolne wraz z leśnymi, budynkami, urządzeniami i inwentarzem żywym, jeśli stanowią lub mogą stanowić zorganizowaną całość gospodarczą wraz z prawami i obowiązkami związanymi z prowadzeniem gospodarstwa domowego. Uściślając- lwią część stanowią gosp indywidualne
Indywidualne gosp rolne powinno użytkować 1 ha lub więcej użytków rolnych.
Użytki rolne obejmują: grunty orne, trwałe użytki zielone (łąki i pastwiska), sady. Na ogólną powierzchnię gospodarstw rolnych składają się zatem użytki rolne i leśne, działki rolne (do 1ha ue), grunty pod stawami rybnymi, rowami melioracyjnymi, drogami dojazdowymi do gruntów roln.itp.
Prod roślinna dotyczy surowych, nieprzetworzonych produktów pochodzenia roślinnego. Zwierzęca- obejmuje produkcję żywca rzeźnego oraz surowych nieprzetworzonych produktów pochodzenia zwierzęcego a także przyrosty pogłowia.
Przedsiębiorstwo- pojęcie łączy się z działalnością skierowaną na zewnątrz czyli produkcją towarową, gospodarką pieniężną, kosztami, dochodami i wynikami finansowymi. Przedsiębiorstwa mają sformalizowany charakter, czego nie wymaga się od gosp rolnych.
Główne wymogi stawiane przedsiębiorstwom: zarejestrowanie działalności gospodarczej, prowadzenie księgowości i sporządzanie bilansów.
Rodzinne gospodarstwo rolne- jest podstawowym lub istotnym źródłem utrzymania, miejscem pracy i obiektem władania lub użytkowania rodzin chłopskich. Jego prowadzenie ma na celu zaspokojenie potrzeb gospodarującej rodziny. Część tych potrzeb zaspokaja gospodarstwo w naturze (wyżywienie), inne potrzeby- poprzez kontakt z rynkiem i udział w gospodarce towarowej.