DOBRA, ZASOBY I WALORY TURYSTYCZNE.
POTENCJAŁ TURYSTYCZNY. ATRAKCJE TURYSTYCZNE.

W.W. Gaworecki przez dobro turystyczne rozumie: „dobro lub zespół dóbr danych
przez naturę, historię lub działalność ludzką, na które występuje popyt turystyczny".
Przyjmując tę definicję, pojęcie dóbr turystycznych można utożsamiać z ogólnie
pojmowanymi pojęciami zasobów i walorów turystycznych.

Zasoby turystyczne – cechy obszarów posiadających cechy sprzyjające turystyce, czyli
inaczej zbiór elementów środowiska naturalnego, a także elementów pozaprzyrodniczych,
które - wspólnie lub każde z osobna – będą przedmiotem zainteresowania turysty i
decydują o atrakcyjności turystycznej (

J. Płocka)

.

A. Kowalczyk uznaje, że pojęcie zasoby turystyczne jest szersze od pojęcia walory
turystyczne. Wynika to z faktu, że zasoby turystyczne obejmują obiektywnie istniejące
cechy środowiska przyrodniczego i społecznego, które stają się rzeczywistymi walorami
turystycznymi dopiero po ich ocenie i zweryfikowaniu pod kątem przydatności dla
turystyki przez odbiorców (turystów). W tej sytuacji zasoby turystyczne są pojęciem
możliwym do oceny obiektywnej, natomiast pojęcie walorów turystycznych ma w
większym stopniu charakter subiektywny, uzależniony od indywidualnej oceny przez
poszczególnych uczestników ruchu turystycznego. W literaturze dotyczącej zasobów i
walorów turystycznych używa się także pojęcia bardziej ogólnego, którym są „dobra
turystyczne".
Inaczej mówiąc - występujące obiektywnie elementy środowiska geograficznego
(przyrodniczego i społecznego), które dopiero po dokonaniu przez turystę odpowiedniej
oceny mogą stać się walorami turystycznymi - tzw. „walory potencjalne”.
Walory turystyczne - zespół elementów środowiska naturalnego oraz elementów
pozaprzyrodniczych, które – wspólnie lub każde z osobna – są przedmiotem
zainteresowania turysty. Pod pojęciem walory turystyczne rozumieć można także
wszystkie osobliwości oraz dobra kultury i wartości istniejące na obszarze turystycznym,
które stworzyła natura, ukształtowała historia i tworzy współczesność.
Z punktu widzenia podaży turystycznej istnieje podział walorów turystycznych na dwie
główne grupy:
1) turystyczne walory przyrodnicze
2) turystyczne walory antropogeniczne.
Natomiast z punktu widzenia popytu turystycznego walory turystyczne dzielą się na:
wypoczynkowe, krajoznawcze i specjalistyczne, a z punktu widzenia podaży turystycznej
na: turystyczne walory przyrodnicze i turystyczne walory antropogeniczne.
I tak (wg wielu autorów, w tym Lijewskiego):
Walory specjalistyczne to cechy środowiska przyrodniczego, które umożliwiają
uprawianie różnych form turystyki kwalifikowanej, m.in. kajakarstwa i żeglarstwa,
wędkarstwa, jeździectwa, myślistwa, taternictwa, speleologii, a także turystyki górskiej,
rowerowej, narciarstwa.
Walory krajoznawcze - można je podzielić na dwie zasadnicze grupy: walory
przyrodnicze czyli genetycznie związane ze środowiskiem naturalnym oraz walory
antropogeniczne czyli obiekty materialne i elementy ściśle związane z życiem, pracą oraz
działalnością człowieka i przez niego wytworzone w procesie historycznego rozwoju.
Walory wypoczynkowe posiadają obszary charakteryzujące się: czystym powietrzem,
ciszą, niskim stopniem urbanizacji, występowaniem walorów estetycznych krajobrazu,
brakiem zasadniczych przeciwwskazań klimatycznych, walorami widokowymi krajobrazu,
warunkami do uprawiania czynnego wypoczynku, korzystnymi warunkami
bioklimatycznymi oraz tzw. walorami leczniczymi,
Walory antropogeniczne – to muzea i rezerwaty archeologiczne, muzea etnograficzne,
skanseny, ośrodki twórczości ludowej, zabytki architektury i budownictwa, muzea sztuki,
zbiory artystyczne, muzea biograficzne, muzea specjalistyczne i obiekty unikatowe,
obiekty historyczno – wojskowe, miejsca i muzea martyrologii, zabytki działalności
gospodarczej i techniki, współczesne imprezy kulturalne, miejsca pielgrzymkowe

Walory przyrodnicze – to osobliwości flory i fauny, skałki i grupy skał, wąwozy doliny i
przełomy rzeczne, wodospady, źródła i wywierzyska, jaskinie i groty, głazy narzutowe i
głazowiska i inne obiekty geologiczne, parki narodowe i krajobrazowe, rezerwaty oraz
obiekty utworzone przez człowieka, czyli parki zabytkowe, muzea i zbiory przyrodnicze,
ogrody botaniczne i zoologiczne.
Walory wypoczynkowe - służą przede wszystkim regeneracji sił fizycznych i
psychicznych człowieka, umożliwiają uprawianie różnych form turystyki czynnej oraz
wpływają na rozwój turystyki pobytowej i weekendowej. Występowanie walorów
wypoczynkowych stanowi jeden z głównych elementów przyciągających na dany obszar
turystów w celach wypoczynku i rekreacji.
Walory krajoznawcze - pozwalają zaspokoić potrzeby estetyczne wzmacniające
rekreację psychofizyczną, potrzeby wychowawczo-dydaktyczne, potrzeby poznania oraz
zdobywania wiedzy motywujące uczestników ruchu turystycznego.
Walory

specjalistyczne

–

ważne

dla

uczestników

różnych

form

turystyki

kwalifikowanej, wymagającej specjalnych umiejętności technicznych, odpowiedniego
przygotowania sprawnościowego i teoretycznego, często potwierdzonych odpowiednimi
dokumentami kwalifikacji formalnych, a także odpowiedniego sprzętu i wyposażenia
osobistego turysty.
Zasoby i walory turystyczne w wielu przypadkach utożsamiane są z potencjałem
turystycznym,

stanowią

jeden

z

najważniejszych

elementów

decydujących

o

możliwościach rozwoju turystyki na danym obszarze. Pojęcie zasobów i walorów
turystycznych związane jest ściśle z atrakcyjnością turystyczną danego fragmentu
przestrzeni turystycznej.
Kolejnym pojęciem związanym bezpośrednio z zasobami i walorami turystycznymi jest
potencjał turystyczny. Na ogół rozumiany jest jako: wszystkie elementy środowiska
geograficznego oraz zachowania człowieka, które mogą być wykorzystywane do
uprawiania turystyki bądź do zajmowania się turystyką, czyli wszelkie zasoby
strukturalne i funkcjonalne warunkujące rozwój turystyki na określonym terenie. W takim
ujęciu:

1.

do zasobów strukturalnych można zaliczyć: walory turystyczne, zagospodarowanie
turystyczne, dostępność komunikacyjna oraz inne czynniki takie jak: walory
recepcji (biura turystyczne, elementy informacji turystycznej), infrastruktura
komunalna oraz tereny przeznaczone pod inwestycje turystyczne określone
najczęściej w formie odpowiednich ofert inwestycyjnych, głównie jednostek
samorządowych (zwłaszcza gmin);

2.

do zasobów funkcjonalnych można zaliczyć uwarunkowania: ekonomiczne

(kredytowanie, pozyskiwanie funduszy, ceny), polityczne (np. ciągłość polityki
rozwojowej dotyczącej turystyki, niezależnie od składu ekip rządzących),
kulturowe w ujęciu materialnym i niematerialnym, społeczno-demograficzne,
psychologiczne (percepcja przestrzeni turystycznej przez turystów oraz przez
mieszkańców), technologiczne (np. wyposażenie w sprzęt komputerowy,
przystosowanie do obsługi dla osób niepełnosprawnych), ekologiczne określające
relacje między użytkowaniem środowiska przyrodniczego a jego ochroną.

Pojęcie walorów turystycznych utożsamiane jest często z pojęciem atrakcje
turystyczne. Na ogół uznaje się jednak, że walory turystyczne stanowią jeden z
podstawowych elementów składowych atrakcji turystycznych. Wynika stąd wniosek, że
pojęcie atrakcji turystycznych jest pojęciem szerszym od pojęcia walorów turystycznych.
Przez atrakcje turystyczne wg A. Kowalczyk, to: wszystkie walory turystyczne
występujące w stanie naturalnym lub przystosowane do użytkowania przez turystów,
które mogą stanowić przedmiot ich zainteresowania. Ważną rolę przy tworzeniu atrakcji
turystycznych spełnia człowiek wykorzystując w tym celu istniejące walory turystyczne
przyrodnicze i antropogeniczne. Działalność ta jest związana nie tylko z wykorzystaniem
istniejących walorów turystycznych i organizowaniem na tej podstawie odpowiednich
produktów turystycznych, ale także z tworzeniem innych atrakcji turystycznych
nawiązujących do indywidualnych lub zbiorowych upodobań turystów.

Pojęcia związane z walorami turystycznymi i obszarem
Atrakcyjność turystyczna – występowanie pewnej cechy charakterystycznej,
przyciągającej turystów na określone tereny, dzięki walorom krajobrazu naturalnego,
klimatu, różnych interesujących obiektów zagospodarowania przestrzennego.
Atrakcyjność turystyczna jest pojęciem złożonym i względnym, uzależnionym od
warunków psychofizycznych odbiorcy. Może być rozumiana w trzech znaczeniach:

•

atrakcyjność określona przez różnego rodzaju klasyfikacje, kategoryzacje itp.
(atrakcyjność ideograficzna),

•

atrakcyjność wynikająca z przyjęcia określonej techniki oceniania,

•

atrakcyjność będąca wynikiem subiektywnego postrzegania.

Dostępność turystyczna – możliwość dojazdu środkami komunikacji do celu podjętej
podróży, a także system połączeń komunikacyjnych, szlaków i wyciągów turystycznych
umożliwiających turyście odbywanie wycieczek w obrębie wybranego regionu
turystycznego do określonych miejsc.
Chłonność turystyczna – maksymalna liczba uczestników ruchu turystycznego, którzy
mogą równocześnie przebywać na danym obszarze, w określonej jednostce czasowej, nie
powodując dewastacji i degradacji środowiska naturalnego, a tym samym pogorszenia
warunków wypoczynku (w przypadku szlaków turystycznych pojęcie to zastąpione jest
terminem „przepustowość”).
Pojemność turystyczna – pojemność bazy noclegowej, gastronomicznej i
towarzyszącej, określająca maksymalną liczbę uczestników ruchu turystycznego
mogących równocześnie korzystać z poszczególnych urządzeń, nie przyczyniając się do
zmniejszania zakresu i poziomu podaży usług turystycznych oraz dezorganizacji życia
społeczno-gospodarczego.

Opracowanie własne wg:
Gaworecki W.W.: Turystyka, PWE, Warszawa
Kompendium wiedzy o turystyce. Praca zbiorowa pod red. G. Gołembskiego. PWN,
Warszawa 2002
Kowalczyk A.: Geografia turyzmu. PWN, Warszawa 2000.
Lijewski T., Mikułowski B., Wyrzykowski J.: Geografia turystyki Polski. PWE, Warszawa
2002.
Płocka J.: Wybrane zagadnienia z zagospodarowania turystycznego. Biblioteka CKU,
Toruń 2006.
Rogalewski O.: Zagospodarowanie turystyczne. WSiP Warszawa 1974.
Przybyszewska-Gudelis R.: Problematyka waloryzacji i zagospodarowania turystycznego
miejscowości krajoznawczych w Polsce. Instytut Turystyki, Warszawa 1979.
Przybyszewska-Gudelis R.: Zasady planowania zagospodarowania turystycznego
miejscowości o znaczeniu krajoznawczym. Instytut Turystyki, Warszawa 1986.