Przystąpienie krajów do Unii Europejskiej:

1 maja 2004- Polska

1 stycznia 2006 Rumunia i Bułgaria

Do roku 1973- Niemcy Włochy Francja Holandia Belgi a Luxemburg

1973r.- Irlandia Dania Wlk. Brytania

1981- Grecja

1983- Hiszpania Portugalia

1995- Finlandia Szwecja Austria

Czynniki świadczące o wysokim rozwinięciu danego regionu:

-węzeł komunikacyjny

-międzynarodowe organizacje

-wysoko kwalifikowane kadry

-placówki naukowo-badawcze

-szkoły wyższe

Euroregiony- są formą organizacyjną powstałą dla współpracy między państwami europejskimi na poziomie jednostek administracyjnych krajów, których terytoria graniczą ze sobą. Celem ich jest stworzenie korzystnych warunków dla społeczno-ekonomicznego i humanitarnego rozwoju regionów. W chwili obecnej w Europie funkcjonuje kilkadziesiąt euroregionów, które są traktowane jako jeden z elementów służących wzmocnieniu stabilności i bezpieczeństwa kontynentu.

Euroregiony działają w następujących dziedzinach:

zagospodarowania przestrzennego;

komunikacji, transportu i łączności;

oświaty, ochrony zdrowia, kultury, sportu i turystyki;

ochrony i poprawy stanu środowiska naturalnego;

likwidacji zagrożeń i skutków klęsk żywiołowych;

rozwijania kontaktów między mieszkańcami obszarów przygranicznych oraz współpracy instytucjonalnej, a także współpracy podmiotów gospodarczych.

Region- umownie wydzielony obszar, względnie jednorodny, odróżniający się od terenów sąsiednich cechami naturalnymi bądź nabytymi na przestrzeni dziejów. Do tych cech zaliczamy: położenie geograficzne, odrębność językową, religijną, etniczną zamieszkującej region społeczności.

Polityka regionalna Unii Europejskiej- polityka, której głównym celem jest zwiększenie spójności ekonomicznej i społecznej w Unii Europejskiej (UE). Poprzez pomoc słabiej rozwiniętym regionom i sektorom gospodarek państw członkowskich dąży się do zmniejszenia różnic w poziomie rozwoju i w poziomie życia w regionach UE.

Polityka regionalna jest istotnym elementem polityki strukturalnej Unii Europejskiej. Wydatki UE przeznaczane są na dofinansowanie dziedzin, w których występuje deficyt środków. Przyjęto, że część wydatków budżetowych transferowana jest w postaci przepływów środków na rzecz wsparcia mniej rozwiniętych państw członkowskich lub tylko samych określonych obszarów położonych na ich terytorium. Pomoc w ramach polityki regionalnej zakłada między innymi wspieranie rozwoju gospodarczego regionów zacofanych ekonomicznie, restrukturyzację regionów i obszarów przygranicznych, zwalczanie długotrwałego bezrobocia oraz stymulowaniu rozwoju regionów wiejskich.

Endogeniczne czynniki rozwoju:

-napływ obcych inwestycji

-zakładanie dużych przedsiębiorstw, okręgów przemysłowych

-po badaniach okazało się że małe przedsiębiorstwa są lepsze

-kapitał ludzki

-kształcenie ludzi, które wpływa na innowacyjność czyli oszczędność zasobów

-zaoszczędzone zasoby wpływają na rozwój regionów

-zasoby mobilne (aktywne)

- zasoby nie mobilne (nie aktywne np. bogactwa materialne)

- infrastruktura czyli drogi, autostrady, kolej, Internet, edukacja.

- rozwój od dołu odpowiedzialność społeczności zamieszkującej dane terytorium za rozwój

-dostosowywanie się do otoczenia.

Przykłady państw UE które przyspieszyły swój rozwój a zmniejszyły dystans do krajów rozwiniętych wysoko:

-Irlandia

-Portugalia

-Grecja

-Hiszpania

-Polska

Różnice w poziomie rozwoju państw UE:

-opóźnione w rozwoju

-o schyłkowych przemysłach

- przygraniczne

- o dużym bezrobociu

Konkurencyjność wpływa na nią:

-zmniejszenie bezrobocia

-zwiększenie pracy

-wysokie kwalifikacje

-BIZ.

Czynniki rozwoju regionalnego.

Wyróżnia się następujące czynniki rozwoju regionalnego:

• ekonomiczne - które dzielą się na tradycyjne (kapitał, ziemia, praca) i nowoczesne (postęp naukowo-techniczny, zmiany w organizacji zarządzania),

• przestrzenne - dotyczą rozmieszczenia różnych elementów sił wytwórczych (zasobów surowcowych i kapitałowych)

• ekonomiczne - dotyczą stanu najważniejszych elementów środowiska przyrodniczego w poszczególnych regionach,

• lokalne - związane są ze stopniem autonomii i mobilności samorządów terytorialnych,

• społeczne - obejmują rozwój różnych instytucji nauki, oświaty, kultury i instytucji tzw. otoczenia biznesu (agencje i fundacje rozwoju regionalnego, inkubatory przedsiębiorczości, instytucje finansowe, banki, giełdy, targi, instytucje konsultingowe, instytucje pośrednio wpływające na rozwój regionalny ale stwarzające odpowiedni klimat,

PODSTAWY ROZWOJU REGIONALNEGO

Rozwój w metodologii nauk wiąże się z pojęciem „zmiany” i „struktury”. Procesy rozwoju różne są w warunkach przyrodniczych i społecznych. Rozwój zawsze charakteryzuje się ściśle określonymi kierunkami zmian. Zmiany te mogą być rozpatrywane w aspekcie ilościowym i jakościowym. Zmiany ilościowe dotyczą wzrostu lub zmniejszenia się pewnych cech systemów lub obiektów. Natomiast zmiany jakościowe dotyczą powstania nowych wartości systemów i obiektów.

Teoria rozwoju regionalnego wiąże się ściśle z teorią wzrostu w makroekonomii. W teorii rozwoju regionalnego zakłada się istnienie różnic międzyregionalnych jako cos obiektywne-go. Wiąże się to ściśle z podziałem na regiony silne i słabe. Kryteriami tego podziału są:

• wielkość potencjału gospodarczego i demograficznego,

• efektywność regionalnych struktur gospodarczych,

• jakość życia w poszczególnych regionach,

Mierniki rozwoju regionów możemy ująć w 5 grupach:
• mierniki produkcji materialnej - wielkość i struktura produkcji, zatrudnienia, środków trwałych, nakładów inwestycji, kosztów materiałów,
• mierniki warunków bytu ludności - PKB na 1 mieszkańca, dochody i oszczędności ludności, wskaźniki warunków mieszkaniowych, wskaźniki ochrony zdrowia i opieki społecznej,
• mierniki struktury społeczno-zawodowej ludności - liczba i struktura ludności, gę-stość zaludnienia, współczynnik przyrostu naturalnego, wskaźnik migracji, struktura ludności według głównych źródeł utrzymania,
• mierniki urbanizacji - procent ludności miejskiej, gęstość sieci miast, wskaźnik infra-struktury gospodarki komunalnej,
• mierniki zasobów środowiska przyrodniczego - walory krajobrazowe, klimat, jakość gleb, zasoby surowcowe i wodne,

Zadania polityki regionalnej państwa:
1.Inicjowanie zmian w strukturze gospodarczej regionów stosownie do ich strategicznych kierunków(możliwości)rozwoju
2.Zmniejszenie nadmiernego w niektórych regionach bezrobocia
3.Pobudzanie rozwoju społ.-gosp. Stref przygranicznych.
4.Regionalizacja kierunków produkcji rolnej.
5.Rozawiązyw. problemów ochrony środowisk regionów.

Region węzłowy czyli obszar powiązań ekonomicznych z pewnym ośrodkiem danego regionu, Ośrodek centralny w regionie węzłowym określa się jako biegun wzrostu i między nim a otaczającym regionem istnieje sieć wzajemnych powiązań

Region samorządowy - występuje decentralizacja uprawnień administracyjnych władzy centralnej przekazywana jest do regionów w regionie kształtuje się władza polityczna prowadzi politykę regionalną w ramach obowiązków w całym kraju ustaw

Region Administracyjny - tutaj polityka regionalna realizuje cele polityki rządowej a władze regionalne opiniują jedynie decyzje władz centralnych.
Struktura ekonomiczna regionu - sektor 1 obejmuje dziedziny działalności człowieka związane z szeroko pojętą eksploatacją ziemi, czyli rolnictwo, leśnictwo, rybołówstwo, a niektórzy zaliczają także eksploatację surowców.
Sektor 2 obejmuje przemysł przetwórczy (różne jego gałęzie) i budownictwo
Sektor 3 usługi które niektórzy dzielą na usługi podstawowe i usługi wyspecjalizowane.

Podział na strukturę sektorową albo ekonomiczną regionu został przeprowadzony w latach 30 XX wieku przez ekonomistów, Fischera, Harrisa.

Regiony według stopnia gospodarczego dzielimy na rozwinięte i rozwijające się. Te drugie na rozwijające się dynamicznie i harmonijnie. Regiony dysponują warunkami do przyśpieszania procesu wzrostu i regiony wymagające harmonizacji rozwoju wzrostu
Regiony opóźnione w rozwoju dzielimy na regiony wymagające aktywizacji nowych możliwości, oczekujące i obszarów przygranicznych, Drugi typ wymaga… i wymaga generalnej restrukturyzacji

Celem polityki regionalnej jest świadoma i celowa działalność organów władzy publicznej zmierzająca do rozwoju regionalnego czyli jest to polityka oddziaływania władzy publicznej na przebieg procesów społeczno-gospodarczych w regionach w celu wspierania rozwoju gospodarczego, budowania pozycji konkurencyjnej na arenie międzynarodowej oraz podnoszenie poziomu dobrobytu obywateli.

Cechy regionu - jest to struktura wewnętrzna czyli rozmieszczenie w przestrzeni zakładów przemysłowych rolniczych uzależnione jest ono od środowiska naturalnego.

Region posiada wewnętrzne powiązania i współzależność czyli istniejące w regionie obiekty są ze sobą powiązane i w zależności od stopnia powiązań mówimy o regionach zamkniętych autarkicznych (samowystarczalnych) i regionach otwartych nie autarkicznych.

Powiązania z całością gospodarki narodowej - obszarem specjalizującym się, specjalizacja wyznacza działalność wiodącą w regionie. Specjalizacja zależy od warunków środowiska gospodarczego i historycznego

Euroregiony funkcjonujące w granicach polski zaczęły powstawać w początkach lat 90tych. Najstarszym jest euroregion Nysa funkcjonujący na obszarze 3 państw. Czech, Niemiec i Polski. Jednym z głównych celów była poprawa stanu środowiska w ramach programu Czarny Trójkąt. Wzdłuż granicy zachodniej funkcjonują jeszcze euroregiony: Szprewa, Nysa, Bóbr który powstał w 1993 w Gubinie. Celem współpracy oprócz polepszenia stanu środowiska jest współpraca w zakresie ochrony przeciwpożarowej obszarów leśnych Polski i Niemiec. Pro-Europa … Infrastruktury gminnej. Zmodernizowano terminal odpraw w świecku oraz przejście graniczne w Kurowicach, powołano komitet europejski.
Znaczenie Euroregionów zmalało po przystąpieniu Polski do UE gdyż zlikwidowane zostały duże dysproporcje w rozwoju gospodarczym. Na granicy północnej funkcjonują euroregiony Glacensis pomiędzy Polską i Czechami, Pradziad, Silesia, Śląsk Cieszyński, Euroregion Beskidy, Tatry, Karpaty, obejmujący współpracę pomiędzy Polską, Słowacją, Węgrami Ukrainą i Rumunią. Euroregion ten w latach 90tych uzyskał wsparcie finansowe z fundacji Rockefellera oraz instytutu d.s. rozwoju Europy środkowo wschodniej. Część tego euroregionu leży poza granicami UE. Euroregion Bug to współpraca pomiędzy Polską, Ukrainą i Białorusią. Euroregion Niemen to współpraca pomiędzy Polską, Białorusią i Litwą. Euroregion Bałtyk to współpraca Polski , Danii, Szwecji, Rosji, Litwy i Łotwy, głównym celem jest ochrona wód Bałtyku. Współpraca Euro-regionalna opiera się o zasady ustalone w ramach Europejskiego stowarzyszenia regionów granicznych i należą do nich:
- Zasada pomocniczości (subsydiarności)
- Zasada Partnerstwa, równoprawności i równorzędności stron tworzących Euroregion
- Zasada Istnienia koncepcji bądź strategii rozwoju trans-granicznego
- Zasada Dobrego sąsiedztwa
- Zasada Zachowania tożsamości
- Zasada Dobroczynności
- Zasada Dążenia do symetrii i priorytetów
- Zasada Pragmatyzmu oraz analiz, rachunków kosztów i korzyści
- Zasada Kierowania się przyjaźnią i zaufaniem
- Zasada Konsensów i rotacji
Euroregiony powoływane są według dwóch modeli:
- Samorządowy polega na inicjatywie lokalnej, tworzeniu związku gmin a następnie zawieranie porozumień międzynarodowych. Ten typ przeważa na granicy zachodniej
- Administracyjno-Samorządowy to tworzenie ponad-granicznego związku międzyregionalnego w ramach współpracy międzynarodowej a następnie włączanie się poszczególnych gmin. Jest to przykład odgórnego organizowania współpracy. W ten sposób tworzono euroregiony na granicy wschodniej.
Zasady Europejskiej Polityki Regionalnej zostały sformułowane w 1988 roku w czasie reformy funduszy strukturalnych, dzielą się na 4 grupy:
1. Zasady generalne.
- zasada subsydiarności (pomocniczości) co oznacza że UE pomaga tylko w rozwiązywaniu problemów regionalnych poszczególnych państw.
- zasada koordynacji dotyczy zintegrowanego wykorzystania dostępnych instrumentów finansowych, koordynowania przez komisję polityk regionalnych krajów członkowskich, dążenia do harmonijnego rozwoju przestrzeni Europejskiej.
- zasada elastyczności oznacza uwzględnienie specyfiki organizacyjnej i instrumentalnej krajów członkowskich.
2. Zasady organizacji polityki regionalnej.
- zasada programowania polega na dofinansowaniu kompleksowych zintegrowanych programów rozwoju regionalnego.
- zasada partnerstwa wiąże się ściśle z zasadą subsydiarności i obejmuje relacje pomiędzy władzami publicznymi różnych poziomów oraz pomiędzy władzą publiczną i władzami społecznymi i podmiotami gospodarczymi.
- zasada kompatybilności odnosi się do spójności polityki regionalnej z innymi politykami wspólnotowymi a zwłaszcza polityki ochrony konkurencji, przejrzystości zamówień publicznych, ochrony środowiska a także polityki równości szans między kobietami i mężczyznami na rynku pracy.
- zasada spójności odnosi się do więzi polityk regionalnych z polityką makroekonomiczną prowadzoną przez poszczególne państwa.
3. Zasady finansowania polityki regionalnej i rozwoju regionalnego.
- zasada koncentracji polega na koncentracji środków, na realizacji celu pierwszego.
- zasada dowolności mówi nam o tym że środki funduszy regionalnych są dodawane do środków którymi powinien dysponować region.
- zasada komplementarności mówi nam o tym że środki regionalne powinny odpowiadać celom zawartym w polityce regionalnej na dany okres.
4. Zasady oceny realizacji polityki regionalnej
- monitorowanie czyli śledzenie przebiegu realizacji wydawania pieniędzy UE.
- ocena (wstępna, bieżąca, następcza)
- kontrola finansowa

Fundusze strukturalne UE:
- Europejski fundusz rozwoju regionalnego powstał w 1975 roku a jego celem jest pomoc regionom celem zniwelowania różnic rozwojowych pomiędzy poszczególnymi regionami, środki przeznaczone były na podniesienie atrakcyjności inwestycyjnej regionu, rozwój małych i średnich przedsiębiorstw, otoczenia firm, rozwój infrastruktury dywersyfikację struktury gospodarczej regionu. Inicjatywą która jest finansowana z tego funduszu jest INTERREC który obejmuje współpracę ponadregionalną, międzynarodową i regionów przygranicznych.
- Europejski fundusz społeczny powstał w 1960 roku i finansuje działania w zakresie polityki zatrudniania, rozwoju zasobów ludzkich, przeciwdziałaniu bezrobociu, przeciwdziałaniu wykluczeniu społecznemu i aktywizację zawodową kobiet.
- Europejski fundusz orientacji i gwarancji rolnej wspiera on dywersyfikację działalności gospodarstw rolnych, tworzenie miejsc pracy na obszarach …, rozwój lasów
- Finansowy instrument ukierunkowania rybołówstwa powstał w 1993 roku i finansuje projekty służące uzyskaniu równowagi w środowisku morskim, wspomaga rybaków, środowisko wodne, ma na celu modernizację portów i rybołówstwa przybrzeżnego.
- Fundusz Spójności KOCHEZI nie jest funduszem strukturalnym, jest to czasowe wsparcie finansowe dla krajów UE których PKB nie przekracza 90% średniej dla wszystkich krajów członkowskich. Fundusz wspiera przedsięwzięcia na rzecz ochrony środowiska i rozwój transeuropejski sieci transportowych. Fundusz ten przeznaczony jest dla całego kraju który przedstawia program UE. Dodatkowym kryterium przyznawania jest liczba ludności PKB i powierzchnia kraju, dotyczy projektów dużych powyżej 5mln Euro.

---