Problematyka mandatu przedstawicielskiego
Pojęcia:
mandat wolny,
mandat związany (imperatywny),
* mandat mieszany np. mandat odpowiedzialny
Regulacje:
Konstytucja
Ustawa o wykonywaniu mandatu posła i senatora
Regulamin Sejmu
Regulamin Senatu
Zakaz łączenia stanowisk:
nie można być jednocześnie posłem i senatorem - art. 102 Konstytucji
mandatu posła/senatora nie można łączyć z funkcją: Prezesa NBP, Prezesa NIK, Rzecznika Praw Obywatelskich i ich zastępców, członka Rady Polityki Pieniężnej, członka Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji, ambasadora oraz z zatrudnieniem w Kancelarii Sejmu, Kancelarii Senatu, Kancelarii Prezydenta RP lub z zatrudnieniem w administracji rządowej; zakaz ten nie dotyczy członków RM i sekretarzy stanu w administracji rządowej - art. 103 ust. 1 Konstytucji
mandatu posła/senatora nie mogą sprawować: sędzia, prokurator, urzędnik służby cywilnej, żołnierz pozostający w czynnej służbie wojskowej, funkcjonariusz policji, funkcjonariusz służb ochrony państwa - art. 103 ust. 2 Konstytucji,
poseł/senator nie mogą wykonywać pracy na podstawie stosunku pracy: w Kancelarii Sejmu, Senatu, Prezydenta, w Biurze Trybunału Konstytucyjnego, w Najwyższej Izbie Kontroli, w Biurze Rzecznika Praw Obywatelskich, Rzecznika Praw Dziecka, KRRiTv, w Krajowym Biurze Wyborczym, w Państwowej Inspekcji Pracy, administracji rządowej i samorządu terytorialnego - z wyjątkiem stosunku pracy z wyboru - oraz nie mogą wykonywać pracy w charakterze sędziego i prokuratora, pracownika administracji sądu i prokuratury, a także nie mogą pełnić zawodowej służby wojskowej - UoWMPiS,
wygaśnięcie mandatu posła np.: utrata prawa wybieralności, zrzeczenie się mandatu, śmierć posła, zajmowanie w dniu wyborów lub pełnienie funkcji, których w myśl Konstytucji nie wolno łączyć z wykonywaniem mandatu (np. RPO), wybór na posła Parlamentu Europejskiego, na radnego rady gminy, powiatu, sejmiku województwa, na wójta, złożenia niezgodnego z prawdą oświadczenia o ujawnieniu pracy w organach bezpieczeństwa - Ordynacja wyborcza.
Posłowie/senatorowie są przedstawicielami narodu; nie wiążą ich instrukcje wyborców - art. 104 ust. 1 Konstytucji:
posłowie/senatorowie wykonują swój mandat kierując się dobrem Narodu - UoWMPiS,
Regulamin Sejmu,
Regulamin Senatu
Obowiązek złożenia ślubowania - poseł/senator przed przystąpieniem do sprawowania mandatu składa ślubowanie (art. 104 ust. 2 Konstytucji); odmowa złożenia ślubowania jest jednoznaczna z zrzeczeniem się mandatu - art. 105 ust. 3 Konstytucji:
przed przystąpieniem do wykonywania mandatu posłowie/senatorowie składają ślubowanie; odmowa złożenia ślubowania powoduje wygaśnięcie mandatu - UoWMPiS,
Regulamin Sejmu
Regulamin Senatu
Immunitet materialny - poseł/senator nie może być pociągnięty do odpowiedzialności za swoją działalność wchodzącą w zakres sprawowania mandatu ani w czasie jego trwania, ani po jego wygaśnięciu; za taką działalność poseł/senator odpowiada wyłącznie przed Sejmem/Senatem - art. 105 ust. 1 zd. 1 Konstytucji; działalność objęta immunitetem: zgłaszanie wniosków, wystąpienia lub głosowania na posiedzeniach Sejmu/Senatu lub Zgromadzenia Narodowego oraz ich organów, na posiedzeniach klubów, kół i zespołów poselskich, senatorskich lub parlamentarnych, inna działalność związana nieodłącznie ze sprawowaniem mandatu - UoWMPiS; w przypadku naruszenia przez swoją działalność wchodzącą w zakres sprawowania mandatu praw osób trzecich poseł/senator może być pociągnięty do odpowiedzialności sądowej tylko za zgodą Sejmu/Senatu (art. 105 ust. 1 zd. 2 in fine Konstytucji),
Ważne - uchwała SN z dnia 16 lutego 1994 r., sygn. akt I KZP 40/93
Immunitet formalny - od dnia ogłoszenia wyników wyborów do dnia wygaśnięcia mandatu poseł/senator nie może być pociągnięty bez zgody Sejmu/Senatu do odpowiedzialności karnej - art. 105 ust. 2 Konstytucji; UoWMPiS - pociągnięcie do odpowiedzialności karnej może nastąpić tylko za czyn wskazany we wniosku o pociągnięcie do odpowiedzialności karnej, który był podstawą wyrażenia zgody przez Sejm/Senat; pociągnięcie za inny czyn wymaga odrębnej zgody; wniosek o wyrażenie zgody na pociągnięcie do odpowiedzialności karnej posła/senatora może być zgłoszony przez:
prokuratora za pośrednictwem Ministra Sprawiedliwości - Prokuratora Generalnego - o przestępstwa ścigane z oskarżenia publicznego,
oskarżyciela prywatnego - o przestępstwa ścigane z oskarżenia prywatnego po wniesieniu sprawy do sądu; wniosek sporządza i podpisuje adwokat lub radca prawny, z wyjątkiem wniosków składanych przez sędziów, prokuratorów, adwokatów, radców prawnych, notariuszy, profesorów i doktorów habilitowanych nauk prawnych,
Wyrażenie zgody na pociągnięcie do odpowiedzialności karnej:
posła - wniosek składa się do Prezydium Sejmu, które przekazuje wniosek do Komisji Regulaminowej i Spraw Poselskich; komisja zawiadamia posła, którego sprawa dotyczy; po rozpatrzeniu sprawy komisja przekazuje sprawozdanie wraz z propozycją przyjęcia lub odrzucenia wniosku; Sejm wyraża zgodę na pociągnięcie posła do odpowiedzialności karnej w drodze uchwały podjętej bezwzględną większością głosów ustawowej liczby posłów,
*w myśl Regulaminu Sejmu - Sejm wyraża zgodę na pociągnięcie posła do odpowiedzialności karnej większością co najmniej 2/3 głosów w obecności co najmniej połowy ogólnej liczby posłów (art. 133)
UWAGA - obowiązuje większość z ustawy o wykonywaniu mandatu posła i senatora
**Uwaga - poseł/senator nie może wyrazić zgody na ponoszenie odpowiedzialności za czyn objęty immunitetem materialnym
***w razie upływu kadencji Sejmu po nadaniu biegu wnioskowi o wyrażenie zgody na pociągnięcie posła/senatora do odpowiedzialności karnej/odpowiedzialności sądowej za działalność wchodzącą w zakres sprawowania mandatu, a przed podjęciem przez Sejm/Senat rozstrzygnięcia, postępowanie w danej sprawie toczy się nadal w Sejmie/Senacie następnej kadencji
****uchwała Sejmu/Senatu wyrażająca zgodę na pociągnięcia posła/senatora do odpowiedzialności karnej/odpowiedzialności sądowej za działalność wchodzącą w zakres sprawowania mandatu, oraz oświadczenie posła/senatora o wyrażeniu zgody na pociągnięcie do odpowiedzialności karnej są skuteczne także w razie wyboru do Sejmu/Senatu następnej kadencji
senatora - wniosek składa się do Marszałka Senatu, który przekazuje wniosek do Komisji Regulaminowej, Etyki i Spraw Senatorskich; komisja zawiadamia senatora, którego sprawa dotyczy; po rozpatrzeniu sprawy komisja przekazuje sprawozdanie wraz z propozycją przyjęcia lub odrzucenia wniosku; Senat wyraża zgodę na pociągnięcie posła/senatora do odpowiedzialności karnej w drodze uchwały podjętej bezwzględną większością głosów ustawowej liczby senatorów; nieuzyskanie większości - brak zgody,
*możliwość wyrażenia przez posła/senatora zgody na pociągnięcie do odpowiedzialności karnej; w takim przypadku Sejm/Senat nie musi wyrażać zgody - art. 105 ust. 4 Konstytucji; w razie wyrażenia przez posła/senatora zgody na pociągnięcie do odpowiedzialności karnej, poseł/senator odpowiada tylko za czyn wskazany we wniosku; wycofanie zgody jest bezskuteczne - UoWMPiS,
zawieszenie toczącego się postępowania - postępowanie wszczęte wobec osoby przed dniem jej wyboru na posła/senatora ulega na żądanie Sejmu/Senatu zawieszeniu do czasu wygaśnięcia mandatu; zawieszeniu ulega także bieg przedawnienia w postępowaniu karnym - art. 105 ust. 3 Konstytucji; poseł/senator, przeciwko któremu toczy się postępowanie może wystąpić do Sejmu/Senatu z wnioskiem o zażądanie przez Sejm/Senat zawieszenia postępowania karnego do czasu wygaśnięcia mandatu; wniosek nie może dotyczyć wykonania orzeczonej prawomocnym wyrokiem kary; wniosek składa się do Marszałka Sejmu/Marszałka Senatu; Sejm/Senat żąda zawieszenia postępowania karnego w drodze uchwały podjętej większością 3/5 głosów ustawowej liczby posłów/senatorów,
poseł/senator nie może być zatrzymany lub aresztowany bez zgody Sejmu/Senatu, z wyjątkiem ujęcia go na gorącym uczynku przestępstwa i jeżeli jego zatrzymanie jest niezbędne do zapewnienia prawidłowego toku postępowania; o zatrzymaniu niezwłocznie powiadamia się Marszałka Sejmu/Senatu, który może nakazać natychmiastowe zwolnienie zatrzymanego - art. 105 ust. 5 Konstytucji; wyrażenie zgody na aresztowanie lub zatrzymanie:
posła - wniosek składa się do Prezydium Sejmu, które przekazuje wniosek do Komisji Regulaminowej i Spraw Poselskich; komisja zawiadamia posła, którego sprawa dotyczy; po rozpatrzeniu sprawy komisja przekazuje sprawozdanie wraz z propozycją przyjęcia lub odrzucenia wniosku; Sejm wyraża zgodę na aresztowanie lub zatrzymanie posła w drodze uchwały podjętej bezwzględną większością głosów ustawowej liczby posłów,
* w myśl Regulaminu Sejmu - Sejm wyraża zgodę na aresztowanie lub zatrzymanie posła większością co najmniej 2/3 głosów w obecności co najmniej połowy ogólnej liczby posłów (art. 133)
UWAGA - obowiązuje większość z ustawy o wykonywaniu mandatu posła i senatora - art. 105 Konstytucji
senatora - wniosek o wyrażenie zgody na zatrzymanie senatora składa się za pośrednictwem Ministra Sprawiedliwości - Prokuratora Generalnego; Senat wyraża zgodę na zatrzymanie lub aresztowanie senatora w drodze uchwały podjętej bezwzględną większością ustawowej liczby senatorów,
poseł/senator nie może prowadzić działalności gospodarczej z osiąganiem korzyści z majątku Skarbu Państwa lub samorządu terytorialnego ani nabywać jego majątku; za naruszenie zakazów uchwałą Sejmu/Senatu podjętą na wniosek Marszałka Sejmu/Marszałka Senatu może być pociągnięty do odpowiedzialności przed Trybunałem Stanu; TS orzeka w przedmiocie pozbawienia mandatu - art. 107 Konstytucji; zakaz prowadzenia działalności gospodarczej: na własny rachunek lub wspólnie z innymi osobami z wykorzystaniem mienia państwowego, komunalnego, zakaz członkostwa we władzach zarządzających lub kontrolnych i rewizyjnych lub bycia pełnomocnikami handlowymi przedsiębiorców z udziałem państwowych lub komunalnych osób prawnych i przedsiębiorców, w których osoby takie uczestniczą, zakaz posiadania pakietu większego niż 10% udziałów lub akcji w spółkach prawa handlowego z udziałem państwowych lub komunalnych osób prawnych i przedsiębiorców, w których osoby takie uczestniczą - UoWMPiS; posłowie/senatorowie nie mogą podejmować dodatkowych zajęć ani przyjmować darowizn mogących podważać zaufanie wyborców - UoWMPiS,
posłowie/senatorowie nie mogą powoływać się na swój mandat ani posługiwać się tytułem posła/senatora przy podejmowaniu dodatkowych zajęć lub w związku z prowadzoną działalnością gospodarczą - UoWMPiS
obowiązek powiadamiania - poseł/senator obowiązany jest powiadomić Marszałka Sejmu/Senatu o zamiarze podjęcia dodatkowych zajęć, z wyjątkiem działalności podlegającej prawu autorskiemu i prawom pokrewnym - Ustawa o WMPiS; naruszenie obowiązku - odpowiedzialność regulaminowa,
podstawowym obowiązkiem posła/senatora jest czynne uczestnictwo w pracach Sejmu/Senatu oraz Zgromadzenia Narodowego, a także ich organów - UoWMPiS; posła obowiązuje - obecność i czynny udział w posiedzeniach Sejm oraz jego organów do których został wybrany; obecność na posiedzeniach potwierdzana podpisem na liście obecności; w razie niemożności wzięcia udziału w posiedzeniu poseł w miarę możliwości zawiadamia przed terminem posiedzenia odpowiednio Marszałka Sejmu lub przewodniczącego komisji, a następnie w ciągu 7 dni jest obowiązany usprawiedliwić nieobecność pisemnie - Regulamin Sejmu; senatora obowiązuje - obecność i czynny udział w posiedzeniach Senatu oraz jego organów do których został wybrany; obecność na posiedzeniach potwierdzana podpisem na liście obecności; w razie niemożności wzięcia udziału w posiedzeniu senator w ciągu 14 dni powinien usprawiedliwić nieobecność pisemnie przesyłając pismo do Marszałka, a w przypadku posiedzenia komisji - do przewodniczącego komisji - Regulamin Senatu,
posłom/senatorom zapewnia się warunki niezbędne do skutecznej realizacji ich obowiązków oraz ochronę ich praw wynikających ze sprawowania mandatu - UoWMPiS
w wykonywaniu obowiązków poseł ma prawo w szczególności do: wyrażania swojego stanowiska oraz zgłaszania wniosków w sprawach rozpatrywanych przez Sejm, wybierania i bycia wybieranym do organów Sejmu, zwracania się do Prezydium Sejmu o rozpatrzenie określonej sprawy przez Sejm lub komisję sejmową, zwracania się do komisji sejmowej o rozpatrzenie określonej sprawy, uczestniczenia w podejmowaniu poselskich inicjatyw ustawodawczych i uchwałodawczych oraz w rozpatrywaniu projektów ustaw i uchwał Sejmu, uczestniczenia w dyskusji nad sprawami rozpatrywanymi przez Sejm lub komisje sejmowe, wnoszenia interpelacji i zapytań - UoWMPiS,
w wykonywaniu obowiązków senator ma prawo w szczególności do: wyrażania swojego stanowiska oraz zgłaszania wniosków w sprawach rozpatrywanych przez Senat, wybierania i bycia wybieranym do organów Senatu, zwracania się do Prezydium Senatu o rozpatrzenie określonej sprawy przez Senat lub komisję senacką, zwracania się do komisji senackiej o rozpatrzenie określonej sprawy, uczestniczenia w podejmowaniu inicjatyw ustawodawczych i uchwałodawczych przez Senat, uczestniczenia w dyskusji nad sprawami rozpatrywanymi przez Senat lub komisje senackie - UoWMPiS,
posłowie/senatorowie mają prawo uzyskiwać od członków RM oraz przedstawicieli właściwych organów i instytucji państwowych i samorządowych informacje i wyjaśnienia w sprawach związanych z wykonywaniem obowiązków poselskich/senatorskich; członkowie RM oraz przedstawiciele właściwych organów i instytucji państwowych i samorządowych, organizacji społecznych, zakładów i przedsiębiorstw państwowych i samorządowych, spółek prawa handlowego z udziałem państwowych lub komunalnych osób prawnych są obowiązani przedstawiać informacje i wyjaśnienia na żądanie stałych i nadzwyczajnych komisji sejmowych/senackich, w sprawach objętych ich zakresem działania - UoWMPiS,
posłowie/senatorowie mogą tworzyć w Sejmie/Senacie kluby, koła lub zespoły poselskie/senackie; posłowie wraz z senatorami mogą tworzyć wspólne kluby, koła lub zespoły parlamentarne; do obsługi swojej działalności parlamentarnej kluby i koła mogą tworzyć biura klubów i kół - UoWMPiS, Regulamin Sejmu, Regulamin Senatu,
poseł/senator w wykonywaniu mandatu ma prawo do uzyskiwania informacji i materiałów oraz wglądu w działalność organów administracji rządowej i samorządu terytorialnego, spółek z udziałem Skarbu Państwa oraz zakładów państwowych i samorządowych, z zachowaniem przepisów o tajemnicy ustawowo chronionej - UoWMPiS,
prawo do interwencji - poseł/senator ma prawo podjąć interwencję w organie administracji rządowej i samorządu terytorialnego, zakładzie lub przedsiębiorstwie państwowym oraz organizacji społecznej, jednostkach gospodarki niepaństwowej dla załatwienia sprawy, którą wnosi we własnym imieniu albo w imieniu wyborcy lub wyborców, jak również ma prawo zaznajamiać się z tokiem jej rozpatrywania; jednostki, w których poseł/senator podjął interwencję są obowiązane najpóźniej w ciągu 14 dni powiadomić posła/senatora o stanie rozpatrzenia sprawy i w terminie uzgodnionym z posłem/senatorem ją załatwić; kierownicy jednostek i organów, do których skierowana została interwencja są obowiązani niezwłocznie przyjąć posła/senatora, który przybył w związku ze sprawą - UoWMPiS,
opinie, postulaty, wnioski - posłowie/senatorowie przyjmują opinie, postulaty, wnioski wyborców oraz ich organizacji i biorą je pod uwagę w swojej działalności parlamentarnej; poseł/senator nie może być zobowiązany do udzielenia informacji o osobie, która przekazała informację lub opinię - UoWMPiS,
prawo udziału w sesjach kolegialnych organów samorządu terytorialnego - poseł/senator ma prawo uczestniczyć w sesjach sejmików województw, rad powiatów i rad gmin właściwych dla okręgu wyborczego, z którego został wybrany (poseł - lub właściwych ze względu na siedzibę biura posła); poseł/senator uczestnicząc w sesjach ma prawo zgłaszać swoje uwagi i wnioski - UoWMPiS,
biura poselskie, senatorskie, poselsko - senatorskie - posłowie/senatorowie tworzą biura w celu obsługi swojej działalności w terenie; posłowi/senatorowi przysługuje ryczałt na pokrycie kosztów związanych z funkcjonowaniem biur - UoWMPiS,
uposażenie - posłom/senatorom w okresie sprawowania mandatu, licząc od pierwszego posiedzenia Sejmu/Senatu przysługuje uposażenie poselskie/senatorskie, wypłacane miesięcznie, także za niepełne miesiące sprawowania mandatu; wysokość - odpowiada wysokości wynagrodzenia podsekretarza stanu; posłowi/senatorowi, który nie korzysta z urlopu bezpłatnego albo wykonuje działalność gospodarczą samodzielnie lub wspólnie z innymi osobami, albo nie zawiesił prawa do emerytury lub renty uposażenie nie przysługuje (W uzasadnionych przypadkach Prezydium Sejmu/Senatu może podjąć na wniosek posła/senatora decyzję o przyznaniu uposażenia w całości lub w części); dodatki do uposażenia: 20% uposażenia - dla pełniących funkcję przewodniczącego komisji, 15% uposażenia - dla pełniących funkcję z-cy przewodniczącego, 10% uposażenia - dla pełniących funkcję przewodniczącego stałej podkomisji; Prezydium Sejmu/Senatu może ustalać inne dodatki; w zbiegu uprawnień do dodatków wypłaca się je miesięcznie w wysokości nie przekraczającej 35% uposażenia; uposażenia i dodatki są traktowane jako wynagrodzenie ze stosunku pracy; okres pobierania uposażenia jest traktowany jak okres zatrudnienia - UoWMPiS,
urlop bezpłatny - poseł/senator na wniosek otrzymuje od swojego pracodawcy urlop bezpłatny na czas sprawowania mandatu oraz 3 miesięcy po jego wygaśnięciu; pracodawca, który nie udzielił posłowi/senatorowi urlopu bezpłatnego jest obowiązany udzielić posłowi/senatorowi zwolnienia od pracy w celu wykonywania obowiązków poselskich/senatorskich; pracodawca posła/senatora - pracodawca, który udzielił posłowi/senatorowi bezpłatnego urlopu obowiązany jest go zatrudnić po zakończeniu urlopu bezpłatnego lub po wygaśnięciu mandatu na tym samym lub równorzędnym pod względem płacowym stanowisku; rozwiązanie stosunku pracy z posłem/senatorem oraz zmiana warunków pracy w ciągu 2 lat po wygaśnięciu mandatu może nastąpić tylko za zgodą Prezydium Sejmu/Senatu - UoWMPiS,
posłowie/senatorowie obowiązani są do złożenia oświadczenia o swoim stanie majątkowym; oświadczenie dotyczy majątku odrębnego i majątku objętego małżeńską wspólnością majątkową; oświadczenie zawiera informacje m.in. o: zasobach pieniężnych, nieruchomościach, dochodach uzyskiwanych z tytułu zatrudnienia, mieniu ruchomym o wartości powyżej 10 000 zł; oświadczenie składa się w dwóch egzemplarzach na ręce Marszałka Sejmu/Marszałka Senatu: do dnia złożenia ślubowania, do 30 kwietnia każdego roku, wg stanu na 31 grudnia roku poprzedzającego, dołączając kopię rocznego zeznania podatkowego PIT, bądź w terminie miesiąca - od dnia zarządzenia nowych wyborów do Sejmu/Senatu; informacje zawarte w oświadczeniu o stanie majątkowym są jawne; niezłożenie oświadczenia o stanie majątkowym powoduje odpowiedzialność regulaminową oraz utratę, do czasu złożenia oświadczenia prawa do uposażenia; Rejestr Korzyści - prowadzi Marszałek Sejmu/Marszłak Senatu; ujawniane są w nim korzyści uzyskiwane przez posłów/senatorów lub ich małżonków (art. 35a) - UoWMPiS,
posłom/senatorom oraz członkom ich rodzin przysługują świadczenia zdrowotne na zasadach określonych w przepisach o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych oraz o wynagrodzeniu osób zajmujących kierownicze stanowiska państwowe - UoWMPiS,
prawo do odprawy - posłowi/senatorowi, który w trakcie sprawowania mandatu lub w ciągu 12 miesięcy po jego wygaśnięciu albo 2 lat od zakończenia korzystania z urlopu bezpłatnego przechodzi na emeryturę lub rentę, przysługuje jednorazowa odprawa w wysokości trzykrotności uposażenia - przy przejściu na emeryturę, a jednokrotności - przy przejściu na rentę; posłowi/senatorowi w związku zakończeniem kadencji przysługuje odprawa parlamentarna w wysokości trzech uposażeń; odprawa nie przysługuje jeżeli poseł/senator został wybrany na następną kadencję; w razie śmierci posła/senatora w czasie wykonywania mandatu lub 3 miesięcy po jego wygaśnięciu przysługuje odprawa pośmiertna na zasadach określonych w kodeksie pracy dla pracowników - UoWMPiS,
prawo do świadczeń socjalnych - posłowie/senatorowie oraz członkowie ich rodzin są uprawnieni do korzystania z funduszu świadczeń socjalnych, utworzonego na zasadach określonych w przepisach o zakładowym funduszu świadczeń socjalnych; byli posłowie/senatorowie oraz członkowie ich rodzin korzystają z funduszu świadczeń socjalnych na zasadach określonych w przepisach o zakładowym funduszu świadczeń socjalnych - UoWMPiS,
dieta parlamentarna - przysługuje posłowi/senatorowi na pokrycie kosztów związanych z wydatkami poniesionymi w związku z wykonywaniem mandatu na terenie kraju, w zryczałtowanej wysokości 25% uposażenia miesięcznego; jest wolna od podatku dochodowego od osób fizycznych - UoWMPiS,
prawo do bezpłatnych przejazdów i przelotów - poseł/senator ma prawo na terenie kraju do bezpłatnego przejazdu środkami publicznego transportu zbiorowego oraz przelotów w krajowym przewozie lotniczym, do bezpłatnych przejazdów środkami publicznej komunikacji miejskiej - UoWMPiS,
posłowie/senatorowie otrzymują bezpłatnie dzienniki urzędowe i druki sejmowe/senackie, koperty z papierem listowym, oznaczone odpowiednim nadrukiem, do prowadzenia korespondencji związanej z wykonywaniem mandatu bez uiszczania przez nich opłat pocztowych - UoWMPiS,
posłowi wydaje się legitymację poselską, a senatorowi - legitymację senatorską; posłowie/senatorowie otrzymują karty do głosowania - UoWMPiS,
pomoc dla posłów/senatorów - Prezydium Sejmu/Senatu udziela posłom/senatorom pomocy w wykonywaniu przez nich mandatów, czuwa nad wykonywaniem przez nich obowiązków parlamentarnych - UoWMPiS
wydatki wynikające z uprawnień posłów/senatorów pokrywa się z budżetu państwa - UoWMPiS
urlop od wykonywania obowiązków poselskich - poseł z ważnych przyczyn może zwrócić się do Marszałka o udzielenie urlopu; Marszałek udziela urlopu w porozumieniu z prezydium klubu lub koła, którego poseł jest członkiem; za czas trwania urlopu dłuższego niż 14 nie wypłaca się diety poselskiej - Regulamin Sejmu,
zasady odpowiedzialności regulaminowej posłów - Regulamin Sejmu:
za naruszenie obowiązków - powiadomienia o zamiarze podjęcia dodatkowego zajęcia, zakazu prowadzenia działalności gospodarczej, obowiązku złożenia oświadczenia majątkowego - Prezydium Sejmu, w drodze uchwały podjętej po rozpatrzeniu opinii Komisji Regulaminowej i Spraw Poselskich może: zwrócić posłowi uwagę, udzielić posłowi upomnienia, udzielić posłowi nagany; poseł może się odwołać do Sejmu,
za niewykonywanie obowiązków - Komisja Regulaminowa i Spraw Poselskich może w drodze uchwały: zwrócić posłowi uwagę, udzielić posłowi upomnienia, udzielić posłowi nagany; posłowi przysługuje odwołanie do Prezydium Sejmu,
w przypadku uniemożliwienia przez posła pracy Sejmu i jego organów - Prezydium Sejmu może podjąć uchwałę o obniżeniu uposażenia lub diety parlamentarnej posła, w wysokości nie przekraczającej ½ uposażenia poselskiego lub pełnej diety parlamentarnej miesięcznie na okres nie dłuższy niż 3 miesiące; od uchwały przysługuje wniosek o ponowne rozpatrzenie sprawy przez Prezydium,
Marszałek Sejmu zarządza obniżenie uposażenia i diety parlamentarnej albo jednego z tych świadczeń, jeżeli tylko ono przysługuje posłowi: o 1/30 za każdy dzień nieusprawiedliwionej nieobecności na posiedzeniu Sejmu lub za niewzięcie w danym dniu w więcej niż 1/5 głosowań, o 1/30 za każdy dzień nieusprawiedliwionej nieobecności na posiedzeniu komisji, jeżeli liczba tych nieobecności przekroczyła 1/5 liczby posiedzeń w miesiącu kalendarzowym; w stosunku do posłów nie pobierających diety i uposażenia można zastosować zwrócenie posłowi uwagi, udzielenie upomnienia albo nagany; posłowi ukaranemu przysługuje wniosek do Marszałka o ponowne rozpatrzenie sprawy,
w przypadku wykluczenia posła z posiedzenia Sejmu - Marszałek zarządza obniżenie uposażenia poselskiego lub diety parlamentarnej wg zasad z punktu poprzedniego; Prezydium może podjąć uchwałę o obniżeniu posłowi uposażenia w wysokości nieprzekraczającej ½ uposażenia lub o utracie prawa do pełnej diety na okres do 6 miesięcy,
komisja etyki poselskiej: skład - posłowie reprezentujący wszystkie kluby poselskie po jednym członku; członkowie - nieposzlakowana opinia i wysoki autorytet moralny - zastrzeżenie w tej materii wstrzymuje wybór; komisja wydaje rozstrzygnięcia w sprawach zachowania się posłów w sposób nieodpowiadający godności urzędu; w razie wątpliwości - możliwość wzywania posła do ich wyjaśnienia; posiedzenia, na których rozpatrywane są oświadczenia majątkowe posłów są zamknięte; komisja może - zwrócić posłowi uwagę, udzielić posłowi upomnienia, udzielić posłowi nagany (dla podjęcia uchwał o wymierzenie dwóch ostatnich kar wymagana jest bezwzględna liczba głosów w obecności co najmniej połowy członków) - Regulamin Sejmu
Marszałek Senatu zarządza obniżenie uposażenia i diety parlamentarnej albo jednego z tych świadczeń, jeżeli tylko ono przysługuje senatorowi: o 1/30 za każdy dzień nieusprawiedliwionej nieobecności na posiedzeniu Senatu lub za niewzięcie w danym dniu w więcej niż 1/5 głosowań, jeżeli głosowań było więcej niż 10, o 1/30 za każdy dzień nieusprawiedliwionej nieobecności na posiedzeniu komisji, o 1/30 za każdy dzień nieusprawiedliwionej nieobecności na posiedzeniu Zgromadzenia Narodowego lub jego organu; w stosunku do senatorów nie pobierających diety i uposażenia można zastosować zwrócenie senatorowi uwagi, udzielenie upomnienia albo nagany; senatorowi ukaranemu przysługuje odwołanie do Prezydium - Regulamin Senatu,
urlop od wykonywania obowiązków senatorskich - senator z ważnych przyczyn może zwrócić się do Prezydium Senatu o udzielenie urlopu; na czas trwania urlopu może ulec zawieszeniu wypłata uposażenia i diety - Regulamin Senatu,
za naruszenie lub niedopełnienie obowiązków - powiadomienia o zamiarze podjęcia dodatkowego zajęcia, zakazu prowadzenia działalności gospodarczej, obowiązku złożenia oświadczenia majątkowego - Prezydium Senatu, w drodze uchwały podjętej po rozpatrzeniu opinii Komisji Regulaminowej, Etyki i Spraw Senatorskich może: zwrócić senatorowi uwagę, udzielić senatorowi upomnienia, udzielić senatorowi nagany; senator może się odwołać do Senatu - Regulamin Senatu
sprawy senatorów, którzy nie wykonują obowiązków lub którzy zachowują się w sposób nieodpowiadający godności senatora - Prezydium Senatu kieruje się do Komisji Regulaminowej, Etyki i Spraw Senatorskich; komisja po rozpatrzeniu sprawy przedstawia Prezydium sprawozdanie zawierające opinię w sprawie oraz ewentualnie projekt uchwały w sprawie ukarania - Regulamin Senatu,
sprawy senatorów uniemożliwiających pracę Senatu, Zgromadzenia Narodowego lub ich organów - podlegają rozpatrzeniu przez Marszałka Senatu, który może:
zarządzić obniżenie uposażenia senatora o kwotę nie przekraczającą ½ miesięcznego uposażenia na okres nie dłuższy niż 3 miesiące,
zarządzić obniżenie diety parlamentarnej senatora o kwotę nie przekraczającą ½ miesięcznej diety na okres nie dłuższy niż 3 miesiące,
zarządzić utratę prawa senatora do diety
Na zarządzenie Marszałka przysługuje odwołanie do Prezydium - Regulamin Senatu,
wstępny wniosek o pociągnięcie do odpowiedzialności konstytucyjnej senatora przed Trybunałem Stanu - Marszałek kieruje do Komisji Regulaminowej, Etyki i Spraw Senatorskich; komisja prowadzi postępowanie wyjaśniające i przedstawia Senatowi sprawozdanie; Senat podejmuje uchwałę w sprawie pociągnięcia do odpowiedzialności konstytucyjnej senatora bezwzględną większością głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby senatorów - Regulamin Senatu.
Interprelacje - zadawane są w sprawach o zasadniczym charakterze i odnoszą się do problemów związanych z polityką państwa; składane są na ręce Marszałka Sejmu
Zapytania - zadawane są w sprawach o charakterze jednostkowym, dotyczą prowadzonej przez RM polityki wewnętrznej i zagranicznej oraz zadań publicznych
7