Publiczne prawo gospodarcze
1.10.12r. Wykład 1 : organizacyjny
Zagadnienia:
Konstytucja gospodarcza (zasada wolności gospodarczej + wyjątki; inne zasady konstytucyjne: subsydiarność, proporcjonalność)
Podmioty prawa gospodarczego publicznego
Funkcje organów administracji gospodarczej
Prawo działalności gospodarczej (ustawa o swobodzie działalności gospodarczej)
Publiczna działalność gospodarcza
Egzamin : test wielokrotnego wyboru (egzamin zerowy może będzie)
„Prawo gospodarcze publiczne „ Strzyczkowski
Dyżury : poniedziałki 19-20 / niedziela pokój 1751
15.10.2012r. Wykład 2
Przedmiot regulacji prawnej:
- prawo gospodarcze
- prawo publiczne
Przedmiotem regulacji jest GOSPODARKA pojęcie to jest pozaprawne, rozpatrzone na gruncie ekonomii , 3 elementy :
Ujęcie funkcjonalne (dynamiczne) – gospodarka to proces, który służy zaspokojeniu ludzkich potrzeb (proces gospodarowania) o charakterze materialnym. Polega na produkcji dóbr lub świadczeniu usług. Proces charakteryzuje się racjonalnością ekonomiczną.
Racjonalność ekonomiczna – podmioty gospodarujące dążą do maksymalizacji efektu ekonomicznego przy jednoczesnym użyciu minimalnych nakładów (maksymalizacja zysku).
Motywy prowadzenia działalności gospodarczej:
Motyw zysku
Chęć sprawdzenia się
Po to by być pierwszym
Elementy ambicji osobistej
Czysty altruistyczny charakter
Ujęcie podmiotowe – gospodarka = podmioty gospodarujące (służba zdrowia – sfera administracji publicznej, KRRiT)
Ujęcie przedmiotowe – materialne, ogół surowców (zasobów, kapitału ) które służą prowadzeniu działalności gospodarczej (substrat materialny)
publiczne Podział ten ma charakter umowny. Podział kontynentalny europy. Rodowód ze starożytności.
Prawo gospodarcze
prywatne
3 Koncepcje podziału prawa na publiczne i prywatne:
Teoria nadrzędności – wymyślona w XIX wieku; Hans Kelsen (przedstawiciel pozytywizmu prawniczego). Prawo publiczne charakteryzuje się nierówno rzędnością stron stosunków prawnych- w tym znaczeniu, że jedna ze stron czyli podmiot nadrzędny jest w stanie jednostronnie, władczo określić sytuację prawną drugiej strony czyli podmiotu podporządkowanego. Natomiast prawo prywatne charakteryzuje się równorzędnością stron stosunków prawnych w tym znaczeniu, że określenie sytuacji prawnej stron następuje w wyniku ich zgodnego oświadczenia woli
Prawo publiczne : podmiot nadrzędny organ administracji
Podmiot podporządkowany przedsiębiorca
Np. nadanie koncesji pozwolenia budowlane (wydanie decyzji administracyjnej)
Prawo prywatne : podmiot 1 podmiot 2
Zawarcie umowy wynikiem konsensusu
Teoria ta współcześnie jest odrzucona ponieważ obserwujemy że wiele stosunków prawnych nie charakteryzuje się nierówno rzędnością stron. Organ administracyjny traktowany jako partner, przedsiębiorca nie jest określony jako petent:
-Partnerstwo publiczno-prawne (mamy do czynienia z umową) mamy dwóch partnerów
-sfera prywatyzacji zadań publicznych (zlecanie zadań publicznych podmiotom prywatnym); w obrębie administracji świadczącej – wodociągi, kanalizacja.
Teoria Interu – wywodzi się z prawa rzymskiego, twórca Ulpiarz.
Podział na prawo publiczne i prywatne. Publiczne - realizacja interesu państwa, prywatne – służy ochronie realizacji interesu indywidualnego poszczególnych jednostek (obywateli).
Elementy tego myślenia wciąż są aktualne
Prawo administracji (interes publiczny)
Krytycy tej teorii uważają/wskazują na sprzeczność interesu publicznego z interesem prywatnym
Teoria przyporządkowania – zgodnie z nią normy prawa prywatnego to normy adresowane zarówno do podmiotów prywatnych jak i podmiotów publicznych, natomiast normy prawa publicznego to normy adresowane wyłącznie do podmiotów publicznych.
Jest to opis rzeczywistości prawa
Administracja zawiera umowy (umowy zlecania zadań, umowy dzierżawy)
Źródła regulacji prawa gospodarczego publicznego:
Prawo krajowe:
Konstytucja
-reguluje ustrój gospodarczy w Polsce
-gwarancja własności
-prawa i obowiązki obywatela
-wolność gospodarcza powiązana z gwarancją własności
Ustawy
-klauzule generalne
-luzy decyzyjne
Rozporządzenia
Akty prawa miejscowego
-miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego
-plany gospodarcze
Prawo unijne(wchodzą pomiędzy konstytucję a ustawy):
Prawo pierwotne
-traktaty założycielskie (TUE, TFUE, traktat akcesyjny wejścia Polski do UE)
Prawo wtórne
-prawo wydawane przez organy UE (Parlament i Rada UE)
Rozporządzenia, decyzje, dyrektywy, soft law (prawo miękkie) – nie mają waloru obowiązywania powszechnego , określa prawa i obowiązki przedsiębiorcy, wiąże komisję Europejską. Nie są wiążące dla osób trzecich (ma to zapewnić bezpieczeństwo prawne).
Umowy międzynarodowe
KONSTYTUCJA GOSPODARCZA
Normy zawarte w konstytucji, które mają znaczenie dla regulacji ustroju gospodarczego państwa.
- wymiar polityczny ; określa relacje pomiędzy państwem a gospodarką.
Centralna norma to art.20 Konstytucji :
Społeczna gospodarka rynkowa, opiera się na:
-wolność gospodarcza
-własność prywatna
-solidarność, dialog, współpraca partnerów społecznych
Społeczna gospodarka rynkowa jest koncepcją. Wywodzi się z Niemiec Zachodnich (polityka gospodarcza – nie w konstytucji, nie ma orzeczeń TK). Następnie Hiszpania, Republika czeska, Portugalia wprowadziły społeczną gospodarkę rynkową.
Art.20 Konstytucji - wpływ na ustrój :
Art.2 zasada demokratycznego państwa prawnego
Ar.2 zasada sprawiedliwości społecznej
Preambuła – zasada pomocniczości (subsydiarności)
Art.31 ust.3 – zasada proporcjonalności
Art.7 zasada związania administracji prawem
Art.32 zasada równości przedsiębiorców
Art.74 i art.20 – zasada konkurencji
Prawa i wolności o charakterze gospodarczym (wolność gospodarcza i gwarancja własności)
Koncepcja społecznej gospodarki rynkowej :
- S.Markwirtschaft 1948/1949
- Niemcy Federalne jako rodowód
- koncepcja „trzeciej drogi” :
-państwo ma sterować gospodarką na rzecz interesu publicznego
-jako połączenie założeń liberalnych i sowieckich
-Ludwik Erhardt i Muller Armack byli założycielami tej koncepcji
-„Rynek jest jak automat, który wymaga odpowiednich instrumentów”
-inna nazwa te koncepcji to ordo liberalizm – łączy wolność z oddziaływaniem państwa; ordo z łaciny to porządek
- Filary tego systemu:
Państwo gwarantuje własność gospodarczą
Ustrój akceptuje działanie podmiotów prywatnych i publicznych; koncepcja zawodności rynku (rynek usług i powiązane z tym duże nakłady – energetyka / kanalizacja)
Ochrona konkurencji w szczególności poprzez prawo antymonopolowe (zapewnienie konkurencyjności ryku)
Redystrybucja dochodów przez państwo (system podatkowy i system ubezpieczeń społecznych – wielostopniowa skala podatkowa)
Dostarczenie gospodarce wykwalifikowanych kadr.
22.10.2012r. Wykład 3
Art.20 zasada społecznej gospodarki rynkowej
Trzy filary :
Wolność gospodarcza
Własność prywatna
Solidarność, współpraca i dialog partnerów społecznych
Źródło w koncepcji niemieckiej gospodarki, ale nie ma jej w konstytucji niemieckiej, stąd też trzeba odwoływać się do naszej konstytucji:
Art.2 konstytucji zasada demokratycznego państwa prawnego oraz zasada sprawiedliwości społecznej
Preambuła zasada subsydiarności (pomocniczości)
Art.32 zasada równości przedsiębiorców
Art.76 zasada konkurencji
Art.31ust.3 zasada proporcjonalności
prawa i wolności o charakterze gospodarczym: wolność gospodarcza (art.20 i 22) i gwarancja własności (art.21 i 64)
Te zasady tworzą pewien system który składa się na społeczną gospodarkę rynkową.
Wolność gospodarcza na gruncie konstytucji ma dwojaki charakter, z jednej strony jest to prawo podmiotowe ale z drugiej strony jest zasadą ustrojową.
Rozpatrywanie wolności gosp. jako prawo podmiotowe: zakres przedmiotowy - co? zakres podmiotowy - komu?
Wolność gospodarcza o charakterze prawa podmiotowego oznacza gwarancje swobodnego uczestnictwa w życiu gospodarczym w sposób wolny od jakiejkolwiek ingerencji ze strony podmiotów publicznych.
Wolność gospodarcza oznacza pełną autonomię podmiotów gospodarujących.
Gwarancja konstytucyjna wolności gospodarczej oznacza domniemanie prawa do podejmowania działalności gospodarczej po stronie podmiotów którym została ona zagwarantowana. Oznacza to że przedsiębiorca nie musi udowadniać że może prowadzić działalność gospodarczą, w większości przypadków nie potrzeba posiadać zgody na prowadzenie działalności (są oczywiście wyjątki ponieważ jest możliwość ograniczenia wolności, gdzie będzie wymagana zgoda na prowadzenie działalności gospodarczej).
In dubio pro libertate zasada interpretacyjna - w przypadkach budzących wątpliwości rozstrzyga się na korzyść wolności gospodarczej .
Zakres przedmiotowy :
-Swobodę podjęcia działalności – co do zasady nie powinno być żadnych barier w podjęciu działalności.
-Swoboda prowadzenia działalności gospodarczej – nie powinno się nakładać na przedsiębiorcę żadnych ciężarów.
-Swoboda wyboru formy organizacyjno – prawnej (katalog form organizacyjno-prawnych jest ograniczony z góry, można wybrać tylko taką formę która przewidziana jest przez przepisy).
-Swoboda organizacyjna po stronie przedsiębiorcy.
-Swoboda ustalania cen za towary i usługi (są pewne ograniczenia np. rynek leków w przypadku leków refundowanych – państwo ustala poziom cen tych leków; rynek energetyczny).
-Swoboda zakończenia działalności gospodarczej (zakaz pracy przymusowej).
Zakres podmiotowy : będzie dotyczyć wszystkich podmiotów które są pod jurysdykcją Polski:
Podmioty:
- osoby fizyczne
- osoby prawne
- jednostki organizacyjne
Istnieją koncepcje dlaczego osoby prawne i jednostki organizacyjne są podmiotami wolności gospodarczej :
Koncepcja kolektywnych praw podmiotowych, która stanowi że prawa i wolności przysługujące obywatelom przysługują także wszelkim zbiorowością, które oni tworzą.
Koncepcja funkcjonalna – osoby prawne i jednostki organizacyjne mogą korzystać z konstytucyjnych praw i wolności jeżeli te prawa i wolności odnoszą się do sfer w których te osoby prawne i jednostki organizacyjne działają, czyli jeżeli nie ma przeszkód przyznania tych praw i wolności to dlaczego mielibyśmy im odmawiać uzyskania tych praw.
Czy wolność przysługuje tylko podmiotom prywatnym czy też publicznym są autorzy którzy twierdzą że wolność przysługuje tak samo podmiotom prywatnym jak i publicznym, ale trybunał odrzucił tę koncepcję ponieważ jest to sprzeczne z konstytucją ; wolność gospodarcza jest zagwarantowana podmiotom prawa prywatnego, nie odnosi się do podmiotów publicznych ! co nie oznacza że państwo nie może prowadzić działalności gospodarczej.
Wolność gospodarcza jako zasada ustrojowa – oznacza ze państwo winno podejmować wszelkie działania niezbędne do tego, aby umożliwić zainteresowanym podmiotom rzeczywiste korzystanie z wolności gospodarczej, co oznacza że państwo powinno utworzyć pewne ramy prawno-instytucjonalne a po drugie stworzyć pewne ramy organizacyjne. To na ustawodawcy leży obowiązek utworzenia tych ram.
Gwarancja własności – czasem traktowana jest jak element szerokorozumianej wolności gospodarczej. Trzeba rozpatrzeć pod względem zakresu przedmiotowego i podmiotowego.
Zakres przedmiotowy : własność są to wszelkie prawa o charakterze majątkowym przede wszystkim prawa rzeczowe ale są to też wszelkie prawa majątkowego o charakterze obligacyjnym - wszelkie wierzytelności jakie posiada przedsiębiorca. Ochroną są objęte także prawa majątkowe o charakterze niematerialnym, prawa wynikające z patentów, znaków towarowych czy wręcz prawa wynikające z samej marki, renomy jaką posiada przedsiębiorstwo.
Pozycje publiczno-prawne o charakterze majątkowym – uprawnienie które można zliczyć w pieniądzu np. koncesja (np. jest sprzęt ale bez koncesji, zezwolenia nie można wytwarzać ) – wywodzi się pytanie czy państwo powinno chronić te pozycje publiczno-prawne ze względu na gwarancję własności państwo nie może chronić tych pozycji ze względu na to że są to decyzje administracyjne.
Czasem prawo dopuszcza możliwość przeniesienia uprawnień decyzji administracyjnej na następcę –ale są to szczególne wyjątki.
Zakres podmiotowy ochrony własności – wszelkie podmioty praw własności mogą powoływać się na konstytucyjną ochronę co więcej art. 21 i 64 nie dokonują rozróżnienia form własności, a to oznacza że konstytucja w równym stopniu chroni własność prywatną, własność skarbu państwa i własność jednostek samorządu terytorialnego.
Zasada gwarancji własności chroni przed pozbawieniem własności w drodze wywłaszczenia i w drodze nacjonalizacji- art.21 oraz chroni przed innymi naruszeniami (ograniczeniami) własności –art.64 . Nacjonalizacja – upaństwowienie pewnego sektora gospodarki.
Ingerencja poprzez stanowienie prawa – ustawy i rozporządzenia ; przy wykonywaniu prawa.
5.11.2012r. Wykład 4
Ograniczenia praw i wolności gospodarczych:
Kryterium formalne – ustawa , art. 21,22,64
Kryterium materialne – ważny interes publiczny
Kryterium proporcjonalności ograniczeń praw i wolności
To kryterium proporcjonalności wynika z konstytucyjnej zasady proporcjonalności.
Wszelkie regulacje prawne ograniczające wolność gospodarczą musza być proporcjonalne do wagi celu publicznego którego realizacji służą.
Kryteria oceny proporcjonalności ograniczeń praw i wolności (test proporcjonalności TK ) :
Kryterium przydatności – czy regulacja prawna ograniczająca wolność gospodarczą jest w stanie doprowadzić do realizacji celu publicznego któremu ma służyć.
Kryterium niezbędności / konieczności – czy akurat ta regulacja prawna, którą badamy jest rzeczywiście konieczna dla realizacji celu publicznego, który założył sobie ustawodawca.
Kryterium proporcjonalności w znaczeniu wąskim inaczej zakaz nadmiernej ingerencji – na tym etapie badamy szczegóły regulacji, która ogranicza wolność gospodarczą pod kątem tego czy wszystkie elementy tej regulacji są rzeczywiście niezbędne dla realizacji założonego celu publicznego.
Metoda kategoryzowania praw ograniczających wolność gospodarczą :
Teoria trzech stopni – wszelkie ograniczenia można zakwalifikować do jednej z trzech grup w zależności od stopnia w jakim one ograniczają wolność gospodarczą.
Regulacje pierwszego stopnia odnoszące się do ograniczenia sposobu wykonywania działalności gospodarczej poprzez nałożenie obowiązków (nakazów i zakazów) na przedsiębiorcę. Zasadniczo są dopuszczalne jeżeli przemawia za nimi ważny interes publiczny.
Regulacje drugiego stopnia dotyczące ograniczenia podejmowania działalności gospodarczej o charakterze kryteriów subiektywnych - są to wszelkie regulacje prawne ograniczające podjęcie działalności np. dostanie zgody/zezwolenia na prowadzenie działalności przy czym zgoda wydawana jest po spełnienie kryteriów których spełnienie leży w granicach możliwości zainteresowanego podmiotu. Są uznawane za zgodne z konstytucją tylko w wyjątkowych przypadkach i służą ochronie szczególnie ważnego interesu publicznego.
Regulacja trzeciego stopnia są to też regulacje odnoszące się do podjęcia działalności gospodarczej poprzez ustanowienie obiektywnych kryteriów wyrażenia zgody na podjęcie działalności gospodarczej. Najsilniej ingerują w swobodę – spełnienie warunków dostania zgody jest niezależne od woli i możliwości zainteresowanego podmiotu. Np. limitowanie podmiotów które mogą prowadzić daną działalność gospodarczą . Są traktowane jako niezgodne z konstytucją w świetle zasady proporcjonalności i mogą być stosowane na zasadzie szczególnego wyjątku gdy jest to obiektywnie uzasadnione.
Zasada konkurencji
– z jednej strony wyprowadzana z konstytucyjnej formuły a z drugiej strony bezpośrednio ze społecznej gospodarki rynkowej.
Konkurencja – rywalizacja przedsiębiorców na rynku o kontrahentów i odbiorców. Czynniki : cena, jakość, popularność marki.
Jest to podstawowy mechanizm sterowania procesami rynkowymi; prowadzi do najbardziej racjonalnych decyzji alokacyjnych po stronie przedsiębiorców.
Z zasady konkurencji wynika zadanie państwa w postaci ochrony mechanizmu konkurencji , następuje ono na gruncie ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów .
Art.20 Prymat własności prywatnej. Obecna konstytucja stoi na przeszkodzie powrotowi systemu sprzed 80 roku .
W świetle art.20 publiczna działalność gospodarcza nie jest zakazana ale będzie traktowana jako wyjątek. Odpowiedzią na to pytanie jest :
zasada subsydiarności. Zasada ta wywodzi się z nauki kościoła – encyklika rerum nova rum .
Instytucja samorządu terytorialnego – typowy przykład zasady subsydiarności. Ale występuje ta zasada na gruncie gospodarki W świetle tej zasady dopóki potrzeby społeczne są zaspokajane przez podmioty prywatne dopóty państwo nie powinno samo podejmować działalności gospodarczej. Gdy występuje społeczne zapotrzebowanie towary lub usługi , które nie mogą być zaspokajane przez prywatne podmioty wówczas otwiera się pole dla publicznej działalności gospodarczej .
Rynki, które nie funkcjonują w warunkach rynkowych (niezyskowność dla podmiotów prywatnych) : Usługi użyteczności publicznej :
Zaspokajanie potrzeb bytowych, elementarnych
Wymóg świadczenia na zasadzie powszechnej dostępności
Np. transport publiczny, kanalizacja, zapotrzebowanie na wodę
Społeczność sama nie może sobie zaspokoić tych potrzeb.
Ponad to zasada subsydiarności jest podstawą do innych działań państwa – wspieranie przedsiębiorców w szczególności poprzez instrumenty pomocy publicznej .
Zasada demokratycznego państwa prawnego – z tej zasady wynika że wszelkie działania państwa, ingerencje w życie społeczne, gospodarcze winny znaleźć oparcie w wyraźnej podstawie prawnej.
Zasada wymyślona w XIX wieku by przeciwstawić się absolutyzmowi, by każdy wiedział jaka jest podstawa prawna danego działania państwa (działania państwa muszą być przewidywalne dla obywateli).
Państwo musi wykazać, że posiada odpowiednią normę kompetencyjną, by oddziaływać na gospodarkę.
Zasada sprawiedliwości społecznej – najogólniejsza zasada uzasadniająca ingerencję państwa w gospodarkę. W świetle tej zasady państwo może ingerować w sferę gospodarki po pierwsze w celu stworzenia sprawiedliwego porządku społecznego jak i w celu realizacji dobra wspólnego. Adresowana do władzy ustawodawczej. W tyk kontekście winny być kontrolowane działania ustawodawcy (TK).
Zasada równości – wynika obowiązek równego traktowania przedsiębiorców na etapie stanowienia prawa jak i jego wykonywania. „Równość nie oznacza że wszystkie powinny być traktowane w jednakowy sposób, równość oznacza natomiast, że w jednakowy sposób należy traktować podmioty, które w równym stopniu charakteryzują się tą samą cechą istotną „(cytat z wyroku TK). Należy w jednakowy, równy sposób traktować podmioty będące w jednej kategorii np. wsparcie dla małych i średnich przedsiębiorstw (cechują się innymi cechami od reszty przedsiębiorców). Zarzut nierównego traktowania może zostać postawiony tylko wówczas gdy dopuszcza się go jeden i ten sam organ administracji – wyniknęło to z praktyki.
12.11.2012r. Wykład 5
Konstytucja gospodarcza unii :
Oznacza podstawowe zasady na których opiera się ingerencja w gospodarkę na poziomie unii europejskiej.
Zasady konstytuujące ingerencję zawarte są w traktatach : o unii europejskiej i o funkcjonowaniu w unii europejskiej (obowiązują w wersji traktatu z Lizbony)
Zasady :
Zasada społecznej gospodarki rynkowej (art.3 TUE) podstawą ustroju jest społeczna gospodarka rynkowa o wysokim stopniu konkurencyjności
Zasada otwartej gospodarki rynkowej z wolną konkurencją (art.119 i art.120 TFUE) otwarta gospodarka to taka w której jest mało barier administracyjnych; działalność gospodarcza powinna opierać się na zasadzie wolnej konkurencji – regulacja procesów rynkowych; wszelka administracyjna ingerencja będzie stanowiła wyjątek i będzie miała swoje uzasadnienie.
Zasada rynku wewnętrznego (art.2 ust.2 TUE) celem unii jest stworzenie rynku wewnętrznego który obejmuje terytorium wszystkich państw członkowskich i na którym brak jest jakichkolwiek barier w swobodnym przepływie towarów, osób, usług i kapitału, i na którym zasadniczo panują jednakowe warunki konkurencji.
Swobody rynku wewnętrznego :
-swoboda przepływu towarów (zniesienie barier celnych i innych)
-swoboda przepływu usług
-swoboda przepływu osób – pracowników i swoboda zakładania przedsiębiorstw (gwarantuje swobodę podejmowania pracy na terytorium innych państw członkowskich unii i swobodę zakładania przedsiębiorstw – przedsiębiorcy mogą się przenieść do innego państwa i na jego terytorium założyć przedsiębiorstwo na podstawie przepisów prawa obowiązujących w tym państwie i nie mogą być dyskryminowani)
-swoboda przepływu kapitału (zasadniczo państwa członkowskie nie mogą wprowadzać ograniczeń transferu zysków, pełna swoboda zakupu środków kapitałowych min nieruchomości)
Zasada niedyskryminacji zgodnie z którą zakazana jest wszelka dyskryminacja ze względu na przynależność państwową.
Zasada proporcjonalności i pomocniczości unia europejska podejmuje działania tylko w tych obszarach w których określone kompetencje zostały jej wyraźnie przyznane i tylko tam gdzie realizacja celów unii przekraczałaby możliwości państw członkowskich a podejmując działanie powinna stosować tylko te środki które są rzeczywiście niezbędne dla osiągnięcia tych celów.
Zasada neutralności traktatowej (art.345 TFUE) zgodnie z tą zasadą unia nie ingeruje w porządek/reżim prawa własności państw członkowskich – działania unii nie mogą dotykać tej sfery; czyli mogą funkcjonować przedsiębiorstwa prywatne i publiczne ; niezależnie od formy własności przedsiębiorstwa działające na terytorium unii winny respektować reguły konkurencji a państwa członkowskie regulując porządek własnościowy winny respektować swobody rynku wewnętrznego.
Zasada usług w ogólnym interesie gospodarczym (art.14 i art.106 ust.2 TFUE) usługi które w Polsce określa się mianem usług użyteczności publicznej; zasadniczo są to usługi, które zapewniają bieżące potrzeby bytowe obywateli unii, które powinny być świadczone w oparciu o zasady : 1)w sposób ciągły i nieprzerwany,2) w sposób niezawodny i odpowiedniej jakości, 3) w sposób gwarantujący ich powszechną dostępność (sektory dostarczające energie cieplną, transport publiczny, dostarczanie wody, odprowadzanie ścieków, usługi pogrzebowe). Art. 106 – pozwala państwom członkowskim na pewne odstępstwa od zasady konkurencji (dopuszczą się większą ingerencję administracyjną by świadczyć te usługi).
Zasada zrównoważonego wzrostu gospodarczego (art. 3 TFUE) celem unii jest zagwarantowanie równego wzrostu gospodarczego przede wszystkim stabilności cen; art. 126 i 127 TFUE nakazuje bankom centralnym państw członkowskim dbanie o stabilność cen (zapobieganie nadmiernej inflacji) oraz utrzymywanie inflacji na niskim poziomie.
Prawa i wolności gospodarcze unii europejskiej
(czy unia europejska gwarantuje wolność gospodarczą ?)- długo było brak takiej regulacji na poziomie unijnym, dopiero traktat lizboński wprowadził do treści traktatów Kartę Praw Podstawowych, która konstytuuje pewne prawa i wolności na poziomie unijnym (Polska jest stroną traktatu ale nie związała się Kartą Praw Podstawowych).
Jedną z wolności jest właśnie wolność gospodarcza.
Funkcje administracji gospodarczej
jakie zadania i kompetencje realizuje administracja gospodarcza w gospodarce i jakimi środkami to osiąga przy czym punkt wyjścia analizy stanowią cele działania administracji .
porządek prawny ustanawia funkcje (dzięki analizie przepisów można wyodrębnić katalog funkcji)
Funkcje :
Funkcja policji gospodarczej (wiąże się z szerszym pojęciem policji administracyjnej)
Funkcja reglamentacji gospodarczej
Funkcja regulacji gospodarczej (regulacja sektorów infrastrukturalnych)
Funkcja kontroli gospodarczej
Funkcja nadzoru gospodarczego
Funkcja kierownictwa gospodarczego
Funkcja planowania gospodarczego
Funkcja wspierania gospodarki.
Ad.1. Funkcja policji gospodarczej
policja gospodarcza nie jest pojęciem prawnym, jest to termin doktrynalny prawa administracyjnego. Współcześnie w administracji rozumiemy policję jako wyspecjalizowaną działalność której celem jest ochrona porządku i bezpieczeństwa publicznego.
Sprawują ją pewne organy włącznie z potocznym rozumieniem słowa policja.
Celem policji gospodarczej jest ochrona tzw. dóbr policyjnych przed niepożądanymi skutkami prowadzenia działalności gospodarczej, policja chroni przy tym ogół społeczeństwa jak i poszczególne jednostki.
Dobra policyjne : zdrowie, życie ludzkie, porządek publiczny, bezpieczeństwo publiczne , moralność publiczna, prawa i wolności innych osób w tym mienie.
Szereg przepisów o charakterze policyjnym : ochrona sanitarna, epidemiologiczna, normy techniczne, ochrona konsumenta, przepisy przeciwpożarowe itp.
Policja gospodarcza przejawia się w dwóch płaszczyznach:
Stanowienie prawa - poprzez nakładanie na przedsiębiorców nakazów i zakazów określonego zachowania.
Powoływanie wyspecjalizowanych organów – zajmujących się wdrażaniem i egzekwowaniem tych przepisów policyjnych. Organem policji gospodarczej o kompetencjach ogólnych jest straż pożarna, policja (organy te dokonują kontroli, czy dany przedsiębiorca spełnia pewne normy np. techniczne). Organem policji gospodarczej o szczególnych kompetencjach jest inspekcja handlowa, inspekcja sanitarna, urząd dozoru technicznego (zajmuje się bardzo szeroko rozumianym dozorem technicznym w tym sprawdzanie kwalifikacji zawodowej pracowników, zatwierdza plany maszyn itd.). Na ogół organy dostają nazwy inspekcji, straży.
Ad.2. Funkcja reglamentacji gospodarczej
Reglamentacja gospodarcza polega na ograniczaniu swobody podejmowania i wykonywania działalności gospodarczej w związku z realizacją ważnego interesu publicznego determinowanego polityką gospodarczą państwa. W reglamentacji chodzi o to, żeby działalność gospodarcza indywidualnych przedsiębiorców została ukierunkowana na realizację ważnego interesu publicznego.
Najczęściej reglamentacje wprowadza się w dziedzinach, które mają dla państwa istotne znaczenie. Przy czym objęcie danej dziedziny reglamentacją jest zawsze decyzją ze sfery polityki gospodarczej.
Pewne wskazówki w zakresie ustanawiania reglamentacji zawiera ustawa o swobodzie działalności gospodarczej. Reglamentacja powinna mieć miejsce tam, gdzie ochrona ważnego interesu publicznego nie byłaby możliwa w sytuacji gdyby ta działalność była prowadzona jako wolna.
Istotą reglamentacji jest uchylenie wolności gospodarczej i uzależnienie możliwości podjęcia działalności tylko w oparciu o zgodę państwa.
Reglamentacja może dotyczyć dwóch elementów:
Reglamentacja podejmowania działalności - potrzebna zgoda państwa na podjęcie działalności – zgoda przyjmuje postać:
koncesji,
zezwolenia, licencji, zgody,
wymóg zgłoszenia działalności do rejestru działalności regulowanej.
Energetyka, radiofonia i telewizja, działalność detektywistyczna, przewozy lotnicze, kasyna gry.
Reglamentacja wykonywania działalności gospodarczej – instrumentem najczęściej spotykanym jest ingerencja w kształtowanie cen lub zachowania przedsiębiorców na rynku np. ustawa o cenach, ustawa o ochronie konkurencji i konsumentów (ceny usług taksówkowych, w prawie energetycznym ustalane są ceny).
19.11.2012r. Wykład 6
Ad.3. Funkcja regulacji gospodarczej:
Inaczej jest to regulacja sektorów infrastrukturalnych – specyficzny jest przedmiot oddziaływania tej funkcji – sektory infrastrukturalne.
Wyodrębniamy tę regulację ze względu na cele :
promowanie konkurencji (regulacja pro konkurencyjna)
zagwarantowanie usługi powszechnej (regulacja na rzecz usługi powszechnej)
integracja rynku wewnętrznego UE w obszarze sektorów infrastrukturalnych.
Dawniej dzisiejsze sektory infrastrukturalne funkcjonowały jako monopole (gwarancja wyłączności działania na określonym rynku na rzecz określonego przedsiębiorcy a nawet państwa) następnie przeszły liberalizację(demonopolizację).
Sektory infrastrukturalne to sektory w których dostarczanie dóbr/usług odbywa się za pomocą specjalnie do tego celu wybudowanej infrastruktury w szczególności za pomocą sieci: elektroenergetyka, wodociągi i kanalizacje, telekomunikacja, transport kolejowy, transport lotniczy, poczta, gazownictwo, ciepłownictwo.
Wykazują cechy monopolu naturalnego – monopol naturalny występuje wówczas gdy średnie koszty dostarczenia dóbr/usług do odbiorców zlokalizowanych na określonym rynku geograficznym są niższe w przypadku gdy na rynku tym działa tylko jeden przedsiębiorca niż w przypadku gdy byłoby ich dwóch lub więcejprzy dwóch przedsiębiorcach trzeba by było podwójnie zainwestować w zbudowanie infrastruktury i do tego nowy przedsiębiorca nie jest w stanie dać niższej cen niż pierwszy przedsiębiorca ze względu na te same koszty zbudowania infrastruktury – więc monopol jest dobrym rozwiązaniem ale faktycznie nie ma się pojęcia o prawdziwych cenach usługi – dlatego negatywne skutki monopolu przemawiały za demonopolizacją tych rynków do tego towary i usługi są traktowane jako usługi użyteczności publicznej więc powinny być dostępne dla wszystkich obywateli w takiej samej cenie i o podobnej jakości do tego także koszt utrzymania monopolu stawał się coraz większy i niekorzystny sumując to wszystko zdecydowana na demonopolizację tych sektorów. Pierwszym krajem który zdecydował się na zmiany była Wielka Brytania. Stworzono nowe mechanizmy – ogniwa dostaw w ten sposób można oddzielić infrastrukturę od usługi (przesył i dystrybucja), tylko sieć jest monopolem naturalnym ale nie zawsze jest tak że siec jest monopolem naturalnym, ponieważ nowe technologie naturalnie wykluczają monopol– telekomunikacja (liberalizacja tego sektora ze względów na postęp technologiczny). Jedna sieć, infrastruktura a kilku przedsiębiorców/dostawców (jedna sieć kolejowa, kilku przewoźników prywatnych) dostęp strony trzeciej do sieci TPA (Third Party Access) . Udostępnienie sieci nie jest za darmo, jest ono za opłatą co powoduje, że istnieje obawa iż warunki dostępu będą zawyżone by zlikwidować konkurencję – by temu zapobiec istnieje administracyjny nadzór nad poziomem opłat za dostęp do infrastruktury regulacja taryf – zanim cennik wejdzie w życie musi być zatwierdzony przez organ administracyjny.
Unbundling w odniesieniu do działalności sieciowej – obowiązek rozdzielenia infrastruktury od usług , przedsiębiorstwa są wyodrębnione to wszystko związane z 1. celem promowania konkurencji.
2.Zagwarantowanie usługi powszechnej – w większości są to usługi o elementarnym znaczeniu dla funkcjonowania współczesnego człowieka + odbiorcy nie są w stanie sobie sami ich zapewnić + uzależnienie od korzystania z infrastruktury. Powszechna dostępność oznacza że usługi powinny być dostarczane na podobnym poziomie. Gwarancja usługi powszechnej – polega na tym, że posługujemy się instrumentami tj. :
-prawne zdefiniowanie usługi powszechnej w poszczególnych sektorach
-zdefiniowanie kręgu uprawnionych odbiorców (np. gospodarstwa domowe)
-obowiązek świadczenia tych usług nakładany na określone podmioty.
3.Integracja rynku wewnętrznego unijnego – np. sektor telekomunikacyjny wymusił globalizację usług operatorów.
Celem jest scalenie rynków infrastrukturalnych krajowych w jedną całość.
26.11.12r. Wykład 7
Ad. 4 Funkcja kontroli gospodarczej
Kontrola jej celem jest zbadanie stanu faktycznego pod kątem zgodności ze stanem pożądanym w świetle obowiązujących przepisów prawa, ustalenie ewentualnych przyczyn nieprawidłowości i skonstruowanie wniosków pokontrolnych .
Kontrola nie ma charakteru stałego
Organy policji gospodarczej dokonują kontroli
Działanie organów ma charakter samoistny (ustalenie wniosków pokontrolnych)
Kryteria kontroli:
Kryterium zgodności z prawem
W stosunku do przedsiębiorców publicznych dopuszcza się kryterium racjonalności i celowości działania.
Postępowanie kontrolne ma kilka faz
Środki ochrony prawnej przysługujące przedsiębiorcy to:
-sprzeciw
-wgląd do książki kontrolnej.
Ad. 5 Funkcja nadzoru
Nadzór nadzór zawiera w sobie kontrolę i ma charakter władczy
Nadzór = kontrola + możliwość władczego oddziaływania
Nadzór administracyjny – odbywa się wewnątrz aparatu administracji. Administracja zbudowana jest hierarchicznie . Nadzór ma zapewnić sprawne (spójne) działanie organów na linii organ wyższego stopnia – organ niższego stopnia poprzez wydawanie np. zaleceń.
Nadzór gospodarczy – administracja wykonuje nadzór wobec podmiotów zewnętrznych, względem przedsiębiorców.
Celem nadzoru jest zagwarantowanie zgodnego z prawem zachowania po stronie nadzorowanych przedsiębiorstw.
Dwa etapy czynności nadzorczych:
Kontrola zachowania przedsiębiorcy. W przypadku stwierdzenia nieprawidłowości organ nadzorujący może w drugim etapie zastosować środki przymusu względem przedsiębiorcy w celu skorygowania jego zachowania. Przymus może przybrać formę kary pieniężnej lub zagrożenia cofnięciem prowadzenia działalności gospodarczej. Wszystko zależy od wagi uchybień. Środek przymusu musi być adekwatny do wagi uchybienia.
Nadzór pełni rolę służebną względem innych funkcji i zadań realizowanych przez administrację gospodarczą !
Rodzaje nadzoru:
Nadzór policyjny – wiąże się z funkcją policyjną.
Nadzór reglamentacyjny – wiąże się z funkcją reglamentacji gospodarczej, jest to np. nadzór koncesyjny lub nadzór ze strony organów prowadzących rejestr działalności regulowanej, czy też wydający zezwolenia.
Nadzór gwarantujący – zaliczany do nadzoru nowej gwarancji. Wiąże się z prywatyzacją zadań publicznych (jest ich konsekwencją). Celem nadzoru jest zapewnienie prawidłowej realizacji zadań publicznych przez podmioty niebędące administracją w sytuacji prywatyzacji tych zadań. Na ogół chodzi tu o zadania ze sfery użyteczności publicznej. Zagwarantowanie nadzoru nie ma jednolitych, charakterystycznych podstaw prawnych, mogą to być:
-ustawy sektorowe, które konstytuują regulację gospodarczą
-ustawy szczególne: ustawa o gospodarce komunalnej i ustawy ustrojowe samorządu terytorialnego .
Nadzór właścicielski – wiąże się ze sferą własności publicznej. Jest to nadzór jaki podmioty publiczne sprawują nad przedsiębiorcami publicznymi.
Przedsiębiorca publiczny to przedsiębiorca w stosunku do którego państwo lub samorząd terytorialny lub inne przedsiębiorstwa publiczne będą miały prawo wywierania decydującego wpływu np. poprzez posiadanie akcji.
Podstawy prawne nadzoru właścicielskiego nie są jednolite.
W odniesieniu do Spółek Skarbu Państwa regulują to:
Ustawa o komercjalizacji i prywatyzacji
Ustawa o wykonywaniu uprawnień przysługujących Skarbowi Państwa
Ustawa o wynagrodzeniu osób pełniących niektóre funkcje publiczne (tzw. ustawa kominowa)
W odniesieniu do spółek komunalnych:
Ustawa o gospodarce komunalnej
Uzupełnieniem tych ustaw jest Kodeks Spółek Handlowych – regulacja prawa prywatnego nakłada się z regulacją prawa publicznego.
Cele nadzoru właścicielskiego nie są jednoznacznie określone. Jednym z celów jest prawidłowe gospodarowanie mieniem Skarbu Państwa i jst, ale także realizacja przez przedsiębiorstwa publiczne wyznaczonych im celów publicznych.
Ad. 6 Funkcja kierownictwa gospodarczego
Kierownictwo gospodarczepolega na stosowaniu instrumentów makroekonomicznych w celu realizacji interesu publicznego w szczególności osiągnięcie celów ogólno-gospodarczych.
Do celów ogólno gospodarczych należą:
Stabilny wzrost gospodarczy realizowany poprzez utrzymanie tzw. celów inflacyjnych oraz utrzymanie bezpiecznego poziomu deficytu budżetowego.
Polityka regionalna i strukturalna. Celem jest wyrównanie różnic rozwojowych pomiędzy poszczególnymi regionami. Odbywa się poprzez oddziaływanie na poziomie krajowym i unijnym (fundusz spójności i fundusz rozwoju regionalnego). Przeznaczenie środków pieniężnych na: rozwój infrastruktury technicznej i budowa infrastruktury społecznej.
Ad. 7 Funkcja planowania gospodarczego
Planowanie gospodarcze planowanie ekonomiczne to dwa aspekty:
Planowanie na etapie przedsiębiorstw mieści się w granicach wolności gospodarczej (autonomia planistyczna). Autonomia może się spotkać z ingerencją publiczno-prawną poprzez postać obowiązków tworzenia planów.
Planowanie państwowe to typowe planowanie gospodarcze. Planowanie realizowane przez podmioty publiczne. Traktowanie jako ingerencja w gospodarkę stąd też mówimy o władztwie planistycznym – musi to wprost wynikać z normy szczególnej.
Pojawia się problem związany z mocą wiążącą planów ! :
Są wiążące dla administracji
A co w stosunku do przedsiębiorstw prywatnych ? – wszystko zależy od tego czym w ogóle jest plan i jak go w ogóle zakwalifikować.
Plan to decyzja o przyszłych decyzjach, program przyszłych działań, opis stanu pożądanego w przyszłości. Plan ma zawsze przyszłościowy charakter – to odróżnia plan od normy prawnej.
NORMA PLANOWA = NORMA PRAWNA
To wskazanie pożądanego, przyszłego Ma subsumcyjny charakter, w zastosowaniu prawa
planu, nie da się odnieść do określonego do określonego stanu faktycznego, jeśli a .. to.. b ..
stanu faktycznego.
Charakter prawny planu – dwie koncepcje:
należy próbować zakwalifikować plan do jednych z form oddziaływania państwa: ustawa, decyzja administracyjna, umowa, i wtedy oceniać skutki prawne.
Planów nie da się zakwalifikować jako ustawy czy decyzji administracyjnej. Jest to odrębność planów i norm planowych.
Trzy kategorie norm planowych:
Plany indykatywne (wskaźnikowe) – zawierają jedynie wytyczne, wskaźniki w odniesieniu do pożądanego w przyszłości stanu. To tylko wskazania, założenia. Nie wiążą się z nim konsekwencje, są to normy typowe dla gospodarki rynkowej np. programy gospodarcze unii.
Plany influencyjne – wpływ na podmioty zewnętrzne, mamy wskaźniki dotyczące przyszłości ale jednocześnie plany influencyjne zwierają instrumenty zachęt (najczęściej w charakterze ekonomicznym) dla podmiotów zewnętrznych. Nie jest wiążący dla przedsiębiorstw. Przykład: ulga w podatku od nieruchomości.
Plany imperatywne (władcze) – wynikają z nich bezpośrednie konsekwencje dla podmiotów zewnętrznych.
Planowanie w Polsce nie ma charakteru jednolitego :
Plany sektorowe
Ustawa o Narodowym Planie Rozwoju
Ustawa o zasadach prowadzenia polityki rozwoju.
Ad. 8 Funkcja wspierania gospodarki
Wspieranie gospodarki jest to forma ingerencji w gospodarkę. Instrumenty jej to: udzielanie pomocy publicznej przedsiębiorcom :
Pomoc pozytywna – subwencje, dotacje i pożyczki
Pomoc negatywna – ulgi, zwolnienia podatkowe, umarzanie kredytów i pożyczek
Problemy z pomocą publiczną wynikają z regulacji unijnych (art.107-109 TFUE).
3.12.12r. Wykład 8
4.02.13r. egzamin !!
Środki i formy prawne działania administracji gospodarczej.
Środki (instrumenty) pod tym pojęciem rozumiemy narzędzia poprzez które administracja gospodarcza próbuje osiągnąć wyznaczone sobie liczne cele.
Formy prawne działania pod tym pojęciem rozumiemy zewnętrzny przejaw działalności administracji.
Ad. 1) ŚRODKI
Podział:
Środki ogólne – środki, które są skierowane na ogół gospodarki bądź też na określone sektory, gałęzie gospodarki. Do takich środków zaliczamy :
Strategie
Programy
Plany (indykatywne, influencyjne)
Środki indywidualne – tworzą środki które są ukierunkowane na konkretnego przedsiębiorcę.
Nakazy i zakazy
Środki oddziaływania ekonomicznego (parametry ekonomiczne i bodźce ekonomiczne)
Koncesje, zezwolenia i licencje
Środki nieformalne
Środki współdziałania
Kary pieniężne.
a)Nakazy i zakazy :
mają na celu bezpośrednie sterowanie zachowaniami przedsiębiorców, tzw. środki behawioralne. Określają pewien pożądany wzorzec postępowania z punktu widzenia interesu publicznego i tym samym stanowią podstawę oceny działań podejmowanych przez przedsiębiorców.
Np. zakaz zawierania porozumień ograniczających konkurencję.
Jest to najpowszechniejsza forma oddziaływania na przedsiębiorców.
Przede wszystkim ustanawiane są przez prawodawcę, a następnie egzekwowane przez administrację bądź też mogą być ustanawiane przez administrację w procesie konkretyzacji norm ustawowych (tam gdzie administracja ma delegacje do wydawania aktów). Przykładem takiej konkretyzacji jest wydanie koncesji.
Istotą nakazów i zakazów jest delegalizacja zachowań sprzecznych z ustalonym na ich podstawie wzorcem postępowań.
b)Kary pieniężne :
Są najpowszechniej stosowaną sankcją w prawie gospodarczym publicznym
Można ją określić jako sankcję/represję za zachowania niezgodne z ustalonymi nakazami i zakazami.
Są najpowszechniej stosowane ze względu na to że najbardziej docierają do przedsiębiorcy, ponieważ dotykają przedsiębiorcę finansowo.
3 typy kar:
Kary pieniężne o charakterze represyjnym – ich podstawową funkcją jest dolegliwość dla przedsiębiorcy z tytułu naruszenia obowiązujących nakazów i zakazów.
Kary pieniężne o charakterze prewencyjnym – podstawową funkcją jest przede wszystkim funkcja odstraszania, zniechęcania przedsiębiorców do podjęcia działań sprzecznych z obowiązującymi nakazami i zakazami.
Kary pieniężne represyjno – prewencyjne – takie w których równie istotną rolę gra zadość uczynienie za naruszenie przez przedsiębiorcę i odstraszenie przedsiębiorcy.
Pojawia się tendencja aby kary pieniężne stosować nie tylko wobec przedsiębiorcy ale także wobec członkom zarządu, rady nadzorczej.
c)Środki oddziaływania ekonomicznego:
Środki pośredniego oddziaływania na zachowania przedsiębiorców przy wykorzystaniu kategorii czy stosunków ekonomicznych.
Cechą tych środków jest to, że nie zawierają one elementu sankcji, natomiast oddziaływanie na przedsiębiorców odbywa się w ten sposób, że z tytułu podjęcia zachowań zgodnych z wolą administracji mogą oni osiągnąć określone korzyści ekonomiczne. Nie chodzi o karanie tylko bardziej o zachętę do odpowiedniego zachowania przedsiębiorcy.
Parametry ekonomiczne – wielkości liczbowe które są podawane do wiadomości przedsiębiorców, a które kształtują zewnętrzne warunki prowadzenia działalności gospodarczej. Takimi środkami są podatki – ustalanie wysokości podatków wpływa na zachowanie przedsiębiorców. Innym parametrem ekonomicznym jest ustalanie cen przez państwo – można zawęzić marżę dla przedsiębiorców. Ustalanie stóp procentowych przez Bank Centralny też wpływa na zachowanie przedsiębiorców – czy inwestować czy powstrzymywać się od inwestycji.
Bodźce ekonomiczne przybierają postać bezpośrednich zachęt ekonomicznych kierowanych do przedsiębiorców. Takimi formami są subwencje, dotacje.
d)Koncesje, zezwolenia i licencje:
Są środkami reglamentacji gospodarczej one służą przede wszystkim sprawdzeniu czy przedsiębiorca który zamierza prowadzić działalność gospodarczą daje rękojmie prawidłowego jej wykonywania, a po drugie służą ukierunkowaniu działalności gospodarczej na realizację interesu publicznego obok interesu indywidualnego przedsiębiorcy.
e)Środki nieformalne:
Postać środków informacyjnych, chodzi tutaj przede wszystkim o przekazywanie przez administrację publiczną określonych informacji uczestnikom rynku, a przez to wpływanie na ich decyzje rynkowe.
Celem środków informacyjnych nie jest osiągnięcie skutków prawnych tylko osiągnięcie pewnych skutków faktycznych. Takim środkiem nieformalnym jest podawanie informacji statystycznych, informacji o zamiarach legislacyjnych.
f)Środki współdziałania:
Występują w dwóch układach odniesienia:
Pomiędzy organami administracji a przedsiębiorcami przykładem jest prywatyzacja zadań publicznych, gdzie dochodzi do współpracy między administracją a przedsiębiorcami prywatnymi. Przedsiębiorca i podmiot administracji publicznej wspólnie realizują zadania publiczne.
Wewnątrz aparatu administracji (w układzie poziomym – między organami tego samego szczebla/porównywalnego szczebla lub w układzie pionowym między organami różnych szczebli). współdziałania pomiędzy organem ochrony konkurencji – prezesem UOKiK, a organami regulacyjnymi np. prezesem URE albo UKE (układ poziomy); układ pionowy – organy UE i krajowe.
Ad. 2) FORMY
Akty generalne – skierowane są do ogóły lub grupy adresatów i zazwyczaj nie dotyczą sytuacji jednostkowej, dotyczą sytuacji powtarzalnych. Mogą przybrać postać aktów prawodawczych (rozporządzenie), założenia polityki energetycznej państwa.
Akty indywidualne:
Decyzje administracyjne (taki akt który ma najbardziej sformalizowaną procedurę wydawania, jednocześnie powoduje to że procedura ta przewiduje szeroki zakres środków ochrony prawnej). Rozstrzyga sprawę o do istoty, indywidualny akt skierowany do konkretnego podmiotu, który władczo określa sytuacje prawną tego podmiotu.
Postanowienia – takie akty które nie rozstrzygają sprawy co do istoty najczęściej rozstrzygają kwestie cząstkowe w toku postępowania administracyjnego. Środkiem ochrony są zażalenia.
Decyzje administracyjno-gospodarcze – pojawiają się na gruncie prawa gospodarczego, są skierowane do przedsiębiorców, ale nie są to decyzje administracyjne, skutkiem jest to że nie stosuje się wprost przepisów KPA, stosuje się je tylko posiłkowo, albo jest tak że ustawa szczególna przewiduje zupełnie inny tryb wydania danej decyzji np. decyzje podejmowane przez ministra skarbu państwa w sprawie prywatyzacji przedsiębiorstw państwowych.
Umowy (cywilno-prawne) – umowa o zlecenie zamówienia publicznego (problem : na ile administracja wiążąc się umowami cywilno prawnymi podlega prawu publicznemu – stosowanie umowy jest możliwe tylko wtedy gdy ustawa wyraźnie na to pozwala)
Umowy prawa publicznego – takiej formy póki co prawo polskie nie przewiduje, jest to na razie konstrukcja doktryny prawa gospodarczego i prawa administracyjnego. Natomiast takie umowy istnieją w prawie francuskim. Cechą wyróżniającą te umowy powinien być cel ich zawarcia, a tym celem jest realizacja zadań publicznych.
10.12.2012r. Wykład 9
Podmioty publicznego prawa gospodarczego
Mamy na myśli podmioty, które realizują zadania publicznej ingerencji w gospodarkę.
Władza ustawodawcza
Administracja gospodarcza
Ad.1. Parlament – realizacja funkcji odbywa się poprzez stanowienie prawa, sprawuje także funkcje kontrolne – sprawowana poprzez Najwyższą Izbę Kontroli, które podlega bezpośrednio parlamentowi ale ponad to funkcja kontrolna realizowana jest przez Komisje Sejmowe. Funkcje parlamentu są ograniczane przez funkcje organów unijnych:
Wydawanie dyrektyw
Wydawanie rozporządzeń.
Ad.2. Administracja gospodarcza
Doktryna wypracowała trzy ujęcia:
ujęcie przedmiotowe – w całym aparacie administracji jesteśmy w stanie wyodrębnić organy administracji, które sprawują funkcje ingerencji publicznej w gospodarkę. Odróżnia je to od organów zajmujących się innymi kategoriami spraw.
ujęcie podmiotowe – administracja gospodarcza to całokształt organów administracji i podmiotów publiczno-prawnych, które z mocy przepisów prawa realizują zadania ingerencji publicznej w gospodarkę.
ujęcie funkcjonalne – do administracji gospodarczej zaliczamy wszelkie organy administracji oraz wszelkie podmioty i jednostki organizacyjne zarówno publiczno jak i prywatno prawne, które realizują zadania tej ingerencji publicznej w gospodarkę, zarówno o charakterze właściwości szczególnej jak i ogólnej. (najlepiej ujęte podejście). Podmioty :
Naczelne i centralne organy administracji państwowej
Inspekcje państwowe
Organy rządowej administracji terenowej o właściwości ogólnej
Administracja samorządowa
Pośrednia administracja gospodarcza (agencje państwowe lub samorząd gospodarczy)
Podmioty prywatna prywatyzacja zadań publicznych.
Ad.1) Naczelne i centralne organy administracji państwowej :
Organy naczelne : Rząd (RM) – Prezes RM i ministrowie.
RM - realizuje swoje funkcje poprzez stanowienie prawa – wydawanie rozporządzeń wykonawczych do ustaw.
Prezes RM – przydziela ministrom kategorie spraw, koordynuje prace RM, rozstrzyga spory kompetencyjne.
Minister – jest członkiem organu kolegialnego i jednocześnie jest samodzielnym organem;
Minister właściwy do spraw gospodarki :
- może wydawać akty wykonawcze do ustaw
- nadzoruje niektóre organy centralne administracji państwowej zajmujące się gospodarką
- funkcja reglamentacji gospodarczej np. w prawie geologicznym i górniczym
- realizuje funkcje wspierania gospodarki udzielając pomoc publiczną przedsiębiorcom.
Minister Skarbu Państwa :
- sprawuje w najszerszym zakresie funkcje nadzoru właścicielskiego w odniesieniu do przedsiębiorstw publicznych
- zarządza majątkiem państwowym w ramach tego wykonuje swoje uprawnienia w spółkach
- przeprowadza przekształcenia własnościowe w gospodarce
- może tworzyć spółki skarbu państwa
Minister właściwy do spraw łączności, do spraw transportu – też mają pewne kompetencje w zakresie gospodarki.
Organy centralne - właściwości sektorowe albo związane z kategorią powierzonych im spraw:
Prezes Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów (UOKiK)
Prezes Urzędu Regulacji Energetyki (URE)
Prezes Urzędu Transportu Kolejowego (UTK)
Prezes Urzędu Komunikacji Elektronicznej (UKE)
Prezes Urzędu Lotnictwa Cywilnego (ULC)
Krajowa Rada Radiofonii i Telewizji (KRRiT) - Prezes
- Standard/zasada podwójnej niezależności :
niezależność od interesów nadzorowanych przedsiębiorstw (przedsiębiorstwa nie mogą mieć wpływu na decyzje organu centralnego)
gwarancja niezależności od bieżącej polityki administracji rządowej (administracja rządowa nie posiadało zasadniczo wpływu na podejmowane przez te organy decyzje). Czynnik niezależności:
kadencyjność organów + możliwość wcześniejszego odwołania ale tylko z obiektywnych przyczyn
niezależność budżetowa – zagwarantowanie stabilnego finansowania działalności danego organu.
Ad. 2) Inspekcje Państwowe – specyficzne organy, którym powierzono sprawowanie funkcji policji gospodarczej np. Główny Inspektor Farmaceutyczny, Inspekcja Handlowa, Sanitarna „Sanepid”, Urząd Dozoru Technicznego.
Właściwym organem zazwyczaj jest prezes danej inspekcji ale istnieje też sytuacja, że cała inspekcja jest traktowana jako organ np. Urząd Dozoru Technicznego.
Ad.3) Rządowa administracja terenowa o właściwości ogólnej :
wojewoda – przedstawiciel rządu w terenie; jest organem wydającym zezwolenia na mocy szczególnych przepisów i może prowadzić niektóre rejestry.
organy administracji zespolonej - np. wojewódzki inspektor farmaceutyczny
organy administracji niezespolonej – np. powiatowy inspektor sanitarny
ad.4) Samorząd terytorialny – organy gminy mają ogólny nadzór nad swoim obszarem, organ gminy pośredniczy w rejestracji działalności gospodarczej (oddziały centralnej ewidencji są prowadzone przez organy gminy), mają kompetencje do wydawania zezwoleń na działalność gospodarczą – organy reglamentacji gospodarczej, organy samorządu wykonują funkcję wspierania gospodarki, przedsiębiorstw, sprawują także funkcje planistyczne (plany gospodarcze, plany zagospodarowania). Organy samorządowe mogą same uczestniczyć w gospodarce – działalność komunalna.
Ad.5) Pośrednia administracja gospodarcza – mamy do czynienia wówczas gdy określone zadania administracji gospodarczej nie są realizowane przez własne urzędy państwowe tylko przez inne podmioty prawa. Takimi podmiotami są:
agencje państwowe – bardzo różne podmioty lub jednostki organizacyjne zarówno o charakterze publiczno-prawnym jaki i prywatno-prawnym, które mogą być tworzone w drodze ustaw szczególnych lub w drodze decyzji właściwych organów administracji lub poprzez złożenie oświadczenia woli przez właściwy organ powołując agencję do życia. Zasadą jest że agencje zajmują się załatwianiem wyspecjalizowanych spraw, ich ustrój wewnętrzny – organami są prezes agencji oraz rada nadzorcza. Prezesi są najczęściej powoływani/odwoływani przez Prezesa RM na wniosek ministra.
Np. Polska Agencja Rozwoju Przedsiębiorczości, Agencja Rezerw Oszczędnościowych
samorząd gospodarczy – tylko wtedy będzie traktowany jako organ administracji gospodarczej jeżeli rzeczywiście zostaną mu powierzone funkcje ingerencji w gospodarkę. Uczestnictwo w samorządzie gospodarczym przez przedsiębiorców jest czymś dobrowolnym tu chodzi o izby gospodarcze . Izby rolnicze – forma samorządu gospodarczego, uczestnictwo jest obowiązkowe – problem jest taki że rolnik nie jest traktowany jako przedsiębiorca w Polsce. Polska Izba Ubezpieczeń – specyficzny sektor zrzeszający ubezpieczycieli, obowiązkowe przystąpienie.
Ad.6)Prywatyzacja zadań publicznych – 3 opcje:
Prywatyzacja organizacyjna – w ramach organu administracji wyodrębnia się określony podmiot działający w formach prawa prywatnego. Prywatyzacja formy organizacyjno-prawnej.
Prywatyzacja funkcjonalna – polega na tym, że określone zadania publiczne zostają powierzone do realizacji podmiotowi prywatnemu przy czym odpowiedzialność za realizację tych zadań nadal ponosi podmiot publiczny.
Prywatyzacja materialna – sytuacja, w której zadanie publiczne oraz odpowiedzialność za jego wykonanie zostają przeniesione w sferę prywatną. Coś co kiedyś było zadaniem publicznym staje się jakimś działaniem ze sfery prywatnej. Rzadko dochodzi do tej prywatyzacji.
17.12.2012 Wykład 10
PUBLICZNA DZIAŁALNOŚĆ GOSPODARCZA
-dopuszczalność publicznej działalności gospodarczej( dopuszczalność przedsiębiorstw publicznych w systemie społecznej gospodarki rynkowej)
-prawo UE
art.345 TFUE: zasada neutralności traktatowej w odniesieniu do porządku, reżimu własnościowego państw członkowskich
-dopuszczalność przedsiębiorstw publicznych ALE pod pewnymi warunkami :
1. pod warunkiem, ze nie doprowadzi to do ograniczenia swobód traktatowych, w szczególności swobody przepływ towarów, usług i kapitału i swobody przedsiębiorczości
2. Pod warunkiem, ze będą funkcjonowały zgodnie z regułami konkurencji określonymi w art.101 i 102 traktatu oraz zgodnie z regułami udzielania pomocy publicznej (art.107-109 TFUE)
art.37 TFUE: nakaz przekształcenie monopoli handlowych
art.106 TFUE: przedsiębiorstwa którym powierzono świadczenie usług w ogólnym interesie gospodarczym: te przedsiębiorstwa mogą być wyłączone spod reguł konkurencji i pomocy publicznej , w szczególności poprzez przyznanie im praw wyłącznych ( monopolu) lub praw specjalnych jeżeli stosowanie tych reguł uniemożliwiałoby lub znacząco utrudniało świadczenie usług w ogólnym interesie gospodarczym
-usługi użyteczności publicznej: odpowiednio przystępna cena za ich świadczenie
-subsydiowanie skrośne( krzyżowe) : DEFINICJA Z NETA: pokrywanie kosztów dotyczących jednego rodzaju prowadzonej przez przedsiębiorstwo działalności gospodarczej lub jednej z grup taryfowych odbiorców usług, przychodami pochodzącymi z innego rodzaju prowadzonej działalności gospodarczej lub od innej taryfowej grupy odbiorców
Prawo UE dopuszcza publiczną działalność gospodarczą, ale nakłada szereg ograniczeń
- prawo krajowe
art.20 Konstytucji: zasada społecznej gospodarki rynkowej opartej na własności prywatnej
- brak zakazu działalności, własności publicznej
art.2 Konstytucji: zasada sprawiedliwości społecznej
Preambuła: zasada pomocniczości(subsydiarności)
+ czy publiczna działalność gospodarcza narusza prawa i wolności gospodarcze podmiotów prywatnych?
Sama działalność gospodarcza państwa nie narusza wolności gospodarczej, bo wolność gospodarcza nie gwarantuje przedsiębiorcom ochrony przed konkurencją ze strony innych przedsiębiorców, w tym publicznych
Publiczna działalność może stanowić naruszenie wolności gospodarczej, jeżeli będzie prowadzona w sposób i na warunkach, które będą powodowały faktyczne ograniczenie swobody działalności po stronie podmiotów prywatnych . W takich przypadkach konieczne będzie szczególne uzasadnienie- realizacja celu publicznego i zachowanie zasady proporcjonalności
Faktyczne naruszenia wolności gospodarczej podmiotów prywatnych w związku z publiczną działalnością gospodarczą:
- gdy na rynku ustanowiony zostanie monopol państwowy ( całkowite wyłączenie wolności gospodarczej) , taka ingerencja będzie wymagała szczególnego uzasadnienia
- pomoc publiczna np. subwencje dla przedsiębiorstw publicznych; teoretycznie nie ogranicza to wolność działalności podmiotów prywatnych, lecz państwo uprzywilejowuje przedsiębiorstwa publiczne na rynku
Dyrektywa Komisji Europejskiej 2006/111 WE z 16 listopada 2006 r. w sprawie przejrzystości stosunków finansowych między państwami członkowskimi a przedsiębiorstwami publicznymi a także w sprawie przejrzystości stosunków finansowych wewnątrz określonych przedsiębiorców
- implementacja z 22 września 2006 r. : ustawa z 22 września 2006 r. o prawie takim samym tytule jak dyrektywa
PRZEDSIĘBIORCA PUBLICZNY – art.2 pkt.4 podmiot prowadzący działalność gospodarczą bez względu na sposób działania i formę organizacyjno-prawną, na którego działalność organ publiczny wywiera decydujący wpływ niezależnie od wpływu wywieranego przez inne podmioty
- formy działania: m.in. :
1. przedsiębiorstwo państwowe w rozumieniu ustawy z 25 września 1981 r. o przedsiębiorstwach państwowych ,
2. spółka handlowa uregulowane w Kodeksie spółek handlowych( jawna, komandytowa, akcyjna, zoo, komandytowo-akcyjna),
3. spółdzielnia uregulowana w ustawie o spółdzielniach,
4. towarzystwo ubezpieczeń społecznych,
5. bank państwowy
DECYDUJĄCY WPŁYW- art.2 pkt.3- bezpośrednie lub pośrednie oddziaływanie na działalność danego przedsiębiorcy polegające na :
a) dysponowanie większością głosów w organach przedsiębiorcy zależnego także na podstawie porozumień z innymi podmiotami [ Zgromadzenie Wspólników- udziałowcy, Rada Nadzorcza- organ kontroli, Zarząd- organ kierowniczy, mogą w nim zasiadać wspólnicy, jednak najczęściej zatrudnia się managerów, Walne Zgromadzenie Akcjonariuszy] – liczy się ilość głosów;
b) podmiot publiczny posiada uprawnienie do powoływania i odwoływania większości członków organów przedsiębiorcy , także na podstawie porozumienia z innymi podmiotami ( Zarząd, Rada Nadzorcza);
c) unia personalna –ponad ½ członków przedsiębiorcy dominującego zasiada w organach przedsiębiorcy zależnego ( członkowie zarządu jednej spółki decydują o większości spraw innej spółki)
d) zdolność do decydowania w inny sposób niż te opisane wyżej o kierunkach działalności przedsiębiorcy zależnego , w szczególności na podstawie umowy o zarządzaniu tym przedsiębiorcą
ORGAN PUBLICZNY- art.2 pkt.1 - organy administracji rządowej, inne organy państwowe, organy jednostek samorządu terytorialnego i organy związków tych jednostek oraz inne podmioty, które z mocy prawa lub na podstawie czynności prawnej ( umowy, decyzji ) realizują zadania z zakresu administracji publicznej.