Dobra turystyczne

Dobra turystyczne

dr Marcin Haberla

Koncentracja ruchu turystycznego na

Koncentracja ruchu turystycznego na

pewnych obszarach czy w

pewnych obszarach czy w

miejscowościach

miejscowościach

turystycznych jest spowodowana ich

turystycznych jest spowodowana ich

szczególnym charakterem,

szczególnym charakterem,

polegającym na

polegającym na

występowaniu walorów

występowaniu walorów

turystycznych.

turystycznych.

Przyjmuj

Przyjmuj

ą

ą

c,

c,

ż

ż

e istot

e istot

ę

ę

ruchu

ruchu

turystycznego stanowi realizacja

turystycznego stanowi realizacja

funkcji czasu wolnego

funkcji czasu wolnego

poza miejscem stał

poza miejscem stał

ego

ego

zamieszkania, a wi

zamieszkania, a wi

ę

ę

c wypoczynek w

c wypoczynek w

formie turystycznej, zadaniem

formie turystycznej, zadaniem

walorów turystycznych bę

walorów turystycznych bę

dzie

dzie

zaspokajanie potrzeb wynikaj

zaspokajanie potrzeb wynikaj

ą

ą

cych z

cych z

tych funkcji.

tych funkcji.

Walory turystyczne

Walory turystyczne

||

||

v

v

rodzaj turystycznych dóbr

rodzaj turystycznych dóbr

konsumpcyjnych, będących zbiorem

konsumpcyjnych, będących zbiorem

przedmiotów wypoczynkowych potrzeb

przedmiotów wypoczynkowych potrzeb

turystycznych występujących na obszarze

turystycznych występujących na obszarze

lub w miejscowości turystycznej

lub w miejscowości turystycznej

.

.

Na walory turystyczne składać się będą

Na walory turystyczne składać się będą

takie cechy przyrodnicze oraz kulturowe

takie cechy przyrodnicze oraz kulturowe

danego miejsca recepcji turystycznej,

danego miejsca recepcji turystycznej,

które zapewniają realizację funkcji czasu

które zapewniają realizację funkcji czasu

wolnego.

wolnego.

Walory turystyczne

wypoczynkowekrajoznawcze

specjalistyczne

TURYSTYCZNE WALORY WYPOCZYNKOWE

TURYSTYCZNE WALORY WYPOCZYNKOWE

Pobyt turysty na obszarze lub w

Pobyt turysty na obszarze lub w

miejscowości jego recepcji ma za zadanie

miejscowości jego recepcji ma za zadanie

zniwelowanie zmęczenia powstałego w czasie

zniwelowanie zmęczenia powstałego w czasie

pracy lub nauki oraz nabranie nowych sił dzięki

pracy lub nauki oraz nabranie nowych sił dzięki

zmianie trybu życia i otoczenia. Podstawę

zmianie trybu życia i otoczenia. Podstawę

wyodrębnienia tego rodzaju walorów

wyodrębnienia tego rodzaju walorów

turystycznych stanowi uznanie, iż warunki

turystycznych stanowi uznanie, iż warunki

środowiska

środowiska

naturalnego oraz istniejące obiekty

naturalnego oraz istniejące obiekty

antropogeniczne sprzyjają realizacji takich

antropogeniczne sprzyjają realizacji takich

turystyczno - wypoczynkowych

turystyczno - wypoczynkowych

potrzeb funkcjonalnych, jak regeneracja

potrzeb funkcjonalnych, jak regeneracja

fizyczna i psychiczna.

fizyczna i psychiczna.

naturalne walory wypoczynkowe

naturalne walory wypoczynkowe

||

||

v

v

elementy przyrody, które skłaniają turystę

elementy przyrody, które skłaniają turystę

do

do

przebywania wśród nich ze względu na

przebywania wśród nich ze względu na

piękno krajobrazu, ciszę, klimat itp.

piękno krajobrazu, ciszę, klimat itp.

antropogeniczne walory wypoczynkowe

||

v

uczestnictwo w życiu kulturalnym,

rozrywkach i imprezach sportowych,

organizowanych nie tylko w miejscowościach

wypoczynkowych, ale i w

centrach turystycznych.

TURYSTYCZNE WALORY KRAJOZNAWCZE

Wykorzystywanie przez turystów

walorów krajoznawczych w czasie ich

podróży wynika przede wszystkim z ich

potrzeb

poznawczych. Stanowią one przedmioty

potrzeb wypoczynkowych z dziedziny rozwoju

duchowego.

naturalne walory krajoznawcze

||

v

krajobrazy i osobliwości przyrodnicze, częstokroć

tworzące różnego rodzaju parki czy rezerwaty

antropogeniczne walory krajoznawcze

||

v

walory historyczne i walory współczesnej

działalności człowieka, czyli osiągnięcia kultury

materialnej i duchowej

TURYSTYCZNE WALORY SPECJALISTYCZNE

Spędzanie wolnego czasu poza miejscem

stałego zamieszkania może także wynikać z

pewnych szczególnych upodobań i odbywać

się w ramach wykorzystania specjalnych

walorów środowiska naturalnego,

interesujących określone (czasem bardzo

wąskie) grupy turystów. Wykorzystanie tego

rodzaju walorów turystycznych wiąże się

przede wszystkim z realizacją dwóch funkcji

wolnego czasu: regeneracyjnej i rozwoju

fizycznego.

Turystyczne walory specjalistyczne stanowią

zbiór przedmiotów potrzeb wypoczynkowych,

umożliwiający uprawianie różnych

specjalistycznych form ruchu turystycznego

(w tym i kwalifikowanych), między innymi

dzięki istnieniu takich ich rodzajów, jak

walory taternickie (alpinistyczne itp.),

wodniackie czy myśliwskie i wędkarskie.

walory specjalistyczne

||

v

walory uzdrowiskowe

||

v

przedmioty potrzeb turystycznych związane z

realizacją funkcji rehabilitacyjnej czasu

wolnego. Przyroda dostarcza szeregu dóbr

naturalnych, które mogą być

wykorzystywane dla poprawy stanu zdrowia

człowieka. Dobrami takimi są kopaliny o

właściwościach

leczniczych, ale także warunki klimatyczne

umożliwiające prowadzenie różnych form

lecznictwa uzdrowiskowego.

walory turystyczne

walory turystyczne

||

||

v

v

wiodący element struktury strony podażowej

wiodący element struktury strony podażowej

turystyki, zasadniczy warunek rozwoju ruchu

turystyki, zasadniczy warunek rozwoju ruchu

turystycznego

turystycznego

||

||

v

v

stałość, podatność na zniszczenie,

stałość, podatność na zniszczenie,

niepomnażalność, niezużywalność? (naturalne,

niepomnażalność, niezużywalność? (naturalne,

antropogeniczne?),

antropogeniczne?),

niemożność przemieszczenia, sprzedaży

niemożność przemieszczenia, sprzedaży

walory turystyczne

walory turystyczne

+

+

urządzenia obsługi turystów

urządzenia obsługi turystów

Potrzeby odczuwane przez turystów są

Potrzeby odczuwane przez turystów są

zaspokajane w oparciu o urządzenia

zaspokajane w oparciu o urządzenia

służące

służące

wykonywaniu usług na rzecz uczestników

wykonywaniu usług na rzecz uczestników

ruchu turystycznego.

ruchu turystycznego.

Sięgając do istoty tych dóbr - jako

Sięgając do istoty tych dóbr - jako

stworzonej przez człowieka materialnej

stworzonej przez człowieka materialnej

podstawy wytwarzania usług

podstawy wytwarzania usług

zaspokajających potrzeby turystyczne -

zaspokajających potrzeby turystyczne -

można zaproponować najprostsze ich

można zaproponować najprostsze ich

określenie:

określenie:

urządzenia obsługi

urządzenia obsługi

turystów

turystów

.

.

urządzenia obsługi turystów

urządzenia obsługi turystów

||

||

v

v

grupa dóbr turystycznych b

grupa dóbr turystycznych b

ędą

ędą

cych

cych

po

po

ś

ś

rednimi

rednimi

ś

ś

rodkami zaspokajania

rodkami zaspokajania

potrzeb turystycznych, czyli

potrzeb turystycznych, czyli

środki

środki

produkcji gospodarki turystycznej

produkcji gospodarki turystycznej

wśród omawianych dóbr turystycznych

można wyróżnić:

- urządzenia wyspecjalizowane w obsłudze

ruchu turystycznego, a obejmujące

urządzenia podstawowe, transportowe i

wypoczynkowe;

- pozostałe urządzenia infrastrukturalne,

służące zaspokajaniu zarówno potrzeb

turystów, jak i miejscowej ludności, w

podziale na urządzenia handlowe,

rzemieślnicze i tzw. „pozostałe urządzenia

infrastrukturalne”.

Inne kryteria podziału urządzeń obsługi

Inne kryteria podziału urządzeń obsługi

turystów:

turystów:

- charakterystyka techniczno-materiałowa

- charakterystyka techniczno-materiałowa

,

,

umożliwiająca podział urządzeń na trwałe

umożliwiająca podział urządzeń na trwałe

(stałe) oraz lekkie (sezonowe);

(stałe) oraz lekkie (sezonowe);

-

-

dostępność

dostępność

, umożliwiająca podział

, umożliwiająca podział

urządzeń na ogólnodostępne (otwarte)

urządzeń na ogólnodostępne (otwarte)

oraz środowiskowe (zamknięte);

oraz środowiskowe (zamknięte);

-

-

standard

standard

, czyli kategoryzacja urządzeń

, czyli kategoryzacja urządzeń

(rzutująca przez zróżnicowanie cen usług

(rzutująca przez zróżnicowanie cen usług

na wysokość wydatku na zaspokojenie

na wysokość wydatku na zaspokojenie

określonej potrzeby turystycznej);

określonej potrzeby turystycznej);

- podporz

- podporz

ą

ą

dkowanie formalno-prawne

dkowanie formalno-prawne

Turystyczne urządzenia wyspecjalizowane

Urządzenia podstawowe

W skład podstawowych urządzeń obsługi

turystów zaliczono dwa typy urządzeń

służących zaspokajaniu podstawowych

potrzeb turystycznych, a mianowicie:

urządzenia noclegowe oraz urządzenia

żywieniowe. Urządzenia podstawowe mają

wspólną cechę, jaką

jest stwarzanie turystom warunków

okresowego przebywania poza miejscem

stałego zamieszkania, a więc w oderwaniu od

własnego gospodarstwa domowego.

Urządzenia noclegowe mają za zadanie

zapewnienie turystom noclegu z

jednoczesnym niezbędnym zaspokajaniem

potrzeb higieniczno-sanitarnych. Są to

urządzenia przystosowane w zasadzie do

wyłącznej obsługi ruchu turystycznego. Mimo

funkcjonalnej

jednolitości, urządzenia noclegowe są bardzo

zróżnicowane pod względem technicznym,

okresu eksploatacji, charakteru i standardu

miejsc noclegowych itp.

Funkcją urządzeń

Funkcją urządzeń

żywieniowych

żywieniowych

jest

jest

zapewnienie uczestnikom ruchu

zapewnienie uczestnikom ruchu

turystycznego wyżywienia w okresie ich

turystycznego wyżywienia w okresie ich

pobytu poza domem, czyli w czasie

pobytu poza domem, czyli w czasie

odbywania podróży turystycznej. Również

odbywania podróży turystycznej. Również

i w tym typie urządzeń podstawowych

i w tym typie urządzeń podstawowych

występuje znaczne

występuje znaczne

zróżnicowanie strukturalne.

zróżnicowanie strukturalne.

W charakterystyce urządzeń żywieniowych

W charakterystyce urządzeń żywieniowych

znajduje zastosowanie swoista dla nich

znajduje zastosowanie swoista dla nich

klasyfikacja oparta na relacji do urządzeń

klasyfikacja oparta na relacji do urządzeń

noclegowych. Dzięki temu kryterium

noclegowych. Dzięki temu kryterium

dodatkowemu można wyróżnić urządzenia

dodatkowemu można wyróżnić urządzenia

żywieniowe niesamodzielne (powiązane z

żywieniowe niesamodzielne (powiązane z

noclegowymi w kompleks noclegowo-

noclegowymi w kompleks noclegowo-

żywieniowy) oraz urządzenia samodzielne.

żywieniowy) oraz urządzenia samodzielne.

Urządzenia transportowe

Urządzenia transportowe

Urządzenia transportowe mają za zadanie

Urządzenia transportowe mają za zadanie

zaspokajanie potrzeby przemieszczania się

zaspokajanie potrzeby przemieszczania się

uczestników ruchu turystycznego, ale także -

uczestników ruchu turystycznego, ale także -

obsługę transportową innych urządzeń

obsługę transportową innych urządzeń

turystycznych. Jeśli chodzi o ruch turystyczny,

turystycznych. Jeśli chodzi o ruch turystyczny,

to urządzenia te zapewniają łatwość dostępu do

to urządzenia te zapewniają łatwość dostępu do

atrakcyjnych turystycznie miejsc lub

atrakcyjnych turystycznie miejsc lub

miejscowości stanowiących cel, punkty etapowe

miejscowości stanowiących cel, punkty etapowe

lub bazy wyjściowe wycieczek czy

lub bazy wyjściowe wycieczek czy

specjalistycznych form ruchu turystycznego.

specjalistycznych form ruchu turystycznego.

Natomiast w odniesieniu do pozostałych

Natomiast w odniesieniu do pozostałych

urządzeń obsługi turystów transport zapewnia

urządzeń obsługi turystów transport zapewnia

dowóz wszelkich potrzebnych do ich

dowóz wszelkich potrzebnych do ich

sprawnego funkcjonowania dóbr materialnych i

sprawnego funkcjonowania dóbr materialnych i

osób.

osób.

Urządzenia transportu lądowego (kolejowego,

Urządzenia transportu lądowego (kolejowego,

drogowego), wodnego (śródlądowego,

drogowego), wodnego (śródlądowego,

morskiego) i powietrznego

morskiego) i powietrznego

Urządzenia wypoczynkowe

każdy obszar turystyczny musi być

wyposażony w urządzenia objęte wspólną

nazwą urządzeń wypoczynkowych.

Zróżnicowanie potrzeb, jakie przejawiają

uczestnicy wszystkich form ruchu

turystycznego, jest powodem podziału

tego rodzaju urządzeń obsługi turystów na

typy zaspokajające poszczególne

turystyczne potrzeby wypoczynkowe

Urządzenia wypoczynkowe

Urządzenia wypoczynkowe

||

||

v

v

urządzenia umożliwiające turystom

urządzenia umożliwiające turystom

korzystanie z walorów

korzystanie z walorów

obszarów

obszarów

turystycznych;

turystycznych;

urządzenia

urządzenia

kulturalne, rozrywkowe

kulturalne, rozrywkowe

i

i

rekreacyjne;

rekreacyjne;

urządzenia służące

urządzenia służące

organizacji ruchu

organizacji ruchu

turystycznego

turystycznego

.

.

urządzenia umożliwiające turystom

urządzenia umożliwiające turystom

korzystanie z walorów

korzystanie z walorów

obszarów

obszarów

turystycznych

turystycznych

||

||

v

v

są przejawem przystosowania tych

są przejawem przystosowania tych

walorów do potrzeb uczestników ruchu

walorów do potrzeb uczestników ruchu

turystycznego.

turystycznego.

Charakter tych urządzeń jest z jednej

Charakter tych urządzeń jest z jednej

strony uzależniony od samych walorów,

strony uzależniony od samych walorów,

ale z drugiej - musi odpowiadać

ale z drugiej - musi odpowiadać

najczęściej uprawianym na danym terenie

najczęściej uprawianym na danym terenie

formom ruchu turystycznego. Jako

formom ruchu turystycznego. Jako

przykłady tego typu urządzeń można

przykłady tego typu urządzeń można

podać parki

podać parki

zdrojowe, kąpieliska, promenady, punkty

zdrojowe, kąpieliska, promenady, punkty

widokowe, oznakowane szlaki itp.

widokowe, oznakowane szlaki itp.

urządzenia kulturalne, rozrywkowe oraz

rekreacyjne

||

v

ich znaczenie jako elementów wyposażenia

miejscowości turystycznych wynika ze

zróżnicowania preferencji turystów co do

sposobów wypoczywania.

Urządzenia rozrywkowe i rekreacyjne są

lokalizowane zarówno w samych obiektach

wypoczynkowych, a więc w powiązaniu z

urządzeniami noclegowo-żywieniowymi, jak i

poza nimi. Każda miejscowość turystyczna

musi być też wyposażona w ogólnodostępne

urządzenia tego typu, umożliwiające

korzystanie z takich rozrywek czy form

rekreacji, jakie są oczekiwane przez

uczestników ruchu turystycznego.

urządzenia służące organizacji ruchu

turystycznego

||

v

przy ich użyciu wykonywane są usługi

umożliwiające

turystom dokonanie wyboru formy, miejsca i czasu

turystycznego wykorzystania czasu wolnego.

Drugą ich funkcją jest tworzenie warunków

organizacyjnych dobrego wypoczynku w

miejscowościach turystycznych. Są to urządzenia

cechujące się lokalizacją zarówno w samych

miejscowościach recepcji, jak i w miejscach stałego

zamieszkania turystów

Pozostałe urządzenia infrastrukturalne

Urządzenia uniwersalne, zaspokajające potrzeby

turystyczne, służą turystom jako jednej z grup

użytkowników, obok ludności miejscowej i

podróżnych przybyłych do miejscowości

turystycznej w celach innych niż turystyczne.

Z charakteru i istoty potrzeb turystycznych

wynikają dwie ważne cechy omawianej grupy

urządzeń obsługi turystów. Pierwszą z nich jest

bardzo rozbudowana struktura branżowa,

wynikająca z różnorodności potrzeb turystycznych,

a druga - nie mniej ważna -

wiąże się z lokalizacją wielu rodzajów omawianych

urządzeń.

Urządzenia handlowe

Urządzenia handlowe

Turystyczne urządzenia handlowe są

Turystyczne urządzenia handlowe są

materialną podstawą rozwoju przede

materialną podstawą rozwoju przede

wszystkim handlu detalicznego. Zarówno

wszystkim handlu detalicznego. Zarówno

w miejscu stałego zamieszkania, jak i w

w miejscu stałego zamieszkania, jak i w

miejscowości turystycznej sieć urządzeń

miejscowości turystycznej sieć urządzeń

handlowych musi umożliwiać

handlowych musi umożliwiać

skompletowanie niezbędnego

skompletowanie niezbędnego

wyposażenia turystycznego. Stąd też za

wyposażenia turystycznego. Stąd też za

podstawowe branże należałoby uznać

podstawowe branże należałoby uznać

sprzęt sportowo-turystyczny oraz ubiory

sprzęt sportowo-turystyczny oraz ubiory

turystyczne. Do pozostałych branż obrotu

turystyczne. Do pozostałych branż obrotu

towarowego na obszarach turystycznych

towarowego na obszarach turystycznych

trzeba zaliczyć przemysłowe artykuły

trzeba zaliczyć przemysłowe artykuły

codziennego użytku, a przy obecnym

codziennego użytku, a przy obecnym

rozwoju „turystyki zmotoryzowanej” -

rozwoju „turystyki zmotoryzowanej” -

artykuły motoryzacyjne, paliwa.

artykuły motoryzacyjne, paliwa.

Urządzenia rzemieślnicze

Urządzenia rzemieślnicze

Urządzenia rzemieślnicze są niezbędnym

Urządzenia rzemieślnicze są niezbędnym

elementem usługowego wyposażenia

elementem usługowego wyposażenia

miejscowości turystycznych, choć jednocześnie

miejscowości turystycznych, choć jednocześnie

są one również lokalizowane w miejscach

są one również lokalizowane w miejscach

pochodzenia turystów.

pochodzenia turystów.

Istnienie sieci tych urządzeń jest warunkiem

Istnienie sieci tych urządzeń jest warunkiem

zaspokajania potrzeb dotyczących zarówno

zaspokajania potrzeb dotyczących zarówno

obsługi samej osoby turysty, jak i przedmiotów

obsługi samej osoby turysty, jak i przedmiotów

znajdujących się w jego posiadaniu. Wynikiem

znajdujących się w jego posiadaniu. Wynikiem

tego jest duża różnorodność branżowa urządzeń

tego jest duża różnorodność branżowa urządzeń

rzemieślniczych, a także - zróżnicowanie w

rzemieślniczych, a także - zróżnicowanie w

rozmieszczeniu w przestrzeni oraz - choć w

rozmieszczeniu w przestrzeni oraz - choć w

mniejszym stopniu – w

mniejszym stopniu – w

działaniu w czasie.

działaniu w czasie.

Pozostałe urządzenia usługowe

Pozostałe urządzenia usługowe

Urządzenia decydujące o “jakości”

wypoczynku we wszystkich formach

ruchu turystycznego

- urządzenia komunalne,

- urządzenia poczty i łączności (telekomunikacji),

- urządzenia bankowości i ubezpieczeń,

- urządzenia służby zdrowia,

- urządzenia służące administracji i ochronie

bezpieczeństwa publicznego.

Stopień i sposób wykorzystywania przez turystów

tak pogrupowanych urządzeń usługowych jest

bardzo zróżnicowany. W pełni, choć na ogół w

sposób pośredni, turyści korzystają z urządzeń

komunalnych, których zadaniem jest zapewnienie

dostaw wody i energii oraz zachowanie właściwych

warunków sanitarno-higienicznych w obiektach

turystycznych.

Urządzenia telekomunikacji są przez turystów

użytkowane bardzo intensywnie, natomiast

pozostałe urządzenia są przez turystów
wykorzystywane tylko rzadko lub wręcz

sporadycznie. Nie oznacza to jednak, że w ogólnej

strukturze urządzeń obsługi turystów można je

traktować marginesowo, wręcz przeciwnie -

właśnie one gwarantują właściwy rozwój

pozostałych typów urządzeń.

kompleksowość i kompletność potrzeb

turystycznych

||

v

wielofunkcyjność obiektów turystycznych

Turystyczne dobra materialne ze sfery

rynkowej

rodzaj turystycznych dóbr konsumpcyjnych, czyli

grupa rynkowych towarów konsumpcyjnych o

charakterze materialnym – przedmioty

potrzeb turystycznych.

Do towarów o charakterze turystycznym bez

wątpienia można zaliczyć takie artykuły

przemysłowe, które zaspokajają potrzeby turystów

pod względem sprzętu, ubioru czy pamiątek, przy

czym obojętne jest miejsce ich nabywania,

ponieważ adresatem podaży jest

właśnie ta grupa konsumentów.

Problem klasyfikacji dóbr rynkowych zaczyna się

jednak komplikować, gdy rozpatrujemy artykuły

żywnościowe. Przy zastosowaniu pogłębionego

kryterium branżowego, w tej grupie towarów

można by wyróżnić takie, których stopień

przetworzenia i przygotowania do spożycia

predestynuje je do konsumpcji w trakcie trwania

podróży turystycznej.

Chodzi tu o konserwy i koncentraty spożywcze, a

miejsce ich nabycia również nie odgrywa większej

roli.

Grupa turystycznych dóbr materialnych ze

sfery rynkowej jest bardzo bogata, ale do jej

systematyzacji można również przyjąć

kryterium potrzeb turystycznych. Dzięki

temu kryterium uzyskuje się podział tych

dóbr na specyficzne dla turystyki oraz

„pozostałe”.