Edukacja Obywatelska

Lektura

Gerald Gutek, Filozoficzne i ideologiczne podstawy edukacji.

Rozdziały:

9.ideologia a edukacja

10.nacjonalizm,etnonacjonalizm a edukacja

11.liberalizm a edukacja

12.konserwatyzm a edukacja

13.utopizm a edukacja

14.marksizm a edukacja

15.totalitaryzm a edukacja

Problematyka państwa

1. Geneza państwa (ewolucja):

1. Grecja – państwo –polis – znaczy „miasto-państwo” – suwerenna (niezależna) organizacja terytorialna, która posiadała własny ustrój i prawodawstwo.

2. Rzym – civitas

I – jako gmina pełnoprawnych obywateli – pewna społeczność/ wspólnota

II – jako państwo obywateli rzymskich (jako instytucja)

- respublica – rzecz publiczna, rzecz wspólna, prawo wszystkich ludzi( zaznaczenie wspólnoty wszystkich ludzi)

- Imperium Romanum – imperium rzymskie( po podbojach Rzymu) –akcentowanie terytorium

1. Średniowiecze – państwo rozumiane jako kraj lub kraina, odpowiada temu łacińskie słowo terra (zwrócenie uwagi na terytorium) - odpowiada to ówczesnej wówczas doktrynie patrymonialnej (patrymonium – ojcowizna)

2. Pierwsze określenie państwa w XV w. w Italii

Stato – z łacińskiego stare – stać, utrzymywać się; status – jak z kimś rzeczy stoją, jaki jest stan

Status civitatus –status regni – status państwa, status władzy

Stato – określenie bez względu na wielkość, ustrój; od tego słowa pochodzi np. angielskie state, niemieckie stadt

1. W języku polskim Państwo pochodzi od Pan co oznacza panowanie lub wykonywanie władzy

(w rosyjskim gosudarskie od Gospodarz czyli jak w polskim Pan)

1. Pojęcie państwa na podstawie nauk społecznych

5 zasad funkcjonowania państwa:

1. Określony obszar wydzielony, taki który posiada wyraźnie określone granice, a mieszkający tam ludzie poddani są jednej władzy politycznej (obszar państwa jest warunkiem konstytutywnym i ustanawiającym) (państwo jako kraj)

2. Ludność – ogół ludzi, którzy żyją w granicach danego kraju (państwo rozumiane jako społeczeństwo)

3. Grupa, organizacja ludzi rozpatrywana ze względu na łączącą ich więź zależności politycznej (państwo jako organizacja, grupa)

4. Ta część organizacji państwowej, która sprawuje władzę nad innymi lub realizuje wszelkie związane z tą władzą czynności (państwo jako aparat państwowy)

5. Własność państwowa (państwo jako podatki, skarb państwa)

Sposoby definiowania państwa:

1. Funkcjonalne –kładą nacisk na określenie państwa przez pryzmat funkcji jakie państwo ma do spełnienia w danym układzie społecznym

H. Grotius (XVIIIw.) – państwo jest zrzeszeniem doskonale wolnych ludzi w celu korzystania z prawa i dla dobra powszechnego

Pennock i Smith – państwo to społeczna organizacja, która ma rozstrzygającą władzę nad wszystkimi osobami, które zamieszkują określone terytorium i mająca za swój główny cel rozwiązywanie wspólnych problemów oraz zabezpieczenie wspólnych dóbr, a przede wszystkim utrzymanie porządku

- zaletą jest to, że określa czym jest państwo

1. Elementarne – opierają się na teorii 3 elementów, której autorem był niemiecki prawnik Georg Jelinek

1. Ludność czyli społeczeństwo

2. Terytorium

3. Władza państwowa

Państwo to trwały związek ludzi, stale osiadłych na pewnym terytorium, podlegających jednej wyłącznej władzy zwierzchniej.

Niektórzy autorzy mówią o 4 elemencie:

1. Suwerenność

- mogą występować niespójności, bo np. Państwo Polskie nie posiadało terytorium, ale państwo funkcjonowało mimo to – podczas wojny : władza – rząd za granicą, siły zbrojne itd.; np. może nie być suwerenności – Polska Rzeczpospolita Ludowa (suwerenność – rozumienie zerojedynkowe - jest lub nie ma)

c) Psychologiczne – państwo jest zbiorem wyobrażeń dotyczących stosunków międzyludzkich (rządzący vs. rządzony)

Petrażewski

- wydawanie przez rządzących decyzji i egzekwowanie ich od rządzonych

- obowiązkiem rządzonego jest wykonywanie tych decyzji pod groźbą sankcji ( przymusu)

- sankcje to element opresji społecznej

d) Socjologiczne – państwo jest społecznością polityczną – podstawa to definicja Arystotelesa – człowiek jest zwierzęciem społecznym, ale też rozumnym

Wesołowski – Państwo to zespół ludzi występujących jako członkowie lub funkcjonariusze określonych instytucji i posiadających z tej racji określone prerogatywy (uprawnienia)

Państwo Arystotelesa – Państwo jest tworem ludzi równych, który ma charakter uniwersalny – w państwie obejmuje się całokształt stosunków społecznych pewnej zbiorowości ludzi, a mających na celu cnotliwość (jednostki mają dochodzić do najwyższego poziomu rozwoju) -> nadrzędny cel – dobro obywateli

Państwo Platońskie – Państwa nadrzędnym celem jest ujawnienie się idei dobra, a nie dla rozwoju obywateli. Ustalona hierarchia:

I – na szczycie hierarchii są filozofowie władcy (mądrość)

II – niższa warstwa to warstwa wojowników, strażników (męstwo)

III – najniższa warstwa to rzemieślnicy i rolnicy – mają za zadanie utrzymywanie wszystkich warstw (umiarkowanie i opanowanie)

W postępowaniu warstw odzwierciedlają się określone cnoty – mądrość, męstwo, umiarkowanie i opanowanie.

e) Klasowe – nawiązują do koncepcji marksistowskiej (Marks i Engels – XIXw.)

- wdrożenie za sprawą rewolucji bolszewickiej (początek XXw.) -> przedstawiciel Lenin

- definicje klasowe można zaliczyć do definicji socjologicznych

Państwo to instrument klasowego panowania, a zarazem organizacja posiadająca swoje instytucje, które to instytucje z kolei pozostają w ściśle określonym stosunku względem siebie, ale instytucje te zależą przede wszystkim od pewnej wyjściowej sytuacji klasowej, w tej zaś określonej sytuacji klasowej rodzą się główne cechy organizacji państwowej rozumianej jako całość.

Lenin utrzymywał, że państwo można nazwać maszyną w rękach klasy pracującej, która to ma slużyć dwóm celom:

1. Dławieniu oporu

2. Ujarzmieniu przeciwników klasowych

(stosowanie zinstytucjonalizowanej przemocy jest wpisane w istotę tego państwa)

- charakter egalitarny

- wdrażanie tej koncepcji spowodowało pojawienie się przemocy

- błąd założycielski – uznanie że motorem zmian jest konflikt (jest wpisany w istotę tego państwa już od fundamentów)

- uznanie nienawiści – walka klas

- człowiek jako istota zdefektowana, która ma skłonności do dezorganizacji

Najlepsza definicja: Koncepcja Jelinka – teoria 3 elementów – Państwo to trwały związek ludzi, stale zamieszkujących jedno terytorium, podlegających jednej władzy zwierzchniej.

Funkcje państwa ( dwa typy: funkcje wewnętrzne i zewnętrzne)

Funkcje wewnętrzne państwa – związane z tym co się dzieje na terenie państwa. Funkcje te obejmują skutki działania organów państwa związane z kształtowaniem i regulowaniem optymalnego pokojowego współżycia jednostek oraz grup objętych władzą państwową (władza państwowa nie jest władzą totalną). Państwo reguluje stosunki między władzą a obywatelem. Państwo ma za zadanie organizacje niezbędnych instytucji, które mają na celu utrzymanie ładu i porządku np. policja, wojsko, wymiar sprawiedliwości, więziennictwo.

1. Ochronna

• Cel: zapewnienie bezpieczeństwa obywatelom

• Zadanie: zapobieganie wszelkim próbom anarchizacji życia społecznego

• W ramach tej funkcji państwo ma za zadanie kształtowanie mechanizmów umożliwiających rozwijanie i utrzymywanie ładu wewnątrz państwa 9 mogą pojawić się patologie aparatu państwowego np. ograniczenia wolności obywatelskiejdo prezentowanie swoich poglądów i racji)

• Kształtowanie postaw, które będą miały za cel utrzymanie porządku w państwie

1. Regulacyjna

• Wiąże się ze skutkami działań organów państwa

• Obejmuje takie działania przez które państwo i jego organy stosując nakazy i zakazy wpływają na zachodzące już procesy społeczne

• Wychowująca rola państwa

1. Kulturalno – wychowawcza

• Działania państwa w sferze kształtowania oraz rozpowszechniania w państwie idei i poglądów politycznych, filozoficznych, moralnych oraz na kształtowaniu różnych obszarów świadomości obywatelskiej. Państwo organizuje działalność oświatową, naukowo – badawczą, propagowanie czytelnictwa (literatura i prasa), muzyki itp.

1. Adaptacyjna

• Wiąże się z dążeniem państwa do przekształcania się pod względem cywilizacyjnym

• Obejmuje skutki działania organów państwa polegające na doprowadzeniu do zmian w systemie prawnym, w strukturze społecznej, w organizacji produkcji

• Uwidoczniła się szczególnie m.in. przed 2004 r. – przed wejściem do UE)

1. Innowacyjna

• Polega na inicjowaniu przez państwo pewnych nowych procesów społecznych – zjednej strony państwo powinno przyhamowywać procesy niepożądane, a z drugiej popierać procesy porządane

1. Socjalna

• Polega na stworzeniu optymalnych mechanizmów, które będą dawały ochronę najuboższym warstwom społecznym

• Ma ścisły związek z funkcją ochronną, ponieważ ona również zapewnia bezpieczeństwo

• Państwo sprawuje opiekę nad tymi, którzy sami nie potrafią zapewnic sobie odpowiednich warunków

• Dwie skrajności :

Totalizacja zadań socjalnych Realizacja zasady pomocniczości

-oczekiwanie, że państwo zapewni - oczekiwanie, że obywatele przejmą

opiekę i dofinansowanie funkcje socjalne w sposób oddolny

1. Ekonomiczna

• Skutki działania państwa i jego organów w sferze gospodarczej

• Udział państwa w związku z tą funkcją może mieć charakter pośredni i odbywać się to może przez dotowanie pewnych sfer gospodarki np. rolnictwo. Podobny charakter do dotacji mają subwencje czyli zamrażanie cen, ustalenie kursu walut,ustalanie stopy procentowej w bankach. Elementy gospodarki planowej – ustalanie kierunku rozwoju.

• Bezpośrednia ingerencja to większy udział własności państwowej i wtedy aparat państwowy organizuje i prowadzi gospodarowanie np. PRL.

Funkcje zewnętrzne państwa – wynikają z tego że państwo funkcjonuje w jakiejś przestrzeni geopolitycznej. Działania podejmowane przez państwo są skierowane na współpracę i realizację zadań wynikających z prawa narodowego.

Priorytetem w ramach realizacji tej funkcji jest ochrona granic państwa, zapobieganie agresji na własnym terytorium -> działania defensywne, broniące naszego obszaru. Czasem działania są ofensywne np. walka z terroryzmem w Afganistanie czy Iraku.

Może się realizować w utrzymywaniu statusu quo (obecnego stanu rzeczy)

Geneza państwa

Legitymizacja władzy państwowej – jeżeli władza się uznaje to jest legitymizowanie – jest to czynnik który uzasadnia wladzę

ŚREDNIOWIECZE (476 -1492)

1. Doktryna teologiczna (teistyczna, teokratyczna)

Wiąże powstanie państwa z dziełem osoby nadprzyrodzonej -> Boga (np. Izrael – Bóg zaprowadził do Ziemi Obiecanej). Skoro Bóg powołał państwo do istnienia i powołał władcę to dochowanie wierności władzy jest nie tylko obowiązkiem prawnym, ale tez moralnym.

Św. Augustyn z Hippony (biskup, Płn. Afryka, V/VI w., twórca dzieła „De Civitate Dei”)

- mówi o istnieniu dwóch państw: państwa bożego zbawionych i ziemskiego

- państwo pochodzi wprost od Boga, jest bezpośrednim objawem panowania bożego na ziemi

Św. Tomasz z Akwinu

- wywodzi samą zasadę władzy od Boga( władza to instytucja Boska)

- istniejące państwa są dziełem ludzi (konkretne przykłady władzy)(np. władze w wyniku zamachu) -> źle nabyta władza nie pochodzi od Boga czyli można wypowiedzieć taką władzę np. legitymizowanie władzy przez akt koronacji

- ustalenie granic posłuszeństwa (zależne od sposobu nabycia tej władzy – jak wyżej)

Doktryna teologiczna utrwala w świadomości poddanych, że władza ma cechy nadprzyrodzone. Uznanie postawy fideistycznej – wierzę że decyzja władzy jest dla mojego dobra. Utrwaleniu takiego stanu rzeczy miała służyć nadzwyczajna oprawa i kult jakim otaczano władcę.

Dwa warianty:

1. Broszury dla Malo uświadomionych – za pismem świętym powtarzał że wladza pochodzi od Boga np. biblie ubogich – obrazki

2. Każda władza pochodzi od Boga, ale jedynie w tym sensie, że człowiek musi żyć w państwie, że w społeczeństwie muszą być Ci którzy rządzą i Ci którzy są rządzeni

1. Doktryna patriarchalna

Robert Filmar

- państwo powstało w procesie mechanicznego łączenia rodów plemiona, następnie plemion w większe całości, a większe całości aż do państwa w całości

- przy zasadach patrymonialnego dziedziczenia władzy przy opiece

- „Patriarcha albo przyrodzona (naturalna władza) władza królów”

- fragmenty Biblii, stara się wykazać że król, władca posiada władzę jako patriarcha swojego narodu. Ten każdorazowy władca jest patriarchą biblijnego patriarchy -> Adama. Porównywana do władzy starszego rodu (władzy wodza plemiennego)

John Lock – krytyka Filmara – powinno być tyle monarchii ile ojców rodu lub jeden patriarcha

1. Doktryna patrymonialna (patrymonium – dziedzictwo)

- u źródeł powstania władzy państwowej leży fakt posiadania ziemi

- władza państwowa wywodzi się z prawa własności do ziem, miała być rozwinięciem i kontynuacją tego prawa

- prawo jako dziedziczna własność (patrymonium) dynastii panującej

- w związku z tym w łonie władzy obowiązywały w odniesieniu do władzy podobne zasady jak w stosunkach prywatno – prawnych

Lud występuje tutaj w podwójnej roli:

- lud jest poddany władzy państwowej –królów

- lud jest dzierżawcą ziemi – lenno

Teoria ta jest mało prawdopodobna, nietrafiona, ponieważ ignoruje specyficzną formę władzy państwowej jako władzy publicznej, trudno wyjaśnić skąd się bierze prawo właściciela ziemi.

DOKTRYNY NOWOŻYTNE

5 typów teorii:

1. Teorie umowy społecznej

- pierwowzór tych teorii to teorie Epikura

- nowożytny ojciec teorii Jan Jakub Rousseau

- do zwolenników tych koncepcji należą: Tomas Hobbes, John Locke, Spinoza, Hugo Grocjusz

Istota tej teorii polega na tym, że państwo jest traktowane jako efekt swojego rodzaju umowy, który zostaje zawarty między suwerennym władcą, a jego poddanymi.

Jan Jakub Rousseau – treścią umowy społecznej łączącej jednostkę ze zbiorowością jest całkowite podporządkowanie każdego człowieka i jego uprawnień całej zbiorowości, stąd władza państwowa wywodzi się z woli obywateli, co oznacza zaprzeczenie jakoby miała ona boskie pochodzenie (król nie rządzi z pomazania bożego, ale rządzi z woli ludności, która go do tej władzy powołała). Obywatele mają swobodę w stanie (w kondycji, władzy) i tylko swobodne i suwerenne postanowienie może ich skłonić do zawarcia umowy idealnej, ale konsekwentnie w tak zawartej umowie wszyscy obywatele zrzekają się wolności na rzecz wszystkich obywateli, taka władza jest wolą władzy wszystkich obywateli i każdego z nich. Ludzie z urodzenia są wolni i równi, stąd też każdy człowiek z racji urodzenia jest potencjalnym podmiotem umowy społecznej. Wszyscy ludzie, w tym naród są źródłem władzy państwowej.

Tomasz Hobbes – początek rozwoju ludzkości to czas bezwzględnej walki wszystkich ze wszystkimi (bellum omnis contra omnes), to czas gdzie relacja człowieka do człowieka to homo homini…….. Est czyli człowiek człowiekowi jest wilkiem. Chęć unicestwienia wszystkich. Bez żadnej władzy pozabijaliby się nawzajem, a władza powstrzymuje ich od tego. Potrzeba twardej władzy, która dysponuje środkami przymusu aby zatrzymać mord. Jako drogę wyjścia Hobbes wskazuje poddanie się władzy monarchy (najwyższej, absolutnej, jedynej). Poszczególni członkowie społeczeństwa zawierając umowę społeczna zrzekają się swej naturalnej wolności. Ten akt zrzeczenia się ma charakter całkowity i nieodwołalny. Władca zaś, który nie jest formalnie stroną tej umowy, otrzymuje pełnię władzy w darze od ludzi. Takim głównym (najbardziej racjonalnym) motywem był strach przed niebezpieczeństwem dalszej anarchizacji życia oraz poczucie zagrożenia bezpieczeństwa jednostek. Ta absolutna władza, którą otrzymuje suweren ze strony ludzi, ma gwarantować ład społeczny, bezpieczeństwo, ochronę własności oraz umożliwia jednostką zaspokojenie ich potrzeb i ambicji.

John Locke – na początku ludzie żyli w czasie pokoju, wolności i dobrobytu. W tym naturalnym stanie jednostka chroniona była systemem moralnym, a prawo natury nadawało jednostce podstawowe prawa podmiotowe. Powołane umową społeczną państwo miło na celu petryfikację (utrwalenie) tych pierwotnych dobrych stosunków. Umowa była zawierana na dwóch etapach:

1. Jednostki umawiają się tworząc społeczeństwo

2. Społeczeństwo zawiera umowę z władzą i w ten sposób powołuje państwo.

Społeczeństwo zachowuje podmiotowość, a umowa może podlegać rozwiązaniu. Jednostka nie rezygnowała ze swoich praw, ale jedynie utrwalała, umacniała je autorytetem władzy państwowej.

1. Teorie podboju ( przemocy)

- ok. V w.p.n.e. sofiści (płatni nauczyciele mądrości) – pierwsze teorie podboju

Kalikles i Trazymach (sofiści) – twierdzili, że państwo jest wynikiem działania silnych jednostek, którzy mają ………. żeby podporządkować tych słabych

Karl Eugen Duhring - państwo powstało w wyniku zastosowania przemocy z zewnątrz (w wyniku podboju). Podbój jest dokonywany przez mocne plemiona. Polityka – zastosowanie jej określa rozwój ekonomiczny i ……… państwa.

Leon Gumplowicz (polski prawnik i socjolog z Krakowa) – „Walka ras” państwo powstaje w wyniku podboju warstw rządzonych przez rządzących. Wyjaśnienie to darwinowska teoria walki (darwinizm społeczny, socjodarwinizm) – próba zastosowania teorii Darwina do rozwoju społecznego państw ludzkich. Ludzkość rozwija się stopniowo i nieuchronnie na drodze selekcji społecznej -> silne jednostki (rasa) mają zdolność przetrwania, dlatego że posiadają zdolność przetrwania (jak najlepiej wyposażone) (oraz te jednostki które najlepiej funkcjonują w ramach organizacji są podstawą przetrwania). Przemiany te zawsze mają progresywny i postępowy kierunek. Mamy tu do czynienia z walką między grupami społecznymi, ma ona charakter podstawowy i niezmienny jako element rozwoju społecznego. W dziejach ludzkości nie ma państwa, które nie powstałoby w wyniku przemocy, był to akt przemocy jednego plemienia/szczepu nad drugim. Był to akt gdzie przemocą silniejsze plemię zdobywało to słabsze. Państwo rozwija się po to aby poprawić byt ludności. Pierwotne dążenie państwa……………. Mechanizm agresji jest konstytutywny, jest elementem sprawczym. Podbój nie dokonuje się raz, ma charakter ciągły. Państwo posiada 7 głównych cech:

1. Jest najdoskonalszą formą organizacji społeczeństwa

2. Ci którzy zwyciężają, chociaż są mniejszością, to są elitą (panującą nad większością poddanych)

3. Między panującymi a poddanymi zachodzi różnica ras (zwycięska większość pochodzi z innej rasy) (Gumplowicz nie traktuje rasy jako koloru skóry, ale jako historyczne zbiorowości etniczne, które mają wspólną tożsamość)

4. Prawo państwowe – potrzebne jest by móc istnieć i funkcjonować

5. Państwo powstaje tylko na drodze walki i podboju

6. Terytorium –państwo musi posiadać terytorium

7. Stosunki pomiędzy poszczególnymi państwami związane są zawsze ze stanem wojny

1. Teorie procesu rozwarstwienia klasowego

Fryderyk Engels – „Pochodzenie rodziny, własności prywatnej i państwa”

Geneza państwa z rozpadu malej nieskomplikowanej społeczności na antagonistyczne zwalczające się klasy społeczne. Kategoria stosunków produkcji – kategorie produkcji na początku (we wspólnocie pierwotnej) były wspólną własnością, stopniowo rozwijające się narzędzia spowodowały, że zaczęły występować pewne elementy, które powodowały rozpad tej wspólnoty i dzieliły ludzi na tych, którzy posiadali środki produkcji i tych którzy ich nie posiadali, ale Ci którzy ich nie posiadali musieli wykonywać pracę najemną. Powoduje to wydzielenie klas panujących i podporządkowanych poprzez dostęp do podstawowych środków produkcji (np. ziemi). Rozwój sił wytwórczych umożliwia wprowadzenie gospodarki indywidualnej, a to wpłynęło na posiadanie własności prywatnej (lenno). Podział na dwie klasy: eksploatatorzy (wyzyskiwacze) i klasa eksploatowanych, to jest podstawą zrodzenia się wyzysku i ucisku klasowego, a za tym idzie pojawienie się zagrożenia buntu przez eksploatowanych. Sens i funkcja państwa to ochrona interesów ekonomicznych, politycznych i ideologicznych tej grupy która posiada/ włada podstawowymi środkami produkcji. Państwo jest wobec tego częścią politycznej nadbudowy i podlega określeniu przez cechy stosunków produkcji, a przede wszystkim stosunki własności podstawowych środków produkcji. Byt określa świadomość. Aparat władzy państwowej realizuje panowanie polityczne, które urzeczywistnia panowanie klasowe. Państwo jest produktem przeciwieństw klasowych. Powstaje tam i wtedy gdy konfliktu klasowego nie da się pogodzić. Państwo jest dowodem na to że przeciwieństwa klasowe są nie do pogodzenia.

3 etapy (drogi) powstawania państwa:

• Droga klasyczna (państwo Ateńskie) - powstało bezpośrednio z przeciwieństw klasowych, nurtujących społeczeństwo w okresie schyłku wspólnoty rodowej

• Droga państwa rzymskiego – konflikt między patrycjuszami i plebejuszami, konflikt spowodował zastąpienie rodowego podziału ludności na podział terytorialny i ekonomiczny

• Droga plemion germańskich – zajęli oni terytorium państwa rzymskiego, gdzie panował ustrój niewolniczy, co doprowadziło do powstania feudalnych państw Europy

Konflikt jest elementem, który napędza rozwój społeczny – nieustanna potrzeba poszukiwania wroga publicznego – wroga ustroju (błędne antropologiczne założenie).

1. Teorie socjologiczne

- zespół doktryn, który bazuje na analizie interakcji wewnątrz społeczeństwa

Leon Duguit - twórca teorii solidarystycznej (II poł XIX w.)

Państwo to organizacja solidaryzująca różne interesy grup społecznych. Wywodził on genezę państwa ze społecznego podziału pracy. Taki podział powoduje wyodrębnianie się dwóch grup społecznych: grup rządzących i grupę osób rządzonych. Taki podział pracy jest wynikiem ustawicznego zdobywania przewagi jednej grupy nad grupa inną. Sens tej teorii polega na uznaniu, że społeczeństwo jest taką wspólnotą interesów różnych grup i warstw społecznych w państwie. Taki stan rzeczy jest stanem naturalnym. Rozwarstwienie jest oparte na kooperacji. ……………. jest uznanie reguły prawnej, przez którą należy rozumieć regułę postępowania wynikająca z zasady solidarności ludzkiej. Rozporządzenia i prawa są zgodne jeżeli służą obywatelom. Państwo to nie organ władzy zwierzchniej, dlatego że reprezentanci władzy publicznej mogą realizować władzę tylko w celu służenia wszystkim obywatelom (w celu zrealizowania reguły prawnej kooperacji). Władza jako służba publiczna -> ministerialność -> minister to ten który ma służyć. Państwo ma na celu takie zorganizowanie warunków, aby każdy z obywateli mógł się rozwiajć.

Teoria organiczna ( August Kommt, Herbert Spencer)

Zjawiska społeczne są przykładem najwyższego stadium zjawisk biologicznych. Organizm biologiczny – pojęcie stosowane do państwa i społeczeństwa. Metaforą państwa jest ludzkie ciało.

Koncepcja socjobiologii (Willson) – społeczności ludzkie są analogicznie zorganizowane jak społeczności owadów.

Nauka św. Pawła o kościele – Kościół rozumiany jako mistyczne ciało Chrystusa. Jezus jest głową, a my członkami. Mamy do czynienia z kooperacją wszystkich członków ciała, ze szczególnym uwzględnieniem głowy.

Niektórzy autorzy nie dostrzegają różnic między biologia/naturą a społecznością/duchem (prawami natury vs. prawami społecznymi) przekroczenie kompetencji

1. Teorie psychologiczne

Leon Petrażycki – państwo jest efektem zaistnienia pewnych przeżyć prawnych. Władza powstaje tak, że wskazuje na specjalne przezycia, których wynikiem jest świadomość konieczności podporządkowania się pewnym osobom w społeczeństwie.

Według tej koncepcji władza państwowa jest organizacją społeczną, istotą organizacji społecznej jest to, że jej członkowie posiadają/ SA podporządkowani władzy:

1. pierwotnej (taka która ma cechy pierwszeństwa)

2. pochodna ( ta, która ustępuje pierwotnej)

W takim rozumieniu władza społeczna miała oznaczać określony typ praw przysługujący pewnym osobom w społeczeństwie. Z jednej strony prawo poddanych, które polegało na podporządkowaniu się władzy. Z drugiej strony żądanie rządzących aby poddani podporządkowali się ich władzy. Uznanie harmonii.

Władza państwowa, tak jak wszelka władza społeczna, nie jest ani wolą, ani siłą, nie jest w ogóle czymś realnym, ale jest projekcją emocjonalną, jest emocjonalnym fantazmatem (wyobrażeniem). Oznacza ona szczególny rodzaj praw przypisanych pewnym osobom.

1. Historyczny model powstania państwa

Henryk Łowmiański –badanie ewolucji plemion słowiańskich

1. Model ustroju plemiennego w późnej fazie – elementy:

- podstawową jednostką organizacji jest plemię

- występowanie systemu demokratycznego

- wszelkie decyzje podejmuje się na podstawie wiecu (zebranie członków plemienia)

- klasą która panuje jest starszyzna plemienna 9 to przewodnicy, a nie klasa dominująca)

- wszyscy ludzie plemienia mają status ludzi wolnych

- finanse są poddane kontroli wiecowej

- siła militarna – funkcjonowanie pospolitego ruszenia, brak regularnej armii, zaangażowanie wszystkich w obronę plemienia

-działają sądy plemienne, które rozstrzygają konflikty, co do których nie ma kompetencji wiec

1. Model ustroju państwowego we wczesnej fazie – elementy:

- podstawą państwa są dawne terytoria plemienne

- na czele państwa stoi książę, który jest uzależniony od plemion, ale jednocześnie jest ich reprezentantem

- podział na klasy

- ewolucja od funkcji wojownika, do powstania rycerstwa

- rolnicy przekształcają się w klasę chłopską – powstawanie lenna

- finanse są przejęte przez księcia

- rycerze stają się wasalami – nadania ziemi

- mobilizacja ludności, gdy zagrożenie ze strony wroga

- sądy książęce – książę ma władzę sądowniczą