Ziemia zbudowana jest z trzech zasadniczych warstw: skorupy, płaszcza i jądra. Pomiędzy warstwami znajdują się strefy przejściowe - powierzchnie nieciągłości.

Najbardziej zewnętrzną warstwą jest skorupa ziemska. Posiada następujące cechy:

- Jej grubość jest zróżnicowana. Na kontynentach dochodzi do 80 km. Na obszarach oceanicznych ma zaledwie 10 km.

- Składa się z dwóch warstw. W obrębie kontynentów znajduje się warstwa granitowa. Oprócz tlenu, zbudowana jest głównie z krzemu i glinu. Stąd jej nazwa - sial (Si - krzem, Al - glin).

- Druga warstwa, z której zbudowane są dna oceanów, znajduje się pod sialem na kontynentach. Jest to warstwa bazaltowa (gabrowa) i zbudowana jest głównie z krzemu i magnezu. Dlatego nazwana została simą.

Sial i sima oddzielone są powierzchnią nieciągłości Conrada.

Część geofizyków neguje istnienie powierzchni nieciągłości Conrada. Pozostawiają jednak podział skorupy na skorupę kontynentalną i oceaniczną.

Między skorupą a płaszczem Ziemi znajduje się powierzchnia nieciągłości Moho (od nazwiska chorwackiego geofizyka - Mohorovičićia, który ją odkrył).

Cała skorupa ziemska i najbardziej zewnętrzna część płaszcza Ziemi tworzy litosferę.

Cechy płaszcza Ziemi:

- Część górna (sięgająca do głębokości 1000 km) to płaszcz zewnętrzny noszący nazwę crofesima (Cr - chrom, Fe - żelazo, Si - krzem, Ma oznacza magnez).

- Tuż pod powierzchnią nieciągłości Moho znajduje się cienka warstwa sztywnego płaszcza litosferycznego zbudowana z perydotytów.

- Poniżej płaszcza litosferycznego występuje astenosfera (do 350 km). Jest warstwą, która zachowuje się jak ciało półplastyczne. Dzięki niej możliwe są pionowe i poziome ruchy litosfery.

- Na głębokości od 1000 do 2900 km znajduje się płaszcz wewnętrzny - nifesima (Ni - nikiel, Fe - żelazo, Si - krzem, Mg - magnez).

Płaszcz i jądro Ziemi oddziela powierzchnia nieciągłości Wiecherta-Gutenberga.

Najbardziej wewnętrzną częścią jest jądro Ziemi:

- zbudowane prawdopodobnie z żelaza i niklu, stąd jego nazwa - nife;

- jądro zewnętrzne sięga do głębokości 5100 km i najprawdopodobniej jest ciekłe;

- jądro wewnętrzne ma cechy ciała stałego.

Wraz ze wzrostem głębokości rośnie gęstość, ciśnienie oraz temperatura. Ciśnienie we wnętrzu Ziemi osiąga 3,7 mln atmosfer, temperatura natomiast około 5000°C.

Największy wzrost temperatury występuje w skorupie ziemskiej. Ilość metrów, o jaką należy posunąć się w głąb Ziemi, aby temperatura wzrosła o 1°C, to stopień geotermiczny. Średnio wynosi 33 m.

Masa Ziemi wynosi 5,98 × 10²⁴ kg. Planeta składa się głównie z żelaza (32,1%), tlenu (30,1%), krzemu (15,1%), magnezu (13,9%), siarki (2,9%), niklu (1,8%), wapnia (1,5%) oraz glinu (1,4%). 

Natura, przyroda - w najszerszym znaczeniu to świat, wszechświat, rzeczywistość materialna. Termin ten obejmuje zjawiska świata fizycznego - zarówno nieożywionego, jakżycia - w ogóle, bez szczególnego uwzględniania lub z wyłączeniem produktów działalności ludzkiej i ludzkiego oddziaływania na przyrodę.

plutonizm

ogół zjawisk zachodzących w głębi litosfery w warunkach wysokich temperatur, które prowadzą do powstawania magmy, jej podziemnych przemieszczeń i tworzenia się skał magmowych, głębinowych (inaczej zwanych skałami plutonicznymi). Proces plutonizmu należy do procesów endogenicznych (wewnętrznych) kształtujących charakter litosfery.

Intruzje - skały plutoniczne, które tworzą wśród innych skał masywy, żyły i inne ciała powstałe przez wciśnięcie się magmy.

Intruzje zgodne - ściany intruzji są zgodne z ułożeniem warstw.

- sill

- lakolit

- lapolit - wypukłe ku dołowi, prawdopodobnie wskutek zapadnięcia się stropu

- fakolit - drobne, umieszczone w przegubach fałdów.

Intruzje niezgodne - przecinają płaszczyzny strukturalne, nie okazując żadnego dostosowania się do nich.

- batolit

- dajka - dwie ściany równoległe do siebie, biegnące w poprzek warstw.

- żyła kominowa - tworzą intruzje w kształcie walca.

Subdukcja, proces polegający na wciąganiu litosfery oceanicznej podlitosferę kontynentalną. Subdukcja zachodzi na krawędziach płyt litosfery, w strefach subdukcji i zgodnie z teorią płyt litosfery jest traktowana jako podsuwanie się płyty oceanicznej (zbudowanej z cienkiej skorupy oceanicznej) pod płytę kontynentalną (zbudowaną z grubszej skorupy kontynentalnej) lub jej przedpole (zbudowane ze skorupy suboceanicznej).

Istnienie subdukcji kompensuje przyrost nowej litosfery oceanicznej powstającej w strefach akrecji. Obecnie przykładem subdukcji może być podsuwanie się płyty Nazca pod płytę amerykańską.

• typ andyjski - kra oceaniczna wciągana jest pod krę kontynentalną. Strefę kolizji wyznacza głębokomorski rów oceaniczny. W pewnej odległości od strefy powstaje orogen kolizyjny, w którym dochodzi do silnego sfałdowania osadów zdzieranych płyty oceanicznej, występuje intensywny wulkanizm oraz liczne trzęsienia ziemi. Strefy subdukcji tego typu występują we wschodnim obramowaniu Oceanu Spokojnego, uwybrzeży Ameryki Południowej: Rów Atakamski, Andy.

• typ japoński - kra oceaniczna jest również wciągana pod krę kontynentalną, ale subdukcja związana jest z wytworzeniem się łuków wyspowych i basenu marginalnego . Strefę kolizji podobnie jak w typie andyjskim wyznacza rów oceaniczny. Tak samo obszar ten charakteryzuje się dużą aktywnością wulkaniczną i sejsmiczną. Strefy tego typu występują w zachodnim obramowaniu Oceanu Spokojnego, wzdłuż wybrzeża Azji:

• typ mariański - w tym przypadku kra oceaniczna wciągana jest pod inną krę oceaniczną, jednocześnie następuje kolizja dwóch łuków wyspowych, względnie łuku wyspowego i podmorskiego grzbietu. Strefy tego typu występują w zachodnim obramowaniu Oceanu Spokojnego: Rów Kermadec, Rów Tonga, Rów Mariański, Rów Bonin.

Akrecja - proces rozrastania się - powiększenia - kontynentu wskutek powstawania lub dobudowywania nowych fragmentów skorupy ziemskiej. 

TEKTONICZNE DEFORMACJE - zaburzenia pierwotnego układu warstw w skałach, wywołane ruchami tektonicznymi; d.t. ciągłe charakteryzuje pofałdowanie i powyginanie, pod postacią fałdów i płaszczowin, warstw skalnych, które nie uległy rozerwaniu; w przypadku d.t. nieciągłych nastąpiło rozerwanie i przesunięcia warstw skalnych, co znamionują uskoki, zręby i rowy tektoniczne. 

Gejzer, rodzaj gorącego źródła (cieplicy), występujący w obszarze czynnego lub niedawno wygasłego wulkanizmu, charakteryzujący się okresowym wyrzucaniem gorącej wody i pary wodnej.

Największe skupisko gejzerów znajduje się w parku narodowym Yellowstone w USA, w stanach Wyoming i Montana, Inne rejony występowania gejzerów to: Islandia, Nowa Zelandia, Japonia,Jawa, Kamczatka, Tybet.

Podział zasobów:

• Zasoby odnawialne - zasoby naturalne (np. ziemia uprawna), które regularnie dostarczają usług i dzięki racjonalnemu zarządzaniu mogą w nieskończoność dostarczać użytecznych usług.

• Zasoby nieodnawialne - zasoby naturalne, których podaż jest w zasadzie niezmienna, a których regeneracja nie jest na tyle szybka aby miała jakieś znaczenia gospodarcze.

Metamorfizm - zespół procesów geologicznych zachodzących w obrębieskorupy ziemskiej, powodujący zmiany składu chemicznego i mineralnego oraz struktury i tekstury jej skał, przy czym ich przeobrażenie (metamorfoza) odbywa się zwykle w fazie stałego stanu skupienia.

Czynnikami wywołującymi metamorfizm są: wysoka temperatura, wysokie ciśnienie, często także czynniki chemiczne. Procesy metamorfizmu przebiegać mogą pod wpływem jednego z nich lub przy udziale wszystkich, w związku z tym wyróżnia się trzy rodzaje metamorfizmu:

1) metamorfizm kontaktowy (termiczny) - zachodzi najczęściej w pobliżu intruzji magmowych i spowodowany jest działaniem wysokiej temperatury,

2) metamorfizm dyslokacyjny (dynamiczny) - zachodzi w rejonach objętych ruchami skorupy ziemskiej (fałdowania, uskoki) i spowodowany jest występowaniem olbrzymich nacisków (ciśnienia kierunkowego),

3) metamorfizm regionalny (termodynamiczny) - związany z pogrążeniem skał na dużą głębokość pod grubą pokrywą innych utworów, dzięki czemu jednocześnie działa wysoka temperatura i duże ciśnienie. W obrębie metamorfizmu regionalnego wyróżnia się trzy strefy odpowiadające kolejnym stopniom wzrostu temperatury i ciśnienia: epi - znajdująca się na głębokości 6-10 km, mezo - 10-20 km oraz kata - leżąca poniżej 20 km.

WULKAN [łac.], geol. miejsce na powierzchni Ziemi, w którym wydobywają się (lub wydobywały) z głębi Ziemi produkty wulkaniczne (-> erupcja); wulkany występują jako pojedyncze wzniesienia lub tworzą górskie kompleksy wulkaniczne. 

Budowa wulkanu

Komora magmowa - Jest to zbiornik magmy zasilającej wulkan. Komory magmowe znajdują się na głębokości od kilku do kilkudziesięciu kilometrów pod wulkanem. Powstają na skutek topienia się skał pod wpływem magmy wypychanej z astenosfery. 
Kanał wulkaniczny - To przewód łączący komorę magmową z powierzchnią ziemi. Ma kształt podłużnej szczeliny lub komina o cylindrycznym kształcie. 
Krater - Zakończenie kanału wulkanicznego w kształcie lejka. Powstaje w czasie erupcji wulkanu, kiedy skały ulegają rozkruszeniu i zostają odrzucone przez siłę wybuchu, lub też podczas osuwania się skał otaczających ujście kanału wulkanicznego. Średnica krateru w zależności od wielkości i rodzaju wulkanu, może mierzyć od kilkuset metrów do kilku kilometrów. Na szczycie stożka wulkanicznego znajduje się krater główny. Zdarza się jednak, że magma znajduje sobie nową drogę ku powierzchni ziemi tworząc dodatkowe kanały. W ten sposób powstają kratery boczne. 
Kaldera - Jest to wielkie zagłębienie o kolistym kształcie, powstające w wyniku gwałtownej erupcji, podczas której zostaje zniszczony wierzchołek wulkanu lub cały wulkan. Kaldera może utworzyć się także wtedy, gdy na skutek szybkiego opróżnienia komory wulkanu następuje zapadnięcie ścian stożka wulkanicznego. 
Fumarole - Gorące wyziewy pary wodnej oraz różnego rodzaju gazów wydobywające się z krateru i szczelin czynnych wulkanów. Skład chemiczny tych wyziewów jest zróżnicowany i zależy od ich temperatury (od 200 do 800°C). 
Lahary - To inaczej lawiny błota spowodowane opadami ulewnych deszczów lub powstające pod wpływem wody z jezior kraterowych. W kraterach drzemiących wulkanów często tworzą się jeziora. Podczas erupcji wulkanu, kiedy brzeg krateru zostaje zniszczony, uwolniona woda spływa w dół zabierając po drodze materiał skalny i popioły wulkaniczne. Tworzy się błoto, które niszczy wszystko co napotka na swojej drodze. 
Lawa - To magma, która wydostała się na powierzchnię ziemi.

Rozróżnia się dwa rodzaje stożków wulkanicznych:

Stożki mieszane - Charakteryzują się łagodniejszymi zboczami, powstają przemiennie z warstw lawy i żużlu.

Stożki tufowe - Powstają z popiołów i odłamków skał, o stromych zboczach.

---