0PRZEDSZKOLE MIEJSKIE NR 4
W ŁODZI

ZAJĘCIA WARSZTATOWE

"DRAMA W EDUKACJI PRZEDSZKOLNEJ"

mgr Jolanta Grabarczyk

ŁÓDŹ - 2004

Klasyfikacja dramy
według Gavina Boltona- przykłady zabaw.

Proste doświadczenia- doświadczenia rozwijające wrażliwości.

1. Słuchanie. (leżymy wygodnie na kocu)
   

• Posłuchaj dźwięków dochodzących z zewnątrz budynku.

• Posłuchaj dźwięków dochodzących z zewnątrz sali (korytarz, sale sąsiednie).

• Posłuchaj dźwięków dochodzących z sali.

• Wsłuchaj się w swoje oddychanie.
  Uwaga: nie oddychaj w jakiś szczególny sposób. Po prostu uświadom sobie swoje własne, normalne oddychanie. Nie jest ono przedmiotem dyskusji!

Dalsze ćwiczenia:

• Spróbuj zidentyfikować każdy pojedynczy dźwięk, gdy go sobie uświadomisz, zlokalizuj go.

• Zatrzymaj uwagę na jednym pojedynczym, wyizolowanym dźwięku, wyłączając wszystkie inne

• Zidentyfikuj pojedynczy dźwięk i wyobraź sobie osoby z nim związane.

Z wywoływaniem dodatkowych dźwięków

Nauczycielka wywołuje dźwięki:

• Stukając w różnego rodzaju powierzchnie.

• Włączając i wyłączając kontakt.

• Przesuwając krzesła, itp. ... i prosi dzieci o zidentyfikowanie ich.

Słuchanie w parach, trójkach.

• Podziel grupę na pary. Jedna osoba wywołuje ciąg prostych odgłosów, podczas gdy druga słucha z zamkniętymi oczami. Słuchający powtarza dźwięki. Następnie zmiana.

Uwaga: po przećwiczeniu w grupach dwuosobowych można tworzyć większe grupy. Mówiący nie krzyczy i nie dotyka partnera!

2. Patrzenie. (siedzimy wygodnie)

• Rozejrzyj się po sali. Ile tu jest kolorów?

• Popatrz na powierzchnię blisko siebie (fragment podłogi, dywanu, oparcie krzesła... ile tu jest kolorów, rysujących się na nich linii, znaków, wzorów).

• Popatrz na linie swojej dłoni.

Dalsze ćwiczenia:

• Zabawa w parach: jedna osoba wykonuje zestaw ruchów, a druga przygląda się i powtarza. W następnym etapie używamy innych części ciała.

• Zabawa w grupach: jedna ustawia się na wzór posągu lub fotografii, a druga obserwuje wszystkie szczegóły. Następnie ustawia się w ten sam pociąg lub fotografię.

3. Dotyk. (oczy zamknięte, leżymy wygodnie).

• Uświadom sobie na czym spoczywa twoja dłoń (wyczuj to, co jest szorstkie, delikatne, ciepłe, miękkie, twarde ...).

• Znajdź powierzchnię, której odczucie jest inne od tej pierwszej.

• Praca w parach: jedna z osób ma zamknięte oczy, a druga prowadzi ją do różnych przedmiotów- przez dotyk rozpoznaje co to jest.

• W parach zamykamy oczy i badamy fakturę ubrania. Na hasło oddalamy się, następnie poszukujemy pary.

4. Smak i węch.

• Doszukaj się smaku w każdym kęsie spożywanego posiłku.

• Uświadom sobie, jakie otaczają cię zapachy podczas spaceru.

• Wyobraź sobie zapach przyjemny i przykry.

5. Łączenie zmysłów.

• Postukaj lub potrzyj palcami o jakąś powierzchnię, słuchając jednocześnie odgłosu, jaki przy tym powstaje i uświadamiając sobie odczuwaną fakturę.

Wprawki dramatyczne

Pobudzenie wyobraźni poprzez skomasowanie pojedynczych wrażeń zmysłowych.

1. Ćwiczenia intonacyjne.

• Zabawa "Daję ci to pióro". Podawanie wymyślonego przedmiotu w różny sposób.

• Zabawa polegająca na powiedzeniu tekstu w różny sposób: normalnie, szeptem, w myślach. (2 x )

"Siała baba mak, nie wiedziała jak

A dziad wiedział, nie powiedział

A to było tak... ".

"Siedzi myszka obok ścierki,

bo ją bardzo bolą nerki".

• "Gazetowe plotki"- tytuł wiersza, nagłówek z gazety czytamy w różny sposób:

- tonem bardzo tajemniczym

- z całym przekonaniem

- agresywnie

- z ubolewaniem

2. Ćwiczenia ruchowe.

• Zabawa "Zwierciadło".

• "Niewidomy prowadzony dotykiem".

3. Ćwiczenia mimiczne.

• Zabawa "Trzy krzesła"- każde z krzeseł jest nazwane uczuciem: złość, radość, smutek.. Zadaniem uczestniczek jest wyrażenie tych uczuć za pomocą mimiki, zmiany nastroju.

• "Szklanka parzy!"- siadamy w kole, muzyka, podajemy szklankę jakby:

- parzyła

- łaskotała

- gryzła

- ziębiła

- jest zdziwiona

- zachwyca cię

- oglądasz, bo Cię zainteresowała

Wizualizacja, relaks.

Ćwiczenia dramowe

1. Dokończ opowiadanie.

2. Zmień zakończenie opowiadania.

3. Analiza utworu.

4. Praca w parach

5. Scenki i sytuacje improwizowane

6. Inscenizacje improwizowane.

Gry

1. Gry z wyobrażonymi przedmiotami.

2. Gry w wyobrażonych sytuacjach.

3. Gry w wyobrażonej przestrzeni.

4. Powstawanie z niczego.

5. Gry matematyczne, na przykład zabawa "Rozmowa liczb".

Ad. I Gra z wyobrażonymi przedmiotami.

Ćwiczenia z wyobrażoną piłką- każde dziecko ma piłkę- całkowicie wyobrażoną- wielkości mniej więcej piłki tenisowej. Wynajdujemy wszystko, co można z taką piłką zrobić w miejscu, w którym siedzimy lub stoimy: szybkie i powolne odbijanie jej, wyrzucanie na różną wysokość, chwytanie jej, odbijanie od ściany i łapanie jej, obracanie w dłoniach, itp. Powtórzmy to samo, ale tym razem z dużą i raczej ciężką piłką, dużą i bardzo lekką (plażową, z balonem), na dużej przestrzeni, szybko i wolno. Spróbuj niektóre

ćwiczenia w parach, ze zmianą par.

Ad. II Gry w wyobrażonych sytuacjach

Wizualizacje przy muzyce.

Ad. III Gry w wyobrażonej przestrzeni.

1. Zasugeruj dzieciom, że każde z nich znajduje się w odwróconym do góry dnem szklanym słoju, który otaczają ze wszystkich stron tka ściśle, że przy najmniejszym poruszeniu ciała będzie dotykać szklanych ścian. Niech dziecko zamknie oczy i poprzez wykonywanie delikatnych ruchów wyczuje ten słój. Następnie naciskając nieco silniej w dowolnym miejscu, może odpychać ścianki słoja coraz dalej i dalej, wciąż naciskając w górę i wokół siebie. W końcu dziecko odepchnie słój tak daleko, że trzeba będzie wykonać kilka kroków, aby napotkać jego ściany i podskakiwać, aby odepchnąć jego dno.

• Początek zabawy jw. lecz tym razem dziecko nagłym silnym uderzeniem tłucze otaczający go słój, po to tylko, by stwierdzić, że na zewnątrz jest następny słój. Każdy słój jest większy od poprzedniego.

• Podobna sytuacja jw. ale zamiast twardego szkła dziecko otaczają lekkie zasłony, które łatwo można odsunąć rękoma. Należy jednak odsuwać zasłony warstwami, a każda z nich znajduje się nieco dalej od poprzedniej.

Ad. IV Stawanie się z niczego- gra w wyobrażonej sytuacji,
przestrzeni.

• Poleć dzieciom, aby skurczyli się najbardziej, jak tylko potrafią. Będą stawali się zaborczym chwastem, który gdy już w pełni wyrośnie zaczyna tłumić i niszczyć całą roślinność wokół siebie.(muzyka wykorzystana do zabawy pobudza takie doświadczenia).

• Pozycja wyjściowa taka sama, tym razem dziecko jest mikroskopijnym ptaszkiem w jajku. Stopniowo ptaszek rośnie, rośnie aż nie może zmieścić się w skorupce i rozbija ją. Wówczas odkrywa, że ma skrzydła i stopniowo bardzo powoli zaczyna latać. W końcu jest w stanie pofrunąć wszędzie.(wykorzystajmy muzykę, która będzie stopniowo nasilać się, aż do wyciszenia).

• Poleć dzieciom, aby skurczyli się. Następnie poczynając od jednego palca będą stawali się ogniem. Od rozprostowania jednego palca, poprzez pozostałe palce, ramiona, całe ciało, nogi, palce u stóp- cali staną się ogniem. Cała przestrzeń wokół dzieci to mnóstwo łatwopalnego materiału, który ogień ma zamiar pochłonąć. Wykorzystajmy koniecznie głośny dźwięk, który będzie stopniowo zamierał, aż do zupełnej ciszy.

Inne formy artystyczne:

1. Układanie opowiadań.

2. Tworzenie melodii do tekstów.

3. Tworzenie tekstów do melodii.

4. Ilustrowanie tekstów wytworami plastycznymi.

5. Malowanie obrazów słowami.

6. Swobodny tekst.

Drama w praktyce.

Wskazówki do pracy.

1. Najważniejszy jest dobór tematu do dramy. Sprawy, którymi mają zajmować się dzieci powinny albo być im bliskie, albo też dawać szansę aktywnego zbadania jakiegoś ciekawego obszaru czy rozwiązania trudnego, lecz ekscytującego problemu.

2. Natychmiastowe pobudzenie zainteresowania dzieci to kolejny warunek udanej dramy.

3. Dzieci nie lubią zbyt długiej przemowy. Należy więc wprowadzić w temat krótko i konkretnie- i natychmiast przechodzić do działania.

4. Przy wprowadzaniu tematu, i w trakcie jego rozwijania, należy używać języka zrozumiałego dla dzieci.

5. Niezwykle ważny jest takt pedagogiczny i życzliwość. Należy zatem wystrzegać się wartościowania. Zamiast krytyki stosujemy pochwały, jako przejaw uznania dla wysiłków i twórczej pracy dzieci.

6. Nie powinno się korygować w trakcie trwania działań dramowych błędów językowych dzieci. Ważne w tym momencie jest myślenie, którego rozwój jest głównym celem pracy. Wychwycone i zapamiętane błędy mogą być skorygowane przy innej okazji.

7. W trakcie zajęć dramowych dzieci powinny zdobywać umiejętność wspólnego dochodzenia do wiedzy, co stanowi jeden z najważniejszych celów tego sposobu uczenia się i poznawania świata.

8. W trakcie rozwijania dramy należy "iść za dzieckiem", śledząc jego tok myślenia i przekładanie go na działanie. W przypadku, gdy konieczna jest nasza interwencja w kierunek akcji, zróbmy to w taki sposób, aby dzieci nie poczuły, że im coś narzucamy wbrew ich woli.

9.Używajmy różnych łatwo dostępnych materiałów pomocniczych i
rekwizytów w celu zainspirowania i ożywienia samodzielnych działań

dzieci.

10.W trakcie dyskusji po dramie dajmy możliwość swobodnego

wypowiedzenia się jej uczestnikom. Nie wszystkie działania muszą

kończyć się kropką stawianą nad "i" przez nauczyciela. Pamiętać

należy, że niekiedy ważniejsze jest samo pobudzenie do refleksji,

niż tak zwane ostateczne wnioski.

Techniki dramy

Stop klatka- polega na zatrzymaniu akcji, zastygnięciu w bezruchu. Skupia uwagę na jakimś aspekcie tematu, dając czas na jego analizę, refleksję. Zachęca do dyskusji "poza akcją". Rozwija myślenie symboliczne i świadomość "zewnętrznego" wyrażania myśli.

"Tworzenie pomników"- polega na uplastycznieniu sytuacji. Jako tworzywo do uformowania "rzeźby" służą członkowie grup, w których jedna osoba występuje w roli "rzeźbiarza". Zadaniem pozostałych uczestników jest następnie określenie czy nazwanie "pomnika".

"Wywiady, rozmowy"- forma pracy dla różnych grup wiekowych związana z mediami, sądami, różnego rodzaju instytucjami życia społecznego. Angażuje intelektualnie i emocjonalnie. Wymaga stawiania odpowiednich pytań i udzielania na nie odpowiedzi. W pracy w parach angażuje i aktywizuje obie strony. Wywołuje kontrastujące punkty widzenia oraz daje możliwość dłuższej kontynuacji tematu.

Elementy pantomimy- swobodna, spontaniczna, a jednocześnie wymagająca precyzji forma, szczególnie lubiana przez dzieci. Jest niewerbalną formą komunikacji. Uczy oszczędnej ekspresji i operowania symbolem. Może silnie pobudzać emocjonalnie.

Gry i zabawy- są szczególnie użyteczne na początku pracy dramą. Służą do integracji, "przełamania lodów", dodania odwagi do działania. Można je wykorzystywać nawet w ograniczonej przestrzeni. Zawsze są obwarowane regułami, poza które nie należy wychodzić.

Rozgrzewka- ma na celu uelastycznienie psychofizyczne dzieci, uwolnienie ich od napięć, wykorzystanie nagromadzonej energii.

Ćwiczenia wstępne- są włączane do dramy, jako wstępne kroki prowadzące do jej istoty. Ujawniają się w nie różne stanowiska i sposoby podejścia do tematu.. Są użyteczne jako wstępny sondaż opinii do dalszego poprowadzenia dramy. Ćwiczenia te, podobnie jak gry, są kierowane i kontrolowane przez nauczycielkę.

Temat: Analiza problemu nietolerancji i obojętności
na podstawie "Listu do ludożerców"-
Tadeusza Różewicza.

Cel główny:

Zapoznanie Koleżanki z metodą dramy.

Cele operacyjne:

Koleżanki

1.. Znają ćwiczenia dramowe według Gavina Boltona.

2. Rozumieją przydatność technik dramowych w pracy z dziećmi.

3. Doceniają rolę stosowania dramy w kształtowaniu emocji u dzieci.

Działania dramowe:

• Proste doświadczenia- dotykowe, wprawki dramatyczne, ćwiczenia dramowe, gry w wyobrażonych sytuacjach i wyobrażonej przestrzeni.

• Pomniki, ćwiczenia pantomimiczne, wywiad, rozmowa, stop- klatka.

Przebieg zajęcia:

1. Ćwiczenie relaksacyjne- wprowadzenie

• Naprężanie poszczególnych stref ciała i rozluźnianie

• Wizualizacja przy muzyce "Powrót do domu".

2. Zajęcia dramowe- część główna

• Improwizacja ruchowa- w celu odkrycia przestrzeni "W tramwaju".

• Proste doświadczenia- kształcące wrażliwość dotykową: "Poszukaj swojego przyjaciela".

• Poznawanie fizycznego "ja"- Stwórz najpiękniejszą postać.

3. "List do ludożerców"- Tadeusz Różewicz.

Etap 1:

Recytacja utworu.

Etap 2:

Rozmowa na temat nietolerancji i obojętności:

• Gdzie występuje we współczesnym świecie?

• W jakich sytuacjach się z nią spotykamy?

• Czy same jesteśmy tolerancyjne i nieobojętne wobec bliźniego? Wobec siebie?

Etap 3:

Dzielimy zespół na kilka grup, z których każda otrzyma do pokazania w żywym obrazie inną sytuację:

• Do pełnego przedziału kolejowego wchodzi człowiek i pyta o wolne miejsce.

• Do tramwaju wchodzi kobieta z maleńkim dzieckiem i z torbą z zakupami. Wszystkie miejsca są zajęte.

• Jest zima, obok szosy stoi człowiek, który z desperacją macha na przejeżdżające samochody.

Uczestniczki zastanawiają się nad pokazaniem poszczególnych sytuacji, a następnie prezentują je koleżankom wymieniając doświadczenia i spostrzeżenia.

Etap 4:

Tworzenie pomnika wybranej postaci z wiersza, z żywego obrazu.

• Stop- klatka: pytania:

- Kim jesteś?

- Co teraz robisz?

- Dlaczego to robisz?

- Jak się czujesz?

Etap 5 Inscenizacja pantomimiczna fragmentu utworu Tadeusza
Różewicza.

• Przydzielenie ról

• Inscenizowanie pantomimiczne tekstu

... Kochani ludożercy

poczekajcie chwilę

nie depczcie słabszych

nie zgrzytajcie zębami zrozumcie

ludzi jest dużo będzie jeszcze

więcej więc posuńcie się trochę ustąpcie... .

Etap 6:

• Tunel myśli- co chciałabyś powiedzieć kobiecie z maleńkim dzieckiem na ręku?

• Co chciałabyś powiedzieć człowiekowi stojącemu na szosie w czasie zimy?

• Wywiad z koleżanką w roli Mamy.

Etap 7:

Refleksje związane z zajęciami.

"List do ludożerców"- Tadeusz Różewicz

Kochani ludożercy

nie patrzcie wilkiem

na człowieka,

który pyta o wolne miejsce

w przedziale kolejowym

rozumcie

inni ludzie też mają

dwie nogi i siedzenie

Kochani ludożercy

poczekajcie chwilę

nie depczcie słabszych

nie zgrzytajcie zębami

zrozumcie

ludzi jest dużo będzie jeszcze

więcej więc posuńcie się trochę

ustąpcie

Kochani ludożercy

Nie wykupujcie wszystkich

sznurowadeł i makaronu

Nie mówcie odwróceni tyłem

ja mnie mój moje

mój żołądek mój włos

mój odcisk moje spodnie

moja żona moje dzieci

moje zdanie

Kochani ludożercy

Nie zjadajmy się Dobrze

Bo nie zmartwychwstaniemy

Naprawdę

Improwizacja ruchowa w celu odkrycia przestrzeni.

W tramwaju- jesteś w zatłoczonym tramwaju. Do ciebie ciasno przylegają inni ludzie, otaczają cię ze wszystkich stron. Przy najmniejszym poruszeniu czujesz ich oddech i ciała. Zamknij oczy i wyczuj to. Spróbuj nabrać głęboko powietrza i poprzez delikatne ruchy dłoni wyczuj ciało swojego sąsiada. Naciśnij nieco silniej, możesz go odpychać coraz dalej i dalej. Odepchnij go tak daleko, jak to tylko możliwe. A teraz następny, tak samo, najpierw delikatnie, a potem coraz silniej, aż poczujesz, że wokół ciebie jest dużo miejsca.

Ćwiczenie relaksacyjne- wprowadzenie.

1. Ręce. Zaciśnij pięści, tak aby paznokcie wbijały się niemalże w dłoń, a stawy przebijały skórę. Następnie rozluźnij ręce.

2. Twarz, szczególnie oczy. Zaciśnij bardzo mocno powieki, prawie do bólu. Rozluźnij.

3. Pośladki. Bardzo mocno ściągnij pośladki. Rozluźnij.

4. Palce u nóg. Ściągnij mocno palce u nóg. Rozluźnij.

Relaksacja

Połóż ręce wygodnie wzdłuż ciała. Dłonie przylegają do podłogi Przez kilka następnych chwil wsłuchaj się w swój puls. Twoje powieki stają się coraz cięższe, opadają. Słuchasz teraz mojego głosu z zamkniętymi oczami. Leżysz wygodnie. Koncentrujesz się na oddychaniu. Jest ci dobrze i spokojnie. Z każdym oddechem coraz bardziej odprężasz się. Twoje ciało: ramiona, tułów, klatka piersiowa, brzuch, nogi, stopy, kostki. Rozluźniasz mięśnie twarzy i języka. Błogi spokój ogarnia twoje ciało i powoli przesuwa się od głowy aż po czubki palców. Czujesz się tak, jakbyś płynęła. Daj się ponieść tej fali i pozostań przez dłuższą chwilę.

---