ZAGADNIENIA DO EGZAMINU Z DIAGNOSTYKI W PEDAGOGICE SPECJALNEJ
- część dotycząca treści przedstawionych na wykładach

1. Orzeczenie o potrzebie kształcenia specjalnego

• uczeń niepełnosprawny: niesłyszący, słabosłyszący, niewidomy, słabowidzący, z niepełnosprawnością ruchową w tym z afazją, z upośledzeniem umysłowym, z autyzmem w tym z zespołem Aspergera, z niepełnosprawnościami sprzężonymi

• uczeń niedostosowany społecznie

• uczeń zagrożony niedostosowaniem społecznym

Karta Indywidualnych Potrzeb Ucznia

• zakładana dla uczniów ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi:

• z niepełnosprawnością

• niedostosowanych społecznie

• zagrożonych niedostosowaniem społecznym

• ze specyficznymi trudnościami w uczeniu się

• z zaburzeniami komunikacji językowej

• z chorobą przewlekłą

• w sytuacji kryzysowej lub traumatycznej

• z rozpoznanymi niepowodzeniami szkolnymi

• z trudnościami wynikającymi z zaniedbań środowiskowych

• z trudnościami adaptacyjnymi, w tym związanymi z wcześniejszym kształceniem w innych krajach

• z odmiennością kulturową

• wybitnie uzdolnionych

• 2 podejścia do ucznia ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi:

• podejście: „dziecko ma problem i chcę mu pomóc”

• podejście: „ja mam problem z dzieckiem”

• podstawa założenia karty: diagnoza wynikająca z opinii/informacji o stanie zdrowia dziecka/rozpoznanie dokonane przez zespół

• obszary, formy i sposoby zalecanej pomocy psychologiczno - pedagogicznej: czas trwania/wymiar godzin, okresowa ocena efektywności udzielanej pomocy, propozycje form i sposobów pomocy

• Główne etapy postępowania w pracy z uczniem posiadającym orzeczenie o potrzebie kształcenia specjalnego. (NIE JESTEM PEWNA, CZY O TO CHODZI)

PRACA ZESPOŁU

Wyniki diagnozy/rozpoznania Wyniki rozpoznania w zakresie



Mocne strony ucznia | Trudności rozwojowe ucznia dostosowania otoczenia, rodzaju


pomocy i wsparcia


PRZYCZYNY TRUDNOŚCI UCZNIA

SPECJALNE POTRZEBY EDUKACYJNE

I poziom diagnostyczny

Cele terapeutyczne IPET cele edukacyjne
Zasady pracy pedagogicznej z uczniem ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi	Procedury osiągania celów	Podstawa programowa kształcenia ogólnego
			Dostosowanie otoczenia, rodzaje pomocy i wsparcia
	Przewidywane osiągnięcia

II poziom programowy

ZAJĘCIA EDUKACYJNE

Czynności wstępne	Nabywanie, uogólnianie i systematyzowanie pojęć przez ucznia
Uświadamianie celów i wytworzenie pozytywnej motywacji	Utrwalenie przez zastosowanie w praktyce
Wprowadzenie nowych treści	Kontrola i samokontrola osiągniętych przez ucznia kompetencji

III poziom praktyczny

4. Główne etapy postępowania w pracy z uczniem posiadającym Kartę Indywidualnych Potrzeb Ucznia

5. Funkcje spełniane przez nauczyciela w zakresie zarządzania, rozpoznawania, pobudzania, instruowania

6. Psycholog i pedagog jako diagności

7. Modele działania diagnosty

8. Przedmiot rozpoznania diagnostycznego

9. Diagnoza w pedagogice specjalnej

• Diagnostyka, diagnozowanie, diagnoza

• Diagnoza pełna (rozwinięta) wg S. Ziemskiego

• Diagnoza unormowana

• Diagnoza nieformalna

• Diagnoza zaburzeń w uczeniu się

• Diagnoza rozwoju osiągnięć

• Cztery paradygmaty diagnostyki edukacyjnej

• Etyczne kwestie diagnozy

• Normy etyczne diagnostyki

12. Uwarunkowanie procesu diagnostycznego

• Determinanty jakości pracy diagnosty

• czynniki podmiotowe: wiek, wykształcenie, wiedza i doświadczenie

• czynniki przedmiotowe: dotyczące zebranego materiału

• twórcze i innowacyjne stosowanie wiedzy

• Podstawowe dyspozycje diagnosty

• wiedza merytoryczna

• zdolność wykorzystywania wiedzy

• umiejętność obserwowania

• umiejętność prowadzenia rozmowy

• znajomość określonych technik pracy

• umiejętność adekwatnego doboru technik pracy

• Wyznaczniki relacji diagnostycznej

• komunikacja niewerbalna, w tym komunikacja proksemiczna

• zaplanowanie wzajemnej odległości osób, bliskość kontaktu, treść rozmowy, płeć, wiek, specyfika sytuacji

• Cechy kontaktu diagnostycznego (asymetria ról)

• osoba badana: poddaje się propozycjom diagnosty, może podjąć temat zaproponowany przez diagnostę,

• diagnosta: narzuca ramy tematyczne rozmowy, tworzy atmosferę dającą szansę otwarcia się os. badanej, respektuje etyczne zasady dokonywania rozpoznania

• Przykładowe sytuacje w pracy diagnosty

• Diagnostyka dydaktyczno-wychowawcza

• zajmuje się rozpoznawaniem sytuacji dydaktycznych i wychowawczych ucznia, w tym zwłaszcza zmian, jakie w nim zachodzą pod wpływem oddziaływań pedagogicznych

• Diagnostyka odchyleń od normy

• rozpoznawanie jednostkowych stanów rzeczy, tendencji rozwojowych, w tym odchyleń od normy, zaburzeń, chorób, niepełnosprawności

• Taksonomie osiągnięć edukacyjnych w dziedzinach (podać kategorie) ->patrz zagadnienia z ćwiczeń

• Emocjonalno-motywacyjnej

• Poznawczej

• Praktycznej

• Światopoglądowej

• Inne taksonomie używane w edukacji

• Zmian zachodzących w uczniu,

• Odbioru informacji,

• Treści kształcenia,

• Trafności sprawdzania

16. Metoda, technika, narzędzie badawcze (definicje)

17. Wybrane narzędzia diagnostyczne

• Pomiar różnicujący, pomiar sprawdzajacy

• Skale pomiarowe używane w edukacji (nominalna, porządkowa, przedziałowa, stosunkowa)

• Arkusz obserwacji - wykaz/tabela o takim zestawieniu kategorii, by obserwator mógł jak najsprawniej rejestrować wystąpienie i czas trwania określonych zachowań osób badanych

• Skala postaw- narzędzie pomiaru postaw; pomiar różnicujący; wyniki przedstawiane za pomocą skal standardowych, składa się z kilkunastu pozycji w postaci twierdzeń, o których prawdziwości ma rozstrzygnąć respondent

• skala Likerta - ma charakter porządkowy, stopniuje się w niej pewność rozstrzygnięcia, następnie sumuje punkty uzyskane przez respondenta

• skala Thurstone'a - oparta na typowaniu przez duże zespoły sędziów dystansu każdego twierdzenia od minimalnej do maksymalnej postawy

18. Metody diagnostyczne na użytek nauczyciela

• Trzy podejścia do zagadnienia edukacyjnej diagnostyki nieformalnej

• wykluczanie podobieństwa

• naśladowanie badań naukowych

• koncepcja stworzenia odrębnych metod diagnostyki nieformalnej

• Różnice między działaniem edukacyjnym a podejściem naukowym

• obiektywne różnice między działaniem edukacyjnym a podejściem naukowym:

• KSZTAŁCENIE: elastyczność, wiara, zaangażowanie, niepowtarzalność

• PRACA BADAWCZA: planowość, sceptycyzm, krytycyzm, sprawdzalność

• Diagnoza osiągnięć w dziedzinie emocjonalnej

• Styl wychowania w rodzinie i jego skutki

• DEMOKRATYCZNY:

• dzielenie się przez rodziców opiniami i odpowiedzialnością z dziećmi

• decyzje podejmowane są wspólnie

• nagrody przeważają nad karami

• współuczestniczenie w działaniach

• wychowanie to wymaga dojrzałości, cierpliwości i nakładu czasu

• wychowanie to daje dziecku równowagę emocjonalną oraz przygotowanie do życia społecznego

• AUTOKRATYCZNY:

• wymaganie posłuszeństwa

• ograniczenie samodzielności dzieci

• kary przeważają nad nagrodami

• ważne decyzje podejmują wyłącznie rodzice, nie dopuszczając do dyskusji

• LIBERALNY:

• zaniechanie przez rodziców kierowania wychowaniem dzieci

• pozostawienie dzieciom pełnej swobody działań

• często jest uważany za zaprzeczenie stylu autokratycznego

• SKUTKI S.LIBERALNEGO i AUTOKRATYCZNEGO: opóźnienia dzieci w dojrzewaniu emocjonalnym, trudności wychowawcze w szkole

• Błędy wychowawcze

• rygoryzm

• zastępowanie

• obojętność

• uleganie

• Sylwetka najlepszego ucznia:

• skoncentrowani wokół aktywności szkolnej

• dominujące znaczenie przypisują celom edukacyjnym

• ich samoocena jest wysoka, ale zagrożona

• mają dużą potrzebę aprobaty, uznania dla ponoszonego kosztu emocjonalnego

• Diagnoza osiągnięć w dziedzinie poznawczej

• Kompetencje pomiarowe diagnosty

• UMIEJĘTNOŚĆ:

• wyboru metod oceniania

• tworzenia metod oceniania

• stosowania metod oceniania

• korzystania z wyników oceniania

• trafnego wystawiania stopni

• komunikowania uczniom wyników oceniania

• identyfikowania nieetycznych i nielegalnych metod oceniania

• Dwa rodzaje oceniania szkolnego

• WĄSKODYDAKTYCZNE - ustalenie i komunikowanie oceny wyłącznie na podstawie wyników sprawdzania osiągnięć poznawczych

• SPOŁECZNO - WYCHOWAWCZE - ustalenie i komunikowanie oceny na podstawie wielu kryteriów, nie tylko poznawczych

• Siedem postaw wobec oceniania szkolnego

• rezygnacja z oceniania

• metoda kija i marchewki

• zaniedbanie

• nadgorliwość

• zmiana reguł w trakcie gry

• uduchowienie

• tęczowy blask perfekcji

• Ewaluacja edukacyjna

• Ewaluacja a diagnoza - ewaluacja jest szersza niż diagnoza edukacyjna

• Ewaluacja sumująca - dokonywana na podstawie końcowych wyników kształcenia

• Ewaluacja kształtująca - ewaluacja ukierunkowana na pomoc uczącym się, na ulepszenie procesów uczenia się - nauczania

• Elementy uwzględniane w przygotowaniach do ewaluacji




Początek przygotowań






przeznaczenie wyniku monitorowania



obszar i zakres oceny efektów



uściślenie kryteriów oceny



dobór metod obserwacji



sposób prezentacji wyników

koniec przygotowań

dla ucznia, dla nauczyciela, dla opiekuna prawnego, dla specjalisty

praca dydaktyczna, praca terapeutyczna, praca wychowawcza, praca opiekuńcza

konstrukcja arkuszy obserwacji - pytania

akceptowany przez ucznia

dostosowany do odbioru




• Pseudoewaluacja

• w autorytarnych systemach kształcenia:

• ewaluacja masywna

• ewaluacja torpedująca

• ewaluacja pod dyktando

• w liberalnych systemach kształcenia:

• ewaluacja rytualna

• ewaluacja spychająca

• ewaluacja przelotna

• ewaluacja tandetna

• w demokratycznych systemach kształcenia:

• ewaluacja wybielająca

• ewaluacja towarzyska

• ewaluacja wydumana?

• Komponenty systemu dydaktyczno-terapeutycznego





WEJŚCIA DO SYSTEMU:

uzdolnienia, zainteresowania, aspiracje,



wiadomości i umiejętności młodzieży i nauczycieli

+ właściwości wcześniejszych systemów

dydaktyczno - terapeutycznych, ograniczenia


ucznia, potencjalne możliwości ucznia, specjalne

potrzeby edukacyjne ucznia



DZIAŁANIA SYSTEMOWE:

czynności: uczniów, nauczycieli, administracji


szkolnej + rodziców, specjalistów


WYJŚCIA Z SYSTEMU

wiadomości, umiejętności, postawy wobec uczenia


się, wartości i cechy osobowości uczniów, nowe

kompetencje uczniów i nauczycieli + osiągnięcia

metodyczno - organizacyjno - terapeutyczne,

osiągnięcia rozwojowe ucznia

24. Diagnoza w planowaniu procesu rehabilitacji ucznia

• Obszary, w których mogą występować przyczyny trudności edukacyjnych

• Obszar emocjonalno-motywacyjny

• temperament

• potrzeby

• motywacja

• mechanizmy obronne

• treść i znaczenie przeżyć emocjonalnych

• Obszar instrumentalny

• motoryka duża i mała

• wzrok, słuch, orientacja przestrzenna (percepcja)

• koncentracja, uwaga, pamięć, myślenie intelektualne

• Obszar funkcjonowania społecznego

• wypełnianie ról społecznych

• …?

• Diagnoza różnicowa (nozologiczna)

• cel: określenie symptomów, przypisanie jednostek nozologicznych

• osoby diagnozujące - perfekcjoniści

• metody poznania - najczęściej testy (standaryzowane, trafne, rzetelne)

• diagnoza wyprzedza rehabilitację

• Diagnoza funkcjonalna

• cel: poznanie funkcjonowania dziecka w sytuacjach dla niego naturalnych, opracowanie programu rehabilitacji

• osoby diagnozujące - wszystkie osoby biorące udział w aktywności dziecka

• metody poznania - najczęściej obserwacja, narzędzia diagnostyczne mają charakter indywidualny

• diagnoza i rehabilitacja przeplatają się

• Diagnoza potencjału rozwojowego (strefa aktualnego, najbliższego i oddalonego rozwoju):

• strefa aktualnego rozwoju (SAR) to: różnica między poziomem rozwiązywania zadań dostępnych pod kierunkiem i przy pomocy dorosłych a poziomem rozwiązywania zadań dostępnych w samodzielnym działaniu

• strefa najbliższego rozwoju (SNR) to: to, co dziecko potrafi zrobić przy pomocy dorosłych

• strefa oddalonego rozwoju (SOR) (L. Wygotski) : znajdują się w niej zadania proponowane przez nauczyciela, lecz za trudne dla dzieci

• Diagnoza dojrzałości szkolnej - S. Szuman

• osiągnięcie przez dzieci takiego poziomu rozwoju fizycznego, społecznego i psychicznego, który czyni je wrażliwymi i …?

• Diagnoza wrażliwości edukacyjnej

• wrażliwość edukacyjna informuje o czymś, co się staje, co nie jest zakończone, wymaga wsparcia, wzmocnienia, dla osiągnięcia przez dziecko stanu podatności do sprostania postawionym przed nim zadaniem (Głodkowska)

• model wrażliwości edukacyjnej

OGÓLNA WRAŻLIWOŚĆ EDUKACYJNA

Sytuacyjna Sytuacyjna Sytuacyjna Sytuacyjna

wrażliwość wrażliwość wrażliwość wrażliwość

edukacyjna edukacyjna edukacyjna edukacyjna

w pracy w zabawie w samodzielnej w samodzielnej

zbiorowej ruchowej pracy umysłowej pracy manualnej

ZADANIOWA WRAŻLIWOŚĆ EDUKACYJNA

25. Cechy diagnozy ucznia ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi

• pozytywna

• profilowa

• rozwojowa

• kompleksowa

• ukierunkowująca proces wspomagania i korygowania rozwoju (rehabilitacji)

• prognostyczna

• nie innowacyjna

• Planowanie narzędzi diagnozy edukacyjnej

• cele ogólne - kierunki działania edukacyjnego

• cele operacyjne - określają czynności i warunki ich wykonania

• operacjonalizacja celów kształcenia - zamiana ogólnego celu kształcenia na pewną liczbę celów operacyjnych

• strategie poznawcze w planowaniu narzędzi: holizm, atomizm

• tworzymy drobiazgowy plan narzędzia diagnostycznego, aby:

• kontrolować konstruowane narzędzie

• umożliwić porównywanie narzędzi

• kontrolować wprowadzenie poprawek

• Konstrukcja narzędzi diagnozy

• treść elementu:

• zgodność z planem narzędzia

• poprawność rzeczowa

• tworzenie sytuacji pomiarowej

• unikanie sugestii i podpowiedzi

• kontrolowanie liczby pytań pamięciowych

• zróżnicowanie trudności

• logiczne uporządkowanie elementów

• forma elementu:

• zwięzłość

• poprawność języka

• właściwy poziom ścisłości

• naturalność formy

• stałość formy

• przewidywanie odpowiedzi na pytania otwarte

• Analiza narzędzi

• wartość elementów ze względu na przydatność do określonego narzędzia

• oszacowaniu ilościowemu podlega:

• czas pracy nad elementem

• aprobata lub łatwość

• moc rozróżnienia

• …?

• Taksonomia cech diagnozy edukacyjnej

• bezstronność sytuacji diagnostycznej

• dokładność przygotowania narzędzia

• rzetelność diagnozy

• trafność diagnozy

• obiektywizm diagnostyczny

• Sprzeczność postulatów pomiaru pedagogicznego

• różnorodność - jednorodność

• standaryzacja - swoistość

• twórczość - obiektywizm

• rzetelność - sprawność

3

KONTEKST:

• sieć szkolnictwa

• struktura administracyjna szkolnictwa

• sposób finansowania edukacji

• przekonania rodziców i pracodawców

• rynek pracy

• przystosowanie szkoły do potrzeb osób z niepełnosprawnością

• kapitał kulturalny i społeczny rodziny

---