TIKI
TIKI- nagłe, mimowolne uporczywe, stereotypowe zaburzenia ruchowe oraz głosowe. Dzieli się je na:
Tiki należące do zespołu Tourette'a
Przewlekły zespół tików głosowych i ruchowych
Przemijający zespół tików
Tiki-zarówno ruchowe, jak i głosowe - mogą być proste lub złożone, Tiki proste pojawiają się zwykle wcześnie, są często występującym zaburzeniem w wieku szkolnym.
Przykłady
Proste tiki ruchowe: mruganie oczami, poruszanie głową, grymasy twarzy.
Proste tiki głosowe: pokasływanie, pochrząkiwanie, pociąganie nosem.
Złożone tiki ruchowe: uderzanie się, podskakiwanie.
Złożone tiki głosowe: koprolalia (używanie wulgarnych słów), palilalia (powtarzanie własnych słów), echolalia (powtarzaniecudzych słów).
Istnieją dowody na genetyczne podłoże tików - występują często w rodzinie. Na 30 bliźniąt jednojajowych więcej niż połowa miała tiki.
Wykazano neurobiologiczne podłoże tików, nieprawidłowości EEG u około 50%. Stwierdza się także zaburzenie przemiany dopaminy i nieprawidłowy poziom kwasu homowanilinowego (metabolit dopaminy) w płynie mózgowo-rdzeniowym. Leki stymulujące niekiedy nasilają tiki, a być może również je wywołują niektóre leki zmniejszają tiki. Tiki współistnieją z zespołem Tourette'a oraz z ADHD. Tikom współtowarzyszą też trudności w nauce oraz objawy obsesyjno-kompulsywne, które częściej występują u krewnych pierwszego stopnia.
A) Zaburzenie Tourette'a (znane także pod nazwą zespołu Gillesa de la Tourette'a).
Częstość występowania 0,1-0,5/1000
Typowy wiek zachorowania -7r. ż.
Stosunek zachorowań mężczyzn do zachorowań kobiet wynosi 3:1.
Rozpoznanie i objawy. W czasie dnia występują liczne tiki ruchowe i pojedyncze lub mnogie tiki głosowe. Pojawiają się one wiele razy dziennie, niemal każdego dnia lub z przerwami przez okres dłuższy niż jeden rok. W miarę upływu czasu zmienia się umiejscowienie, częstość i złożoność tików. Zaburzenie pojawia się przed 21 r.ż.; tiki te nie są jednak następstwem stosowania leków, np. środków stymulujących, ani schorzeń o.u.n.
B) Przewlekłe tiki ruchowe lub głosowe. Podobne do zespołu Tourette'a. Kryteria diagnostyczne są te same, z tym że tiki ruchowe albo głosowe nie występują jednocześnie. Także ich nasilenie i wtórne zaburzenia w funkcjonowaniu społecznym są mniejsze.
C) Tiki przemijające. Częstość ich występowania nie jest znana. Nierygorystyczne
metodologicznie badania wskazują, że 5-24% dzieci w wieku szkolnym ujawnia jakiś rodzaj tiku. Stosunek zachorowań u mężczyzn do zachorowań kobiet wynosi 3:1.
W większości przypadków tiki są uwarunkowane psychogennie, nasilają się podczas stresu i wykazują tendencję do spontanicznego ustępowania.
leczenie tików:
W lekkich przypadkach leczenie nie jest konieczne. W cięższych przypadkach jest wskazana psychoterapia.
Usunięcie czynników traumatycznych.
Poddanie terapii farmakologicznej, psychoterapii i relaksacji, np. rytmika lecznicza, ćwiczenia gimnastyczne (przed lustrem) mięśni dotkniętych tikiem itp
Literatura:
1 S. Sidorowicz (red.), Psychiatria kliniczna, Wrocław 1998
2. H. Sęk, Psychologia kliniczna, Warszawa 2005