„Odnawialne i nieodnawialne zasoby przyrody i ich racjonalna eksploatacja”

Paulina Sztejnwald

Kl.III g [2004/2005]

LO im. Jana III Sobieskiego w Oławie

1. Streszczenie projektu

Zapewne każdy z nas orientuje się mniej więcej w tym, jak należy postępować, aby nasza planeta pozwoliła nam jeszcze przed długie lata ją zamieszkiwać. Wiemy czemu ochrona środowiska jest tak ważna w życiu i jakie są jej podstawy. Gorzej orientujemy się jeżeli chodzi zasoby odnawialne i nieodnawialne, a to podstawa życia w zgodzie z naturą. Dlatego postanowiłam w skrócony i przystępny sposób zapoznać siebie i innych z tym tematem.

W pierwszej części punktu „Odkrycia i informacje”, dokonałam podziału zasobów na odnawialne i nieodnawialne oraz wymieniłam poszczególne ich elementy, aby już na początku wszystko było jasne i przejrzyste. I tak do odnawialnych zaliczamy elementy biotyczne i abiotyczne [jakie, dowiecie się Państwo później], natomiast do nieodnawialnych surowce [energetyczne i nie energetyczne] oraz przestrzeń.

Następnie, charakteryzując poszczególne elementy zasobów, uwagę zwróciłam na te związane bezpośrednio z roślinami oraz zwierzętami, ponieważ one najbardziej kojarzą nam się z przyrodą. Jednak, chcąc poznać lepiej temat, należało zagłębić się również w inne jej elementy, czego dokonałam. Oczywiście jest ich wiele i wszystkie są ze sobą mniej lub bardziej powiązane; ja przedstawiłam te najważniejsze.

Chciałabym jeszcze tylko zwrócić na bardzo ważny szczegół. Otóż nie możemy mylić dwóch pojęć: ekologii z ochrona środowiska, bo to nie to samo. Nawiasem mówiąc, ekologia, to „dziedzina biologii zajmująca się badaniem wzajemnych zależności pomiędzy organizmami a środowiskiem ich życia”, natomiast ochrona środowiska, to „działalność mająca na celu zachowanie niezmienionych przez człowieka elementów przyrody i przywrócenie do stanu równowagi ekosystemów zniszczonych przez nieprawidłową gospodarkę człowieka”. Tym razem zapraszam do lektury na temat ochrony środowiska.

2. Wstęp

Żyjemy na jednej planecie, mamy jedną przyrodę. Daje nam ona wiele pociechy, gdy możemy pójść na spacer, wybrać się na jej łono, poznać jej każdy, najmniejszy szczegół. Jest ona częścią nas, naszego życia. Dlatego musimy o nią dbać, nie możemy zapominać jak łatwo jest naruszyć jej prawidłowe funkcjonowanie, poprzez niewłaściwe korzystanie z jej dóbr. Rozejrzyjmy się dookoła i zauważmy ile złego wyrządzamy matce naturze. Weźmy na ten przykład śmieci rozrzucone po całych osiedlach, dzikie wysypiska umiejscowione chociażby w lasach, nieustanne używanie samochodów zamiast np. rowerów. Można by trak wymieniać w nieskończoność. Jest to temat, który bardzo mnie porusza, wręcz drażni, gdy widzę tych wszystkich ludzi, nie zdających sobie sprawy z powagi sytuacji. Dlatego pragnę się wgłębić w poszczególne jej elementy, aby moja [i nie tylko moja] wiedza uległa poszerzeniu, a tym samym aby moje działanie na naturę było bardziej przemyślane i mniej szkodliwe. Mam nadzieję, że lektura mojej pracy skłoni Państwa do przemyśleń na temat swego codziennego postępowania i jednocześnie pomoże w decyzji podjęcia pewnych kroków, aby jednak zmienić na lepsze nasz ogromny dom. Dlatego serdecznie zapraszam do lektury.

3. Odkrycia i informacje

3.1. Zasoby naturalne: odnawialne i nieodnawialne

Środowiskiem ekologicznym nazywamy ogół warunków życia organizmów, na który składają się czynniki abiotyczne oraz czynniki biotyczne. Wszystkie elementy środowiska, które mogą być wykorzystane przez człowieka, to naturalne zasoby przyrody. Dzielimy je na odnawialne [takie, które można wykorzystywać wielokrotnie, przy przestrzeganiu odpowiednich zasad] oraz na nieodnawialne [można wykorzystać tylko raz i nie ma szans, aby powstały ponownie dla gatunku Homo sapiens].

Kolejno, do odnawialnych zaliczamy:

• zasoby ożywione-biotyczne[zasoby roślinne, zasoby zwierzęce, gleba]

• zasoby nieożywione-abiotyczne[woda, powietrze]

Natomiast do nieodnawialnych zaliczamy:

• surowce energetyczne

• surowce nie energetyczne

• przestrzeń

Niestety brak znajomości podstawowych reguł ekologicznych oraz chęć doraźnego i szybkiego zysku, doprowadziły do stanu, gdzie zarówno odnawialne jak i nieodnawialne zasoby, zmniejszyły się w stopniu zatrważającym.

W przypadku zasobów odnawialnych dzieje się tak za sprawą nadmiernego pozyskiwania danego zasobu[przeeksploatowania].

Natomiast jeżeli chodzi o zasoby nieodnawialne, wynika to głównie z marnotrawienia ich w procesie wydobywczym oraz na skutek mało oszczędnego trybu życia[szczególnie w państwach rozwiniętych].

3.2. Zasoby odnawialne

3.2.1 Zasoby roślinne i zwierzęce

Najpierw chciałabym poruszyć kwestię lasów. Otóż zrąb zupełny[tzn. wycięcie lasu na jakiejś powierzchni] spowoduje, że las odtworzy się samodzielnie przez kilkaset lat, lecz nie we wszystkich przypadkach [szczególnie chodzi tu o równikowe lasy deszczowe w centralnej Afryce i dorzeczu Amazonki]. Musimy sobie zdawać sprawę z tego, że zniszczenie lasu to nie tylko wycięcie drzew, ponieważ giną również inne gatunki roślin i oparte na nich kolejne poziomy troficzne [a więc ginie cała różnorodność biologiczna danego ekosystemu].

Kolejną przyczyną nawet wymierania gatunków są przekształcenia ich środowiska, gdyż naturalne siedliska niszczone są przed rozwój miast [tzw. urbanizacja], przemysł [industrializacja], budowę dróg i kolei, regulację rzek, zanieczyszczenia wód i powietrza, zmiany właściwości gleb, zmiany mikroklimatu, itp. Wszystko to powoduje zaburzenia równowagi biologicznej.

Skutkiem tego jest fakt, że 30 tys. gatunków roślin i 5 tys. gatunków zwierząt jest zagrożonych wyginięciem. W związku z tym powstała tzw. czerwona księga, czyli ogólnoświatowa lista gatunków zagrożonych, która publikowana jest od 1966 roku przez Międzynarodową Unię Ochrony Przyrody i Jej Zasobów [IUCN]. Dodatkowo publikowane są regionalne czerwone księgi i czerwone listy ginących gatunków w poszczególnych krajach. Polska czerwona księga roślin liczy ok.200 pozycji, czyli 10% ogółu roślin naczyniowych. Natomiast Polska czerwona księga zwierząt liczy ponad 140 pozycji, czyli aż 25% ogólnej liczby.

Poza tym, wielu zwierzętom cennym pod względem gospodarczym, nadano status zwierzyny łownej i wprowadzono dla nich okresy ochronne[ najczęściej jest to okres rozrodu]. Dodatkowo dla ryb wprowadzono limity codziennego połowu i wymiary chronione [czyli nie można łowić osobników mniejszych niż o określonej długości ciała dla danego gatunku].

Jeżeli natomiast chodzi o obszary chronione, to w skład ich wchodzą: parki narodowe [obecnie 23], parki krajobrazowe, obszary chronionego krajobrazu oraz rezerwaty przyrody. Myślę, że w tym momencie warto wyjaśnić te jakże podobne pojęcia:

Parki narodowe stanowią najwyższą formę ochrony obszarów o największych wartościach przyrodniczych, naukowych, historycznych, kulturowych jak również edukacyjnych. Na terenie parku, cała przyroda podlega ochronie, a wszelkie działania mają jedynie związek z zachowaniem lub niekiedy odtworzeniem naturalnych ekosystemów.

Parki krajobrazowe, podobnie jak parki narodowe, są to obszary oddzielone i objęte ochroną z powodu szczególnych walorów przyrodniczych i kulturowych, najczęściej na obszarach leśnych. Poza tym na terenie parku krajobrazowego nie można prowadzić zakładów przemysłowych, użytkuje się jednak grunty leśne i orne.

Obszary chronionego krajobrazu są to obszary mające niewielką wartość rolniczą [np. doliny rzek], przeznaczone na tereny rekreacyjne, które wyróżniają się szczególnym pięknem krajobrazu. Obszary te są tzw. łącznikami między parkami narodowymi a krajobrazowymi.

Rezerwaty przyrody to całkiem odrębna formy ochrony obszarowej, polegająca na ochronie konkretnego elementu środowiska. W związku z tym wyróżniamy rezerwaty leśne, florystyczne i faunistyczne, torfowiskowe, stepowe, wodne, geologiczne, itp. W tym przypadku ochrona może być ścisła [brak jakiejkolwiek ingerencji w procesy biologiczne] lub częściowa [ingerencja prowadząca do jak najlepszego zachowania chronionego obiektu].

Potrzeba gatunkowej ochrony roślin i zwierząt jest ogromna, gdyż zapewnia ona trwałość zasobów genetycznych. Poza tym od liczby oraz różnorodności gatunków zależy prawidłowe funkcjonowanie ekosystemów i właściwy obieg materii w przyrodzie, który z kolei kształtuje równowagę ekosystemu globalnego.

3.2.2. Gleba

Zajmuje ona szczególną pozycję wśród elementów biosfery, gdyż jest głównym miejscem gromadzenia się substancji chemicznych i pierwiastków znajdujących się w środowisku. Poza tym stanowi ona filtr dla składników migrujących do wód oraz substancji przedostających się do atmosfery. Jak również oddziałuje na klimat, przyjmuje wiele zanieczyszczeń z atmosfery i spełnia podstawową rolę przy produkcji biomasy.

Ciągle niewystarczająca wiedza o procesach zachodzących w glebie i lekceważenie praw ekologii, doprowadzają do jej degradacji [zmniejszanie żyzności i wydajności] oraz do denudacji [wyniszczenie przez wodę i wiatr]. Przez zanieczyszczenia dostające się do gleby wraz z opadami, procesy te są wzmacniane. Zanieczyszczenia te pochodzą z emisji przemysłowych i komunikacyjnych, a zawierają różnego typu sole [NaCl], metale ciężkie [ołów, rtęć, magnez, cynk], azbest, dioksyny i różnego rodzaju detergenty. Związane jest z tym zakwaszanie gleby, powodujące zmniejszanie aktywności mikroorganizmów glebowych, opóźnianie dojrzewania i zmniejszanie odporności roślin oraz wymieranie grzybów. Biorąc pod uwagę również wzrost chemizacji rolnictwa, mamy już wszystkie główne źródła chemicznego skażenia gleb. Powoduje to niekorzystne przekształcenia fizyczne gleb, spadek ich żyzności, a przez to zmniejszenie plonów i obniżenie ich wartości pokarmowej.

Monokultury oraz niewłaściwa gospodarka rolna i leśna często prowadzą do zmniejszania się ilości wielu mikroskładników glebowych, co powoduje „zmęczenie gleb”[a w konsekwencji spadek biomasy].

Przykładowymi przyczynami degradacji gleb jest górnictwo, transport, gospodarka komunalna czy wycieki produktów ropopochodnych.

Na szczęście stosowane są zabiegi ochronne i rekultywacyjne, polegające m.in. na wapnowaniu gleb, regulacji stosunków wodnych, wzbogacaniu w mikroskładniki i magnez oraz na zagospodarowywaniu nieużytków przemysłowych.

Oprócz tego mają miejsce zabiegi fitomelioracyjne, które polegają na wprowadzeniu do hodowli gatunków roślin polepszających strukturę gleb czy usprawniających procesy powstawania próchnicy i wpływających na rozwój pożytecznej fauny.

Aby zapobiec erozji, stosuje się zabiegi agrotechniczne, utrzymujące produktywność gleb oraz zalesienia, zadrzewienia i zakrzaczenia śródpolne.

Oczywiście jednym z głównych warunków powstrzymania degradacji gleb jest radykalne zmniejszenie zanieczyszczeń powietrza i wód powierzchniowych. Natomiast racjonalne używanie i zachowanie wymogów ochrony, daje gwarancję nienaruszalności i odnawialności gleb.

3.2.3. Woda

Jest ona surowcem, z którego korzysta wiele gałęzi przemysłu, rolnictwo, leśnictwo oraz gospodarka komunalna, dlatego trzeba o nią dbać.

Potrzeby człowieka zaspokajane są wodą słodką, która stanowi ok.3% wody całej biosfery, z czego ¾ jest praktycznie unieruchomiona w postaci lodowców i pokrywy śnieżnej. Krótko mówiąc, wody jest mało, a zapotrzebowanie ogromne.

Ponieważ zbiorniki wodne mają dużą zdolność do samooczyszczania, wykorzystywane są jako miejsca odprowadzania ścieków. Wiemy jednak, że zbyt duże ilości ścieków spływających do tych wód, mogą spowodować praktycznie całkowite wyniszczenie w nich życia, a w konsekwencji pozbawienie ich możliwości samooczyszczenia. Ścieki [często pochodzenia organicznego] są doskonała pożywką dla bakterii i planktonicznych porostów, które namnażają się masowo [tzw. eutrofizacja]. Jest to przyczyną zarastania, zaś rozkład obumarłych szczątków organizmów zużywa dużo tlenu, co z kolei powoduje wymieranie organizmów. A to wszystko głównie dzięki fermom hodowlanym i gospodarstwom przydomnym [stąd pochodzą w dużej mierze ścieki]. Nie należy jednak zapominać o zanieczyszczeniach pochodzących z pól u prawnych [nawozy azotowe], szpitali [mikroorganizmy chorobotwórcze], przemysłu [fenole, sole rtęci, ołowiu, kadmu].

Ze względu na stopień zanieczyszczenia, wyróżniono 3 klasy czystości wód:

• klasa I - wody czyste, zdatne do picia [ok.3% w Polsce]

• klasa II - zdatne do kąpieli, a do spożycia po odpowiednim oczyszczeniu [15%]

• klasa III - wody wykorzystywane w przemyśle i do nawadniania pól [30%]

Niestety ponad 50% w Polsce, stanowią wody pozaklasowe, nie mieszczące się w żadnych kategoriach.

Równie poważny wpływ na rośliny i zwierzęta wodne ma regulacja rzek, gdyż zapory, śluzy i inne budowle hydro-techniczne uniemożliwiają przepływanie ryb podążających na tarło w górę rzeki. To doprowadziło do wyginięcia lub ogromnego spadku liczebności niektórych gatunków ryb [jesiotra, łososia].

Jednak nie tylko rośliny i zwierzęta odczuwają skutki zanieczyszczeń wód. Oto najczęstsze z nich:

• odtlenianie wody

• fizyczne zanieczyszczenie

• nieprzyjemny smak, zapach

• bezpośrednie działanie trujące

A oto sposoby ochrony wody [zmniejszania jej deficytu, zanieczyszczenia]:

• oczyszczanie ścieków

• oszczędzanie wody

• odsalanie wody morskiej

• stosowanie technologii bezściekowych

• stosowanie zamkniętych obiegów wody w przemyśle

• budowa zbiorników retencyjnych o pojemności zbliżonej do wielkoąści przewidywanego deficytu wody

Aby jednak osiągnąć zamierzony cel, potrzebne są środki, większa wiedza i chęć poprawienia stanu naszej przyrody.

3.2.4. Powietrze

Doskonale wiemy, że powietrze jest niezbędne do życia dla wszystkich organizmów żywych. Człowiek bez dostępu do niego może przeżyć zaledwie 2-3min. Jest ono pośrednikiem w przekazywaniu dźwięków, zapachu [ważnych informacji dla narządów zmysłu].

Powietrze, podobnie jak woda, ma zdolności samooczyszczania się. Jednak emitowanie do atmosfery gazów [dwutlenek węgla, tlenki azotu, etc.] i płynów pochodzących z przemysłu, komunikacji, elektrociepłowni oraz pojedynczych gospodarstw, powoduje wzrastanie stopnia jego zanieczyszczenia. Dowodem na to są kwaśne deszcze, które tworzą się wskutek przemian chemicznych tlenków siarki i azotu [te przekształcają się w atmosferze w krople kwasu siarkowego i azotowego]. Powodują one zarówno wzrost zakwaszenia gleb i wód, a w dużym stężeniu mogą przepalać tkanki.

Tlenki węgla, siarki i azotu, różnego rodzaju pyły i pary przyczyniają się do powstawania smogu na obszarach przemysłowych i zurbanizowanych. Utrzymuje się on w dużych miastach [przy bezpowietrznej pogodzie]. Mamy różne rodzaje smogu, jednak każdy z nich zawiera substancje toksyczne, czyli niekorzystnie na organizm człowieka.

Natomiast freony, halony i inne związki stosowane w urządzeniach chłodniczych, niszczą warstwę ozonową [ozonosferę], która chroni powierzchnie Ziemi przed promieniowaniem ultrafioletowym, powodującym powstawanie nowotworów. Przez to mamy do czynienia z dziurą ozonową [czyli spadkiem całkowitej ilości ozonu] nad Antarktydą [50%], a na półkuli północnej w średnich szerokościach geograficznych, w tym także nad Polską [20%].

Innego rodzaju zanieczyszczenia:

Radioaktywność-istnieje obawa, że pierwiastki używane w reaktorach atomowych mogą `wymknąć' się spod kontroli personelu, bądź znaleźć się na nieodpowiednio zabezpieczonych wysypiskach odpadów radioaktywnych. Promieniowanie to jest bardzo groźne - może spowodować raka lub białaczkę.

Hałas, to kolejne zanieczyszczenie środowiska w postaci warkotu samochodów, motocykli i innych pojazdów, krzyku dzieci, radia czy telewizji. Hałas drażni ludzi i wywołuje stan depresji, a długotrwałe przebywanie w hałasie może spowodować głuchotę.

Tlen umożliwia procesy oddychania komórkowego, dwutlenek węgla wpływa na bilans cieplny Ziemi, ozon chroni przed nadmiernym działaniem szkodliwego promieniowania ultrafioletowego, a azot jest składnikiem związków mineralnych przyswajalnych przez organizmy. Wszystko jednak ulega zachwianiu przy nieodpowiedniej działalności człowieka. Jak temu zaradzić? Na pewno potrzebna jest większa wiedza każdego z nas i poniekąd dostosowywanie się do reguł natury. To jednak nie wystarczy.

Oto kilka ważnych strategii dotyczących poprawy stanu atmosfery:

• ograniczanie strat energii w przemyśle i sektorze mieszkaniowym, stosując ocieplanie budynków i mierniki energii

• likwidacja indywidualnych palenisk domowych, małych kotłowni opalanych węglem, stosując w zamian ogrzewanie gazowe i elektryczne

• wykorzystywanie nowych energii

• budowa obwodnic [eliminacja ciężkiego transportu w miastach]

3.3. Zasoby nieodnawialne

3.3.1. Surowce energetyczne

Węgiel, ropa naftowa i gaz ziemny, to grupa surowców energetycznych, mających ogromne znaczenie w światowym bilansie gospodarczym. Łącznie ich wydobycie w skali światowej, stanowi ponad połowę produkcji wszystkich wydobywanych kopalin.

Udział węgla jako źródła energii, stanowi ponad 40% ogólnego zużycia tych surowców i jest on największy. Na ropę naftową przypada 35%, ok15% na gaz ziemny, a ok.6% na energię wodną.

Jak każde zasoby, również te ulegają wyczerpywaniu i pojawia się problem kryzysu energetycznego, dlatego coraz więcej uwagi przywiązuje się do wykorzystywania energii słonecznej, wnętrza Ziemi i energii atomowej. Na razie nie jest to bardzo rozpowszechnione, lecz w najbliższym czasie będzie musiało to nastąpić, gdyż przy obecnym tempie zużycia chociażby węgla, biorąc pod uwagę jego zasoby, wystarczy go zaledwie na kilkaset lat. Natomiast jeżeli chodzi o ropę naftową i gaz ziemny, zasoby wystarczą na kilkadziesiąt do stu lat. Nie należy jednak zapominać, że najnowsze technologie wydobycia mogą odsunąć problem wyczerpania złóż, poprzez eksploatację z większą wydajnością.

Jedyną chyba możliwością ochrony, jest ograniczenie zużywania tychże surowców lub po prostu stosowanie innego rodzaju energii, o których wspomniałam już wcześniej.

3.3.2. Surowce nie energetyczne

Surowce te stanowią drugą, ważną grupę bogactw naturalnych. Zapotrzebowanie na nie rośnie wraz ze wzrostem ludności. Są one rozmieszczone nierównomiernie, w sposób naturalny, a po wydobyciu i przemieszaniu, są zużywane przez ludzi. Tu znów pojawia się problem ich odzyskania [podobnie jak surowców energetycznych] i powtórnego wykorzystania oraz poszukiwania nowych złóż [w tym na dnie mórz i oceanów] i zastępowania ich innymi materiałami.

Oto grupy surowców, mających największe znaczenie w gospodarce światowej:

• żelazo i metale stopów żelaza [mangan, chrom, nikiel, molibden, tungsten, kobalt]

• metale kolorowe [miedź, ołów, cynk, cyna, aluminium]

• metale szlachetne [złoto, srebro, platyna]

Znaczenie pozostałych grup surowców [np. złoża soli mineralnych, piasku] jest mniejsze, a ich dość liczne źródła zaspokoją potrzeby gospodarki na bardzo wiele lat.

Co do zapotrzebowania gospodarki krajowej, surowcami pokrywającymi jej zapotrzebowanie, są: węgiel kamienny, rudy miedzi, cynku i ołowiu, siarka, sól kamienna, gips i kamień budowlany ora gliny ogniotrwałe [dane z 1995 roku]. Jednak część z nich jest przedmiotem eksportu wymiennego, który zapewnia pokrycie importu surowców, których złoża nie zaspokajają potrzeb całości.

Jest wiele metod naukowych i technicznych, służących do zabezpieczenia nieodnawialnych zasobów przyrody przed wyczerpaniem. Oto niektóre z nich:

• poszukiwania złóż na obszarach słabo zbadanych geologicznie

• wielokrotne wykorzystywanie metali i tworzenie ich stopów

• stosowanie nowych rozwiązań technologicznych eksploatacji i wydobycia złóż

• zastępowanie surowców naturalnych przez inne

• wykorzystywanie niekonwencjonalnych źródeł energii

Działania te są jedyną drogą do pozostawienia części zasobów nieodnawialnych przyszłym pokoleniom mieszkańców naszej planety.

3.3.3. Przestrzeń

Jej planowanie ma ogromne znaczenie przy planowaniu gospodarczym, wymagającym uwzględnienia środowiska geograficznego. Najważniejszym zadaniem jej planowania jest rozmieszczenie różnych obiektów gospodarczych w terenie, zgodnie zarówno z właściwościami środowiska naturalnego jak i z wymaganiami ekonomiki.

Są różne poziomy planowania przestrzennego:

• krajowy - tu operuje się mapą przydatności terenów do celów gospodarczych oraz mapą zniszczeń i zanieczyszczeń środowiska przyrodniczego

• regionalny - tu wykorzystuje się mapy aktualnego stanu warunków przyrodniczych, na których umieszcza się dane o ukształtowaniu terenu, jego warunkach klimatycznych i zasobach naturalnych, a oprócz tego o możliwościach zagospodarowania i wykorzystania zasobów oraz informacje o stopniu, rodzajach i źródłach zanieczyszczeń

• miejscowy - tu stosuje się te same rodzaje map

Na każdym z tych poziomów uwzględnia się:

• najnowsze zdobycze technologii i nauki

• formy życia społecznego

• warunki umożliwiające wszechstronny rozwój osobowości mieszkańców danego obszaru

Podejście do środowiska przyrodniczego podczas planowania przestrzennego dotyczy oczywiście takich komponentów przyrody jak: atmosfera, hydrosfera, litosfera i biosfera.

W przypadku planowania krajowego i regionalnego, zwraca się szczególną uwagę na te obszary, gdzie intensywnie zanieczyszczone jest powietrze. W planowaniu dot. hydrosfery, bierze się pod uwagę przydatność terenów pod budowę dużych zbiorników wodnych, możliwości lokalizacji przemysłu wodochłonnego, zaopatrzenia gospodarki komunalnej w wodę. Zagadnienia dot. litosfery są skorelowane z wyznaczaniem terenów dla intensywnej produkcji rolnej, leśnej, turystyki i wypoczynku, poza tym z lokalizacją przemysłu wydobywczego oraz z potrzebami osiedli ludzkich, szczególnie miast.

W planowaniu miejscowym, uwzględnia się lokalne warunki bioklimatyczne i wskazuje regiony korzystne dla rozwoju rolnictwa i osadnictwa. Poza tym uwzględnia się warunki hydrograficzne dla rolnictwa i na tereny zaopatrzone w ujęcia wody pitnej. Poza tym powinno się wziąć pod szczególną uwagę szatę roślinną i niszczenie jej przez przemysł.

Dokładna analiza warunków przyrodniczych, ich wzajemne powiązania i współzależności, przy planowaniu przestrzeni, mogą być podstawą do działań zmierzających do zachowania środowiska przyrodniczego dla przyszłości.

3.4. Wnioski

Po przedstawieniu, jak myślę, dosyć szerokiego materiału dotyczącego zasobów odnawialnych jak i nieodnawialnych oraz konieczności dbania o nie, stwierdzam, iż bardzo ważną pełnią one rolę w życiu każdego z nas. Dlatego konieczność ochrony środowiska przyrodniczego jest oczywista i bardzo ważna. Powinna być ona przede wszystkim skutkiem praktycznego podejścia do rzeczywistości. W innym razie, używając przenośni, niszcząc naturalne środowisko, podcinamy gałąź, na której sami siedzimy. Oczywiste jest również to, że nie da się zahamować rozwoju cywilizacji czy całkowicie zrezygnować z eksploatacji tychże zasobów. Konieczny jest jednak taki rozwój, aby zaspokajanie potrzeb człowieka nie wiązało się z zachwianiem harmonii natury lecz poszanowaniem podstawowych praw rządzących środowiskiem naturalnym.

W tym momencie, jeszcze raz przypomnę, że „przyroda tworzy naturalne, niezastąpione środowisko życia człowieka, jest najcenniejszym dobrem ogólnoludzkim, które podlega szczególnej trosce i opiece państwa oraz nas wszystkich”. Jest to zapisane w konstytucji. Dlatego musimy szczególnie dbać o to, jak żyjemy, gdyż to od nas zależy przyszłość tego świata.

Bibliografia

1. Umiński T., Wiśniewski H., „Biologia” 1995, wyd. WSiP

2. Beckett B., Gallagher R., “Vademecum ucznia” 1996, wyd. Oxford University Press

3. Tekień A. [red.], „Biologia 2 dla liceum i technikum” 2003, wyd. OPERON

4. Twardowska M., Kucharczyk G., Łętocha G., „Słownik biologia” 2004, wyd. Greg

2

---