1851


Rodzaje stylów

Tekst opisuje główne odmiany stylowe języka polskiego. Problem stylistycznego zróżnicowania języka jest problemem historycznym, który należy stawiać w odniesieniu do określonego języka i określonej epoki. Język bowiem wzbogaca się w style w miarę tego, jak powstają i rozwijają się dziedziny życia społecznego, jak krystalizuje się świadomość społeczna. Wtedy mamy możliwość wyróżnienia środków językowych pełniących różne funkcje, charakterystycznych dla danego stylu językowego.
Dla współczesnego języka polskiego możemy przyjąć istnienie następujących głównych odmian stylowych: stylu artystycznego, stylu naukowego, urzędowo-kancelaryjnego, publicystyczno-dziennikarskiego, stylu przemówień i stylu potocznego.
Odmiany te są jeszcze wewnętrznie dość zróżnicowane. Tak np. styl przemówień jest "zasadniczo" stylem mówionym, ale w niektórych typach przemówień język pisany może być strukturą bardzo znaczącą. Podobnie przemówienia mogą zawierać wiele elementów potocznych.
Odmian stylowych języka nie należy pojmować jako zamkniętych, izolowanych systemów. Wprost przeciwnie - współistniejąc w obrębie jednego języka silnie na siebie oddziaływają i wzajemnie się przenikają. Jednak o odrębności i swoistości każdej z tych odmian decydują nie poszczególne elementy językowe (bo te mogą się powtarzać w kilku stylach), ale cały kompleks tych elementów wzajemnie ze sobą powiązanych i podporządkowanych zasadniczej funkcji wypowiedzi. Zagadnienie wzajemnych więzi między poszczególnymi składnikami językowymi nie doczekało się jeszcze gruntownego opracowania. Te same elementy językowe, powtarzające się w różnych stylach mogą zajmować różne miejsca w hierarchii stylistycznej każdego z nich.
Różny jest także stosunek poszczególnych stylów do odmian terytorialnych i środowiskowych języka. Różnorodne możliwości tkwiące w zasobach języka ogólnonarodowego w najszerszym zakresie wykazuje styl artystyczny; pisarz bowiem ma całkowitą swobodę w wykraczaniu poza współczesną normę literacką: może wprowadzać do swych utworów gwary ludowe i środowiskowe i czerpać z języka minionych epok. A jeśli nawet ogranicza się do środków języka literackiego, wzbogaca je często rozszerzając znaczenia wyrazów, tworząc nowe związki frazeologiczne, a niekiedy nowe wyrazy. Tak więc udział czynnika indywidualnego jest niewspółmiernie duży, w porównaniu ze stylem urzędowym czy naukowym. Różnice pomiędzy stylami zarysowują się z różną wyrazistością w poszczególnych dziedzinach zjawisk językowych: formy fleksyjne - są w ogromnej swej większości wspólne dla wszystkich stylów i zgodne z normami współczesnego języka literackiego. O zróżnicowaniu stylistycznym w zakresie fonetyki można mówić tylko w odniesieniu do wypowiedzi ustnych, a więc w odniesieniu do stylu przemówień, stylu potocznego stylu takich gatunków literackich, które są przeznaczone do wygłaszania (np.: utwory dramatyczne). Kryteriów stanowiących podstawę wyróżniania i analizy stylów szukać należy przede wszystkim w dziedzinie słownictwa i w składni.
Każdy ze stylów charakteryzuje swoisty zestaw środków leksykalnych. Słownictwo stylu potocznego obfituje w wyrazy i zwroty o silnym ładunku uczuciowym, nieraz dosadne i rubaszne, których nie moglibyśmy użyć w wypowiedzi naukowej czy urzędowej. Styl naukowy cechuje w zakresie leksyki przede wszystkim terminologia specjalna, wyrazy i wyrażenia, którym nadaje się specjalne, umowne w danej dziedzinie wiedzy znaczenia. Styl artystyczny jest pod tym względem bogatszy, co pozostaje w związku z ogromną różnorodnością tematyki utworów literackich. Poszczególne style dokonują także wyboru struktur składniowych, jaki umożliwia system gramatyczny języka. Oczywiście także tutaj nie można wskazać form charakterystycznych wyłącznie dla jednego tylko stylu, elementów niepowtarzalnych poza nim. Nie trudno np.: zaobserwować takie fakty językowo-stylistyczne, jak częsta obecność zdań wielokrotnie złożonych o precyzyjnie pod względem logicznym powiązanych członach w stylu naukowym, obfitości równoważników zdań w dialogu potocznym, zupełny niemal brak zdań pytających w stylu urzędowym itp.

STYL POTOCZNY

Język mówiony występuje zasadniczo w dwóch postaciach: w monologu i dialogu. Pierwsza z tych postaci obejmuje przede wszystkim wypowiedzi o charakterze przemówień - są one zwykle przygotowane wcześniej i mają dzięki temu formę bardziej dopracowaną niż ta, na jaką mogliby się zdobyć uczestnicy dialogu.
Postać dialogowa języka mówionego, zawiera o wiele więcej cech swoistych mowy żywej. Najwyraźniejsze są niewątpliwie w codziennej potocznej rozmowie, w której rozmówcy komunikują sobie wzajemnie swe uczucia, życzenia bez specjalnej troski o ścisłość sformułowań, z dużą swobodą w operowaniu wyrazami zdradzającymi ich emocje, pomagając sobie intonacją, mimiką, gestem. Tę właśnie odmianę języka mówionego określa się mianem stylu potocznego.
W dialogu potocznym większą rolę niż w innych formach wypowiedzi ustnej odgrywa gest, mimika i intonacja. Czynniki te nie tylko uzupełniają wypowiedź, ale też mogą w istotny sposób modyfikować znaczenie wypowiadanych słów ( tembr głosu, formuła grzecznościowa, rozkaz). Rzecz jasna, pozostaje tu zawsze luz interpretacyjny. W słownictwie zaś sporo jest wyrazów o zabarwieniu potocznym, pochodzącym ze swobodnej, codziennej rozmowy.
Charakterystyczna dla stylu potocznego jest frazeologia i metaforyka: cechuje je konkretność, skłonność do przedstawiania pojęć w sposób obrazowy. Frazeologia języka potocznego ma przy tym zwykle charakter idiomatyczny - jednemu wyrazowi lub zwrotowi literackiemu odpowiada nawet kilka potocznych odpowiedników o zabarwieniu emocjonalnym np. milczeć - trzymać język za zębami, nabrać wody w usta, ugryźć się w język, nie puścić pary z ust.
Styl potoczny charakteryzuje również dążność do skrótu np. porodówka - izba porodowa, mrożonka - mrożone owoce lub warzyw. Szczególnie wyraźnie pojawia się tendencja skrótu w zakresie składni. Skróty składniowe powstają tu w sposób naturalny: Podchodzę do kiosku gazetami i pytam:

przeżycia estetyczne. Dobór tych środków jest podobnie jak w innych stylach ściśle powiązany z treścią przedstawianego obrazu lub opisu.
Ze wszystkich omawianych styl artystyczny jest najbogatszy w środki językowe. Może on czerpać elementy z innych stylów i stosować je zależnie od potrzeby, ma stosunkowo największą swobodę w tworzeniu nowych środków, zwłaszcza w zakresie metaforyki i ekspresji. Konwencje i ramy narzucane przez modę w danej epoce czy też przez gatunek literacki tutaj mogą być łatwiej przełamywane niż w innych stylach, w których rygory i konsekwencje są surowsze. W tym właśnie stylu najbardziej dochodzą do głosu indywidualne właściwości autora i cechy jego stylu.



Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
0 Podstawy finans w program WSBid 1851
2004 10 25 1851
1851
1851
1851
1851
1851
1851
1851
0 Podstawy finans w program WSBid 1851
Половець Михайло Васильович Красовський (1851 – 1911)

więcej podobnych podstron