Protestantyzm - jeden z głównych kierunków chrześcijaństwa, składający się z wyznań religijnych powstałych głównie na skutek ruchów reformacyjnych wewnątrz Kościoła rzymskokatolickiego rozpoczętych w XVI wieku przez wystąpienie Marcina Lutra. Sam termin „protestantyzm” pochodzi od protestu złożonego przez luteranów 6 księstw i 14 miast w 1529 roku podczas sejmu w Spirze przeciw uchwale zabraniającej przechodzenia na luteranizm.
Obecnie w łonie protestantyzmu występują dwa główne nurty: ewangelicyzm (m.in. luteranie i kalwini) oraz ewangelikalizm (m.in. baptyści i zielonoświątkowcy). Podstawową cechą łączącą wszystkie Kościoły protestanckie jest akceptowanie pięciu zasad protestantyzmu: sola scriptura, solus Christus, sola fide, sola gratia i soli Deo gloria oraz zasady powszechnego kapłaństwa wszystkich wierzących
. Protestantyzm
Nazwa "protestantyzm", pochodząca od łacińskiego "protestari" - oświadczać, sprzeciwiać się, wzięła się stąd, iż 19 kwietnia na sejmie w Spirze mniejszość luterańska zaprotestowała przeciwko uchwale większości katolickiej, zabraniającej szerzenia nauki Marcina Lutra.
Nazwą tą zaczęto obejmować wszystkie ugrupowania religijne, powstałe w wyniku ruchów reformacyjnych. Luter pierwotnie nie miał zamiaru zrywać z katolicyzmem. Pragnął jedynie oczyścić chrześcijaństwo z panujących wypaczeń.
Wśród najwyższych dostojników Kościoła panowała bowiem demoralizacja i lekceważenie obowiązków stanu kapłańskiego.
Intratnym źródłem dochodów dla Kościoła stał się również handel relikwiami i odpustami, albowiem można było kupić za pieniądze odpuszczenie kar za popełnione grzechy. 31 października Luter przybił na drzwiach kościoła w Witemberdze 95 tez w sprawie odpustów, rozpętało to burzę i papiestwo wystąpiło przeciw zuchwałemu mnichowi.
Marcin Luter twierdził, że nieomylne prawdy są tylko w Piśmie Św. i ono jest najwyższym autorytetem. Natomiast prawdziwym Kościołem jest człowiek i jego wnętrze, a nie instytucja, stąd Papież i Kościół nie mają władzy nad jednostką. Zminimalizował on rolę kapłanów, sakramentów i wszystkich praktyk wewnętrznych.
Jan Kalwin popierał poglądy Lutra, ale osobliwością jego nauki była doktryna predestynacji, uważał mianowicie, iż wiara i zbawienie są darami Boga i o własnych siłach człowiek nie jest w stanie wpłynąć na swój los i zmienić decyzji Boga.
Przywiązywał ogromną rolę do dyscypliny i cnotliwego życia. Umiar i dyscyplina znaczyły dla niego więcej niż sama wiara.
Protestanci na czoło systemu wartości wysunęli pracę i solidność zawodową. Uważano, że człowiek powinien być stale zajęty, sukces ekonomiczny traktowano jako rezultat łaski bożej, a ubóstwo jako rezultat lenistwa, próżniactwa i innych wad. Sławiono również oszczędność, skromność, potępiano rozrzutność i wystawność. Człowiek w mniemaniu filozofii protestanckiej powinien gromadzić kapitał, a nie używać życia.
Mentalność protestancka sprzyjała powstawaniu społeczeństwa przemysłowo-kapitalistycznego. W późniejszych czasach powstało wiele różnych Kościołów protestanckich.
Obecnie skupiają one łącznie ok. 450 mln. wyznawców. Z tego ponad 30% mieszka w Europie, blisko 30% w Ameryce Północnej, ok.20% w Afryce i ok 10% w Azji.
W zasadzie wszystkie Kościoły protestanckie łączą podobne zasady:
uznanie Pisma Św. za jedyne źródło prawd, odrzucenie dogmatów pochodzących od ludzi, uznanie wiary za decydujący czynnik zbawienia, odrzucenie kultu Maryi i świętych oraz obrazów i relikwi, pomniejszenie znaczenia kapłanów, zniesienie celibatu i zakonów, ograniczenie liczby sakramentów, nieuznawanie indywidualnej spowiedzi i odpustów.
Współcześnie podejmowane są wysiłki zmierzające do pojednania Kościołów i ich zjednoczenia. W Polsce mamy kilka Kościołów protestanckich.
Należą do nich:
Kościół Ewangeliczno-Augsburski czyli luterański,
Ewangelicko-Reformowany, czyli kalwiński,
Zjednoczony Kościół Ewangelicki,
Kościół Adwentystów Dnia Siódmego,
Polski Kościół Chrześcijan Babtystów
i Kościół Metodystyczny.
CZEGO DOTYCZĄ PRZYKAZANIA DEKALOGU.
Przykazania Boże podane w Księdze Wyjścia 20:1-17 oraz w Księdze Powtórzonego Prawa 5:6-21, dotyczą: -
I przykazanie - zakaz kultu innych bogów.
II przykazanie - zakaz czynienia rzeźb i obrazów i oddawania im czci.
III przykazanie - zakaz nadużywania imienia Boga Ojca - JAHWE ZASTĘPÓW.
IV przykazanie - nakaz święcenia szabatu (soboty), dnia świętego.
V przykazanie - nakaz czci rodziców.
VI przykazanie - zakaz zabijania.
VII przykazanie - zakaz cudzołóstwa.
VIII przykazanie - zakaz kradzieży.
IX przykazanie - zakaz oszczerstw wobec bliźniego.
X przykazanie - zakaz pożądania.
Jak widzimy, każde przykazanie Boże dotyczy tylko jednej sprawy.
Tymczasem w Kościele katolickim jest taki podział: -
I przykazanie - zakaz kultu innych bogów.
Brak jest II przykazania Dekalogu - o zakazie czynienia rzeźb i obrazów i oddawania im czci.
Od tego też miejsca zmienia się numeracja przykazań.
II przykazanie w Kościele katolickim dotyczy - zakazu nadużywania imienia Boga Ojca - JAHWE ZASTĘPÓW.
III przykazanie - nakaz święcenia niedzieli.
IV przykazanie - nakaz czci rodziców.
V przykazanie - zakaz zabijania.
VI przykazanie - zakaz cudzołóstwa.
VII przykazanie - zakaz kradzieży.
VIII przykazanie - zakaz oszczerstw wobec bliźniego.
IX przykazanie - zakaz pożądania.
X przykazanie - zakaz pożądania.
Już na pierwszy rzut oka widać, że w Kościele katolickim brak jest II przykazania Dekalogu, przez co zmienia się numeracja przykazań.
Przykazanie IV, nakazujące święcenie siódmego dnia tygodnia, szabatu (soboty), dnia świętego, Kościół katolicki zmienił na święcenie pierwszego dnia tygodnia, niedzieli. A ponieważ w tym układzie brak jest jednego przykazania Bożego, wobec tego X przykazanie Dekalogu, Kościół katolicki rozdzielił na dwa przykazania i ma dwa przykazania dotyczące zakazu pożądania.
Dekalog stanowi całość, ale również każde z przykazań Dekalogu jest zamkniętą całością i może istnieć bez pozostałych. Ponieważ jest on niezmienny, nikt nie może uczyć inaczej. Gdyż te przykazania napisał Pan Bóg swoim palcem. Dlatego są one wieczne i niezmienne. Obowiązywały one naszych przodków, obowiązują nas i będą obowiązywać potomstwo, które po nas przyjdzie.
Przekraczając te przykazania, grzeszymy wobec Boga Ojca.
Prawosławie
Kościół prawosławny skupia około 9 % ogółu chrześcijan. Szczyci się swoją ścisłą wiernością zasadom Pisma Świętego i przywiązaniem do najstarszej tradycji.
Prawosławie jest potocznie używaną nazwą dla określenia wschodnio-bizantyjskiego chrześcijaństwa, stanowi dosłowne, starosłowiańskie tłumaczenie greckiego terminu" orthodoxia" - prawowierność, używanego na określenie prawdziwej wiary. Nazwa ta oznacza również instytucję Kościoła o specyficznej strukturze i obrządku, to także produkt twórczości duchowej i materialnej tych krajów, w których się rozwijało i było przyswajane.
Kościół prawosławny kształtował się w trakcie długiego procesu historycznego.
Jego ostateczny rozłam nastąpił w XIII stuleciu, choć jego stopniowa dezintegracja nastąpiła dużo wcześniej.
U jej podstaw leżała głęboka odrębność ducha greckiego i rzymskiego oraz spory polityczne. W 330 r., gdy cesarz Konstantyn założył nową stolicę nad Bosforem, zdecydowanie zmniejszyła się pozycja rzymskiego patriarchy, ponieważ do roli przywódcy Kościoła zaczął aspirować również biskup Konstantynopola.
Podbicie przez Arabów Egiptu, Syrii i Palestyny zahamowało działalność misyjną patriarchów aleksandryjskiego, antiocheńskiego i jerozolimskiego, wówczas patriarchat konstantynopolitański pozostał jedynym duchowym i kulturalnym ośrodkiem prawosławia na wschodzie.
Oprócz spraw politycznych i kulturalnych, Rzym i Konstantynopol dzieliły również spory doktrynalne. W 726 r. papieże rzymscy uznali kult ikon na wschodzie za bałwochwalstwo, Kościół wschodni nie zgadzał się z dodaniem przez Rzym słów "od syna" do wyznania wiary oraz używania jako komunii świętej chleba przaśnego.
Obydwa Kościoły zarzucały sobie nawzajem herezję. W połowie XI w. dwóch hierarchów Kościoła nawzajem ekskomunikowało się, co doprowadziło do ostatecznego zerwania jedności kościelnej.
Prawosławie przejęło dogmatykę Kościoła starożytnego, składającą się z ściśle ustalonych dogmatów. Do źródeł jego doktryny należą poza Pismem Św. także wyznania wiary i wykłady wiary zwane Księgami Symbolicznymi.
Nie uznaje ono dogmatów katolickich przyjętych po VII soborze, t.j. o pochodzeniu Ducha Św. pierwszeństwie Piotra wśród apostołów, prymacie papieża, czyśćcu, niepoklanym poczęciu i wniebowzięciu Marii Panny.
Kościół ten różni się od katolickiego również specyfiką sakramentów m.in. udzielaniem komunii pod dwoma postaciami chleba i wina, nie zgadza się z zachodnią formą odpustów i nie nakłada kapłanom i diakonom obowiązku celibatu.
Prawosławne świątynie pod względem architektonicznym nawiązują do starożytnego budownictwa sakralnego.
Najbardziej rozpowszechnione są formy budynków, których rzut poziomy przypomina figury geometryczne o znaczeniu symbolicznym, specyfiką budynku cerkiewnego jest też wieża i kopuła.
Formy kultowe Kościoła prawosławnego czerpią z dorobku judaizmu i religii wschodnich starodawnego cesarstwa rzymskiego. Ważnym jego elementem są ikony malowane według ściśle określonych norm.
Mistyczny i symboliczny ceremoniał religijny wywiera duży wpływ na usposobienie i psychikę wierzących. Liturgia odprawiana jest w języku narodowym. Językiem liturgicznym ludów słowiańskich stał się język starocerkiewnosłowiański.
Prawosławie cechuje również silny kult maryjny.
Święta obchodzone są według kalendarza juliańskiego. Nie ma zwyczaju używania instrumentów, w liturgii dopuszcza się jedynie śpiew.
Do wyznania prawosławnego należą głównie Grecy, Bułgarzy, Serbowie, Ukraińcy, Białorusini, Rosjanie, Rumuni, Gruzini i Albańczycy.
Anglikanizm - odłam chrześcijaństwa (podobny do protestantyzmu), który powstał w Anglii w XVI wieku. Anglikanizm w części wywodzi się z tradycji protestanckiej, jednak w dużym stopniu zachował teologiczną więź z katolicyzmem.
Pierwszą głową Kościoła anglikańskiego był Henryk VIII - zlikwidował on zakony, zagarnął dobra kościelne, pozostawił hierarchię kościelną, zniósł celibat, zachował kult świętych, liturgia prowadzona była w języku angielskim.
Anglikańska nauka o Chrzcie nie różni się zasadniczo ani od odpowiedniej nauki Kościoła rzymskokatolickiego, ani od poglądów głoszonych przez Kościoły wyrosłe z Reformacji. Chrzest niemowląt nie był nigdy problemem dla żadnego nurtu w Kościele anglikańskim. Już Artykuły wiary mówią o chrzcie małych dzieci jako najbardziej zgodnym z zaleceniem Chrystusa (art. 27). Liturgia Chrztu przewiduje zanurzenie lub polanie wodą oraz wypowiedzenie formułytrynitarnej.
Nauka o Komunii świętej, zawarta w nowym katechizmie anglikańskim, przedstawia się następująco: zewnętrznym, widzialnym znakiem Eucharystii są chleb i wino, które przyjmuje się zgodnie z nakazem Chrystusa. Natomiast darem duchowym są Ciało i Krew Chrystusa przez Niego rzeczywiście dane i przez wiernych przyjmowane. Skutkiem Komunii świętej jest umocnienie jedności z Chrystusem i jego Kościołem, odpuszczenie grzechów i torowanie drogi ku życiu wiecznemu. Administratorami i dystrybutorami Eucharystii są biskupi i kapłani znajdujący się w sukcesji apostolskiej. Przyjmujący Komunię świętą muszą wykazywać się żywą wiarą, ufać w Boże miłosierdzie i łaskę otrzymaną w Jezusie Chrystusie, szczerze wyznać swe grzechy i mieć mocne pragnienie rozpoczęcia nowego życia.
Artykuły wiary mówią tylko mimochodem o pokucie. Uchodzi ona za sakrament nieewangeliczny. Reformatorzy angielscy znieśli przymus spowiedzi prywatnej, zachowując jej dobrowolność. Zachęca się do niej szczególnie tych, których sumienie nie uspokaja się po otrzymaniu absolucji (odpuszczenia grzechów) w spowiedzi powszechnej.
Chociaż Artykuły wiary nie uważają święceń biskupich, kapłańskich i diakonackich za właściwy sakrament, mimo to święcenia te zajmują ważne miejsce w teologii anglikańskiej. W każdej epoce pojawiali się teologowie, którzy z praktyki apostolskiej przekazywania święceń (za pomocą modlitwy i nakładania rąk) wyciągali wniosek, że zostały ustanowione przez Chrystusa i dlatego są sakramentem we właściwym tego słowa znaczeniu.
W ostatnich latach przedmiotem ostrej kontrowersji we wspólnocie Kościołów anglikańskich stał się fakt udzielania przez niektóre Kościoły członkowskie święceń kapłańskich kobietom. W 1989 roku wyświęcono nawet pierwszą kobietę na biskupa (w USA). Kościół Anglii podjął uchwałę w sprawie dopuszczenia kobiet do urzędu duchownego stosunkowo późno, bo dopiero w 1992 roku. Decyzja ta spotkała się z ostrymi protestami; grono duchownych anglikańskich, w tym jeden biskup, przeszło na łono Kościoła rzymskokatolickiego. Mimo polemik i dyskusji nie należy spodziewać się, aby dopuszczenie kobiet do kapłaństwa doprowadziło do rozłamu w Kościele Anglii. Wszystko wskazuje na to, że i tym razem zwycięstwo odniesie tak charakterystyczna dla tej tradycji chrześcijańskiej tolerancja wobec innych poglądów i praktyk.