PTOIZ 2003/2004
Przedmiot: PODSTAWY NAUKI ORGANIZCJI I ZARZĄDZANIA
Egzaminator: dr Włodzimierz Piotrowski
Zasady egzaminu:
Studenci zdają egzamin w grupach czteroosobowych (według alfabetycznego porządku nazwisk umieszczonych w protokole). Każda grupa losuje 1 zestaw pytań i po trzyminutowej dyskusji przystępuje do egzaminu „rozgrywając” poszczególne zagadnienia.
Oceny są zindywidualizowane w zależności od oceny poziomu odpowiedzi poszczególnych osób.
Do egzaminu mogą przystąpić wyłącznie osoby posiadające zaliczenia ćwiczeń z dwóch semestrów wpisane do indeksów i kart egzaminacyjnych.
Terminy:
Egzamin zerowy dla osób z ocenami 4+ lub wyżej na zaliczenie semestru zimowego i letniego: 24.05 godz.14:00 (pok.425) - bez możliwości uzyskania oceny niedostatecznej. Egzamin zadany (ocena pozytywna) nie będzie mógł być poprawiany!
Egzamin dla osób o nazwiskach na literę A-G: 31.05.br początek godz. 8:00 (czas odpowiedzi grupy ok.20 min).
Egzamin dla osób o nazwiskach na literę H-M: 01.06.br początek godz. 8:00 (czas odpowiedzi grupy ok.20 min).
Egzamin dla osób o nazwiskach na literę N-S: 02.06.br początek godz. 8:00 (czas odpowiedzi grupy ok.20 min).
Egzamin dla osób o nazwiskach na literę Ś-Ż: 03.06.br początek godz. 8:00 (czas odpowiedzi grupy ok.20 min).
PYTANIA EGZAMINACYJNE 2003/2004
1. Kim jest menedżer? Co to jest społeczna rola organizacyjna? Jakie są społeczne role organizacyjne według H. Mintzberga? Podaj konkretne przykłady. Kim jest przywódca i przedsiębiorca? Jakich kierowników spotykamy w organizacjach? Jakie powinni mieć oni umiejętności? Przedstaw, sięgając do przykładów z praktyki, podstawowe źródła sukcesów i niepowodzeń współczesnych menedżerów.
2. Co to jest zarządzanie i jak zdefiniował/a/byś zarządzanie zgodne z formułą 4E? Omów elementy formuły `7s+2+finanse'.Przedstaw dwie firmy oferujące podobne produkty (np. samochody, komputery, fast food), wskazując na ich podobieństwa i różnice. Jakie są cechy „doskonałych organizacji”? Podaj przykłady konkretnych rozwiązań.
3. Przedstaw przyczyny pojawienia się „naukowego” zarządzania. W czym przejawiała się ta „naukowość”? Podaj przykłady. Sformułuj listę wytycznych dotyczących organizacji pracy w przedsiębiorstwie tak, by oddawała ona specyfikę myśli organizatorskiej z początków naszego wieku. Przedstaw systemy płac propagowane przez „klasyków” podając ich zalety i wady.
4. Przedstaw podstawowe elementy systemu zwanego fordyzmem, jego „filozofię” i „technologie”. Czym charakteryzuje się industrializm? Przedstaw elementy industrializmu odwołując się do przykładów współczesnych firm z branży samochodowej. Scharakteryzuj współczesnego menedżera-„taylorystę”.
5. Omów funkcje przedsiębiorstwa, funkcje zarządzania i ogólne zasady administracji sformułowane przez H. Fayola. Co to jest „kładka Fayola” i „piramida uzdolnień”? Oceń uniwersalizm podejścia. Podaj przykłady „sprawdzania się” w praktyce reguł propagowanych przez Fayola oraz przykłady odstępstw od nich. Czy możliwa jest standaryzacja pracy menedżera? Odpowiedź uzasadnij.
6. Scharakteryzuj działania podejmowane w ramach time and motion study.
Wyjaśnij związek między nimi i problematyką w ujęciu klasycznym.
Porównaj elementy systemu motywacyjnego proponowanego przez przedstawicieli „naukowego” zarządzania i human realtions.
Oceń ich przydatność w warunkach współczesnych organizacji odwołując się do konkretnych przykładów z praktyki.
7. Zinterpretuj myśl M.Croziera: „Instytucja biurokratyczna jest to organizacja niezdolna do ulepszania swego funkcjonowania na podstawie analizy popełnionych błędów”. Odwołaj się do koncepcji „błędnego koła” biurokracji (w różnych ujęciach), zjawiska autonomizacji i przemieszczania celów oraz „wyuczonej nieudolności”. Jak można przeciwdziałać biurokratyzacji instytucji? Odpowiedź zilustruj przykładami.
8. Co to jest system? Przedstaw podstawowe elementy podejścia systemowego we współczesnej nauce. Porównaj podejście systemowe (syntetyczne) i analityczne. Wskaż słabe i silne strony tego ujęcia w teorii i praktyce zarządzania. Przedstaw kanon „myślenia systemowego”. Jak można wykorzystać elementy tego kanonu w praktyce współczesnego zarządzania? Podaj konkretne przykłady.
9.Posługując się przykładem wybranej firmy, omów cechy tej organizacji jako systemu, scharakteryzuj jej podsystemy oraz więzi je łączące. Jakie warunki muszą być spełnione, aby wystąpił dodatni efekt synergiczny (efekt `2+2=5')? Co to jest efekt audytorium i efekt facylitacyjny i jak można je wykorzystać w praktyce zarządzania? Co to jest sprzężenie zwrotne i jakie są rodzaje sprzężeń? Wskaż sposoby wykorzystywania różnych sprzężeń zwrotnych w praktyce zarządzania.
10.Co to jest nauka i jakie są jej funkcje? Jakie są cechy szczególne nauki organizacji i zarządzania? Nauki praktyczne i teoretyczne: funkcje, rezultaty, metodologia. Historyczne warunkowania specyfiki nauki organizacji i zarządzania. Podaj przykłady konkretnych twierdzeń i wytycznych sprawnego działania oraz ich historycznych uwarunkowań. Co to są metafory organizacji? Jaką rolę pełnią w naszej nauce? Przedstaw wybraną metaforę i jej możliwe implikacje dla praktyki zarządzania.
11.Na czym polega zarządzanie? Do czego zmierza? Dlaczego organizacje muszą być zarządzane? Zilustruj swoja odpowiedź przykładami. Przedstaw cechy współczesnego zarządzania według P. F. Druckera. Zinterpretuj je odwołując się do konkretnych przykładów z praktyki. Na czym polega defensywność zarządzania? Przedstaw podstawowe problemy zarządzania w konkretnej firmie. Scharakteryzuj osoby zdolne do rozwiązania takich problemów. Zinterpretuj zdanie: „Podstawowe problemy w świecie zarządzania nie zmieniają się, zmieniają się natomiast ich rozwiązania”.
12. Czas jako zasób w zarządzaniu. Przedstaw wybrane koncepcje koncentrujące się na czynniku czasu. Czy konkurowanie czasem może być źródłem przewagi konkurencyjnej? Odpowiedź zilustruj konkretnymi przykładami z teorii i praktyki zarządzania. Przedstaw podstawowe prawidłowości (zasady, wytyczne) „zarządzania czasem własnym” menedżera.
Co to znaczy, że współczesne zarządzanie jest i musi być ukierunkowane na zadowalanie klientów dla zysku i wzrostu wartości organizacji? Jak hasło to realizują konkretne organizacje i konkretni menedżerowie? Czy klient, konsument, użytkownik to zawsze te same osoby? Jak można zwiększać zysk i wartość organizacji? Podaj przykłady najbardziej wartościowych firm i wskaż główne źródła tej wartości. Co to są dot.comy i e-biznes? Jak zmieniają one współczesne organizacje i zarządzanie nimi? Odpowiedź zilustruj przykładami.
13. Co to jest sytuacja problemowa, problem i decyzja? Jakie znasz typy problemów i typy decyzji? Dlaczego problemy słabo ustrukturalizowane dominują w zarządzaniu? Zilustruj konkretnymi przykładami z konkretnych przedsiębiorstw. Co to jest decyzja racjonalna? Jakie są sposoby radzenia sobie z problemami według R. L. Ackoffa. Przedstaw racjonalnie metodologicznie procedurę rozwiązywania problemów oraz model racjonalnego podejmowania decyzji. Kiedy podejmujemy decyzje optymalne a kiedy zadowalające? Scharakteryzuj główne źródła ograniczonej racjonalności decydowania w przypadku jednostek ludzkich, grup społecznych i organizacji. Omów wybrane metody analizowania i rozwiązywania problemów organizacyjnych, wskazując konkretne przykłady.
14. Co to jest otoczenie organizacji? Jakie wyróżnia się rodzaje otoczeń? Co to jest segment rynku, domena rynku, sektor? Omów koncepcję Michaela Portera analizy konkurencji wewnątrz sektora. Przedstaw wybraną organizację w kontekście otoczenia ogólnego „jej” interesariuszy, scharakteryzuj jej kluczowych konkurentów, ich strategie i konkretne działania. Wskaż, na konkretnych przykładach, możliwe sposoby oddziaływania organizacji na jej otoczenie bliższe. Przedstaw różne mechanizmy alokacji zasobów we współczesnych organizacjach.
15.Co to jest prognozowanie i planowanie? Co to jest prognoza samosprawdzająca się i samounicestwiająca? Podaj przykłady. Zdefiniuj pojęcia: cel i zadanie. Przedstaw cechy dobrze określonego celu ( ZMORA). Jakie są rodzaje planów oraz fazy cyklu planistycznego? Co powinien zawierać dobry plan? Przedstaw system planowania w konkretnej organizacji. Od czego zależy skuteczność planowania i jakie są najczęstsze przyczyny jego niepowodzeń? Co to jest ZPC ( MBO)? Opisz tę metodę i ocen jej przydatność w rożnych uwarunkowaniach sytuacyjnych.
16. Czym jest władza organizacyjna, autorytet i wpływ społeczny? Jakie są ich podstawowe źródła i postacie? Jakie są podstawowe strategie wpływu społecznego? Wskaż sytuacyjne uwarunkowania ich efektywności. Jak można zwiększyć swój wpływ w organizacji?(Odpowiadając na to pytanie odwołaj się do rożnych koncepcji teoretycznych i praktyki.) Na przykładzie wybranych menedżerów uzasadnij tezę: najbardziej „stałą” cechą władzy w organizacji jest jej zmienność. Jakie są sposoby utrwalania władzy (wpływu społecznego) w organizacjach?
17. Co to jest struktura organizacji i jakie są jej funkcje? Czy hierarchia jest synonimem struktury? Scharakteryzuj podstawowe rodzaje specjalizacji (grupowania czynności), wskazując zalety i wady poszczególnych rozwiązań. Przedstaw główne typy struktur organizacyjnych ilustrując wypowiedź przykładami z praktyki konkretnych organizacji. Jakie czynniki wpływają na przyjęte w organizacji rozwiązania strukturalne? Co to jest formalizacja i jakie błędy mogą jej towarzyszyć? Jakie są zalety i wady formalizacji? Uzasadnij zdanie: „We współczesnej praktyce zarządzania dokonuje się odejście od myślenia w duchu struktury statycznej na rzeczy myślenia i działania w kategoriach struktury dynamicznej”.
18. Przedstaw model procesu motywacyjnego. Omów zmienne wpływające na kierunek i natężenie motywacji uczestników organizacji. Przedstaw hierarchię potrzeb A. Maslowa ( co to są potrzeby braku i potrzeby wzrostu?) i koncepcje F. Herzberga. Jakie wnioski dla kierowników i organizacji wynikają z tych koncepcji? Co to jest utajniony system płac? Czy jesteś jego zwolennikiem czy przeciwnikiem? Odpowiedź uzasadnij. Opisz system motywacyjny wybranej organizacji. Oceń wady i zalety. Czy rozwiązania te mają charakter uniwersalny? Co to jest emigracja wewnętrzna i jakie są jej symptomy?
19.Co to jest grupa społeczna i jakie są jej cechy? Jakie grupy spotykamy we współczesnych organizacjach? Od czego zależy ich efektywność i wpływ na poszczególnych uczestników? Jakie są zalety i wady grupowego rozwiązywania problemów? Omów wybrane przykłady zarządzania partycypacyjnego i działania zespołowego w teorii i praktyce ( teoria Z, „koła jakości”, doświadczenia koncernu Forda - lata osiemdziesiąte, System Produkcyjny Toyoty, inne). Co to jest zespół? Jakie są cechy efektywnych zespołów?
20. Przedstaw koncepcje zaproponowane przez D.McGregora. Jak wyglądają systemy motywacyjne oparte na tych stereotypach? Czy zgadzasz się ze zdaniem McGeorga, że „wyznawany” przez kierownika stereotyp może stać się „samospełniającą się przepowiednią”? Jakie style kierowania „implikują” (zawierają w sobie) te stereotypy? Podaj sytuacyjne uwarunkowania efektywności tych stylów. Oceń zasadność ich stosowania we współczesnych organizacjach. Czy zgadzasz się ze zdaniem, że autokraci generują autokratów w strukturach hierarchicznych? Odpowiedź uzasadnij odwołując się do konkretnych przykładów.
21.Czym jest przywództwo? Jakie czynniki wpływają na jego społeczną efektywność? Co to jest styl przywództwa? Opisz model F. E. Fiedlera oraz Blake'a i Mouton? Przedstaw sylwetki dwóch wybitnych menedżerów przywódców: autokraty i demokraty, charakteryzując ich zachowania. Wskaż uwarunkowania ich sukcesów/niepowodzeń. Czy przywództwa można się nauczyć? Dlaczego przywódcy są potrzebni we współczesnych organizacjach? Jacy przywódcy są potrzebni w organizacjach i kiedy? Odpowiedź uzasadnij. Co to jest przywództwo transakcyjne i transformacyjne?
22. Zdefiniuj pojęcie kontroli. Jakie są podstawowe etapy tego procesu, rodzaje kontroli i najczęściej wykorzystywane narzędzia? Oceń zalety i wady poszczególnych rozwiązań. Omów cechy efektywnych systemów kontroli. Przedstaw system kontroli konkretnej organizacji, wskazując na jego silne i słabe strony. Czy efektywny system kontroli organizacji gwarantuje uzyskanie odpowiedniej jakości produktów lub usług w przedsiębiorstwie? Co to jest controlling?
23. Co to jest kultura organizacyjna? Opisz jej poziomy (koncepcja E. Scheina) odwołując się do przykładów. Przedstaw podstawowe etapy procesu socjalizacji nowych uczestników organizacji (ujecie R.T Pascale'a). Jakie znasz typy kultur organizacyjnych? Jak można wykorzystać kulturę organizacyjną dla zwiększenia efektywności organizacji? Podaj przykłady konkretnych rozwiązań. Co łatwiej zmienić: strukturę czy kulturę organizacji? Odpowiedź uzasadnij odwołując się do konkretnych przykładów.
24. Co to jest innowacja? Czy przedsiębiorca jest innowatorem? Podaj przykłady innowacji z praktyki biznesu. Jak wprowadzać zmiany w organizacjach (model procesu zmiany K. Lewina, strategie zmian, źródła oporu wobec zmian i sposoby jego przezwyciężenia)? Odpowiedź zilustruj przykładami konkretnych zmian: sukcesów lub porażek wybranych firm. Jak stymulować twórczość indywidualną i grupową w organizacjach?
25. Co to jest zarządzanie międzynarodowe a co globalne? Jakie są ich podstawowe cechy? Jakie są postacie globalizacji i jej konsekwencje? Dlaczego przedsiębiorstwa decydują się na globalizację działalności? Podaj przykłady takich firm, problemów przed jakimi stanęły(stoją) i sposoby ich rozwiązywania. Przedstaw wybrane przedsiębiorstwo globalne lub międzynarodowe funkcjonujące w Polsce oraz sposoby dostosowania się do naszych warunków.
26.Co to jest schemat organizacyjny? Czy jest to synonim organizacyjnej struktury? Co można z niego odczytać? Czego odczytać nie można? Co to jest struktura statyczna organizacji a co struktura dynamiczna? Jakie są sposoby przedstawienia struktury dynamicznej? Co to jest struktura wysmukła? Dlaczego należy spłaszczać struktury tego typu? Jakie są zalety i wady struktur horyzontalnych? Jaka jest relacja między strukturą a strategią organizacji? Podaj przykład z praktyki.
27. Co to jest organizacja? Jakie są znaczenia tego słowa? Podaj przykłady różnych typów organizacji? Jakie są postacie równowagi między organizacją a otoczeniem? Jak zapewnić równowagę tego typu? Czy i jak długo mogą istnieć `organizacje pasożyty'? Organizacja jako system społeczno-techniczny. Jakie są `cele' każdej organizacji, kluczowe cele jej menedżerów? Podaj przykłady wzajemnych dostosowań społecznych i technicznych podsystemów w organizacjach.
28. Kolejne kierunki i „szkoły” w nauce organizacji i zarządzania jako odpowiedź na wyzwania praktyki. Podaj przykłady. Czy i w jakiej mierze nauka organizacji i zarządzania jest „nauką amerykańską”? Czym różnią się: japoński, amerykański i niemiecki model zarządzania? Podaj przykłady konkretnych przedsiębiorstw. Fuzja Daimlera i Chryslera: przyczyny, problemy, skutki.
29. Zarządzanie w przyszłości. Cele, podstawowe uwarunkowania, podstawowe cechy. Przedstaw przykład firmy, która choć funkcjonuje dzisiaj jest firmą przyszłości. Uzasadnij swoją odpowiedź. Czy model zarządzania w przyszłości będzie modelem powszechnym? Od czego zależy możliwość urzeczywistnienia tego modelu? Czy firmy polskie mają na to szanse? Uzasadnij. Podaj przykłady.
30. Jakie są trzy najważniejsze, Twoim zdaniem, problemy przed którymi stoi zawodowy menedżer? Uzasadnij swoją odpowiedź, zilustruj ją konkretnym przykładem. Jakie są metody i wzorce rozwiązywania tych problemów? Rozwiń, podaj przykłady. Czy, w jakiej mierze i jak można się nauczyć (skąd i jak?) rozwiązywania tych problemów? Uzasadnij, podaj przykłady.
31. Co oznacza, że nauka organizacji i zarządzania jest nauką interdyscyplinarną? W jaki sposób wykorzystuje ona dorobek innych (jakich) dyscyplin naukowych? Jakie są praktyczne uwarunkowania interdyscyplinarności nauki organizacji i zarządzania? Uzasadnij to, posługując się przykładami praktycznych problemów, które muszą rozwiązywać współcześni menedżerowie. Podaj listę szczegółowych subdyscyplin i umiejętności praktycznych zarządzania. Scharakteryzuj bliżej trzy spośród nich. Co mają one ze sobą wspólnego? Co powinien wiedzieć i umieć nowoczesny menedżer? Czy i jak można się tego nauczyć? Jaka jest rola ekspertów i doradców w zarządzaniu? Posługując się przykładem porównaj role eksperta z rolą menedżera.
32. Co to jest stereotyp? Omów kolejne etapy ewolucji stereotypu człowieka - pracownika w nauce organizacji i zarządzania poczynając od kierunku „naukowego” zarządzania (F. Taylora) a kończąc na „nowej fali” (Peters i Waterman).. Jakimi technikami i metodami zarządzania zaowocowały te kolejne etapy? Wymień kolejno. Podaj przykłady konkretnych zastosowań w praktyce.
33. Biurokracja: przedstaw typ idealny i nieoczekiwane (negatywne) konsekwencje jego zastosowania w praktyce. Czy są także konsekwencje pozytywne? Podaj przykłady. W jaki sposób można ograniczyć negatywne konsekwencje stosowania w praktyce zasad `idealnej' biurokracji. Zilustruj przykładami. Czy możliwe jest wyeliminowanie z naszej praktyki organizacji opartych na zasadach weberowskiej biurokracji? W jakim stopniu w jakich obszarach? Czym można je zastąpić?
34. Co to jest strategia? Jakie znasz znaczenia tego słowa? Co to jest zarządzanie strategiczne? Przedstaw metodę SWOT i zanalizuj, stosując to ujecie, sytuacje strategiczną wybranej (konkretnej) organizacji. Jakie są cechy efektywnego stratega? Co to jest cykl życia produktu/usługi? Jakie są symptomy dojrzałości produktu/usługi? Co można zrobić, aby przedłużyć rynkowe życie produktu/usługi? Podaj przykłady produktów „wiecznych”. Przedstaw macierz BCG i jej praktyczne wykorzystanie w konkretnej organizacji.
35. Czy zgadzasz się ze zdaniem, że sukces współczesnej firmy zależy od umiejętności pokonania przez nią konkurentów? Jakie są źródła przewagi konkurencyjnej współczesnych firm? Co to jest łańcuch wartości i jakie są jego elementy? Od czego zależy atrakcyjność sektora? Podaj przykładowe bariery wejścia do konkretnego sektora. Co to są alianse strategiczne? Jakie są warunki ich efektywnego funkcjonowania? Podaj przykłady takich aliansów i źródła ich sukcesów.
36. Scharakteryzuj „nową falę” w zarządzaniu. Jakie były przyczyny jej powstania? Przedstaw cechy doskonałych przedsiębiorstw według T. Petersa i R. Watermana. Czy posiadanie tych cech czyni pewnym sukces? Wskaż cechy źle zarządzanych organizacji, podając konkretne przykłady.
37. Czym zajmuje się etyka zarządzania? Przed kim i za co odpowiedzialne są przedsiębiorstwa /ich menedżerowie/? Podaj przykłady organizacji o wysokich standardach etycznych. Podaj przykłady działań nieetycznych. Czy Twoim zdaniem „etyczne” prowadzenie biznesu jest opłacalne? Odpowiedź uzasadnij odwołując się do konkretnych przykładów. Czy (kiedy?) zarządzanie poprzez wartości staje się formą indoktrynacji?
38. Co to jest cykl życia organizacji? Omów jego poszczególne fazy. Czy organizacje skazane są na przechodzenie do kolejnych faz poprzez dzielące je kryzysy? Odpowiedź uzasadnij. Co zrobić, by uczyć się na cudzych błędach a nie na własnych? Czy właściciele-założyciele firm łatwiej dostosowują się do zmian otoczenia? Odwołaj się do przykładów z praktyki.