Ustawa z dnia 31 I 1980 r. o ochronie i kształtowaniu środowiska

Art. 13. 1. Powierzchnia ziemi łącznie z glebą i rzeźbą terenu podlega ochronie, polegającej na zapobieganiu i przeciwdziałaniu ich niekorzystnym zmianom, a w razie uszkodzenia lub zniszczenia - na przywróceniu do właściwego stanu.

Art. 16. 1. Złoża kopalni podlegają ochronie polegającej na racjonalnym gospodarowaniu ich zasobami oraz kompleksowym wykorzystaniu kopalin, w tym również kopalin towarzyszących.

Art. 18. Wody śródlądowe powierzchniowe i podziemne oraz środowisko morskie podlegają ochronie polegającej na racjonalnym gospodarowaniu ich zasobami, zapobieganiu lub przeciwdziałaniu naruszania równowagi przyrodniczej i wywoływania w wodach zmian powodujących ich nieprzydatność dla ludzi, dla świata roślinnego lub zwierzęcego albo dla gospodarki narodowej.

Art. 25. Ochrona powietrza atmosferycznego przed zanieczyszczeniem polega na zapobieganiu przekraczania dopuszczalnych stężeń substancji zanieczyszczających w powietrzu atmosferycznym i ograniczaniu lub eliminowaniu wprowadzonych do powietrza atmosferycznego ilości tych substancji przez zakłady produkcyjne i usługowe, pojazdy mechaniczne, hałdy, wysypiska i inne źródła zanieczyszczenia.

Ustawa z dnia 16 X 1991 r. o ochronie przyrody

Art. 41. 1. Gospodarka zasobami dziko występujących roślin i zwierząt powinna zapewnić ich trwałość i optymalną liczebność, przy zachowaniu w możliwie największym stopniu różnorodności genetycznej

Zgodnie z ustawą Prawo ochrony środowiska, ochrona powierzchni ziemi polega na zapewnieniu jak najlepszej jej jakości, w szczególności poprzez:

− racjonalne gospodarowanie,

− zachowanie wartości przyrodniczych,

− zachowanie możliwości produkcyjnego wykorzystania,

− ograniczenie zmian naturalnego ukształtowania,

− utrzymanie jakości gleby i ziemi powyżej lub co najmniej na poziomie wymaganych standardów,

− doprowadzenie jakości gleby i ziemi co najmniej do wymaganych standardów, gdy nie są one dotrzymane,

− zachowanie wartości kulturowych, z uwzględnieniem archeologicznych dóbr kultury.

Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 9 września 2002 r. w sprawie standardów jakości gleby oraz standardów jakości ziemi (D. U. Nr 165/2002, poz. 1359) określa wartości dopuszczalne stężeń w glebie lub ziemi, z uwzględnieniem ich funkcji aktualnej i planowanej, dla określonych grup rodzajów gruntów (A, B, C). Pełni ono ważną rolę w kształtowaniu świadomości, zarówno wśród organów administracji państwowej i samorządowej, jak i wśród władających powierzchnią terenu.

Ochrona gruntów rolnych i leśnych w myśl ustawy „O ochronie gruntów rolnych i leśnych” (Dz.U. Nr 16/1995 roku z późn.zm.) polega na:

− ograniczeniu przeznaczania ich na cele nierolnicze i nieleśne,

− zapobieganiu procesom degradacji i dewastacji gruntów rolnych i leśnych oraz szkodom w produkcji rolniczej lub leśnej oraz w drzewostanach, powstających wskutek działalności nierolniczej lub nieleśnej,

− rekultywacji i zagospodarowaniu gruntów na cele rolnicze,

− zachowaniu torfowisk i oczek wodnych jako naturalnych zbiorników wodnych,

− przywracaniu i poprawianiu wartości użytkowej gruntom, które utraciły charakter gruntów leśnych wskutek działalności nieleśnej, a także na zapobieganiu obniżania produktywności gruntów leśnych.

Zasoby przyrody - elementy przyrody mające znaczenie dla bytowania i gospodarki człowieka, to wielkie bogactwo naturalne występujące w naszym środowisku. Większość zasobów jest niezbędna do życia: jak powietrze, woda, światło słoneczne warunkujące proces fotosyntezy, organizmy żywe będące źródłem pokarmu dla człowieka. Inne zasoby jak surowce energetyczne, mineralne, rudy metali nie są niezbędne dla gospodarki człowieka. W wyniku eksploatacji większość zasobów przyrody zmniejszyła się lub nawet uległa całkowitemu wyczerpaniu. Obecnie dokonuje się wykorzystywania energii słonecznej do ogrzewania mieszkań oraz siły wiatru do produkcji energii elektrycznej.

Zasoby przyrody dzielą się na:

- niewyczerpalne (woda, wiatr, energia słoneczna oraz ciepło ziemi),

- wyczerpalne ale odnawialne (rośliny, zwierzęta, gleba),

- wyczerpalne ale nieodnawialne (węgiel, ropa naftowa, gaz ziemny, rudy metali, substancje radioaktywne).

Zasoby odnawialne

Do odnawialnych bogactw przyrody należy między innymi woda, która krąży i nieustannie odnawia się w tak zwanym cyklu hydrologicznym. Parująca znad mórz woda transportowana jest atmosferą w kierunku lądu, gdzie spada w postaci deszczu lub śniegu, a następnie z powrotem przemieszcza się ku morzu. Odnawialnym bogactwem naturalnym może być również dobrze uprawiana gleba, ponieważ wierzchnie warstwy litej skały ulegają ciągłemu wietrzeniu, dzięki czemu warstwa gleby niejako "przyrasta" od dołu.

Zasoby nieodnawialne

Nieodnawialne zasoby przyrody tworzyły się wiele milionów lat. Powstają tak powoli, że z perspektywy długości ludzkiego życia ich zapasy są skończone, wyczerpywane. Do surowców nieodnawialnych należą między innymi paliwa kopalne (węgiel, ropa naftowa, gaz ziemny), które potrzebowały wielu milionów lat na powstanie z materii organicznej. Wydobyte z wnętrza ziemi są albo spalane i zamieniane na energię, albo są surowcem do produkcji różnych tworzyw, np. plastiku i farb, nie nadających się do powtórnego przetworzenia. Za nieodnawialne uważa się również metale, chociaż nie są one spalane jak paliwa, to jednak raz użyte, z punktu widzenia środowiska, do którego miałyby wrócić, są niczym więcej niż złomem. Inne nieodnawialne zasoby to surowce skalne. Można się obawiać, że za ok. 100 lat wyczerpią się niektóre z nieodnawialnych zasobów Ziemi.

Zasoby te dzielą się na materię żywą, materię nieożywioną, oraz energię.

Do materii żywej należy cały dostępny człowiekowi świat żywych roślin, zwierząt oraz pozostałych organizmów (wirusy, bakterie itd.).

Do materii nieożywionej należą substancje we wszelkich formach materii, a więc w postaci gazowej, ciekłej lub stałej, a w szczególności powietrze, wody, minerały oraz substancje pochodzenia roślinnego lub zwierzęcego.

Do zasobów naturalnych w postaci energii należą wszelkie przejawy energii dostępne człowiekowi, a w szczególności energia wód wynikająca z grawitacji (rzeki, wodospady), wpływu Księżyca (pływy) oraz kondensacji pary wodnej (opady), energia geotermalna, ciepło i światło ze Słońca.

Eksploatacja dóbr naturalnych w większości powoduje wyczerpanie się zasobów nie odnawiających się. Z roku na rok zmniejsza się powierzchnia lasów, które przeprowadzają połowę procesów fotosyntezy zachodzących na Ziemi. Wycinanie lasów powoduje zmniejszanie się zasobów tlenu w atmosferze. Las pochłania dwutlenek węgla i wydziela tlen.

Ginie wiele gatunków ptaków, ssaków w wyniku działań człowieka. W okresie 1800 roku do 1980 roku łączna liczba ptaków i ssaków wytępiona na Ziemi 204, w tym ptaków 92 gatunki, 112 gatunków ssaków. Większość zwierząt wyginęła dla mięsa i cennego futra jak tur, którego ostatni okaz na świecie został zabity przez kłusownika pod Sochaczewem w 1927 roku. Krowa morska - ssak roślinożerny odkryty w 1741 roku w rejonie wysp Komandorskich oraz rejonie wybrzeży Kamczatki w ciągu 30 lat został całkowicie wytępiony na smaczne mięso. Gatunki te nie mogą się już odnowić. Blisko 400 gatunków ssaków jest zagrożona w swoim istnieniu.

Eksploatacja bogactw naturalnych towarzyszy szybko postępujący rozwój przemysłu, urbanizacji. Ta wielka eksploatacja powoduje częściowe lub całkowite zniszczenie terenów eksploatowanych, zanieczyszczeniu środowiska. Największe zanieczyszczenie powodują kopalnie odkrywkowe, węgla brunatnego. Odkopując głęboko położone pokłady węgla, zdejmując warstwy geologiczne stanowiące tzw. nakład. Materiał ten gromadzi się na zwałowiskach tworząc sztuczne wzniesienie, które powoduje zmianę krajobrazu danej okolicy.

Eksploatacja zasobami mineralnymi jest dość skomplikowana ale przez racjonalną gospodarkę, można by osiągnąć przez ograniczenie poszukiwania do niezbędnego minimum, z uwzględnieniem potrzeb przyszłych pokoleń:

- zastosowanie metod pozyskiwania gwarantujących możliwie minimalne zmiany w środowisku,

- zmniejszenie ilości odpadów,

- unikanie długich przewozów,

- oszczędne wykorzystywanie surowców półfabrykatów i produktów końcowych,

- powtórne wykorzystanie zużytych produktów.

Już teraz można stwierdzić iż wszystkie dotychczasowe powszechnie stosowane źródła energii są bliskie wyczerpaniu i dalsze użytkowanie ich w procesach, stwarza poważne zagrożenie dla środowiska. Powietrze zanieczyszczane jest źródłami naturalnymi jak pożary lasów i stepów, wybuchy wulkanów, silne wiatry, bakteriami, pyłkami kwiatów, pyłkami kosmicznych meteorytów oraz ozon powstający podczas wyładowań elektrycznych. Przemysł, komunikacja, rolnictwo powodują największe zanieczyszczenia powietrza. W rolnictwie wielkie zanieczyszczenie powodują środki ochrony roślin pestycydy które podczas oprysku przedostają się do powietrza. Naturalne zanieczyszczenia nie stanowią większego zagrożenia. Zanieczyszczenia sztuczne i naturalne występują w postaciach ciała stałego , ciekłego i gazowego .

Następnym problemem jest woda, która jest substancją niezbędną do życia. Zawartość wody w cytoplazmie roślin wynosi 75% a u zwierząt dochodzi do 90%. Woda jest najbardziej rozpowszechnionym w przyrodzie związkiem chemicznym i odgrywa bardzo ważną role. Człowiek wykorzystuje głównie wody słodkie, które stanowią ok. 6% całych zasobów wodnych. Ponieważ woda jest podstawowym elementem zachowania równowagi w środowisku przyrodniczym trzeba pamiętać o utrzymanie jej w czystości a tymczasem niemal wszystkie zanieczyszczenia atmosfery i gleby poprzez spływ powierzchniowy trafia do jezior, rzek powodują jej zanieczyszczenie. Zanieczyszczenia wód to przede wszystkim zanieczyszczenia komunalne i przemysłowe oraz rolne. Znaczna część zanieczyszczeń wód to związki organiczne, głównie tłuszcze, białka, cukrowce, które podlegają rozkładowi bakteryjnemu. Poprzez produkcję nowych środków czyszczących, piorących zwiększyła się ilość detergentów. Szczególnie niebezpieczne są składniki ścieków komunalnych jak wirusy i chorobotwórcze bakterie. Choć wody należą do zasobów niewyczerpanych, zanieczyszczenie ich, może spowodować, że staną się nieprzydatne człowiekowi lub wręcz szkodliwe. Wody bardzo zanieczyszczone stracą zdolność samooczyszczania się i wówczas nagromadzone w nich zanieczyszczenia dotrą do mórz i oceanów a to spowoduje skażenia i zaginięcie morskich ryb będących pokarmem ludzi. Ochronę wód przed zanieczyszczeniem realizuje się różnymi sposobami. Jedno z nich to oszczędne gospodarowanie woda i zwiększanie jej zasobów. Budowa oczyszczalni ścieków komunalnych, przemysłowych i wiejskich. Kolejnym sposobem na ochronę wód to zmniejszanie strat w gospodarce powodowanych wodami zanieczyszczonymi. Wody te bardzo szybko niszczą betonowe i stalowe urządzenia rzek i starzenie się jezior, stwarzają konieczność likwidacji związanych z woda, w tym plaż nadmorskich.

Degradacji ulega w dużym stopniu gleba. Sytuacja ta występuje w budownictwie na terenach przemysłowych, gdzie duże powierzchnie ziemi pokryte są zwałowiskami różnorodnych odpadów komunalnych, hutniczych. Krańcowym przykładem degradacji gleby jest odkrywkowe pozyskiwanie kopalin. Kopalnictwo niszczy glebę jak również powierzchnię terenu. Całkowicie dewastuje układ warstw geologicznych w głębi Ziemi. Podstawowym zadanie aby uchronić glebę trzeba przeciwstawić się erozji gleby, do utrzymania w nich właściwych stosunków wodnych jak również zahamować proces przenikania do gleb zanieczyszczeń.