Architektura klasycyzmu i romantyzmu

1. Rozbudowują się miasta, każde państwo ma ambicje aby jej stolica miała najlepsze budowle i rozwiązania architektoniczne. Stosowano wielkie arterie komunikacyjne. Szukano inspiracji w dawnych budowlach antycznych: naśladowano panteon, łuki triumfalne, świątynie w Pestum. Oraz niekrtóre budowle renesansu. Występowały plany centralne oparte o kwadrat lub koło, stosowano kolumnady. Dominowała symetria, harmonia, rytm, ład, spokój, równowaga.

2. Nowe typy budowli:

- Szkoły, Teatry

- Kamienice wielkomiejskie- parter pomieszczenia handlowe, Piatro właściciela, a reszta na wynajem

- Domy handlowe, Banki

3. W nurcie romantycznych mamy do czynienia z nawiązywaniem do form gotyckich, nurtów egzotycznych- szczególnie w Anglii nawiązywano do stylistyki budowli islamskiej. W parkach romantycznych budowano sztuczne ruiny- poczucie przemijania czasu.

4. Anglia

- Kościół św. Pawła w Londynie- pierwsze nawiązanie do klasycyzmu, rozwój palladianizmu.

- Nawiązuje do wzorców francuskich, prostota, w architekturze rezydencji wiejskich popularność zyskuje klasycyzm,

- budowle z kamieni jasno tynkowanych odbijające światło zieleni-

- park w Stowe- parki mają sprawiać wrażenie naturalności.

- Sztuczne pagórki, strumyki.

- Wokół nich sytuuje się budowle neogotyckie, ruiny.

- Park w Stourhead- kraina starożytnej arkadii,

- naśladowanie panteonu, światynia Apolla, oraz budynki gotyckie.

- John Soan- Bank Anglii- projekt podobny do budowli antycznej (panteon), surowość, prostota.

- Robert Adams, Adelphu Terrace w Londynie- zabudowa całej ulicy w postaci olbrzymiej kamienicy.

- John Nasch- Regent's Park- budowla mieszcząca samodzielne mieszkania ustawione frontem do parku.

- John Nash- Pawilon królewski w Brighton- nawiązanie do islamu.

5. Francja

- Jacques Ange Gabriel- Petie Trianon w Wersalu- mały pałacyk, harmonia pionów i poziomów, spokój, ład, porządek, delikatność i lekkość.

- Jacques- Germain Soufflot- Kościół św.

- Genowefy- klasyczny portyk kolumnowy, na planie krzyża greckiego z kopułą wspartą na kolumnach.

- Etienne Louis Boulee- brama miejska w Paryżu- wizjonerskie projekty, kubiczne, często formy cylindryczne z arkadami, masywne puste ściany.

- Sypialnia Napoleona Zamek w Serrant- styl cesarstwa, stosuje się orna męty z Egiptu, Rzymu.

- Łuk Triumfalny w Paryżu- poświęcone zwycięstwu wielkiej armii.

6. Niemcy

- Karl Gotthard Langhans, brama brandenburska- nawigująca do stylu doryckiego.

- Karl Friedrich Schinkiel, nowa wartownia w Berlinie- prosta kubiczna bryła, portyk z greckiej światyni.

- K. F. Schinkiel, stare museum- porządek joński.

- K. F. Schinkiel, Mauzoleum Królowej Luizy- neogotyk, sklepienie krzyżowo żebrowe.

- K. F. Schinkiel, Zamek w Kamieńcu Ząbkowickim- nawiązanie do gotyku, zamku krzyżackiego.

- Leo von Klenze, Walhalla pod Ratyzboną- typowy styl dorycki

Malarstwo klasycyzmu i romantyzmu.

1. Celem sztuki było oparcie sztuki o rzetelną wiedzę. Malarz miał być dobrze wykształcony. Malarstwo miało konkretne cele:

- Wychowywać, Pouczać

- Poruszać

- Sztuka jest bardziej świecka.

2. Malarze

- Francesco Goya- wyłamuje się ze wszystkich konwencji. Zaczął jako malarz dworski, gdzie swoje pomysły godzi z prawdą portrecisty. Tworzył portrety romantyczne- dzieła były nierównomiernie rozświetlone, podkreślały to co najważniejsze, - Maya ubrana, Księżna Alba, Rodzina Karola IV, Rozstrzelanie powstańców madryckich, Gdy rozum śpi, budzą się upiory

- Jacques- Louis David- Typowy klasycysta, chętnie sięgał do historii z antycznego Rzymu przyrównując ją do współczesności.- Przysięga Horacjuszy, Śmierć Marata

- Marcello Bacciarelli- Nadworny malarz Króla Augusta- Portret Stanisława Augusta w stroju koronacyjnym, Stanisław August z klepsydrą,

- Bernardo Belotto- malarz widoków miasta, portretował Warszawę- Ulica Miodowa,

- Caspar David Fredrich- Artysta romantyczny, żył zawsze na granicach świata realnego i wyimaginowanego, artysta według kanonu nie musiał być wykształcony ale musiał być geniuszem, popularnym tematem było przemijanie, żal, tęsknota. Wprowadzają portrety dziecięce, chłopów, pejzaże wiejskie. Artysta nie chce być niczym skrępowany, chętnie sięgali po tematy z historii najnowszej- Opactwo w Oakwood, Brama cmentarna, Poranek. Wschód księżyca nad morzem.

- Carl Gustaw Carus- Artysta romantyczny, porównywał człowieka z naturą-Pielgrzym

- John Constable- Artysta romantyczny pochodzący z Anglii- Stonehenge

- Eugene Delaxroix- Artysta Francuski, uczeń malarzy klasycystycznych, inspirował się barokiem - Wolność wiodła lud na barykady, Kobiety algierskie, Portret Chopina,

- Piotr Michałowski- Najważniejszy artysta romantyczny w Polsce, studiował w Paryżu, Rzymie- Bitwa pod Samossierrą, Seńko,

- Henryk Rodakowski- Portrecista Polski- Portret generała Dembińskiego,

Teofil Kwiatkowski- Artysta Polski- Polonez Chopina

Architektura przełomu XVIII i XIX wieku w Polsce.

Tło historyczne

1764- 1795r panowanie Stanisława Augusta Poniatowskiego

1795 trzeci rozbiór Polski

1807-1815r Księstwo Warszawskie

!815- !830 królestwo Kongresowe

2. Styl stanisławowski

Powstaje pierwsza szkoła malarska powstałą dzięki mecenatowi Stanisława Augusta - malaria. Obiady czwartkowe- odbywały się na zaproszenie króla podczas których odbywały się rozmowy o polityce.

Zlecił przebudowę wnętrz zamku królewskiego w Warszawie na styl klasycystyczny:

- sala tronowa- ściany w kolorze złota na suficie namalowane błękitne niebo z chmurami.

- Sala balowa- ciemne kolumny z błękitnymi głowicami, na platformie malowidło rozwikłanie chaosu.

- Sala audiencjonalna- malowidła Bacciarellego- rozkwit sztuk handlu.

- Sala rycerska- dekoracja poświęcona historii polski, rzeźbione głowy poetów i pisarzy.

Drugą ważną inwestycją były łazienki miejskie-

- Pałac na wodzie- w otoczeniu zieleni i wody, budowa centralna, dawna łazienka kąpielowa Lubomirskiego, nadbudowano piętro, zwięczono to balustradą, portyk kolumnowy, całość jest delikatna.

- Biały domek- maleńki pawilon z kilkoma wejściami,

- Pałac Myślewicki,

- Amfiteatr- odniesienie do antyku

3. Budynki

- Jan Fryderyk Knobel- Rogalin

- K. G. Langhans- Pawłowice

- J. Ch. Kamsetzer- Pałac w Siernikach- poziom reprezentacyjny to parter, u wejścia kolumnowy portyk na bazie tego powstają inne mniejsze pałace w Pakosławiu, Lubostroń, Belweder w Warszawie, Racot, Objezierze.

W pobliżu pałaców tworzono sentymentalne parki:

- Zofiówka,

- Puławy,

- Arkadia Nieborowska- arkady, grota sybilli, sztuczne cieki wodne, domek gotycki, świątynia Diany.

- Wytworzył się typ dworku z krytym gankiem kolumnowym.

Budowle miejskie

- Dom Teppera- na dole pomieszczenia bankowe, na pierwszym piętrze mieszkania do wynajęcia, na drugim było jego mieszkanie.

- Kościół ewangelicki w Warszawie- nakryty kopułą,

- wodo zbiór na Tłomackiem w Warszawie.

- Teatr Wielki w Warszawie- wrażenie stawiania kilka mniejszych jedna na drugiej.

- Ratusz w Łowiczu,

- Kórnik- budowla romantyczna, nawiązanie do Gotyku, częściowo przeznaczony na zbiór pamiątek narodowych,

- opiniogóra- budynek romantyczny,

- Zamek w Kamieńcu Ząbkowickim- na wzór zamku krzyżackich

Architektura drugiej połowy XIX wieku.

1. Historyzm- termin oznaczający tendencje do akcentowania rzeczywistości:

- Szacunek dla przeszłości

- Świadomość historii

W wieku XIX nauki historyczne bardzo się rozwijają, obejmują coraz większy zakres, udoskonalane są metody badawcze. Przejawem w architekturze było zainteresowanie dawnymi stylami- nawiązywanie do wszystkich stylów minionych:

- Romanizm

- Gotyk

- Barok

- Renesans

Częstą stosowane są te nazwy z przyrostkiem NEO. Ważne jest współistnienie tych stylów w tym samym czasie. Architekci pracujący w danym stylu przykładali dużą wagę do poznania zasad estetycznych danego stylu- studiowano dany styl- starano się dokładnie naśladować dany styl.

Jean Durand- skonstruował zasadę: architektura powstaje w wyniku potrzeby, najważniejszą cechą architektury jest użyteczność, osiąga się ją przez oszczędność oraz stosowanie takiego lub innego stylu dla danych typów budowli:

- Budowle sakralne- neogotyk

- Opery, Pałace- Neobarok

- Więzienia- Neoromańskie

Budynki powinny składać się z prostych brył do których doklejana jest dekoracja.

Neogotyk

Najbardziej popularny w Anglii i Niemczech. Za jego pomocą wznoszono uniwersytety.

- Pomnik księcia Alberta- Georg Gilbert Scott

- Kościół św. Klotyldy w Paryżu

- Bazylika Sacre Coeur w Paryżu

- Votivkirche w Wiedniu

- Kościół ewangelicko reformowany w Warszawie

- Kościół w Kamieńcu koło Kościana

- Dworzec we Wrocławiu, Wilhelm Grapow (1856, 1899)

- Więzienie w Kaliszu (1858)

Neorenesans

Ogarnął cała Europę chodź głównie popularny był w Niemczech, Najbardziej popularna budowlą była

- Willa włoska- niewielki dom, kształt asymetryczny, często dostawiona jest asymetryczna wieża. Dachy są prawie płaskie, małe ilości dekoracji mała.

Przykłady:

- K. F. Schinkiel, dom ogrodnika w Poczdamie

- F. Lanci, Żółta karczma

- Biblioteka Saint Genevieve w Paryżu

- Opera w Dreźnie

Neobarok

Gmachy świeckie, bardzo bogaty styl. Utrzymywał się bardzo długo- do lat 20 XX wieku

- Opera w Paryżu, Carles Garnier

- Ewangelicka katedra w Berlinie, Julius Karl Raschdorff (1894- 1905)

- Budynek Zachęty w Warszawie

- Fabryka poznańskiego w Łodzi

- Pałac Poznański, Łódź

- Zamek w Neuschwanstein

5. Architektura Przemysłowa

Rozpoczyna się wielka kariera żelaza, następuje rozdzielenie dwóch zawodów architekta i inżyniera- buduje dworce, hale targowe itp. Hale są miejscem hurtowego handlu

- Pasaż świętego Huberta, Bruksela

- Hale Targowe w Paryżu, Victor Baltard (1852-1859)

- Wnętrze Biblioteki narodowej w Paryżu

- Pałac Kryształowy w Londynie, Joseph Paxton (1851)

- Wieża Eiffla (1889)

- Auditorium Building, Louis Sullivan- budynek kilku piętrowy, ówczesny wieżowiec posiadał sklepy, hotel, sale koncertową

Malarstwo XIX wieku- akademizm i realizm

1. Akademizm

Uważano że sztuka ma charakter intelektualny, czyli poznając określone reguły można się wszystkiego nauczyć. Pierwsze akademie powstawały we Włoszech pod koniec XVI wieku, starano się podnieść przez to status twórcy. Akademie rozwinęły się w XIX wieku, istniała hierarchia tematów, gdzie najważniejsze jest przekazanie treści:

- Malarstwo historyczne- mitologiczne, religijne, alegoryczne, bardzo często w dużych rozmiarach

- Pejzaż, Portret

- Malarstwo rodzajowe

- Martwa natura

Przykłady:

- Thomas Couture, Rzymianie okresu upadku (1847)

- Wiliam Bouguereau, Narodziny Wenus

- Hans Makart, Triumf Ariadny

- Hans Makart, Przybycie cesarza Karola V do Antwerpii

- Alexandre Cabanel, Kleopatra

- Iwan Kramskoj, Chrystus na pustyni

2. Realizm

Odtwarzanie rzeczywistości w sposób obiektywny, zgodny z bezpośrednią obserwacją natury. Często malowali prozę życia. Realiści usunęli ze swojej sztuki: mitologie, antyk, religie.

Przykłady:

- Camille Corot, Droga w Sevres

- Jean- Francois Millet, Zbierające kłosy- malarz Francuskiego ludu, postacie zwarte, otoczenie w postaci kubicznych brył. Pokazuje człowieka związanego z ziemią.

- Millet, Anioł Pański- godność, powaga, alegoria wiary ludu wiejskiego

- Gustave Courbet, Kamieniarze- pokazuje szacunek dla pracy, bezwględnośc w ukazywaniu brzydoty

- Gustave Courbet, Pogrzeb w Ornans- 3x6 metrów, pogrzeb zwykłego człowieka

- Wilhelm Leibl, kobiety w kościele

- Ilja Repin, Burłacy na Wołdze

Impresjonizm i postimpresjonizm.

1. Impresjonizm

W paryskim atelier zorganizowali wystawę obrazów impresjonistycznych. Najważniejszy był kolor, stanowił on podstawę. Główne cechy impresjonizmu:

- Pleneryzm- malowanie bezpośrednio z natury

- Celem jest ukazanie wrażeniowego, subiektywnego, zmysłowego widzenia rzeczywistości. Jest ona uchwycona w zmieniających się, ulotnych stanach.

- Najważniejsze są studia nad wzajemnym stosunkiem miedzy światłem a kolorem

- Posługiwali się techniką dywizjonizmu- kładzenie na Płotnie obok siebie niewielkich plam czystych, jasnych kolorów które łączą się w oku widza w większe płaszczyzny barwne. Farby nakładane są szkicowo, zacierane są kontury. Płaszczyzna obrazu malowana jest tylko kolorem i światłem. Ważny jest wpływ fotografii

- Obrazy asymetryczne, wycinkowe, a przestrzeń jest kadrowana

- Temat obrazu nie jest ważny, z reguły malują pejzaże miejskie jak i wiejskie, sceny rodzajowe, portrety, martwe natury. Pokazują one stały krótkotrwałe np. woda, dworce kolejowe

Przykłady:

- Eduard Manet, Śniadanie na trawie- kontrast między nagim ciałem a pochłaniającym światło ciemnym surdutem

- Eduard Manet, Kolej żelazna

- Eduard Manet, Bar w Folies- Bergere

- Edgar Degas, Kobieta z chryzantemami

- Edgar Degas, Tancerka w garderobie

- Claude Monet, Impresja- Wschód słońca

- Claude Monet, Dworzec Saint Lazare

- Claude Monet, Katedra w Rouen

- Auguste Renoir, Huśtawka

- Auguste Renoir, Moulin de la Galette

2. Postimpresjonizm

Artyści młodsi początkowo wzorowali się na nich ale stopniowo szli dalej, nadawali dziełu autonomiczność. Obraz miał być dokładnie przemyślany, miał pokazywać koncepcje intelektualne malarza. Nastąpiło przywrócenie rangi bryle i konturowi.

Przykłady:

- Paul Cezanne, Kasztany i dom- ważne kształty geometryczne

- Paule Cezanne, Błękitny wazo- geometryzacja kształtów

- Paule Cezanne, Martwa natura

- Paule Cezanne, Portret syna

- Paule Cezanne, Wielkie kąpiące się

- Vincent van Gogh, Jedzący kartofle

- Vincent van Gogh, Autoportret

- Vincent van Gogh, Most w Arles

- Vincent van Gogh, Autoportret z obciętym uchem

- Vincent van Gogh, Siewca

- Vincent van Gogh, Kruki nad łanem zboża

- Paul Gauguin, Autoportret

- Paul Gauguin, Koło małych bretonek

- Paul Gauguin, Żółty Chrystus

- Paul Gauguin, Boże narodzenie

- Paul Gauguin, Dokąd idziesz

- Paul Gauguin, Skąd przychodzimy, dokąd idziemy, kim jesteśmy

Malarstwo Polskie drugiej połowy XIX wieku.

1. Państwo znajduje się pod zaborem wiąże się to z cenzurą. Ważną rolę odrywają salony literackie w Warszawie- odbywały się raz w tygodniu podczas których dyskutowano o sztuce, organizatorem była osoba z burżuazji czy arystokracji. Druga połowa lat czterdziestych rozwija się praca u podstaw- podniesienie ogólnego wykształcenia całego społeczeństwa. Ukazują się pisma narodowe popularyzującą literaturę i obrazy. Pojawiają się utwory literackie szerzącą elementy patriotyczne np. Ignacy Kraszewski. Pojawia się burżuazja oraz fabrykanci. W społeczeństwie wzrasta czytelnictwo utworów historycznych.

Wielu artystów tworzących dzieła malarskie dorabiali poprzez tworzenie ilustracji do książek czy czasopism. Sztuka ma zadanie dydaktyczne

- Jan Matejko, Stańczyk u królowej Bony podczas balu po utracie smoleńska- do jego dzieł wydawane były broszurki opisujące postacie znajdujące się na płótnie.

- Jan Matejko, Hołd Pruski- 31 postaci to postacie historyczne

- Jan Matejko, Podniesienie dzwonu Zygmunta

- Jan Matejko, Polonia- alegoria polski zakuwanej w kajdany po upadku kolejnego powstania

- Artur Grottger, Puszcza

- Artur Grottger, Kucie kos

- Artur Grottger, Schronisko

- Wojciech Gerson, Zabójstwo Przemysława II w Rogoźnie

- Józef Brandt, Chodkiewicz pod Chocimiem

- Józef Brandt, Lisowczycy przed gospodą

- Juliusz Kossak, Przeprawa rotmistrza przez Dniepr

- Juliusz Kossak, Kmicicowa kompania

- Juliusz Kossak, Zagłoba zdobywa Chorągiew

- Wojciech Gerson, Krajobraz podgórski

- Maksymilian Gierymski, Pejzaż z Jeziorem

- Maksymilian Gierymski, Sosny

- Aleksander Kotsis, Giewont

- Stanisław Witkiewicz, Wiatr halny

- Maksymilian Gierymski, Wyjazd na Polowanie

- Juliusz Kossak, Woźnica warszawski

- Franciszek Kostrzewski, Cyrk na saskiej Kempie

- Artur Grottger, W Saskim Ogrodzie

- Franciszek Kostrzewski, Obrachunek robocizny

- Józef Chełmoński, Babie lato

- Henryk Rodakowski, Portret ciotki Babetty Singer, Portret Leona Sapiechy

- Henryk Rodakowski, Autoportret

Secesja

1. Tło Polityczno społeczne

Okres bujnego rozwoju gospodarczego, ale także okres w którym w państwach długo panują te same osoby:

- W Anglii do 1901 panuje królowa Wiktoria, rozkwit ekonomiczny, mocarstwo kolonialne

- W Austrii w latach 1848- 1916 panuje Franciszek Józef

- W Rosji panowanie Aleksandra III i Mikołaja II; w 1905 klęska w wojnie z Japonią

- W stanach Zjednoczonych olbrzymi rozwój gospodarczy; w latach 1900- 1914 przybywa 13 mln emigrantów z Europy.

Następuje rozwój rzemiosła, transportu.

Filozofia

- Fryderyk Nietzsche- Idea nadczłowieka który jako jedyny jest wytworzyć cos ponad przeciętność

- Henri Bergson- siły witalne czerpie się jedynie z życia w przyrodzie

- Zygmunt Freud- teoria podświadomości, uwarunkowanie swoją naturą, biologią

- Włodzimierz Iljicz Lenin- teoria komunizmu, dobrobytu dla mas

Terminologia

- Art nouveau- sztuka nowa

- Modern styl- styl nowoczesny

- Styl nouveau- nowy styl

- Jugendstil- Styl Młodości

- Sezessionstil- Oddzielenie

- Młoda Polska

Bunt przeciwko odtwarzania starych stylów. Młodzi artyści chcieli się oddzielić od tego co było, wprowadzali nowe rozwiązania. Artyści określani byli bohemą artystyczną: żyli w wolnych związkach, nadużywali narkotyków. Zachowanie to było odezwą na stagnacje artystyczną poprzedniej epoki.

Prekursorzy

Artyści chcieli ponownie przywrócić rolę projektowania dla przeciętnych ludzi. Wiliam Morris- tworzył dla zwykłych ludzi, projektował wnętrza, oraz budynki.

Architektura

Eksponowali elementy konstrukcyjne: metalowe, często budowla była asymetryczna, łącozno lane żelazo ze szkłem. Bardzo często budowla ma zaokrąglone narożniki oraz linie drzwi i okien. Budynki miały sprawiać wrażenie lekkości. Ornamenty w formie cienkich lin zaczerpniętych z świata zwierzęcego lub przyrodniczego. np.

- Cahrles MAckintosch, Szkoła Sztuk pięknych w Glasgow

- August Endel, Atelier Elwira w Monachium

- Joseph M. Olbricht, budynek Secesji w Wiedniu

- Hector Guimard, Wejście do paryskiego metra

- Antonio Gaudi, Casa Mila w Barcelonie

- Victor Horta, Dom Tassela w Brukseli

- Henry vad de Velde, Sanatorium w Trzebiechowie

- Franciszek Mączyński, Teatr stary w Krakowie

Styl zakopiański: Stworzył go Stanisław Witkiewicz w oparciu o stylistykę góralską.

6. Malarstwo

- Symbolizm: odwołuje Siudo przeżyć wewnętrznych

- Grafika Japońska: eliminowany jest światłocień, odrzuca się frontalizm, stosuje się duże płaskie plamy barwne, środkiem wyrazu jest subtelna, gładka linia .

Pływało to na dekoracyjność, asymetrię, zachwyt nad siłami przyrody wiąże się to z upodobaniem z motywami roślinnymi i zwierzęcymi. Pojawia się kult kobiety demonicznej. Np.

- Pierre Bonnard, Kobiety w Ogrodzie

- Edward Munch, Krzyk

- Edward Munch, Taniec Życia

- Gustaw Klimt, Judyta; Medycyna

- Alfons Mucha, Gismonda; Taniec

- Emile Gale, Wazon

- Rene Lalique, Broszka

- Stanisław Wyspiański, witraże w kościele Franciszkanów w Krakowie, róże, chaty w Grebowie, Chochoły, Głowa Helenki, Głowa dziewczynki

- Jacek Malczewski, Melancholia, krajobraz z Tobiaszem, Zatruta studnia, Thanatos

- Józef Mehofer, Dziwny ogród

- Władysław Ślewiński, Czesząca się

Stanisław Wyspiański- artysta wszechstronny, twórca dramatów, witrażysta, malował pejzaże, portrety

Jacek Malczewski- uczeń Matejki, dużo podtekstów symbolicznych

---