LECH PŁOTKOWSKI
Wykład 1
z organizacji i zarządzania turystyką na obszarach przyrodniczych
Obszar przyrodniczo…cenny (chroniony, wrażliwy na zakłócenia) to teren, na którym występuje:
- organizm, gatunek lub zespół organizmów
- czy też nieożywiony twór, całe siedlisko, ekosystem oraz krajobraz wyróżnione ze względu na ich:
rzadkość
typowość
użyteczność
symboliczność
walor estetyczny itp.
Kryteria wydzielania regionów przyrodniczo cennych
-bogactwa mineralne
-surowce energetyczne
-zasoby wodne
-gorące źródła
-borowiny
-piękno krajobrazu
- klimat
-istnienie parków narodowych i krajobrazowych
Prawo jako instrument polityki leśnej państwa
Ustawa z dnia 28 września 1991 r. o lasach (Dziennik Ustaw 1991 Nr 10 poz.444)
Lasem w rozumieniu ustawy jest grunt:
1) o zwartej powierzchni co najmniej 0,10 ha, pokryty roślinnością leśną (uprawami leśnymi) – drzewami i krzewami oraz runem leśnym – lub przejściowo jej pozbawiony:
a) przeznaczony do produkcji leśnej lub
b) stanowiący rezerwat przyrody lub wchodzący w skład parku narodowego, albo
c) wpisany do rejestru zabytków;
2) związany z gospodarką leśną, zajęty pod wykorzystywane dla potrzeb gospodarki leśnej:
budynki i budowle, urządzenia melioracji wodnych,
linie podziału przestrzennego lasu, drogi leśne, tereny pod liniami energetycznymi,
szkółki leśne, miejsca składowania drewna, a także wykorzystywany na parkingi leśne i urządzenia turystyczne.
Władze leśne:
1. Nadzór nad gospodarką leśną sprawują:
1) minister właściwy do spraw środowiska - w lasach stanowiących własność Skarbu Państwa;
2) starosta – w lasach niestanowiących własności Skarbu Państwa
Schemat nadzoru- władze leśne
2. W przypadku lasu, który obejmuje obszar więcej niż jednego powiatu, właściwy miejscowo jest starosta powiatu, na którego terenie znajduje się większa część tego lasu.
Starosta ten może powierzyć, w drodze porozumienia, prowadzenie w jego imieniu spraw z zakresu nadzoru, o którym mowa w ust. 1 pkt 2, w tym wydawanie decyzji administracyjnych w pierwszej instancji, dyrektorowi regionalnej dyrekcji Lasów Państwowych
1. Lasami stanowiącymi własność Skarbu Państwa zarządza Państwowe Gospodarstwo Leśne Lasy Państwowe;
2. W ramach sprawowanego zarządu Lasy Państwowe prowadzą gospodarkę leśną, gospodarują gruntami i innymi nieruchomościami oraz ruchomościami związanymi z gospodarką leśną, a także prowadzą ewidencję majątku Skarbu Państwa oraz ustalają jego wartość;
Nadzór nad Lasami Państwowymi sprawuje minister właściwy do spraw środowiska
3. W przypadku lasów, które znajdują się na terenie powiatu, starosta może powierzyć, w drodze porozumienia, prowadzenie w jego imieniu spraw z zakresu nadzoru, o którym mowa w ust. 1 pkt 2, w tym wydawanie decyzji administracyjnych w pierwszej instancji, nadleśniczemu Lasów Państwowych.
Cele gospodarki leśnej:
1. Trwale zrównoważoną gospodarkę leśną prowadzi się według planu urządzenia lasu lub uproszczonego planu urządzenia lasu, uwzględnieniem w szczególności następujących celów:
1) zachowania lasów i korzystnego ich wpływu na klimat, powietrze, wodę, glebę, warunki życia i zdrowia człowieka oraz na równowagę przyrodniczą;
2) ochrony lasów, zwłaszcza lasów i ekosystemów leśnych stanowiących naturalne fragmenty rodzimej przyrody lub lasów szczególnie cennych ze
względu na:
a) zachowanie różnorodności przyrodniczej,
b) zachowanie leśnych zasobów genetycznych,
c) walory krajobrazowe,
d) potrzeby nauki;
Art. 13.
1. Właściciele lasów są obowiązani do trwałego utrzymywania lasów i zapewnienia ciągłości ich użytkowania, a w szczególności do:
a) zachowania w lasach roślinności leśnej (upraw leśnych) oraz naturalnych bagien i torfowisk;
b) ponownego wprowadzania roślinności leśnej (upraw leśnych) w lasach w okresie do 2 lat od usunięcia drzewostanu, a w razie szkód wywołanych przez pożary i inne klęski żywiołowe – w okresie do 5 lat;
c) pielęgnowania i ochrony lasu, w tym również ochrony przeciwpożarowej
1. Plan urządzenia lasu sporządza się …na 10 lat, z uwzględnieniem:
a) przyrodniczych i ekonomicznych warunków gospodarki leśnej;
b) celów i zasad gospodarki leśnej oraz sposobów ich realizacji, określonych dla każdego drzewostanu i urządzanego obiektu, z uwzględnieniem lasów ochronnych.
2. W przypadkach uzasadnionych stanem lasów, a w szczególności wystąpieniem szkód lub klęsk żywiołowych, plan urządzenia lasu może być opracowany na okresy krótsze niż 10 lat.
1. Plany urządzenia lasu sporządza się dla lasów stanowiących własność Skarbu Państwa,
2. Uproszczone plany urządzenia lasu sporządza się dla lasów niestanowiących własności Skarbu Państwa oraz dla lasów wchodzących w skład Agencji Nieruchomości Rolnych Skarbu Państwa.
3. Dla lasów rozdrobnionych o powierzchni do 10 ha, niestanowiących własności Skarbu Państwa, zadania z zakresu gospodarki leśnej określa decyzja starosty wydana na podstawie inwentaryzacji stanu lasów.
4. Dla lasów rozdrobnionych o powierzchni do 10 ha, wchodzących w skład Agencji Nieruchomości Rolnych Skarbu Państwa, zadania z zakresu gospodarki leśnej na podstawie inwentaryzacji stanu lasów określa nadleśniczy
WYKŁAD 2
Zarządzanie przyrodą i środowiskiem w systemie prawa ochrony środowiska
Rodzaje zadań administracji w zakresie ochrony środowiska
Organy administracji publicznej stanowią wyodrębnioną część aparatu administracji publicznej tworzoną na podstawie prawa i w sposób przez prawo przewidywany, działające w imieniu i na rachunek państwa albo w imieniu i na rachunek jednostki samorządu terytorialnego (będącej odrębnym podmiotem władzy publicznej w państwie), wykonujące zadania publiczne zaliczane do ochrony środowiska;
Termin „ochrona środowiska” oznacza podjęcie lub zaniechanie działań umożliwiających zachowanie lub przywracanie równowagi przyrodniczej polegającej na:
- racjonalnym kształtowaniu środowiska i gospodarowaniu zasobami naturalnymi,
- przeciwdziałaniu zanieczyszczeniom środowiska naturalnego,
- przywracaniu elementów przyrodniczych do stanu właściwego
1. Zadania o charakterze bezpośrednio wykonawczym (organizatorskie),
2. Zadania o charakterze zobowiązująco-reglamentacyjnym,
3. Zadania o charakterze kontrolno-nadzorczym.
Podział ten wykorzystywany jest przy przydzielaniu zadań organom administracji publicznej, przy czym:
- zadania wykonawcze obciążają głównie gminy i wykonywane są z reguły w tzw. formach niewładczych (organizatorskich),
- zadania zobowiązująco-reglamentacyjne adresowane są do wskazanych organów zwykle jednoosobowych (np. starosty),
- zadania kontrolno-nadzorcze wykonują głównie wyspecjalizowane organy inspekcyjne, ale każdy z tych organów kontroluje przestrzeganie prawa w zakresie swojej właściwości.
ZADANIA ORGANIZATORSKIE
a. Zadania własne samorządu terytorialnego
Przepisy o samorządzie gminnym stwierdzają, że ochrona środowiska należy do zadań własnych gminy ( także, osobno wyliczone, zapewnienie ładu przestrzennego, usuwanie i oczyszczanie ścieków komunalnych, utrzymanie czystości, odbiór i utylizacja odpadów, utrzymanie zieleni). Podobnie jest w odniesieniu do samorządu powiatowego. Prawo uznaje ochronę środowiska i przyrody, leśnictwo i rybactwo śródlądowe, gospodarkę wodną i zagospodarowanie przestrzenne, także zapobieganie nadzwyczajnym zagrożeniom środowiska za jedne z wykonywanych przez powiat „określonych ustawami zadań publicznych o charakterze ponad gminnym”.
Przepisy o samorządzie wojewódzkim uznają zachowanie wartości środowiska przyrodniczego, przy uwzględnieniu potrzeb przyszłych pokoleń, za jeden z celów strategii rozwoju województwa, której określenie jest podstawowym zadaniem samorządu wojewódzkiego.
Drugim z podstawowych zadań samorządu wojewódzkiego jest racjonalne korzystanie z zasobów przyrody oraz kształtowanie środowiska naturalnego w zgodzie z zasadą zrównoważonego rozwoju.
Wreszcie, zadania związane z ochroną środowiska, gospodarką wodną i zagospodarowaniem przestrzennym realizowane są przez samorząd wojewódzki.
Określenie rzeczywistego zakresu zadań samorządu poszczególnych szczebli możliwe jest jedynie na podstawie analizy przepisów szczegółowych, zwłaszcza tzw. ustaw kompetencyjnych, a także nowych ustaw materialnych!
Konkluzja:
Zadania własne samorządu w dziedzinie ochrony środowiska to przede wszystkim zadania bezpośrednio wykonawcze polegające na eliminowaniu lub ograniczaniu określonych zagrożeń związanych z życiem społeczności lokalnych, takich jak:
- zanieczyszczanie wód,
- powstawanie odpadów komunalnych,
- niszczenie gleby, powierzchni ziemi i terenów zielonych.
Obciążają one głównie gminy!
b. Centralne i lokalne planowanie strategiczne w ochronie środowiska
Wymóg planowania wprowadzają przepisy Prawo Ochrony Środowiska:
1. Podstawowy dokument to „Polityka ekologiczna państwa”
2. Na szczeblu lokalnym mogą być przyjmowane wojewódzkie, powiatowe i gminne programy ochrony środowiska,
3. Projekty programów lokalnych sporządzają zarządy województwa, powiatu i gminy,
4. Szczególny charakter mają programy…gospodarki odpadami z uwzględnieniem gospodarowania odpadami niebezpiecznymi!
c. Gospodarowanie przestrzenią
Organy samorządu terytorialnego mają obowiązek podejmowania działań związanych z gospodarowaniem przestrzenią i to w sposób, aby w ich trakcie były realizowane cele ochrony środowiska.
Plan przestrzennego zagospodarowania gminy – rada gminy! (Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy)
Jednym z podstawowych wymogów prawnych jest konieczność posiadania, przed oddaniem obiektu budowlanego do użytku, pozwoleń na korzystanie ze środowiska!
ZADANIA ZOBOWIĄZUJĄCO- REGLAMENTACYJNE
Zadania te są przypisane zawsze „organom ochrony środowiska”. Takimi organami ochrony środowiska są”:
- wójt, burmistrz lub prezydent miasta, przy czym
- zadania o charakterze reglamentacyjnym obciążają głównie starostę.
Wojewoda jest właściwym organem w sprawach:
- związanych z przedsięwzięciami mogącymi znacząco oddziaływać na środowisko oraz eksploatację instalacji na terenach zakładów realizujących takie przedsięwzięcia,
- dotyczących przedsięwzięć i zadań na terenach zamkniętych.
Wójt jest właściwy w następujących sprawach:
- korzystania ze środowiska przez osoby fizyczne, tj. wprowadzania do środowiska substancji lub energii wykraczające poza ramy korzystania powszechnego, nie wymagające uzyskania pozwolenia oraz zwykłe korzystanie z wody. Chodzi o korzystanie ze środowiska przez osobę fizyczną dla zaspokojenia własnych potrzeb (osobistych lub gospodarstwa domowego, wypoczynku, uprawiania sportu) przy użyciu instalacji.
- zadania reglamentacyjne realizowane na podstawie ustawy o ochronie przyrody: możliwości wprowadzania określonych form ochrony przyrody oraz ograniczenia i zakazy korzystania z obiektów przyrodniczych poddanych ochronie;
Rada gminy może ustanawiać takie formy ochrony, jak: obszary chronionego krajobrazu, pomniki przyrody, stanowiska dokumentacyjne przyrody nieożywionej, zespoły przyrodniczo-krajobrazowe oraz użytki ekologiczne.
Starosta prowadzi:
- rejestry hodowlanych lub przetrzymywanych w Polsce roślin i zwierząt gatunków objętych ochroną na podstawie przepisów prawa międzynarodowego,
- rejestr pomników przyrody, stanowisk dokumentacyjnych, użytków ekologicznych oraz zespołów przyrodniczo-krajobrazowych.
ZADANIA NADZORCZO- KONTROLNE
1. Zadania nadzorczo-kontrolne są wykonywane przede wszystkim przez organy Inspekcji Ochrony Środowiska, chociaż ustawa P.o.ś. Przewiduje wykonywanie tego typu zadań p[rzez inne organy administracji publicznej działając e w systemie samorządu terytorialnego. I tak
2. Marszałek województwa, starosta oraz wójt (burmistrz lub prezydent sprawują kontrolę przestrzegania i stosowani przepisów o ochronie środowiska w zakresie objętym właściwością tych organów.
3.Właściwość rzeczowa marszałka obejmuje nadzór nad wnoszeniem opłat za gospodarcze korzystanie ze środowiska (w tym zakresie przysługują mu uprawnienia organów podatkowych)
4. Wójt , burmistrz lub prezydent miasta, w drodze decyzji administracyjnej, nakazuje posiadaczowi odpadów usunięcie odpadów z miejsc nie przeznaczonych do ich składowania lub magazynowania, wskazując sposób wykonania tej decyzji. Należy uznać to uprawnienie także za nadzorcze!.
5. Wójt, starosta, marszałek województwa lub osoby przez nich upoważnione są także uprawnieni do występowania w charakterze oskarżyciela publicznego w sprawach o wykroczenia przeciw przepisom o ochronie środowiska.
Zadania wykonywane przez organy Inspekcji Ochrony Środowiska
1) Główny Inspektor Ochrony Środowiska
2) Uprawnienia kontrolne Inspekcji Ochrony Środowiska,
3) Uprawnienia nadzorcze Inspekcji Ochrony Środowiska,.
ad 1. Główny Inspektor Ochrony Środowiska jest centralnym organem administracji rządowej, powołanym do kontroli przestrzegania przepisów o ochronie środowiska nadzorowanym przez ministra właściwego ds. środowiska.
W terenie zadania Inspekcji wykonuje w imieniu wojewody wojewódzki inspektor ochrony środowiska. Wojewódzki inspektor ochrony środowiska jest zatem organem wojewódzkiej administracji zespolonej!
Zadania Inspekcji to m.in.
- podejmowanie decyzji wstrzymujących działalność prowadzoną z naruszeniem wymagań związanych z ochroną środowiska lub naruszeniem warunków korzystania ze środowiska .
Uprawnienia kontrolne Inspekcji Ochrony Środowiska
Przy wykonywaniu kontroli inspektor uprawniony jest do:
wstępu wraz z pracownikami pomocniczymi, rzeczoznawcami i niezbędnym sprzętem:
przez cała dobę: na teren nieruchomości, obiektu lub części, na którym prowadzona jest działalność gospodarcza, do środków transportu,
w godzinach od 6 do 22 na pozostały teren,
pobierania próbek, przeprowadzania niezbędnych badań lub wykonywania innych czynności kontrolnych w celu ustalenia na terenie kontrolowanej nieruchomości, w obiekcie lub jego części, stanu środowiska oraz oceny tego stanu w świetle przepisów o ochronie środowiska, a także indywidualnie określonych w decyzjach administracyjnych warunków wykonywania działalności wpływającej na środowisko;
żądania wstrzymania ruchu instalacji lub urządzeń oraz powstrzymania się od wykonywania innych czynności w zakresie, w jakim jest to niezbędne dla pobrania próbek oraz przeprowadzania badań i pomiarów;
oceny sposobu eksploatacji instalacji lub urządzeń, w tym środków transportu;
oceny stosowanych technologii i rozwiązań technicznych;
żądania pisemnych lub ustnych informacji oraz wzywania i przesłuchiwania osób w zakresie niezbędnym dla ustalenia stanu faktycznego.
Uprawnienia nadzorcze Inspekcji Ochrony Środowiska
Do uprawnień tych należą zwłaszcza kompetencje związane ze wstrzymaniem działalności oraz nakładania administracyjnych kar pieniężnych.
Zgodnie z art. 365 Prawa ochrony środowiska wojewódzki inspektor ochrony środowiska ma obowiązek wydać decyzję o wstrzymaniu użytkowania instalacji, jeśli instalacja taka jest:
eksploatowana bez wymaganego pozwolenia zintegrowanego;
eksploatowana z naruszeniem warunków pozwolenia zintegrowanego przez okres przekraczający 6 miesięcy.
Wojewódzki inspektor ochrony środowiska ma także uprawnienia do nakładania w określonych sytuacjach administracyjnych kar pieniężnych.
PAŃSTWOWY MONITORING ŚRODOWISKA
Państwowy monitoring środowiska jest to system pomiarów, ocen i prognoz stanu środowiska oraz gromadzenia, przetwarzania i rozpowszechniania informacji o środowisku.
Celem monitoringu jest wspomaganie działań na rzecz ochrony środowiska poprzez systematyczne informowanie organów administracji i społeczeństwa o:
jakości elementów przyrodniczych, dotrzymywaniu standardów jakości środowiska określonych przepisami oraz obszarach występowania przekroczeń tych standardów
występujących zmianach jakości elementów przyrodniczych i przyczynach tych zmian, w tym powiązaniach przyczynowo-skutkowych występujących pomiędzy emisjami i stanem elementów przyrodniczych.
Programy państwowego monitoringu środowiska obejmują, dla poszczególnych elementów środowiska, zadania realizowane w sieciach:
krajowych,
regionalnych (wojewódzkich i międzywojewódzkich).
Organy administracji rządowej oraz samorządowej, prowadzące rejestry, wykazy, pomiary, analizy i obserwacje stanu środowiska są zobowiązane do nieodpłatnego udostępniania danych o stanie środowiska uzyskanych w trakcie ich działalności dla potrzeb państwowego monitoringu środowiska
Natomiast podmioty korzystające ze środowiska, obowiązane z mocy prawa oraz na mocy decyzji do pomiaru poziomu substancji lub energii w środowisku oraz wielkości emisji, art. 28 Prawa ochrony środowiska zobowiązuje do gromadzenia i przetwarzania takich danych z zachowaniem zasad określonych prawem i również nieodpłatnego udostępniania informacji na potrzeby państwowego monitoringu środowiska.
WYKŁAD 3
UDOSTĘPNIANIE LASÓW
Jedną z cech polskiego prawa leśnego w ujęciu ustawy z 28 września 1991 r. o lasach (Dz.U. 2005 Nr 45, poz.435 ze zmianami) jest ustanowienie zasady wolnego wstępu do lasów stanowiących własność Skarbu Państwa!
PRAWO WSTĘPU DO LASU I JEGO OGRANICZENIA
Artykuł 26 ust. 1 ustawy o lasach proklamuje zasadę, że lasy stanowiące własność Skarbu Państwa są udostępniane ludności. Od tej zasady przepisy art. 26 ust. 2 i 3 ustanawiają wyjątki w postaci stałych i okresowych zakazów wstępu do lasu !!!
Stałym zakazem wstępu są objęte lasy stanowiące:
1) uprawy leśne do wysokości 4 m,
2) powierzchnie doświadczalne i drzewostany nasienne,
3) ostoje zwierząt,
4) źródliska rzek i potoków,
5) obszary zagrożone erozją.
Okresowy zakaz wstępu do lasu stanowiącego własność Skarbu Państwa wprowadza nadleśniczy w razie gdy:
-wystąpiło zniszczenie albo znaczne uszkodzenie drzewostanów lub degradacja runa leśnego,
-występuje duże zagrożenie pożarowe,
-wykonywane są zabiegi gospodarcze związane z ochroną lasu lub pozyskaniem drewna
PRAWO LEŚNE- UDOSTĘPNIANIE LASÓW PRYWATNYCH
Art. 28. Właściciel lasu niestanowiącego własności Skarbu Państwa może zakazać wstępu do lasu, oznaczając ten las tablicą z odpowiednim napisem na przykład:
Las prywatny- Wstęp wzbroniony
A jak to jest u sąsiadów?
W Niemczech prawo leśne jest w zasadzie inne w każdym z 17 LANDÓW.
PRAWO LESNE- POJAZDY W LASACH
Art. 29. 1. Ruch pojazdem silnikowym, zaprzęgowym i motorowerem w lesie dozwolony jest jedynie drogami publicznymi, natomiast drogami leśnymi jest dozwolony tylko wtedy, gdy są one oznakowane drogowskazami dopuszczającymi ruch po tych drogach. Nie dotyczy to inwalidów poruszających się pojazdami przystosowanymi do ich potrzeb.
1a. Jazda konna w lesie dopuszczalna jest tylko drogami leśnymi wyznaczonymi przez nadleśniczego.
2. Postój pojazdów, o których mowa w ust. 1, na drogach leśnych jest dozwolony wyłącznie w miejscach oznakowanych.
3. Przepisy ust. 1 oraz art. 26 ust. 2 (stały zakaz wstępu) i 3(okresowy zakaz), a także art. 28, nie dotyczą wykonujących czynności służbowe lub gospodarcze:
1) pracowników nadleśnictw;
2) osób nadzorujących gospodarkę leśną oraz kontrolujących jednostki organizacyjne Lasów Państwowych;
3) osób zwalczających pożary oraz ratujących życie lub zdrowie ludzkie;
4) funkcjonariuszy Straży Granicznej chroniących granicę państwową oraz funkcjonariuszy innych organów odpowiedzialnych za bezpieczeństwo i porządek publiczny;
5) osób wykonujących czynności z zakresu gospodarki łowieckiej oraz właścicieli pasiek zlokalizowanych na obszarach leśnych;
6) właścicieli lasów we własnych lasach;
7) osób użytkujących grunty rolne położone wśród lasów;
8) pracowników leśnych jednostek naukowych, badawczo-rozwojowych i doświadczalnych, w związku z wykonywaniem badań naukowych i doświadczeń z zakresu leśnictwa i ochrony przyrody;
9) wojewódzkich konserwatorów przyrody oraz pracowników Służb Parków Krajobrazowych;
10) osób sporządzających plany urządzenia lasu, uproszczone plany urządzenia lasu lub inwentaryzację stanu lasu.
Pojęcie pojazdu obejmuje trzy następujące kategorie:
1. Pojazdy silnikowe,
2. Pojazdy zaprzęgowe,
3. Motorowery.
Poza zakresem regulacji pozostają rowery i wózki inwalidzkie. Oznacza to, że w poruszaniu się po lesie rowerem lub wózkiem inwalidzkim nie ma żadnych ograniczeń.
Co to znaczy, że ruch pojazdem w lesie dozwolony jest jedynie drogami publicznymi ?
Wjazd pojazdem do lasu jest zakazany jeżeli zostaną spełnione następujące warunki:
Pojazd należy do kategorii pojazdów silnikowych, zaprzęgowych albo motorowerów;
Las jest cudzy dla wjeżdżającego;
Wjeżdżający nie jest do wjazdu uprawniony, czyli:
- ani nie jest inwalidą poruszającym się pojazdem przystosowanym do jego potrzeb,
- ani nie należy do żadnej z dziesięciu kategorii osób wymienionych w ustawie,
Wjeżdżający nie uzyskał zgody właściciela lub posiadacza, co dotyczy lasów innych niż stanowiących własność Skarbu Państwa;
Wjazd nastąpił w miejscu niedozwolonym, czyli:
a) albo drogą leśną nie oznakowaną drogowskazem dopuszczającym ruch po tej drodze,
b) albo w ogóle bez drogi.
POZOSTAWIENIE POJAZDÓW W LESIE
Pozostawienie pojazdu (silnikowego, zaprzęgowego lub motoroweru) w lesie jest zabronione, jeżeli następuje w miejscu do tego nie przeznaczonym, czyli poza parkingiem lub innym oznakowanym miejscem, w którym pozostawienie pojazdu jest dozwolone.
W konsekwencji-pozostawienie pojazdu na poboczu drogi jest też zakazane!
RUCH POJAZDAMI W LASACH
Ustawa o lasach z 28 września 1991 r. zwalnia od obowiązku przestrzegania zakazów wstępu trzy grupy osób.
Są to:
- właściciele lasów,
- osoby wymienione w art.. 29 ust. 3 pkt 1-4 i 8-10, których zwolnienie jest nie kontrowersyjne,
-wykonujący czynności z zakresu gospodarki łowieckiej,
-właścicieli pasiek zlokalizowanych Na obszarach leśnych,
- użytkujących grunty rolne położone wśród lasów.
Trzecia grupa –może budzić wątpliwości, chodzi o osoby:
- wykonujące czynności z zakresu gospodarki łowieckiej,
-właścicieli pasiek zlokalizowanych na terenach leśnych,
-użytkujących grunty położone wśród lasów.
W odniesieniu do I grupy pojawia się pytanie, czy myśliwy udający się na polowanie rzeczywiście wykonuje czynności gospodarcze w lasach. Niewątpliwie TAK!- wynika to z definicji gospodarki łowieckiej podanej w art.. 4 ustęp 1 Prawa łowieckiego- jest to działalność w zakresie ochrony, hodowli i pozyskiwania zwierzyny.
Konkluzja: Myśliwy może jechać pojazdem silnikowym po nie oznakowanej drodze leśnej, może nie stosować się do zakazów wstępu i może przechodzić i przejeżdżać przez cudze prywatne grunty leśne, nawet jeśli właściciel oznaczył je tablicą z napisem zakazującym wstępu!
Właściciel pasieki lokalizowanej w lasach może dojechać do niej pojazdem silnikowym po nie oznakowanej drodze leśnej.
Co z użytkownikami gruntów rolnych położonych wśród lasów?
Problemy i konflikty rodzą się w przypadkach gdy takim gruntem jest jezioro lub staw. Powstaje wówczas problem, czy jeżeli do takiego jeziora bądź stawu prowadzi droga leśna nie oznakowana drogowskazem dopuszczającym ruch na tej drodze, to czy do owego jeziora lub stawu może dojechać:
-rybak (uprawniony do rybactwa bądź posiadacz gruntu pod wodą stojącą lub stawem lub osoba mająca umowę użytkowania rybackiego na wodzie przepływowej (a taką wodą jest jezioro),
-wędkarz (osoba uprawiająca amatorski połów ryb), …gdyż nie ma uniwersalnej definicji pojęcia „grunt rolny”
Według kodeksu cywilnego (art. 46/1) nieruchomościami rolnymi (gruntami rolnymi) są nieruchomości, które są lub mogą być wykorzystane do prowadzenia działalności wytwórczej w rolnictwie w zakresie produkcji zwierzęcej, nie wyłączając produkcji ogrodniczej, sadowniczej i rybnej. Bezspornie staw jest gruntem rolnym. Chodzi natomiast o jeziora. Faktem jest, że na jeziorach może być prowadzona gospodarka rybacka, ale wniosek, że jezioro służy wyłącznie do potrzeb rolnictwa, byłby jawnie błędny. Można jednak uznać, że użytkowane rybacko jezioro jest gruntem rolnym w rozumieniu art.. 29 ust. 3 pkt 7 Ustawy o lasach, ale użytkownikiem takiego jeziora jest osoba uprawniona do rybactwa na jeziorze, NIE JEST NIM WĘDKARZ!
Amatorski połów ryb nie jest użytkowaniem, lecz opiera się na innej konstrukcji prawnej uregulowanej w ustawie rybackiej. Oznacza to, że jeżeli droga leśna prowadząca do jeziora nie została oznakowana drogowskazem dopuszczającym ruch po tej drodze, to pojazdem silnikowym, zaprzęgowym (także psim!) i motorowerem może jechać osoba uprawniona do rybactwa na tym jeziorze (rybak), nie może natomiast jechać wędkarz, gdyż on nie jest użytkującym grunt rolny położony wśród lasów. Nie jest wykluczone, że nadleśniczy zezwoli wędkarzom na dojazd do jeziora (jeżeli nadleśniczy może zezwolić wszystkim ustawiając odpowiedni drogowskaz, to tym samym może zezwolić niektórym, tj. wędkarzom), ale to jest sprawa nadleśniczego, którego można spróbować przekonać, że dopuszczenie dojazdu wędkarzy jest merytorycznie uzasadnione (jak nie będzie wędkarzy to będą kłusownicy), ale którego nie można zmusić, gdyż nie ma ku temu odpowiednich środków prawnych!!!
Lasy objęte zakazem wstępu (stałym lub okresowym) muszą być oznakowane (za wyjątkiem upraw leśnych).
ZBIÓR PŁODÓW RUNA LEŚNEGO
Lasy stanowiące własność Skarbu Państwa są udostępniane do zbioru płodów runa leśnego (art. 27 Ustawy):
1) na potrzeby własne (z uwzględnieniem zakazów wstępu i zasad zachowania się w lesie),
2) dla celów przemysłowych, ale to wymaga zawarcia umowy z nadleśnictwem, przy czym nadleśniczy został zobowiązany do odmowy zawarcia umowy, gdyby zbiór zagrażał środowisku leśnemu.
Runo leśne: najniższa warstwa roślinności w drzewostanie, złożona z roślin zielnych, porostów i grzybów;
Płody runa leśnego: jadalne owoce leśne, tj.: borówka, żurawina, róża, jeżyna, malina, poziomka, głóg, jarzębina, porzeczka, rokitnik, bez, berberys, leszczyna i inne oraz, co oczywiste, grzyby.
Zbiór płodów runa leśnego dla celów nieprzemysłowych w lasach Skarbu Państwa jest dozwolony każdemu z mocy samego prawa. Ograniczenia są dwojakie:
1) nie wolno zbierać płodów runa leśnego w miejscu objętym zakazem wstępu:
a) stałym,- zbiór jest generalnie zakazany,
b) okresowym-w czasie obowiązywania zakazu,
2) nie wolno zbierać sposobem zakazanym.
Warunkiem dopuszczalności takiego zbioru jest zawarcie umowy z nadleśniczym.
Warto wiedzieć, że:
1) Podmiot zamierzający zbierać płody runa leśnego do celów przemysłowych nie ma prawa roszczenia do nadleśniczego o zawarcie umowy;
2) Jeżeli nadleśniczy odmawia zawarcia umowy nawet w sytuacji, kiedy może ją zawrzeć, nie ma środków prawnych, za których pomocą można by było wymusić zawarcie umowy;
3) Jeżeli nadleśniczy jest przekonany, że zbiór zagroziłby środowisku leśnemu, wtedy jest zobowiązany odmówić zawarcia umowy;
4) Żaden przepis ustawy nie wyjaśnia, co to znaczy, że zbiór runa leśnego następuje do celów przemysłowych. Zapewne przyjąć trzeba, że chodzi o zbiór runa w celu przetworzenia prowadzonego jako działalność gospodarcza. Jeżeli tak, to znaczy, że nadleśniczy zawiera umowę nie ze zbieraczem, lecz z przedsiębiorcą (!) prowadzącym przemysłowe przetwarzanie płodów runa leśnego.
Lokalizowanie pasiek w lasach stanowiących własność Skarbu Państwa jest nieodpłatne jednak w uzgodnieniu z zarządcą lasu w lasach Skarbu Państwa, zaś w lasach niestanowiących własności Skarbu Państwa wymaga to zgody właściciela !
UDOSTĘPNIANIE LASÓW PRYWATNYCH
Jeżeli właściciel oznaczy swój las tablicą z odpowiednim napisem zakazującym wstępu – do jego lasu wejść nie wolno! Powstaje pytanie, czy zakaz ten dotyczy także myśliwych wykonujących polowanie? Są dwa poglądy w tej sprawie:
I W świetle art. 64 Konstytucji (dotyczącego nienaruszalności i poszanowania prawa własności), który daje właścicielowi prawo do korzystania z rzeczy „z wyłączeniem innych osób”, każdy właściciel lub dzierżawca gruntu może zabronić myśliwym (jak każdej osobie trzeciej) wstępu na swoje grunty i w ten sposób uniemożliwić im wykonywanie polowania;
II. W świetle ustawy z 13 października 1995 r. Prawo łowieckie (Dz. U. 2005 Nr 127, poz.1066 z e zmianami) podział kraju na obwody łowiecki nie jest uzależniony od kwestii własnościowych, a więc także las prywatny wchodzi w skład obwodu łowieckiego. Prawo łowieckie nie zawiera zakazu polowania na cudzych gruntach i jako ustawa specjalna i późniejsza od ustawy leśnej uchyla zakaz z art. 28 ustawy leśnej, co znajduje zresztą wyraźne potwierdzenie w art. 29 ust. 3 pkt 5 tej ustawy (osoby wykonujące czynności z zakresu gospodarki łowieckiej) . W zamian Prawo łowieckie przewiduje odpowiedzialność niemal absolutną za szkody wyrządzone przy wykonywaniu polowania.
JAZDA KONNA W LESIE
Artykuł 29 ust. 1a Ustawy o lasach dopuszcza jazdę konną w lesie tylko drogami wyznaczonymi przez nadleśniczego!
Dopuszczalna jest, co oczywiste, jazda konna w lesie drogą publiczną oraz drogą oznaczoną drogowskazem.
Dla porządku trzeba dodać: po własnym lesie każdy może jeździć gdzie mu się podoba !
IMPREZY SPORTOWE I MASOWE W LASACH
Ustawa o lasach nie zawiera bezwzględnego zakazu organizowania imprez (np. rajdów samochodowych) w lasach. Jej artykuł 29 ust. 4 stanowi tylko tyle, że imprezy sportowe oraz imprezy o charakterze masowym wymagają zgody właściciela lasu !
W lasach Skarbu Państwa podmiotem właściwym do wyrażenia zgody jest NADLEŚNICZY!
Ustawa nie wskazuje w jakiej formie prawnej następuje wyrażenie zgody. Nie jest to decyzja administracyjna, lecz czynność cywilno-prawna.
ZASADY ZACHOWANIA SIĘ W LASACH
Zakazy generalne- w lasach zabrania się:
1) zanieczyszczania gleby i wód,
2) zaśmiecania,
3) rozkopywania gruntu,
4) niszczenia grzybów oraz grzybni,
5) niszczenia lub uszkadzania drzew, krzewów lub innych roślin,
6) niszczenia urządzeń i obiektów gospodarczych, turystycznych i technicznych oraz znaków i tablic,
7) zbierania płodów runa leśnego w oznakowanych miejscach zabronionych,
8) rozgarniania i zbierania ściółki,
9) wypasu zwierząt gospodarskich,
10) biwakowania poza miejscami wyznaczonymi przez właściciela lasu lub nadleśniczego,
11) wybierania jaj i piskląt, niszczenia lęgowisk i gniazd ptasich, a także niszczenia lęgowisk, nor i mrowisk,
12) płoszenia, ścigania, chwytania i zabijania dziko żyjących zwierząt,
13) puszczania psów luzem,
14) hałasowania oraz używania sygnałów dźwiękowych, z wyjątkiem przypadków wymagających wszczęcia alarmu.
Punkty 3-5 nie dotyczą czynności związanych z gospodarką leśną,
Punkty 12-14 nie dotyczą polowań.
DOSTĘP DO LASÓW NA OBSZARACH OBJĘTYCH OCHRONĄ PRZYRODY
Lasy na obszarach chronionych korzystają z podwójnej ochrony:
1) jako lasy na podstawie ustawy o lasach … i
2) jako obszary chronione na podstawie ustawy o ochronie przyrody z 16 kwietnia 2004 r. (Dz. U. Nr 92, poz.880 ze zm.)
Należy rozróżnić lasy w parkach narodowych i rezerwatach przyrody oraz lasy na wszystkich pozostałych obszarach chronionych.
Z istoty parku narodowego wynika, że jego obszar jest w zasadzie dostępny ale z ważnym zastrzeżeniem: ”w sposób, który nie wpłynie negatywnie na przyrodę w parku narodowym”!
W planie ochrony parku narodowego (a do czasu jego sporządzenia – w zadaniach ochronnych) ustala się miejsca, które mogą być udostępniane oraz maksymalną liczbę osób mogących przebywać jednocześnie w tych miejscach. Takie postanowienia planowe mogą oznaczać faktyczne ograniczenie dostępu do lasów w parkach narodowych!
Przedmiotem regulacji ustawy o ochronie przyrody (art.12 ust. 3-10) są opłaty za wstęp do parku narodowego lub niektórych jego obszarów oraz za udostępnianie parku narodowego lub niektórych jego obszarów. Zasadą jest, że takie opłaty jedynie mogą (nie muszą) być pobierane, ale minister został zobowiązany do określenia parków narodowych lub niektórych ich obszarów, gdzie za wstęp pobiera się opłaty.
To zobowiązanie Minister ŚRODOWISKA WYKONAŁ wydając 18 maja 2005 r. rozporządzenie w sprawie parków narodowych lub niektórych ich obszarów, gdzie za wstęp pobiera się opłaty (Dz. U. nr 91, poz. 765)
Minister wskazał na osiem parków narodowych –Biebrzański, „Bory Tucholskie”, Bieszczadzki, Karkonoski, Narwiański, Tatrzański, Wielkopolski i Wigierski - gdzie za wstęp zawsze pobiera się opłaty.
Minister Środowiska określił ponadto miejsca w trzynastu parkach narodowych – Babiogórskim, Białowieskim, Drawieńskim, Gorczańskim, Gór Stołowych, Pienińskim, Magurskim, Roztoczańskim, Słowińskim, Świętokrzyskim, „Ujścia Warty” i Wolińskim- gdzie za wstęp pobiera się opłaty.
W rozporządzeniu zostały pominięte dwa parki - Ojcowski i Kampinoski. Wyprowadzono z tego wniosek, że w tych dwóch parkach opłat za wstęp wprowadzać nie wolno.
W tej kwestii są też odmienne poglądy: uważa się, że także w tych parkach można pobierać opłaty za wstęp do parku lub na niektóre jego obszary, z tym tylko, że ich pobieranie nie jest obowiązkowe (w parkach wskazanych w rozporządzeniu jest to obowiązkowe).
Wysokość opłat ustala dyrektor parku narodowego, nie jest ona nadmierna (maksimum 6 złoty, waloryzowana o wskaźnik inflacji, za jednorazowy wstęp), przewidziane są zniżki i zwolnienia.
W lasach na terenie parków narodowych obowiązuje stały zakaz wstępu do lasu określony w art. 26 ust. 2, ustawy o lasach, może być także wprowadzony okresowy zakaz wstępu do lasu w sytuacjach określonych w art. 26 ust. 3 ustawy o lasach, z tym że kompetencja do wprowadzenia takiego zakazu przysługuje dyrektorowi parku narodowego, który jest także zobowiązany do oznakowania lasów objętych stałym lub okresowym zakazem wstępu.
W rezerwatach przyrody wojewoda może (nie musi) wprowadzić rozporządzeniem opłaty za wstęp na obszar rezerwatu przyrody, jeżeli uzna, że jest to potrzebne ze względu na ochronę przyrody.
Górna wysokość opłaty wynosi 6 zł (waloryzowana o wskaźnik inflacji).
Tak jak i we wszystkich lasach, także w lasach rezerwatu przyrody obowiązują stałe zakazy wstępu i mogą być wprowadzane przez nadleśniczego okresowe zakazy wstępu.
Lasy na obszarach parków narodowych i rezerwatów przyrody są objęte ochroną wzmożoną wynikającą z listy 27 zakazów obowiązujących z mocy samego prawa (art. 15 ustawy o ochronie przyrody) we wszystkich parkach narodowych i wszystkich rezerwatach przyrody. Obok oczywistego zakazu pozyskiwania, niszczenia, uszkadzania roślin i grzybów (art. 15 ust. 1 pkt 5) obejmującego, rzecz jasna, drzewa i inne rośliny dla dostępności lasów istotne znaczenie mają: zakaz ruchu pieszego, rowerowego, narciarskiego i jazdy konnej wierzchem, z wyjątkiem szlaków i tras wyznaczonych w parku narodowym przez jego dyrektora, a w rezerwacie przyrody przez wojewodę, zakaz ruchu pojazdów, zakaz biwakowania, zakaz organizacji imprez sportowo-rekreacyjnych bez zgody, odpowiednio, dyrektora parku narodowego lub wojewody.
Jeżeli chodzi o dostęp do lasów na pozostałych obszarach chronionych, nie wykazuje on takich swoistości w porównaniu z powszechnym reżimem ochrony lasów.
Charakterystyczną cechą prawa leśnego jest bardzo szerokie operowanie sankcjami karnymi za naruszenie zakazów wstępu do lasu, jeżdżenia pojazdami po lesie, czy generalnie zasad zachowania się w lasach.
Według stanu w dniu 31 grudnia 2012 roku (wg danych GUS) struktura własności leśnej kształtowała się następująco:
| tys. ha | % | |
Ogółem w tys. ha |
9 370 | 100 |
| Lasy | 9164 | 97,8 |
| Publiczne | 7 439 | 79,4 |
| Własności Skarbu Państwa | 7 355 | 78,6 |
| w tym w zarządzie Lasów Państwowych | 7 079 | 75,5 |
| parki narodowe | 185 | 2,0 |
| w zasobie Agencji Nieruchomości Rolnych | 32 | 0,3 |
| Własność Gmin | 84 | 0,9 |
| Prywatne | 1 724 | 18,4 |
| w tym własności: | ||
| osób fizycznych | 1 623 | 17,3 |
| wspólnot gruntowych | 67 | 0,7 |
| spółdzielni | 5 | 0,1 |
inne |
24 | 0,3 |
Grunty związane z gospodarką leśną: |
206 | 2,2 |
| w tym w zarządzie Lasów Państwowych | 200 | 2,1 |
| LESISTOŚĆ w % | 29,3 | |
| ZALESIENIE (udział powierzchni gruntów leśnych w powierzchni lądowej kraju) w % | 30,6 |
Powierzchnia lasów na 1 mieszkańca 0,2378 ha
Schemat organizacyjny Państwowego Gospodarstwa Leśnego Lasy Państwowe