11. Fundusze celowe- wymień najistotniejsze fundusze celowe w RP oraz opisz ich wady i zalety;
<prezentacja z ćwiczeń >
I. Fundusze celowe - co to? :
- nie są jednostkami organizacyjnymi, a szczególnymi formami gospodarowania środkami publicznymi:
- fundusz celowy rozumiany jest jako taka organizacja gospodarki finansowej, która polega na przeznaczaniu określonych dochodów na imiennie określone wydatki
- stworzone do finansowania takich zadań należących do organów publicznych (państwowych lub samorządowych), które mogłyby być finansowane z budżetu, lecz z uwagi na ich wąski i wyspecjalizowany zakres, dla ich realizacji należy stworzyć odrębne budżety;
- nazywane są także pozabudżetowymi, parabudżetowymi lub małymi budżetami
- tworzone są wyłącznie w drodze ustawy, nie ustawy o f.p.!
- ich przychody pochodzą ze środków publicznych (dotacji budżetowych opłat, innych świadczeń publicznoprawnych), a wydatki mogą być wykorzystywane jedynie na cele, dla których fundusze te zostały utworzone - tzw. metoda funduszowania, która jest wyjątkiem od zasady jedności materialnej budżetu, sprowadzającej się do przeznaczania całości dochodów na całość wydatków;
- działają na podstawie rocznego planu finansowego,
- mogą prowadzić działalność jako wyodrębniony rachunek bankowy, którego dysponentem jest umocowany do tego w ustawie organ;
- koszty państwowego funduszu celowego mogą być pokrywane tylko w ramach posiadanych środków finansowych obejmujących bieżące przychody, włączając w to dotacje z budżetu państwa i pozostałości środków z okresów poprzednich;
- nie stanowią funduszy celowych, takie fundusze, których jedynym źródłem przychodów, z wyłączeniem odsetek z rachunku bankowego i darowizn, jest dotacja z budżetu państwa;
Rodzaje:
państwowe,
gospodarcze,
pozagospodarcze (finansują zadania publiczne nie powiązane w bezpośredni sposób z działalnością gospodarczą, np. kulturę, sport, oświatę)
publiczne (wyposażone w środki publiczne, wydatkowane przez budżet lub j.s.f.p.),
społeczne (ich działalność finansowana jest za pomocą dobrowolnych wpłat pieniężnych)
mieszane
II. Najistotniejsze fundusze celeow w RP:
a) FUNDUSZ UBEZPIECZEŃ SPOŁECZNYCH (FUS) -
- utworzony na podstawie ustawy z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych,
- nie posiada osobowości prawnej,
- jego środkami dysponuje Zakład Ubezpieczeń Społecznych,
- głównym źródłem dochodów FUS są składki na ubezpieczenia społeczne, które nie podlegają przekazaniu OFE, dotacje z budżetu państwa przeznaczane wyłącznie na
wypłaty świadczeń gwarantowanych przez państwo oraz środki z budżetu mające charakter rekompensaty za ubytek przychodów z tytułu przekazywania składek do OFE,
- może on za zgodą ministra właściwego do spraw finansów publicznych zaciągać kredyty.
W ramach FUS wyodrębnia się fundusze:
- emerytalny, z którego finansowane są wypłaty emerytur;
- rentowy, z którego dokonywane są wypłaty rent z tytułu niezdolności do pracy, rent rodzinnych, dodatków pielęgnacyjnych, dodatków do rent rodzinnych dla sierot zupełnych, zasiłków pogrzebowych,
- chorobowy, z którego finansowane są świadczenia rehabilitacyjne oraz zasiłki:
* chorobowy, wyrównawczy, macierzyński i opiekuńczy;
- wypadkowy, z którego finansowane są koszty prewencji wypadkowej oraz świadczenia określone w odrębnych przepisach, takie jak np.: jednorazowe odszkodowania, renta z tytułu niezdolności do pracy, renta szkoleniowa, renta rodzinna;
- rezerwowe przeznaczane na uzupełnienie niedoborów funduszu: rentowego, chorobowego i wypadkowego;
W 2005 r. 92,2% (99,0 mld zł) wszystkich świadczeń wypłaconych z FUS stanowiły emerytury i renty.
W strukturze wypłat wyróżniały się ponadto: zasiłki chorobowe (3,5%), zasiłki pogrzebowe (1,3%), zasiłki macierzyńskie (0,9%) i ryczałty energetyczne dla kombatantów (0,5%).
b) FUNDUSZ EMERYTALNO-RENTOWNY ROLNIKÓW (KRUS);
- administrowany przez Kasę Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego,
- utworzony na mocy ustawy z 20 grudnia 1990 r. o ubezpieczeniu społecznym rolników,
- odpowiada za realizację zadań z zakresu ubezpieczenia społecznego rolników,
- nie posiada sprecyzowanej formy prawnej;
W skład KRUS wchodzą trzy państwowe fundusze celowe nie posiadające osobowości prawnej:
Fundusz Emerytalno-Rentowy,
Fundusz Prewencji i Rehabilitacji,
Fundusz Administracyjny.
Ponadto KRUS tworzą:
Fundusz Składkowy posiadający osobowość prawną i
Fundusz Motywacyjny bez osobowości prawnej.
Przychodem Funduszu są:
składki na ubezpieczenia emerytalno-rentowe,
dotacje celowe z budżetu państwa na wypłatę świadczeń emerytalno-rentowych, stanowiące 92,6% jego przychodów (składki opłacane przez rolników finansują zaledwie ok. 8%
wypłacanych rent i emerytur)
Wydatki FER dotyczą w szczególności: emerytur i rent, dodatków kombatanckich, składek do Narodowego Funduszu Zdrowia
c) FUNDUSZ PRACY;
- utworzony ustawą z 14 grudnia 1994 r. o zatrudnieniu i przeciwdziałaniu bezrobociu,
- obecnie jego działalność reguluje ustawa z 20 kwietnia 2004 r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy,
- nie posiada osobowości prawnej,
- jego dysponentem jest minister właściwy do spraw pracy,
Przychody tego funduszu pochodzą z:
obowiązkowych składek, płaconych przez pracodawców i osoby prowadzące pozarolniczą działalność oraz dotacji budżetowej,
dotacji z budżetu państwa,
środków z Unii Europejskiej
Fundusz Pracy może zaciągać kredyty i pożyczki na uzupełnienie środków na wypłatę zasiłków.
Wydatkami są:
zasiłki dla bezrobotnych,
zasiłki i świadczenia przedemerytalne,
środki na aktywne formy przeciwdziałania bezrobociu, roboty publiczne, aktywizację zawodową absolwentów, programy specjalne,
pożyczki dla pracodawców na utworzenie nowych miejsc pracy
umorzenia pożyczek dla bezrobotnych.
d) FUNDUSZ GWARANTOWANYCH ŚWIADCZEŃ PRACOWNICZYCH;
- działa na podstawie ustawy z 29 grudnia 1993 r. o ochronie roszczeń pracowniczych w razie niewypłacalności pracodawcy,
- posiada osobowość prawną,
- jego dysponentem jest minister właściwy do spraw pracy,
- podstawowym przychodem jest obowiązkowa składka pracodawców w wysokości 0,15% podstawy wymiaru składki na ubezpieczenie emerytalne i rentowe oraz odsetki od lokat środków FGŚP.
- wydatkami są określone w ustawie świadczenia pracownicze w razie niewypłacalności pracodawcy: wynagrodzenia za pracę wraz ze składkami na ubezpieczenia społeczne oraz odprawy pieniężne z tytułu rozwiązania stosunku pracy,
- może zaciągać kredyty i pożyczki na zaspokajanie roszczeń pracowniczych.
e) PAŃSTWOWY FUNDUSZ REHABILITACJI OSÓB NIEPEŁNOSPRAWNYCH (PEFRON);
- utworzony na mocy ustawy z 9 maja 1991 r. o zatrudnianiu i rehabilitacji zawodowej osób niepełnosprawnych,
- państwowy fundusz celowy z osobowością prawną,
- obecnie działa na podstawie ustawy z 27 sierpnia 1997 r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych,
- podstawowym źródłem przychodów Funduszu są wpłaty zakładów pracy, zatrudniających co najmniej 25 pracowników w przeliczeniu na pełny wymiar czasu pracy,
- inne dochody: z oprocentowania pożyczek, dyskonto od zakupionych bonów skarbowych, odsetki od obligacji Skarbu Państwa lub Narodowego Banku Polskiego oraz lokaty terminowe, dochody z działalności gospodarczej, dotacje celowe z budżetu państwa na dofinansowanie wynagrodzeń pracowników niepełnosprawnych.
Wydatki PFRON przeznaczane są na:
wyrównywanie różnic między regionami, tam, gdzie stopa bezrobocia jest wyższa niż 110% średniej krajowej stopy bezrobocia lub nie ma warsztatu terapii zajęciowej albo zakładu aktywności zawodowej,
realizację programów wspieranych ze środków pomocowych Unii Europejskiej na rzecz osób niepełnosprawnych,
finansowanie lub dofinansowywanie badań, ekspertyz i analiz dotyczących rehabilitacji zawodowej i społecznej.
Zadania z zakresu rehabilitacji zawodowej i społecznej realizowane są przez Biuro i oddziały Funduszu oraz przez samorządy powiatowe a także przez samorządy wojewódzkie.
III. Zalety i wady:
1. Zalety:
ucieczka przed ostrymi rygorami gospodarki budżetowej w zakresie gospodarowania wydzielonymi środkami; rygory te wiążą się z zasadą roczności budżetu powodującą wygasanie środków z końcem roku oraz koniecznością corocznych zabiegów o nowe środki, małą elastycznością gospodarki budżetowej (brakiem, co do zasady, zależności między gromadzonymi środkami i możliwością ich wydatkowania na własne zadania jednostki), rygorystyczną dyscypliną oraz kontrolą w wydatkowaniu środków
kumulacja środków publicznych - które nie zostały wydatkowane przed końcem roku kalendarzowego z przychodami osiągniętymi w kolejnym roku
zagwarantowanie w ustawie o powołaniu danego funduszu źródeł jego finansowania stwarza domniemanie, iż zostaną one szybciej lub później zrealizowane
pobudzanie do aktywności i inicjatywy w zdobywaniu środków będących dochodami funduszy, które jednocześnie wprowadzają do gospodarki środkami publicznymi elementy rachunku ekonomicznego i większej gospodarności
umożliwienie gromadzenia środków finansowych z ofiarności społecznej, o ile łączą je z finansowaniem realizacji ważnych społecznie zadań; aspektem tego zjawiska jest też możliwość łączenia wspomnianych środków z ofiarności społecznej z innymi źródłami dochodów funduszu, co daje możliwość gromadzenia większych sum na realizację zadań uznanych za priorytetowe.
2. Wady:
asygnowanie nadmiernej ilości środków na określone zadania, prowadzące do ich zamrożenia lub marnotrawstwa w ich wydatkowaniu, przy jednoczesnym niedofinansowaniu innych zadań w tym samym czasie;
obniżenie możliwości optymalizacji polityki budżetowej (podejmowania bieżących decyzji w gospodarce budżetowej) i jej usztywnienie, w związku z wyłączeniem budżetu i trwałym powiązaniem części środków finansowych z określonymi wydatkami;
zwiększone koszty administrowania określoną pulą środków podzielonych na wiele funduszy;
mniejszy wpływ i kontrola parlamentu (lub organu stanowiącego samorządu) w zakresie gospodarowania funduszami celowymi niż w zakresie gospodarki budżetowej;
większa podatność funduszy celowych na nieprawidłowości i patologie niż bardziej rygorystycznie prowadzonej i kontrolowanej gospodarki w ramach budżetu.
OD Roberta - wersja skrócona od Roberta:
I. Fundusze celowe - co to? :
- nie są jednostkami organizacyjnymi, a szczególnymi formami gospodarowania środkami publicznymi:
- fundusz celowy rozumiany jest jako taka organizacja gospodarki finansowej, która polega na przeznaczaniu określonych dochodów na imiennie określone wydatki
- stworzone do finansowania takich zadań należących do organów publicznych (państwowych lub samorządowych), które mogłyby być finansowane z budżetu, lecz z uwagi na ich wąski i wyspecjalizowany zakres, dla ich realizacji należy stworzyć odrębne budżety;
- nazywane są także pozabudżetowymi, parabudżetowymi lub małymi budżetami
- tworzone są wyłącznie w drodze ustawy, nie ustawy o f.p.!
- ich przychody pochodzą ze środków publicznych (dotacji budżetowych opłat, innych świadczeń publicznoprawnych), a wydatki mogą być wykorzystywane jedynie na cele, dla których fundusze te zostały utworzone - tzw. metoda funduszowania, która jest wyjątkiem od zasady jedności materialnej budżetu, sprowadzającej się do przeznaczania całości dochodów na całość wydatków;
- działają na podstawie rocznego planu finansowego,
- mogą prowadzić działalność jako wyodrębniony rachunek bankowy, którego dysponentem jest umocowany do tego w ustawie organ;
- koszty państwowego funduszu celowego mogą być pokrywane tylko w ramach posiadanych środków finansowych obejmujących bieżące przychody, włączając w to dotacje z budżetu państwa i pozostałości środków z okresów poprzednich;
- nie stanowią funduszy celowych, takie fundusze, których jedynym źródłem przychodów, z wyłączeniem odsetek z rachunku bankowego i darowizn, jest dotacja z budżetu państwa;
Zieliński mi mowił ze wystarczy je wymienic i opisać krótko FUF i KURUS
I opisać jak dzia laja, ale to już napisałas w przedziale co to??
II. Najistotniejsze fundusze celeow w RP:
a) FUNDUSZ UBEZPIECZEŃ SPOŁECZNYCH (FUS) -
- utworzony na podstawie ustawy z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych,
- nie posiada osobowości prawnej,
- jego środkami dysponuje Zakład Ubezpieczeń Społecznych,
- głównym źródłem dochodów FUS są składki na ubezpieczenia społeczne, które nie podlegają przekazaniu OFE, dotacje z budżetu państwa przeznaczane wyłącznie na
wypłaty świadczeń gwarantowanych przez państwo oraz środki z budżetu mające charakter rekompensaty za ubytek przychodów z tytułu przekazywania składek do OFE,
b) FUNDUSZ EMERYTALNO-RENTOWNY ROLNIKÓW (KRUS);
- administrowany przez Kasę Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego,
- utworzony na mocy ustawy z 20 grudnia 1990 r. o ubezpieczeniu społecznym rolników,
- odpowiada za realizację zadań z zakresu ubezpieczenia społecznego rolników,
- nie posiada sprecyzowanej formy prawnej;
W skład KRUS wchodzą trzy państwowe fundusze celowe nie posiadające osobowości prawnej:
Fundusz Emerytalno-Rentowy,
Fundusz Prewencji i Rehabilitacji,
Fundusz Administracyjny.
Fundusz Składkowy posiadający osobowość prawną i
Fundusz Motywacyjny bez osobowości prawnej.
c) FUNDUSZ PRACY;
d) FUNDUSZ GWARANTOWANYCH ŚWIADCZEŃ PRACOWNICZYCH;
e) PAŃSTWOWY FUNDUSZ REHABILITACJI OSÓB NIEPEŁNOSPRAWNYCH (PEFRON);
III. Zalety i wady:
1. Zalety:
ucieczka przed ostrymi rygorami gospodarki budżetowej w zakresie gospodarowania wydzielonymi środkami; rygory te wiążą się z zasadą roczności budżetu powodującą wygasanie środków z końcem roku oraz koniecznością corocznych zabiegów o nowe środki, małą elastycznością gospodarki budżetowej (brakiem, co do zasady, zależności między gromadzonymi środkami i możliwością ich wydatkowania na własne zadania jednostki), rygorystyczną dyscypliną oraz kontrolą w wydatkowaniu środków
kumulacja środków publicznych - które nie zostały wydatkowane przed końcem roku kalendarzowego z przychodami osiągniętymi w kolejnym roku
zagwarantowanie w ustawie o powołaniu danego funduszu źródeł jego finansowania stwarza domniemanie, iż zostaną one szybciej lub później zrealizowane
pobudzanie do aktywności i inicjatywy w zdobywaniu środków będących dochodami funduszy, które jednocześnie wprowadzają do gospodarki środkami publicznymi elementy rachunku ekonomicznego i większej gospodarności
umożliwienie gromadzenia środków finansowych z ofiarności społecznej, o ile łączą je z finansowaniem realizacji ważnych społecznie zadań; aspektem tego zjawiska jest też możliwość łączenia wspomnianych środków z ofiarności społecznej z innymi źródłami dochodów funduszu, co daje możliwość gromadzenia większych sum na realizację zadań uznanych za priorytetowe.
2. Wady:
asygnowanie nadmiernej ilości środków na określone zadania, prowadzące do ich zamrożenia lub marnotrawstwa w ich wydatkowaniu, przy jednoczesnym niedofinansowaniu innych zadań w tym samym czasie;
obniżenie możliwości optymalizacji polityki budżetowej (podejmowania bieżących decyzji w gospodarce budżetowej) i jej usztywnienie, w związku z wyłączeniem budżetu i trwałym powiązaniem części środków finansowych z określonymi wydatkami;
zwiększone koszty administrowania określoną pulą środków podzielonych na wiele funduszy;
mniejszy wpływ i kontrola parlamentu (lub organu stanowiącego samorządu) w zakresie gospodarowania funduszami celowymi niż w zakresie gospodarki budżetowej;
większa podatność funduszy celowych na nieprawidłowości i patologie niż bardziej rygorystycznie prowadzonej i kontrolowanej gospodarki w ramach budżetu.