Geografia rolnictwa

Rolnictwo to celowa uprawa
roślin i hodowla inwentarza
żywego, na którą składa się wiele
wzajemnie powiązanych
czynności, obejmujących m.in.
siew lub sadzenie i zbiór roślin
oraz doglądanie upraw i zwierząt.

KIERUNKI BADAWCZE GEOGRAFII ROLNICTWA:

 TOWAROZNAWCZY (HANDLOWY),
 REGIONALNY,
 KRAJOBRAZU ROLNICZEGO,
 UZYTKOWANIA ZIEMI,
 KONSERWACYJNY,
 TOPOLOGICZNO-REGIONALIZACYJNY,
 HISTORYCZNY
 MONOGRAFICZNY (SYNTETYCZNO-

KLASYFIKACYJNY)

Geografia rolnictwa zajmuje się:

1. uwarunkowaniami

zewnętrznymi,

– warunkami przyrodniczymi
– warunkami pozaprzyrodniczymi

2. uwarunkowaniami

wewnętrznymi

– cechy społeczno-własnościowe,
– cechy organizacyjno-techniczne,
– cechy produkcyjne

UWARUNKOWANIA ZEWNETRZNE:

• UWARUNKOWANIA PRZYRODNICZE

WPŁYWAJĄCYCH NA CHARAKTER

ROLNICTWA:

– POŁOŻENIE GEOGRAFICZNO-EKONOMICZNE,
– RZEŹBĘ TERENU,
– AGROKLIMAT,
– WARUNKI WODNE,
– GLEBY

Rzeźba terenu wpływa na:
• stabilność pokrywy glebowej,

• ogranicza lub przyspiesza tempo

spływu powierzchniowego wód,

• wpływa na wielkość zużycia energii

związanej z pokonywaniem różnic
poziomów przy wykonywaniu prac
polowych oraz w transporcie
rolniczym.

Do najkorzystniejszych form rzeźby terenu zalicza się:

• niziny (np.: Nizina Wschodniosyberyjska, Nizina

Północnochińska, Nizina Gangesu);

• baseny (np.: Basen Paryski, Basen Akwitański);

• równiny (np.: Wielkie Równiny,

• pojezierza i wyżyny (np.: Pojezierze Szelzwicko-

Holsztyńskie, Wyzyna Brazylijska)

Agroklimat:
•nasłonecznienie,
•temperatura,
•opady atmosferyczne,
•wiatry,
•długość okresu

wegetacyjnego.

Warunki wodne:
•wody opadowe,
•wody podziemne.

Gleby stanowią środowisko

życia roślin dając im wodę oraz

rozpuszczone w wodzie związki

mineralne.

Rolniczą przydatność określa się na

podstawie:
Urodzajność gleby - naturalna zdolność
gleby do produkcji rolniczej.
Żyzność gleby - zdolność do
dostarczenia roślinie wyższej wody
powietrza i składników mineralnych.
Produktywność gleby - zdolność gleby
w sezonie wegetacyjnym do dostarczenia
roślinie uprawnej składników
pokarmowych w ilości, formie chemicznej
i proporcjach niezbędnych do
prawidłowego jej wzrostu i plonowania

KLASYFIKACJA BONITACYJNA gleb
uwzględnia wszystkie składniki i
czynniki wpływające na produktywność
gleb.

Grunty orne - I,II, IIIa, IVa, IV b, V, VI i VI Rz

Trwałe Użytki zielone - I, II,III,IV,V,VI i PsZ

VI

KOMPEKSY GLEBOWO-ROLNICZE
informują o predyspozycjach
środowiskach glebowego do
odpowiednich upraw lub ich
kompleksów.

W Polsce jest 14 kompleksów przydatności
rolniczej dla gruntów ornych a dla trwałych użytków
zielonych 3.

– kompleks pszenny bardzo dobry,
– kompleks pszenny dobry,
– kompleks pszenny wadliwy

– użytki zielone bardzo dobre i dobre,
– użytki zielone średnie.

Wskaźnik waloryzacji jakości rolniczej przestrzeni produkcyjnej
(WjRpp) - sumaryczna ocena poszczególnych komponentów środowiska
przyrodniczego.

Opracowany przez Instytut Upraw, Nawożenia i Gleboznawstwa (IUNG)

POLSKA - 66,6 pkt min 20pkt max 110 pkt

UWARUNKOWANIA POZAPRZYRODNICZE

 PRZESZŁOŚĆ HISTORYCZNO-GOSPODARCZĄ,

 POZIOM ROZWOJU SPOŁECZNO-

GOSPODARCZEGO,

 URBANIZACJĘ I UPRZEMYSŁOWIENIE,

 DOSTĘPNOŚĆ KOMUNIKACYJNĄ,

 POZIOM ROZWOJU PRZEMYSŁU SPOŻYWCZEGO,

 ODDZIAŁYWANIE RYNKU ZBYTU (MARKETINGU),

 AGROPOLITYKĘ PAŃSTWA.

PRZESZŁOŚĆ HISTORYCZNO-
KULTUROWA I GOSPODARCZA

• tradycyjne obyczaje,

• religia,

• poziom wykształcenia rolnika,

• wprowadzanie postępu

cywilizacyjnego i innowacji w
rolnictwie.

PRZESZŁOŚĆ HISTORYCZNO-

KULTUROWA I GOSPODARCZA

• kraj kolonialny (przetwórczy

charakter produkcji rolniczej),

• kolonia (surowcowy charakter

produkcji rolniczej),

• Kodeks Napoleona,

• Prawo Primogenitury,

PRZESZŁOŚĆ HISTORYCZNO-KULTUROWA I GOSPODARCZA

• Zabory w Polsce

– Rosja - najbardziej ekonomicznie zacofane,
– Austria - duże rozdrobnienie gospodarstw,
– Prusy - najbardziej rozwinięte ekonomicznie

• Państwa o ustroju kapitalistycznym

– gospodarka rynkowa

• Państwa o ustroju socjalistycznym

– powszechnie uspołeczniona własność ziemi i

produkcji w rolnictwie

WPŁYW URBANIZACJI I UPRZEMYSŁOWIENIA
POZYTYWY:

• wzrost chłonnego rynku miast i zakładów

przemysłowych na żywność i surowce
pochodzenia rolniczego;

• odpływ nadmiaru siły roboczej z rolnictwa;
• wzrost areału bardziej intensywnych

kierunków upraw, np. warzyw, produkcji
sadowniczej, oraz hodowli, np. produkcji
drobiarskiej;

• zwiększanie się powierzchni uprawy

warzyw pod osłonami (szklarni)

WPŁYW URBANIZACJI I UPRZEMYSŁOWIENIA
NEGATYWY:

• znaczne rozdrobnienie gospodarstw;
• przejmowanie użytków rolnych na cele

pozarolnicze;

• nadmierny odpływ młodej i lepiej wykształconej

siły roboczej;

• ubytek użytków rolnych na l mieszkańca;
• nadmiernym przyroście ludności w wieku

poprodukcyjnym;

• degradacja środowiska rolniczego,

zanieczyszczeniu powietrza atmosferycznego,
degradacji wód i gleb.

PRZEMYSŁ SPOŻYWCZY:

• koncentracje odpowiednich surowców pochodzenia

rolniczego,

• dynamizuje produkcję rolniczą.

Zakłady przemysłu spożywczego można podzielić na:

• zakłady zlokalizowane w miastach portowych

nastawione na przetwórstwo surowców,

• zakłady zlokalizowane w miastach położonych

wewnątrz danego państwa, które w większym
stopniu wykorzystują do produkcji surowce
lokalne.

DOSTĘPNOŚĆ KOMUNIKACYJNA
WPŁYWA NA:

• wielkość oraz ułatwia rozszerzanie rynków zbytu,

• pozwala na kooperację i specjalizację produkcji,

• ułatwia wymianę rynkową,

• szeroka dostępność do informacji (zwłaszcza dzięki informacji bezprzewodowej).

RYNEK ZBYTU :

•rynek wewnętrzny

•rynek międzynarodowy.

AGROPOLITYKA PAŃSTWA:

• podtrzymywanie cen,

• kontrola podaży,

• wspieranie przemian strukturalnych.

UWARUNKOWANIA WEWNĘTRZNE

• CECHY SPOŁECZNO-

WŁASNOŚCIOWE,

• Cechy organizacyjno-techniczne,

• Cechy produkcyjne.

Cechy społeczno-

własnościowe :

•ludność rolnicza,

•struktura własności ziemi,

•struktura wielkości

gospodarstw,

Struktura własności:
•własność wspólna,
•własność prywatna,
•własność społeczna

Własność ziemi obejmuje:
• prawo użytkowania ziemi,
• prawo określenia istoty i

zakresu jej użytkowania przez

innych a nawet przekazanie

praw do niej innym

Własność wspólna ziemi - prawo do ziemi
przysługuje określonej grupie ludzi powiązanej
ze sobą pochodzeniem od wspólnego przodka
lub tez wspólnym zamieszkiwaniem na
określonym obszarze.

Charakterystyczna:

– społeczeństw zbieracko-myśliwskich,
– społeczeństw pasterskich,
– społeczeństwo rolnicze.

Własność prywatna

– wielka własność

prywatna (latyfundia) ,

– drobna własność

prywatna-

właściciel ziemi jest

jednocześnie gospodarzem.

Dzierżawa - umowa zawarta
pomiędzy właścicielem ziemi a
inną osobą zwaną dzierżawcą, na
mocy której właściciel, odstępuje
dzierżawcy na pewien okres czasu
prawo użytkowania ziemi
czerpania z niej dochodów w
zamian za określone świadczenia
(czynsz dzierżawny).

Dzierżawa może być w zamian za:

• określone usługi,

• określony udział w uzyskanej

produkcji, wypłacany w naturze lub

pieniądzu (połownictwo),

• z góry ustaloną sumę pieniężną,

lub produkty w naturze.

Własność społeczna ziemi oznacza że ziemia

jest nie tylko własnością wspólną danej

wspólnoty lub całego narodu, lecz ze władanie

ziemia ma charakter społeczny, że jest ona

wspólnie uprawiana i użytkowana, a efekty

produkcji są dzielone zgodnie z potrzebami

społecznymi między członków wspólnoty i cały

naród.

Struktura wielkościowa

Według definicji FAO
gospodarstwo rolne -
obszar ziemi użytkowanej
całkowicie lub częściowo do
produkcji rolnej.

Gospodarstwo rolne - stanowią grunty
rolne

wraz

z

gruntami

leśnymi,

budynkami

lub

ich

częściami,

urządzeniami

i

inwentarzem,

jeżeli

stanowią

lub

mogą

stanowić

zorganizowaną całość gospodarczą oraz
prawami i obowiązkami związanymi z
prowadzeniem gospodarstwa rolnego.

Za właściciela zwierząt
gospodarskich uważa się
osobę nie posiadającą użytków
rolnych lub posiadającą użytki o
powierzchni mniejszej niż 0,10
ha, która ma pewną określoną
liczbę zwierząt gospodarskich.

UWARUNKOWANIA WEWNĘTRZNE

• Cechy społeczno-własnościowe,

• CECHY ORGANIZACYJNO-

TECHNICZNE,

• Cechy produkcyjne.

Cechy organizacyjno-techniczne
określają w jaki sposób jest uzyskiwana
produkcja rolna, tj. przy zastosowaniu
jakich zabiegów i środków, przy użyciu
jakich nakładów pracy żywej i
uprzedmiotowionej uzyskuje się
produkcję rolną i utrzymuje lub podnosi
walory produkcyjne środowiska
geograficznego.

Cechy organizacyjno-techniczne:
• systemy uprawy roślin,

– nawożenie,
– zmianowanie,
– melioracje,
– ochrona roślin,
– mechanizacja

• system chowu zwierząt.

Systemy uprawy roślin :

• systemy odłogowe,
• systemy ugorowe,
• systemy intensywne z

nawadnianiem,

• systemy intensywne bez

nawadniania

• systemy rolnictwa

uprzemysłowionego

Systemy chowu zwierząt według

P. Veyreta:

• chów „marginesowy”,
• chów „uczuciowy”,
• chów bez

uprawy roślin

• chów powiązany

z uprawą roli

Systemy chowu zwierząt według
L.M Zalcmana:

•system pastwiskowy;
•system oborowo-

pastwiskowy;

•oborowy

UWARUNKOWANIA WEWNĘTRZNE

• Cechy społeczno-własnościowe,

• Cechy organizacyjno-techniczne,

• CECHY PRODUKCYJNE.

CECHY PRODUKCYJNE określają
efekty produkcji rolnej:

Produktywność ziemi - określa
produkcję na jednostkę powierzchni
użytkowanej rolniczo.

Produktywność pracy - określa
wielkość produkcji do nakładów pracy
żywej

Cechy produkcyjne

Produktywność pracy
uprzedmiotowionej i kapitału -
określa wielkość produkcji do nakładów
pracy uprzedmiotowionej.

Produkcja towarowa wielkość i udział
artykułów przeznaczonych na sprzedaż
w stosunku do ogólnej produkcji.

GŁÓWNE FORMY ROLNICZEGO
UŻYTKOWANIA ZIEMI (UŻYTKI
ROLNE) :

– Grunty orne,
– Sady
– Użytki zielone

•łąki
•pastwiska

Podział roślin uprawnych ze względu

na cele produkcji:
•Rośliny alimentacyjne – służące

w zasadzie spożyciu przez człowieka;

•Rośliny pastewne – uprawiane na

potrzeby żywienia inwentarza

żywego,

•Rośliny przemysłowe –

uprawiane w celu dostarczenia

surowców przemysłowych.

Typ rolnictwa –wyróżnienie

opiera się na podobieństwach
poszczególnych jednostek
badanych pod względem
charakterystycznych je cech
diagnostycznych.

Rolnictwo pierwotne – odznacza

się przede wszystkim :

• wspólnotą władania ziemią,
• wędrówkowymi formami użytkowania

ziemi,

• niskimi nakładami środków produkcji,

pracy żywej,

• bardzo niski stopień towarowości

rolnictwa,

Rolnictwo tradycyjne –

wyodrębnienie gospodarstwa
rolnego.
samozaopatrzenie (rolnictwo
subsystencyjne),
nadwyżki przeznaczone na
rynek

Rolnictwo rynkowe –

uzależnione jest od
dostępności rynku i
uzyskiwania cen dąży się do
osiągnięcia maksymalnego
zysku.

Rolnictwo ekstensywne –
produkcja jest uzyskiwana
przy niewielkich nakładach
pracy lub środkach produkcji.

Rolnictwo intensywne:
rolnictwo intensywne
pracochłonne – gdy produkcja jest
uzyskiwana przy dużych nakładach
pracy żywej i minimalnej środków
produkcji;

rolnictwo intensywne

kapitałochłonne – gdy produkcja
jest uzyskiwana przy dużych
nakładach środków produkcji i
minimalnych nakładach pracy żywej.

OBSZARY PROBLEMOWE ROLNICTWA W

POLSCE

1. Niską jakość rolniczej przestrzeni produkcyjnej (udział
użytków rolnych).

2.Bardzo duży udział najmniejszych gospodarstw

indywidualnych (1-5 ha) w ogólnej powierzchni użytków
rolnych badanych jednostek

3. Wysoki udział indywidualnych gospodarstw rolnych

posiadających swoje użytki rolne w 10 i więcej działkach.

4. Wysoki udział kierowników indywidualnych gospodarstw

rolnych bez wykształcenia rolniczego w ogólnej liczbie
kierowników gospodarstw.

5. Wysoki udział użytkowników indywidualnych

gospodarstw rolnych w wieku powyżej 65 lat w ogólnej
liczbie indywidualnych gospodarstw rolnych.

OBSZARY PROBLEMOWE ROLNICTWA W

POLSCE

6. Wysoki udział ugorów i odłogów w ogólnej powierzchni gruntów

ornych gminy.

7. Niski poziom mechanizacji rolnictwa (powyżej 25 ha UR na l

ciągnik).

8. Bardzo niska obsada zwierząt gospodarskich (poniżej 20 sztuk

dużych) na 100 ha użytków rolnych.

9. Wysoki udział rolniczych gospodarstw domowych (prowadzących

działalność rolniczą na powierzchni ponad l ha) o dochodach z
emerytury i renty przekraczających 50% dochodów ogółem.

10.

Wysoki udział indywidualnych gospodarstw rolnych

produkujących wyłącznie na własne potrzeby w ogólnej liczbie
indywidualnych gospodarstw rolnych.

11.

Wysoki udział indywidualnych gospodarstw rolnych o bardzo

małej wartości sprzedanych produktów rolnych (poniżej 10 tyś. zł
w ciągu roku) w ogólnej liczbie gospodarstw.

• zwarte obszary położone w zachodnich

Karpatach oraz w pasie gmin ciągnącym
się od Krakowa przez wschodnią część
woj. Śląskiego po Częstochowę.

• woj. podkarpackie,
• północna kielecczyzna z kilkoma

gminami w woj. łódzkim.

OBSZARY PROBLEMOWE ROLNICTWA W

POLSCE

Obszary o korzystnych uwarunkowaniach dla

rozwoju rolnictwa charakteryzują się:

• wysokim udziałem ludności o ponadpodstawowym

wykształceniu rolniczym wśród zatrudnionych w
rolnictwie,

• małym udziałem ludności w wieku powyżej 65 lat

wśród użytkowników gospodarstw indywidualnych,

• małym udziałem ugorów i odłogów w ogólnej

powierzchni gruntów ornych,

• stosunkowo wysokim nawożeniu mineralnym oraz

wysokim, w porównaniu z innymi obszarami rolniczymi
w kraju, użyciu środków chemicznej ochrony roślin,
wysokiej obsadzie zwierząt gospodarskich i dużym
udziale indywidualnych gospodarstw rolnych
produkujących głównie na rynek, w ogólnej liczbie
gospodarstw.

Obszary, o korzystnych
uwarunkowaniach dla rolnictwa

• Wielkopolska,
• Kujawy,
• Ziemia Chełmińsko-Dobrzyńska,
• Żuławy,
• północno - zachodnia część

Mazowsza.

OBRÓT
MIĘDZYNARODOWY –
ruch towarów, usług i
kapitałów pomiędzy
krajami

.

• HANDEL ZAGRANICZY – sprzedaż i

wywóz za granicę dóbr wytworzonych w
danym kraju oraz zakup i przywóz do
kraju dóbr wytwarzanych za granicą.

• HANDEL MIĘDZYNARODOWY –

wymiana dóbr i usług między różnymi
krajami, grupami krajów, i
kontynentami, tj. przepływ strumieni
dóbr i usług w skali międzynarodowej
(rozmiary eksportu i importu świata;
struktura geograficzna handlu).

Podstawowe formy handlu

zagranicznego

• import ,
• eksport ,
• handel tranzytowy.

ZORGANIZOWANE FORMY

WYMIANY MIĘDZYNARODOWEJ

TARGI

AUKCJE

PRZETARGI

GIEŁDY

TARGI DETALICZNE,
TARGI WZORCÓW,
TARGI BRANŻOWE,
TARGI MYŚLI NAUKOWO-
TECHNICZNEJ.

GIEŁDY TOWARÓW
GIEŁDY USŁUG

REGULACJE

W HANDLU ZAGRANICZNYM

1. NORMY STERUJĄCE CAŁĄ

GOSPODARKĄ

2. ŚRODKI POLITYKI HANDLOWEJ

1. NORMY STERUJĄCE CAŁĄ
GOSPODARKĄ

• KURS WALUTOWY - cena waluty obcej

wyrażona w walucie krajowej

• STOPA PROCENTOWA – regulowana przez

państwo

• STAWKI PODATKOWE i POLITYKA

BUDŻETOWA

– PODATKI BEZPOŚREDNIE

– PODATKI POŚREDNIE

2. ŚRODKI POLITYKI

HANDLOWEJ

• WZROST EKSPORTU,
• POPRAWA STRUKTURY TOWAROWEJ

OBROTÓW,

• WZROST UDZIAŁU DANEGO KRAJU W

HANDLU ŚWIATOWYM,

• WCHODZENIE NA NOWE RYNKI,
• POZYSKIWANIE ZAGRANICZNYCH

INWESTYCJI BEZPOŚREDNICH.

• POLITYKA WOLNEGO HANDLU –

państwo nie ingeruje w sferę stosunków
gospodarczych z zagranicą.

• POLITYKA PROTEKCYJNA – państwo

aktywnie, często bezpośrednio wpływa
na współpracę gospodarczą z zagranicą.

ŚRODKI POLITYKI HANDLOWEJ

TARYFOWE

NIETARYFOWE

PARATARYFOWE

POZATARYFOWE

Cło

• NIETARYFOWE

– PARATARYFOWE

•OPŁATY WYRÓWNAWCZE- – opłaty o

zmiennej wielkości, będące różnicą między

minimalną ceną określoną dla rynku

krajowego a ceną towaru importowanego

powiększoną o cło.

•PODATKI IMPORTOWE - dodatkowe opłaty

nakładane na towary importowe po ich

ocleniu.

•SUBWENCJE (SUBSYDIA) – świadczenie ze

strony państwa na rzecz przedsiębiorstw

produkcyjnych sprzedających swoje towary

za granicą

• NIETARYFOWE

– POZATARYFOWE

• OGRANICZENIA ILOŚCIOWE

–

regulowanie

wielkości importu

– KONTYNGENTY
– EMBARGO

• OGRANICZENIA DEWIZOWE

–

zredukowanie

przez państwo swobody wypłat za granicę

.

• BARIERY TECHNICZNE

WSPÓŁCZESNE TEORIE

HANDLU

• TEORIA NEOCZYNNIKOWA –

kierunki handlu wynikają z
relatywnych różnic w wyposażeniu
poszczególnych krajów w czynniki
produkcji, tj. pracę kapitał i zasoby
naturalne

• TEORIE NEOTECHNOLOGICZNE :

– Teoria luki technologicznej (M. Posnera) o

kierunkach i strukturze handlu
międzynarodowego decyduje zdolność
poszczególnych krajów do wytwarzania lub/i
opanowania (adaptacji) nowoczesnych
technologii.

– Teoria cyklu życia produktu – „trzy fazy

życia produktu”

•INNOWACYJNA
•DOJRZEWANIA
•STANDARYZACJI

• TEORIE POPYTOWO-PODAŻOWE:

– Teoria podobieństwa preferencji

– eksportowane są te towary na które
istnieją za granicą tzw.
reprezentatywny popyt. Produkcja
eksportowa jest naturalnym
rozszerzeniem produkcji na rynek
wewnętrzny. Eksport do kraju o
podobnym rozwoju społeczno-
gospodarczym.

Infrastruktura społeczna to
urządzenia i instytucje z zakresu
kultury, kształcenia i oświaty,
ochrony zdrowia, administracji,
prawa i bezpieczeństwa i inne.

Infrastruktura techniczna obejmuje:

gospodarkę wodno-ściekową,
transport i łączność,
gospodarkę odpadami,
zaopatrzenie w gaz,
energetykę.

Transport – przemieszczanie się osób

oraz ładunków w czasie i przestrzeni.

Transport dzielimy na :

• Transport lądowy,

• Transport wodny,

• Transport powietrzny.

Transport dzielimy na :
•Transport lądowy,
•Transport wodny,
•Transport powietrzny.

System transportowy – to

zbiór jednostek
gospodarczych, które
współprzyczyniają się do
zaspokojenia potrzeb
przewozowych, zwykle
zgodnie z wymogami polityki
transportowej państwa.

Czynniki wpływające na rozwój

transportu:

•Czynniki historyczne,
•Czynniki przyrodnicze,
•Czynniki ekonomiczne,
•Czynniki demograficzne.
•Czynniki związane z

obronnością kraju.

Transport samochodowy :
• Rozwój transportu nastąpił w XIX

w.,

• Najgęstszą sieć dróg kołowych

mają :

– Japonia (305 km/ 100 km2)
– Dania, Francja, Holandia, Wielka

Brytania, Włochy.

– Transport „od drzwi do drzwi”;

W Europie drogi wodne można podzielić na trzy

podsystemy:

• Rzeki Ren (najintensywniej wykorzystywana rzeka świata),
• Rzeki Dunaj,
• Rzeki Wołga, Kama, Dniepr, Don.

Ameryka Północna:

• Missisipi Missouri.

Ameryka Południowa:

• Amazonka z Paraną i Paragwajem.
Azja :
• Jangcy, Huang-he,Sinciang.
Afryka:
• Nil, Kongo, Niger

Największe porty rzeczne znajdują się w:
• Disburgu,
• Moskwie (zespół portowy),
• Paryżu,
• Wołgogradzie,
• Bazyleii,
• Nowyn Orleanie,
• Memphis,
• Pittsburghu.

Transport rurociągowy

jest najtańszym sposobem
przesyłania dużych ilości
jednorodnych, masowych
ładunków występujących w
stałych potokach
transportowych i podatnych
do takiego transportu.

Transport kolejowy rozwinął się od końca XIX w.

W zależności od rodzaju napędu wyróżniamy trakcję:
• Parową,
• Spalinową,
• Elektryczną.

W zależności od szerokości toru można wyróżnić:
• Kolej szerokotorową,
• Normalnotorową,
• Wąskotorową.

Najwięcej ładunków przewożone jest

koleją w :

• Stanach Zjednoczonych Ameryki,
• Rosji,
• Chinach,
• Kanadzie,
• Niemczech.
Najwięcej przewozów pasażerskich koleją jest w:
• Japonii,
• Indiach,
• Chinach,
• Rosji.

Największe zmiany
w transporcie kolejowym
dotyczyły przewozu ludzi:

–rozwój kolei podmiejskich,
– rozwój kolei podziemnej

(metro),

–rozwoju kolei dalekobieżnych

(np. Shinkansen w Japonii, TGV
we Francji)

Transport lotniczy:

• wykorzystywany jest do przewozu

ludzi na dalekich trasach oraz
małych ładunków wymagających
szybkiego przemieszczenia;

• najlepiej rozwinięty w dużych

powierzchniowo państwach o
wysokim rozwoju gospodarczym.

Porty morskie – punkty styczności

transportu morskiego z transportem

lądowym lub transportem śródlądowym

Najważniejsze porty morskie:
• Porty morskie północno-zachodniego

wybrzeża Europy Zachodniej

(Rotterdam, Antwerpiia, Londyn,

Hamburg, Marsylia)

• Porty północno-wschodniego

wybrzeża Ameryki Północnej (Nowy

York, Filadelfia, Boston)

• Porty Dalekiego Wschodu (Jokohama,

Osaka, Kobe, Nagoja.

Transport morski na świecie to przede
wszystkim przewozy:

towarów masowych
• surowców mineralnych (n.p.:ropy

naftowej, węgla kamiennego),

• chemikaliów (n.p.:kwasu siarkowego,
• żywności (n.p:zbóż);

kontenerów z :
• półproduktami
• gotowymi produktami.

Internet jest największą na świecie

siecią komputerową,
Korzystanie z internetu umożliwiają:

- łączność przewodowa – np. linia

telefoniczna wraz z modemem

cyfrowym lub analogowym, telewizja

kablowa, lokalne sieci osiedlowe;

- łączność bezprzewodowa – np.

satelitarna, radiowa, telefonii

komórkowej GSM i UMTS

.

System Informacji Geograficznej

 zakres informacji, których większość

pochodzi spoza źródeł geodezyjno –
kartograficznych,

 zawiera także informację społeczną i

ekonomiczną,

 system ten może obrazować pewne

zjawiska
w postaci wyłącznie danych
statystycznych.

Wg J. Gaździckiego wyróżnia się

następujące poziomy usług

e-

administracji

•Informacja
•Interakcja

jednokierunkowa,

•Interakcja dwukierunkowa,
•Realizacja.

Przemysł jest działem produkcji

materialnej, w skład którego
wchodzą: górnictwo,
elektroenergetyka wraz z
zaopatrzeniem w gaz i wodę
oraz przemysł przetwórczy (w
statystyce polskiej określany
jako “przetwórstwo
przemysłowe")

Proces tworzenia odmiennych struktur
gospodarczych spowodowany jest:

• działalnością człowieka
• wzajemna interakcja czynników i

zależności powodujące przestrzenne
przesunięcia działalności gospodarczej.

Geografia ekonomiczna

Teoria lokalizacji przemysłowej A. Webera- została
opublikowana w 1909 r. Jej autor założył że umiejscowienie
przemysłu jest wypadkową oddziaływania trzech czynników:

• czynnika transportu,
• czynnika pracy,
• czynnika aglomeracji.

Obecnie zmiany i modyfikacje w procesach przemysłowych
powodują zmienność poszczególnych czynników.

Modele i teorie w geografii

Zakłady mogą wykazywać lokalizację:

• surowcową,
• rynkową.

Modele i teorie w geografii

Na rozwój przemysłu a

zwłaszcza

przemysłu

przetwórczego wpływają:

- nakłady kapitałowe,

- zasoby

kadr

wykwalifikowanych,

- zaplecza naukowo-badawcze.

Przemysł w poszczególnych krajach nie

jest rozmieszczony równomiernie. W dużej
mierze jego rozwój uzależniony jest od
lokalizacji

zakładów,

która

jest

uzależniona od następujących czynników:

–zasoby siły roboczej,
–baza surowcowa,
–baza energetyczna,
–rynek zbytu,
–infrastruktura techniczna,
–zasoby wody,
–korzyści aglomeracji.

OKRĘGI PRZEMYSŁOWE

1.Okręgi

na

których

powstanie

miało

wpływ

występowanie surowców mineralnych

- węgla kamiennego - Okręg Doniecki, Reńsko-

Westfalski (Zagłębie Ruhry), Górnośląski, Północny we
Francji.

- rudy nidy żelaza lub innych metali- Belo

Horizonte w Brazylii, Szaby w Kongo, Okręg Uralski w
Rosji

2. Okręgi na których rozwój miały wpływ

zasoby wykwalifikowanej siły
roboczej, rozwój placówek
naukowo-badawczych, rynek zbytu.
Okręgi Londyński,

Mediolanu,

Turynu,

Warszawski,

Centralny w Rosji.

Funkcje przemysłu

• produkcyjna (pozyskiwanie i

przetwarzanie)

• społeczna (miejsca pracy,

polepszenie warunków życia)

• przestrzenna (rozwój miast,

przyspieszenie procesów
urbanizacyjnych, przekształcenie
środowiska)

Klasyfikacja przemysłu:

- ze względu na przeznaczenie

wytworzonych dóbr:
ciężki – wytwarza środki produkcji
lekki – wytwarza środki konsumpcji

- ze względu na rodzaj produktu finalnego:

spożywczy, włókienniczy, odzieżowy, skórzany,
obuwniczy, drzewny, gumowy, ceramiczny,
szklarski, materiałów budowlanych, hutnictwo
żelaza, hutnictwo metali nieżelaznych,
wyrobów metalowych, maszyn, maszyn
elektrycznych, środków transportu,......

Na podstawie zatrudnienia w poszczególnych

działach gospodarki mówimy o pozycji danego

kraju w rozwoju gospodarczym:

• Etap przedindustrialny – zatrudnienie gł. w I

sektorze gospodarki (rolnictwo, leśnictwo). Z

przemysłów rozwija się gł. górnictwo, hutnictwo i

przemysł włókienniczy

• Etap industrialny – zatrudnienie gł w

budownictwie i przemyśle. Dominują gł.

przemysły ciężkie takie jak górnictwo, hutnictwo,

energetyka.

• Etap postindustrialny – zatrudnienie gł. w III

sektorze gospodarki. Dominuje przemysł

przetwórczy ( elektromaszynowy, chemiczny) i

przemysły zaawansowanych technologii.

Rozwój społeczno-gospodarczy
powoduje zmiany ilościowe i jakościowe
w sposobach gospodarowania oraz w
warunkach pracy i życia zamieszkującej
tam ludności.

Geografia ekonomiczna

Polityczna mapa świata ulega zmianom
w wyniku :

• zmiany statusu prawno-

międzynarodowego;

• ustroju społeczno-politycznego;
• systemu politycznego.

Geografia ekonomiczna

W XX wieku duże znaczenie na obecny
kształt mapy politycznej miała:

• I i II wojna światowa;

• upadek systemu kolonialnego lata 50 i 60-

te;

• rozpad bloku państw socjalistycznych;

Geografia ekonomiczna

Bank Światowy sklasyfikował

również państwa według ich

bogactwa narodowego, tj. zasobów

naturalnych (ziemia, lasy, woda,

surowce mineralne), fizycznych,

kapitału ludzkiego, społecznego

(demokracji, umiejętności itp.).

Geografia ekonomiczna

Ranking według “bogactwa

narodowego" Australia, Kanada,

Luksemburg, Szwajcaria, Japonia,

Szwecja, Islandia, Katar, Zjednoczone

Emiraty Arabskie, Dania, Norwegia i

Stany Zjednoczone.

Geografia ekonomiczna

Niezależnie od metody obliczania
potencjału lub poziomu
gospodarczego, według FAO
można wydzielić grupy państw:

 wysoko rozwiniętych,
 przechodzące transformację

gospodarczą,

 rozwijające się,
 słabo rozwinięte.

Geografia ekonomiczna

WARUNKI INTEGRACJI:

• położenie geograficzne,
• infrastruktura gospodarcza,
• komplementarność struktur

gospodarczych,

• polityka sprzyjająca integracji.

POWIĄZANIA INTEGRACYJNE

• STREFA WOLNEGO HANDLU – na

podstawie umowy pomiędzy państwami
likwidują cła miedzy sobą ale zachowują
dotychczasową politykę wobec krajów
trzecich.

• UNIA CELNA – poza wprowadzeniem

strefy wolnego handlu na swoim terenie
wprowadzenie wspólnej taryfy celnej
wobec krajów trzecich.

POWIĄZANIA INTEGARACYJNE

• WSPÓLNY RYNEK – poza Unią Celną

swoboda przepływu kapitału i zasobów
pracy w obrębie ugrupowania
integracyjnego.

• UNIA WALUTOWA – poza Wspólnym

rynkiem koordynacja lub unifikacja
polityki walutowej krajów
zintegrowanych

POWIĄZANIA INTEGARACYJNE

• UNIA EKONOMICZNA – poza Unią

Walutową koordynacja lub unifikacja
poszczególnych dziedzin polityki
ekonomicznej.

• UNIA POLITYCZNA – poza Unią

Ekonomiczną koordynacja lub unifikacja
polityki wewnętrznej i zagranicznej
krajów zintegrowanych