Paulina Niezgoda, kl. II b
III Konwencja Genewska z 12 sierpnia 1949 roku
Międzynarodowe prawo humanitarne stanowi istotną część międzynarodowego prawa publicznego i zawiera normy zmierzające do ochrony w czasie konfliktu zbrojnego osób, które w ogóle nie uczestniczą w walce albo przestały w niej uczestniczyć, a także do ograniczenia stosowanych metod i środków prowadzenia działań zbrojnych. Bardziej dokładną definicję podaje MKCK ( Międzynarodowy Komitet Czerwonego Krzyża), według którego międzynarodowym prawem humanitarnym stosowanym w konfliktach zbrojnych są międzynarodowe normy traktatowe lub zwyczajowe, które służą rozwiązywaniu problemów humanitarnych bezpośrednio wynikających z międzynarodowych lub niemiędzynarodowych konfliktów zbrojnych; ze względów humanitarnych normy te ograniczają prawo stron konfliktu do stosowania metod i środków walki według własnego uznania oraz chronią osoby i mienie, które są lub mogłyby być zagrożone przez konflikt.
Współczesne międzynarodowe prawo humanitarne, zapoczątkowane zostało pierwszą konwencją genewską z 1864 roku. Rozwijało się ono etapami i często dopiero po wydarzeniach podczas, których byłoby bardzo przydatne uchwalano kolejne postanowienia, traktaty i protokoły. Stanowiły one odpowiedź na stale rosnące zapotrzebowanie na pomoc humanitarną, co z kolei wynikało z doskonalenia nowych rodzajów broni i występowania nowych typów konfliktów.
Podczas pierwszej wojny światowej stosowano takie metody walki, które jeśli nawet nie były zupełnie nowe - po raz pierwszy były używane w tak szerokim zakresie. W tym kontekście można wymienić: zastosowanie gazu trującego, pierwsze bombardowania powietrzne, a także branie do niewoli setek tysięcy jeńców wojennych. W wyniku drugiej wojny światowej natomiast zginęło tyle samo osób cywilnych, co żołnierzy. Dodatkowo odznaczyła się ona wyjątkowym okrucieństwem w stosunku do wszystkich warstw społecznych. Zauważono, że w obliczu wydarzeń II wojny światowej potrzebna jest większa ochrona ludności oraz zapewnienie im maksymalnie możliwego bezpieczeństwa. Dlatego też na odbywającej się w Genewie 12 sierpnia 1949 r. konferencji dyplomatycznej uchwalono cztery konwencje, które stanowiły ogromny postęp w rozwoju prawa humanitarnego. Wraz z protokołami dodatkowymi z 1977 r. stały się one głównymi dokumentami międzynarodowego prawa humanitarnego. Konwencje genewskie znane są także pod nazwą prawa genewskie. Były one rezultatem działalności Henriego Dunanta, założyciela Czerwonego Krzyża oraz laureata pierwszej Pokojowej Nagrody Nobla. Początkowo konwencję podpisało 167 państw, natomiast w 2004 roku niemalże wszystkie państwa świata były stronami konwencji, co świadczy o jej autentycznej powszechności.
Według artykułu 2 Konwencji Genewskiej z 12 sierpnia 1949 roku będzie ona „ miała zastosowanie w razie wypowiedzenia wojny lub powstania jakiegokolwiek innego konfliktu zbrojnego między dwiema lub więcej niż dwiema Wysokimi Umawiającymi się Stronami, nawet gdyby jedna z nich nie uznała stanu wojny. Konwencja będzie również miała zastosowanie we wszystkich przypadkach okupacji całości lub części terytorium jednej z wysokich Umawiających się Stron, nawet gdyby ta okupacja nie napotkała na żaden opór zbrojny. Jeżeli jedno z mocarstw w konflikcie nie jest stroną niniejszej Konwencji, Mocarstwa będące jej stronami pozostaną jednak nią związane w swych wzajemnych stosunkach. Będą one również związane Konwencją wobec powyższego Mocarstwa, jeżeli przyjmuje ono i stosuje jej postanowienia.”
Prawo genewskie lub właściwe prawo humanitarne powstało w celu zapewnienia ochrony członkom personelu wojskowego, którzy w ogóle nie uczestniczą w walce albo przestali w niej uczestniczyć, oraz osobom nie biorącym czynnego udziału w działaniach zbrojnych, zwłaszcza osobom cywilnym.
III konwencja genewska dotyczy traktowania jeńców wojennych. Mówi, że określeniem „jeniec wojenny” nazywa się osoby znajdujące się we władzy obcego państwa, nie zaś jednostki lub oddziału biorącego do niewoli. Takie osoby pozostają pod stałą ochroną prawa międzynarodowego od momentu pojmania do chwili ich uwolnienia. Artykuł 7 zabrania jeńcom wojennym zrzekania się częściowo lub całkowicie praw zapewnionych przez niniejszą umową jednakże mówi, że podlegają oni prawu, regulaminom i zasadom obowiązującym w państwie zatrzymującym i muszą tych norm przestrzegać. Każdy jeniec wojenny zobowiązany jest podać, będąc przesłuchiwany, tylko swoje nazwisko, imiona, stopień wojskowy, datę urodzenia i numer książeczki wojskowej lub w braku tego równorzędne dane. Konwencja nakłada również szereg obowiązków, jakie musi wypełnić państwo pojmujące jeńców wojennych. Nie wolno mu stosować żadnych tortur fizycznych lub moralnych ani wywierać żadnego przymusu na jeńcach wojennych w celu uzyskania od nich jakichkolwiek informacji a także grozić tym, którzy odmówią odpowiedzi, ani ich obrażać, ani narażać na nieprzyjemności lub szkody jakiejkolwiek natury. Wszelkie przesłuchania muszą odbywać się w zrozumiałym dla nich języku. Mocarstwo zatrzymujące może odebrać jeńcom wojennym przedmioty wartościowe tylko ze względów bezpieczeństwa jednak nie ma prawo odbierać oznak rangi i przynależności państwowej odznaczeń oraz dokumentów potwierdzających tożsamość. Jeżeli jeniec nie może podać swoich danych osobowych ze względu na stan zdrowia i nie ma przy sobie żadnego dokumentu strona zatrzymująca jest zobowiązana do szybkiego ustalenia tych wiadomości i wydania odpowiedniej metryki w porozumieniu z władzami kraju ojczystego zatrzymanego. Jeńcom należy się humanitarne traktowanie ( pod tym pojęciem kryje się zakaz między innymi torturowania czy zabijania), zapewnienie minimum warunków egzystencjalnych oraz internowanie ich w obozach oddalonych od terenu działań wojennych i obiektów militarnych. Dopuszcza się zatrudnianie jeńców, jako robotników z wyjątkiem oficerów, którzy dopiero po zgłoszeniu chęci mogą zostać pracownikami. Praca taka jednak nie może przewyższać możliwości fizycznych oraz spełniać podstawowe warunki bezpieczeństwa. Konwencja nie zakazuje ucieczki jeńca, który może być za nią karany jedynie dyscyplinarnie, a państwo zatrzymujące może użyć broni wobec uciekającego jeńca jedynie w ostateczności. Państwo, które ujęło jeńców wojennych jest zobowiązane do zapewnienia im jak najszybszego powrotu do kraju po zakończeniu działań wojennych. Zatrzymani mają prawo do poszanowania swej osoby i czci. Zarówno kobiety i mężczyźni muszą być traktowani z należytą godnością bez różnic na tle narodowościowym, rasowym czy religijnym. Mocarstwo zatrzymujące jeńców wojennych zobowiązane jest do bezpłatnego ich utrzymania i dostarczania im bezpłatnie opieki lekarskiej, jakiej wymaga stan ich zdrowia. W razie zgonu należy wydać świadectwo zgonu jeńca oraz pochować go z należytą czcią w specjalnie oznaczonym grobie, tak, aby w razie konieczności nie było problemu z odnalezieniem tego miejsca.
Artykuł 9 Konwencji mówi, że nie narusza ona „prawa jeńców wojennych do otrzymywania pomocy zbiorowej przed ich przybyciem do obozu albo w czasie przenoszenia”. Konwencja nie pozostaje w sprzeczności z Międzynarodowy Ruchem Czerwonego Krzyża i Czerwonego Półksiężyca, ale ma za zadanie prawne regulowanie zasad humanitarnego traktowania ludności podczas wszelkich konfliktów. Obecnie większość z artykułów Konwencji ze względu na swoją rangę ma status zwyczajowego prawa międzynarodowego i obowiązuje wszystkie Państwa niezależnie od tego czy są jej stronami. Prawa genewskie są najważniejszymi i największymi, obok konwencji haskich, spisanymi prawami regulującymi sytuację podczas konfliktów zarówno międzynarodowych jak i wewnętrznych a sprawowanie kontroli nad jej przestrzeganiem spoczywa na osobach rządzących krajem. Istotna jest również znajomość treści konwencji przez ludność cywilną tak aby w razie konieczności była zdolna powołać się na nią broniąc swoich praw. Kontrolę ostatniej kwestii powierzono jednostkom odpowiadającym za system kształcenia w państwie, na które nałożono obowiązek nauczania i informowania w kwestii Międzynarodowego Prawa Humanitarnego.