Deklaracja Praw Dziecka
Zważywszy, że narody należące do Organizacji Narodów Zjednoczonych potwierdziły w Karcie ONZ swą wiarę w podstawowe prawa człowieka, w jego godność i wartość, i wyraziły swą gotowość popierania postępu społecznego i stworzenia lepszych warunków bytu w większej wolności, zważywszy, że w Powszechnej Deklaracji Praw Człowieka Organizacja Narodów Zjednoczonych proklamowała, iż każdy człowiek powinien korzystać ze wszystkich praw i swobód wymienionych w Deklaracji, bez względu na różnice rasy, koloru, płci, języka, wyznania, poglądów politycznych i innych, narodowości, pochodzenia społecznego, majątku, urodzenia lub jakiekolwiek inne różnice, zważywszy, że dziecko, z powodu niedojrzałości fizycznej i umysłowej wymaga szczególnej opieki i troski, a także odpowiedniej opieki prawnej, zarówno przed urodzeniem, jak i po urodzeniu, zważywszy, że potrzebę tej szczególnej troski stwierdzono w Deklaracji Genewskiej z roku 1924 w sprawie praw dziecka i uznano w Powszechnej Deklaracji Praw Człowieka, jak również w statutach agencji wyspecjalizowanych i organizacji międzynarodowych, których działalność ma na celu dobro dziecka, zważywszy, że ludzkość powinna dać dziecku to, co ma najlepszego, Zgromadzenie Ogólne proklamuje niniejszą Deklarację Praw Dziecka, aby zapewnić mu szczęśliwe dzieciństwo i korzystanie, zarówno w jego interesie jak i w interesie społeczeństwa, z praw i swobód wymienionych w niniejszej Deklaracji.
Zgromadzenie Ogólne apeluje do rodziców i indywidualnie do mężczyzn i kobiet, jak również do stowarzyszeń, władz lokalnych i rządów krajów, aby uznały te prawa i starały się zapewnić poszanowanie praw przy pomocy środków ustawodawczych i innych, wprowadzających w życie następujące zasady:
Zasada 1 Dziecko korzysta ze wszystkich praw w niniejszej Deklaracji. Prawa te rozciągają się na wszystkie dzieci, bez żadnego wyjątku i bez żadnej różnicy albo dyskryminacji z powodu rasy, koloru, płci, języka, wyznania, poglądów politycznych lub innych, narodowości lub pochodzenia społecznego, majątku, urodzenia lub z jakiegokolwiek innego powodu, przy czym zasadę
tę stosuje się zarówno w stosunku do dziecka, jak i do jego rodziny.
Zasada 2 Dziecko korzysta ze szczególnej ochrony, a ustawodawstwo i inne środki stworzą mu wszelkie możliwości i ułatwienia dla zdrowego i normalnego rozwoju fizycznego, umysłowego, moralnego, duchowego i społecznego, w warunkach wolności i godności. Wydawane w tym celu ustawy powinny mieć na względzie przede wszystkim dobro dziecka.
Zasada 3 Z chwilą przyjścia na świat dziecko ma prawo do nazwiska i obywatelstwa.
Zasada 4 Dziecko korzysta z dobrodziejstw ubezpieczeń społecznych. Jest ono uprawnione do tego, by zdrowo rosło i rozwijało się; w tym celu należy zapewnić szczególną ochronę zarówno dziecku jak i matce, łącznie z odpowiednią opieką, tak przed urodzeniem, jak i po urodzeniu. Dziecko ma prawo do odpowiedniego wyżywienia i mieszkania, rozrywek i opieki lekarskiej.
Zasada 5 Dziecko upośledzone pod względem fizycznym, umysłowym lub społecznym należy traktować, wychowywać i otaczać szczególną opieką, z uwzględnieniem jego stanu zdrowia i warunków życiowych.
Zasada 6 Do harmonijnego rozwoju swej osobowości dziecko potrzebuje miłości i zrozumienia. W miarę możności powinno ono rosnąć pod ochroną i odpowiedzialnością rodziców, a w każdym razie w atmosferze życzliwości oraz bezpieczeństwa moralnego i materialnego; w pierwszych latach życia nie wolno dziecka oddzielać od matki, chyba że chodzi o wypadki wyjątkowe. Społeczeństwo i władze państwowe powinny otaczać szczególną opieką dzieci nie mające rodziny albo nie mające dostatecznych środków na utrzymanie. Zaleca się udzielanie pomocy finansowej, państwowej lub innej, wielodzietnym rodzinom na utrzymanie dzieci.
Zasada 7 Dziecko ma prawo do nauki; nauka ta jest bezpłatna i obowiązkowa, przynajmniej w zakresie szkoły podstawowej. Dziecko powinno otrzymać takie wychowanie, które podnosi jego kulturę ogólną i umożliwia mu, w warunkach równych szans, rozwinięcie swych zdolności, wyrobienie zdrowego rozsądku oraz poczucia odpowiedzialności moralnej i społecznej, a także stanie się pożyteczną jednostką społeczeństwa. Osoby odpowiedzialne za wychowanie dziecka i kierowanie nim powinny mieć na względzie jego dobro; odpowiedzialność ta spada przede wszystkim na rodziców. Dziecku należy dać wszelkie możliwości do zabaw i rozrywek, które powinny zmierzać do tych samych celów co nauka; społeczeństwo i władze państwowe powinny ułatwić korzystanie z tego prawa.
Zasada 8 Dziecko powinno zawsze mieć pierwszeństwo do ochrony i pomocy.
Zasada 9 Dziecko należy chronić przed wszelkiego rodzaju zaniedbaniem, okrucieństwem i wyzyskiem. Nie powinno ono być przedmiotem handlu w żadnej formie. Dziecko nie wolno przyjmować do pracy zarobkowej przed osiągnięciem odpowiedniego, minimalnego wieku. Dziecko nie wolno w żadnym razie zmuszać ani upoważniać do wykonywania jakiegokolwiek zawodu lub pełnienia czynności, które by wpływały szkodliwie na jego rozwój fizyczny, umysłowy lub moralny.
Zasada 10 Dziecko należy chronić przed praktykami, jakie mogą prowadzić do rasowej, religijnej lub wszelkiej innej dyskryminacji. Należy je wychowywać w duchu zrozumienia innych, tolerancji, przyjaźni między narodami, pokoju i powszechnego braterstwa. Należy wpajać w nie przekonanie, że powinno poświęcić swoją energię i swoje uzdolnienia dla dobra bliźnich.
Międzynarodowy Związek Pomocy Dzieciom podjął w 1924 roku uchwałę zwaną Genewską
Deklaracją Praw Dziecka, która przyjęta została przez Ligę Narodów. Fundamentalne znaczenie
miała preambuła Deklaracji mówiąca, że „mężczyźni i kobiety wszystkich narodowości uznają, że
ludzkość powinna dać dziecku wszystko, co posiada najlepszego i stwierdzają, że ciążą na nich,
bez względu na rasę, narodowość i wyznanie - wyspecyfikowane następnie obowiązki”.
1. dziecku powinno się dać możność normalnego rozwoju fizycznego i duchowego,
2. dziecko głodne powinno być nakarmione, dziecko chore pielęgnowane, dziecko
wykolejone wrócone na właściwą drogę, sierota i dziecko opuszczone - wzięte w
opiekę i wspomagane,
3. dziecko powinno przed innymi otrzymać pomoc w czasie klęski,
4. dziecko powinno być przygotowane do zarobkowania na życie i zabezpieczone przed
wszelkim wyzyskiem,
5. dziecko winno być wychowane w wierze, że jego najlepsze cechy powinny być
oddane na usługi współbraci.
Koncepcja Marii Montessori
Koncepcja pedagogiczna Marii Montessori obejmuje cały rozwój dziecka, poczynając od narodzenia aż do wkroczenia w wiek dorosły. Jej pedagogika jest bezpośrednio skierowana na dziecko wraz z jego potrzebami, na jego spontaniczność, aktywność oraz dążenie do niezależności od dorosłych.
Celem metody Marii Montessori jest przygotowanie wychowanka do samodzielnego życia przez wspieranie jego potencjalnych możliwości. Twierdziła bowiem, iż dziecko ma własny, naturalny plan rozwoju, aktywizowany przez środowisko wychowawcze.
,,Pomóż mi to zrobić samemu? ? z tą prośbą zwróciło się kiedyś dziecko do Montessori. To życzenie podawała później często jako główną myśl swojej koncepcji wychowania.
Aby w pełni zrozumieć koncepcję Marii Montessori, nie można zapomnieć o:
Grupach dzieci wymieszanych wiekowo ? dają możliwość rozwijania umiejętności według własnego tempa, a nie tempa narzuconego przez rówieśników. Wymieszana wiekowo grupa przypomina naturalną grupę, np. rodzinę, każdy jest potrzebny, bez względu na wiek i zainteresowania. Pozwala to też na to, aby dzieci młodsze obserwowały dzieci starsze i mogły od nich czerpać inspiracje oraz uczyć się poprzez naśladowanie, natomiast dzieci starsze pomagają młodszym, ćwiczą to, czego się już nauczyły, wzmacniając wiarę we własne siły. Uczą się też wrażliwości na potrzeby drugiego człowieka.
wolnym wyborze - Dzieci mają prawo do samodzielnego wyboru przedmiotu pracy, miejsca i czasu jej wykonywania. Rozwijają przy tym umiejętność podejmowania decyzji, planowania i organizacji pracy oraz respektowania wolności innych dzieci i nauczyciela.
dobrze przygotowanym otoczeniu - odgrywa kluczową rolę. Wspomaga ono w pełni harmonijny rozwój osobowości dziecka - sprawia, że czuje się ono szczęśliwe i radosne; szybko i chętnie się uczy. Na przygotowane otoczenie składają się: odpowiednio wyposażona sala, opracowane pomoce rozwojowe, specyficzna rola opiekuna. W dobie proponowanych "pomysłów na nudę" (telewizja, komputer itp.) nasyconych silnymi bodźcami, atrakcyjna dla dziecka zaczyna być prostota przygotowanego otoczenia. Drewniane, lekkie meble, ograniczona ilość pomocy wykonanych głównie z drewna, dywaniki zakreślające własną przestrzeń okazują się być odpowiedzią na ukryte pragnienia dziecka. Otoczenie montessoriańskie to miejsce, w którym dziecko może zaangażować ręce, umysł, zmysły, gdzie wszystko jest w zasięgu jego ręki i nie zagraża jego bezpieczeństwu. Regały i półki są ustawione w taki sposób, aby dzieci mogły swobodnie do nich sięgnąć.
Lekcjach Ciszy - w rozumieniu Montessori nie jest tylko przeciwieństwem hałasu, głośnych dźwięków, ale otwiera nowy rodzaj aktywności - aktywności wewnętrznej. Specjalnie opracowane przez M. Montessori ćwiczenia ciszy pomagają dziecku odkryć ciszę i zafascynować się nią, ułatwić skupienie, a także nauczyć się wyciszenia, by dać możliwość wypowiedzenia się innym i podporządkowania wspólnie ustalonym zasadom w grupie. Mały człowiek wbrew pozorom pragnie ciszy i czerpie z niej pożytek. Pozwala mu ona uporządkować się i wzmacnia go. Dzięki tym ćwiczeniom dzieci stają się odprężone i spokojne.
System Montessori w Polsce - jak wygląda przedszkole?
W Polsce działa obecnie 12 przedszkoli znajdujących się pod patronatem Polskiego Stowarzyszenia Montessori, nie oznacza, że są to wszystkie placówki tego typu w kraju, jednak nie jest ich zbyt wiele. Jeśli zaś w pobliżu Twojego miejsca zamieszkania znajduje się takie przedszkole warto się mu bliżej przyjrzeć.
Ciekawa alternatywa dla tradycyjnego przedszkola
Może tych inicjatyw nie jest zbyt wiele, jednak powstają przedszkola alternatywne. Realizują one podstawę programową wychowanie przedszkolnego, więc nie ma obaw, że po takim przedszkolu dziecko nie poradzi sobie w szkole, albo że będzie gorzej przygotowane. Przedszkola prowadzone w duchu koncepcji M. Montessori charakteryzują się czymś, co wydawać by się mogło niemożliwe - stworzeniem dziecku świata na jego miarę i możliwości.
W tych przedszkolach wszystkie sprzęty są dopasowane do wzrostu dziecka i nie chodzi tu tylko o stoły i krzesła.
Szafki i półki, na których znajdują się zabawki i pomoce do nauki są na wysokości wzroku dziecka i w zasięgu jego ręki, dziecko specjalnie dla niego przygotowaną szczotką może zamieść podłogę czy umyć naczynia w zlewie odpowiednim do jego wzrostu.
Na czym polega innowacja w przedszkolach Montessori
Przede wszystkim na sposobie zdobywania wiedzy przez dzieci, utrzymywaniu przez nie ładu i porządku oraz przyjacielskich stosunkach panujących w grupie. Grupy przedszkolne łączą w sobie dzieci z trzech a nawet czterech roczników.
W przedszkolu obowiązują jasne zasady: jeśli nabrudzisz, rozlejesz - musisz sprzątnąć, szanuj czas i potrzeby innych dzieci - nie zabieraj zabawek, pomagaj, samodzielnie zdobywaj wiedzę - sięgaj po zabawki, które cię interesują, pytaj, kiedy nie wiesz.
Rola nauczyciela w przedszkolach Montessori
Kiedy ogląda się relacje z przebiegu zajęć w takim przedszkolu, można odnieść wrażenie, że nauczyciela tam nie ma - dorosły nie stoi przy dziecku i nie nakazuje wykonania kolejnych czynności, stoi z boku i czeka, aż dziecko go wezwie.
KONCEPCJE CELESTINA FREINETA
Przedszkole spełnia zadania opiekuńczo - wychowawczo- dydaktyczno, stymulując i wspomagając różnorodną aktywność wychowanków. Nauczyciel kieruje sytuacją zgodnie z możliwościami i potrzebami dzieci. Rozwój dziecka, jego naturalny sposób bycia, poznanie dziecka na tle jego warunków, to sedno koncepcji „pozwól dziecku się wypowiedzieć - pozwól mu się wyrazić”, stąd swobodna twórczość dziecka to dominujące zagadnienie tej koncepcji.
„Podstawowy cel wychowania został tu sprecyzowany jako dążenie do najpełniejszego rozwoju osobowości dziecka w łonie rozumnie pojętej wspólnoty, której służy i która jemu służy”.
W koncepcji pedagogicznej C. Freineta zabawa stanowi podstawę wszelkiej działalności dziecka. Jest ona nie tylko naturalną potrzebą, ale również koniecznością gwarantującą pełny rozwój dziecka. Ułatwia to wszechstronny rozwój poznawczy, zaspakaja naturalne potrzeby na miarę możliwości każdego dziecka.
C. Freinet uczynił z ekspresji punkt wyjściowy poprzedzający obserwację i kojarzenie twierdząc, że ekspresja dziecka może stać się w sprzyjających warunkach czynnikiem pobudzającym, intensyfikującym procesy poznawcze i kontakty społeczne, a jednocześnie stanowi najbardziej bezpośrednie źródło poznania wychowanków. Dzieje się to w zabawach podczas działania, kiedy dziecko podejmuje, zamierzony cel lub osiąga określony efekt.
C. Freinet był pierwszym, który wśród różnorodnych dziedzin ekspresji wysunął na czoło ekspresję słowną dziecka, widząc w niej skuteczny oraz nowoczesny środek nauczania i wychowania. Swobodne teksty przedszkolaków to wypowiedzi komponowane samodzielnie przez dzieci, zawierają neologizmy dziecięce, często są to rymowanki, wyliczanki lub korespondencja międzyprzedszkolna tzw. listy rysowane.
Teksty wiernie zapisuje nauczyciel, uświadamiając swym wychowankom rolę pisma, co daje możliwość utrwalenia i wielokrotnego powtarzania ułożonej kompozycji słownej. Zainteresowania, przeżycia i doświadczenia w środowisku przedszkolnym inspirują dzieci do tworzenia tekstów na różne tematy. Niektóre teksty powstają z myślą o chorym koledze. Inne są podyktowane chęcią przekazania swoich uczuć i pragnień np. Mikołaj itp.
Zabawa inspiruje dzieci do wyrażania przeżyć poprzez swobodną ekspresję werbalną, plastyczną, techniczną i ruchową. Odbywa się ona w sposób atrakcyjny ze względu na stosowaną formę i daje możliwość poznania wszystkimi zmysłami. Dziecko bawiąc się przeżywa, działa, eksperymentuje i uczy się, oznajmia własne pomysły i pragnienie. Dąży przez to do samodoskonalenia i zaangażowania w podejmowaniu coraz nowych trudniejszych zadań i ról społecznych stając się „małym aktorem”- odpowiedzialnym za siebie i innych np. występ w teatrzyku. Dziecko wyraża swoje myśli i uczucia poprzez różnorodne stosowane zabawy twórcze lub naśladowcze, wtedy to spontaniczne zabawy przekształcają się w „żywy teatr” przekazując poprzez gesty i minkę lub wypowiadanie kilku prostych słów, dzieci lubi się upodabniać się z osobą czy zjawiskiem. Żywy teatr powstaje spontanicznie z doświadczeń, wówczas zabawa staje się jedną z atrakcyjniejszych sposobów uaktywnienia dzieci w procesie dydaktyczno- wychowawczym.
Tematyka w żywym teatrze zależy od inwencji i pomysłu dzieci, inspiracją może być bajeczka, opowiadanie, utwór literacki lub znany utwór muzyczny - mający możliwość odtwarzania i tworzenia (stosując przedmioty niekonwencjonalne). Zabawa wzbogaca wiedzę dziecka o świecie, a przede wszystkim przyczynia się do wyzwolenia ekspresji twórczej. Ich ekspresja ma nie zawsze charakter poznawczy i służy kontaktom społecznym.
Swobodna twórczość dziecka we wszystkich formach ekspresji, stosowanej, na co dzień jest czynnikiem wyzwalającym zainteresowania, zaspokaja wiele potrzeb psychicznych dziecka, podnosi poczucie własnej wartości, pozwala na uzyskanie sukcesu każdemu dziecku, umożliwia zrealizowanie fantastycznych marzeń. Ogromne zainteresowanie wzbudzają przedstawienia teatralne wykonaniu artystów zewnątrz. Przygoda z teatrem pomaga dzieciom w rozwijaniu wrażliwości estetycznej, rozbudza zainteresowanie bajeczkami.
Swobodna ekspresja artystyczna stwarza w dziecku możliwość uzewnętrznienia swych myśli, odczuć poprzez rysunek lub inną formę plastyczną. Świat zabaw dzieci jest bardzo różnorodny pod względem barw i kształtów. Dominujący w działaniu jest rysunek. Dzieci komponują pracę według własnego pomysłu, bardzo chętnie korzystają z różnorodnych materiałów, rekwizytów, sztuki origami, wtedy to wypowiadają się z ochotą na temat wykonanej pracy.
Przedszkolaki chętnie wyrażają swoje myśli, uczucia i emocje w formie ekspresji plastycznej, technicznej oraz w doświadczeniach poszukujących w zakresie edukacji zdrowotnej i ekologicznej. Powodem, dla którego nauczyciel wdraża techniki Freineta w swojej pracy jest głównie preferencja samodzielnego i twórczego myślenia oraz działania dziecka.
„Są to techniki wypowiadania się wyłącznie instynktownie i syntetycznie, mają one wartość kształcącą i stanowią cenne narzędzie zdobycia poczucia własnej siły na drodze twórczej pracy” (C. Freinet).
Za pomocą stosowanych technik C. Freineta - doświadczenia poszukujące, wychowankowie zdobywają określone umiejętności wynikające z naturalnych potrzeb rozwoju dziecka. Dzieci podejmują chętnie zadania, jeśli wynikają one z ich zainteresowań i potrzeb poznawczych.
Inną zabawą jest tzw. popularna technika - fiszki autokorektywne. Fiszki są elementem pomocniczym dla innych technik. Występują w formie: kartek zawierających zadania lub ćwiczenia do wykonania i kartek autokorektynych z prawidłowymi rozwiązaniami zadania. Stosując fiszki autokorektywne dziecko pracuje według własnego tempa i możliwości, uzupełnia indywidualnie braki i trudności, przyzwyczaja się do oszczędnego gospodarowania czasem, a co najważniejsze - ma szansę na sukces. Są to zadania z poleceniami różnego typu i różnych dziedzin. Wdrażanie do samokontroli i samooceny pomaga przekonać dzieci, że pracują po to, aby nauczyć się tego, co im będzie potrzebne do wykonywania następnych zadań. Rozwija się tym sposobem uczciwość, ich pełne zrozumienie dla celowości ćwiczeń, naucza krytycznej oceny własnej pracy i poprawy swych błędów. Dzieci pracują według swojego tempa, własnej możliwości i wykonują to, co sami zaplanowali. Samodzielnie uczą się, poprzez szukanie odpowiedzi na zadane pytanie odkrywają i rozwiązują problemy stosując jedną z podstawowych form pracy współpracę z rodzicami i z środowiskiem. Dzieci biorą czynny udział w życiu społeczno - kulturalnym. Wynikiem aktywnego kontaktu ze sztuką jest pogłębianie na przykład zainteresowań muzycznych. Myśli, uczucia i emocje inspirowane utworami muzycznymi mają swoje odzwierciedlenie w próbach odtwarzania, przetwarzania i tworzenia. Różnorodność form tych przekazów zależy od bazy przedmiotów i narzędzi dostępnych dziecku oraz warunków, w jakich następuje zaciekawienie i kontakt z muzyką. Doświadczenia poszukujące są podstawą do samodzielnej pracy poprzez rozmowy, prowadzone doświadczenia, obserwacje roślin (z możliwością korzystania z mikroskopu i preparatów), pielęgnowania kwiatów i dokarmiania zwierząt w ogrodzie przedszkolnym.
Swobodna zabawa nie oznacza zatrzymywania się na poziomie spontanicznego rozwoju. Pomagając dziecku doskonalić jego środki zabawowe, nauczyciel powinien wdrożyć je do pogłębienia tego, co przyczynia się do rozwoju osobowości. Chodzi tu o preferowanie twórczego działania, a nie bierne reprodukowanie. Twórcze działanie wychowanka daje możliwość pełniejszego wyrażania siebie, odtwarzania i przekazywania wiedzy o otaczającym świecie, uświadamiając dziecku, że potrafi zrozumieć, otaczający świat i wypowiadać się słowem, kształtem, barwą, gestem, melodią. Przygotowanie do twórczego stylu życia, traktować można jako nadrzędny cel koncepcji pedagogicznej Celestyna Freineta. Osiągnięcie tego celu wymaga kształtowania takich cech dziecka, które stworzą mu w przyszłości warunki twórczej adaptacji, dynamicznego przystosowania się do wymagań sytuacji.
„Ożywiona działalność artystyczna dzieci jest nie tylko skutecznym środkiem rozwijania ich osobowości, ale źródłem nieustającej radości, która jest tak samo konieczna w życiu dziecka, jak słońce jest potrzebne do rozbudzenia przyrody (Semenowicz H.).
Koncepcja freinetowska, w odróżnieniu od nowych, jest koncepcją otwartą: jest w niej miejsce na nowe pomysły, nowe środki dydaktyczne. Może być wykorzystywana przez nauczyciela w rożnym środowisku dydaktycznym, mogą być wykorzystywane jej elementy. Nie musi być realizowana w całości. Dzieci chętnie podejmują zabawy, są otwarte na różne propozycje, czują się gospodarzami sali, stają się członkami społeczności. Postawy wyniesione z przedszkola ułatwiają im dalszą naukę w szkole i przygotowują do życia w społeczeństwie. Dużą rolę w tym działaniu odgrywa nauczyciel - animator, który rozbudza zaciekawienie i zachęca dziecko do podejmowania własnych poszukiwań, służy pomocą, radą - jest przyjacielem i powiernikiem.
Sam C. Freinet powiedział, że "w naszych klasach nieustannie eksperymentujemy" i na tym między innymi polega atrakcyjność technik freinetowskich. Nauczyciel może w nich wykazać daleko idącą inwencję w konstruowaniu zajęć, może wzbogacać zajęcia na przykład o metody psychologiczne, psychoterapeutyczne, na swój własny sposób budować nastrój, stosować własne, oryginalne i nowatorskie sposoby prezentowania dziecięcej twórczości.