Makroskopowe rozpoznawanie głównych skał osadowych
T;Skały osadowe tworzą się w wyniku niszczenia skał wyjściowych(magmowych i metamorficznych).
1.Głowne procesy osadowe
*wietrzenie mechaniczne -wietrzenie fizyczne, głównym czynnikiem sprawczym są różnice temperatur powietrza, które powodują do rozpadu ziarnowego, blokowego i powierzchniowego skały.
*wietrzenie chemiczne- głownym czynnikiem sprawczym jest woda , która zawiera związki chemiczne i w ten sposób oddziaływuje na otoczenie skalne.
*transport- transport wodny np. rzeczny, morski, jeziorny
transport wiatrowy eoliczny
transport lodowcowy
*akumulacja- nagromadzenie osadów w warunkach śródlądowych np. osady wydmowe albo osady lodowcowe.
*sedymentacja- gromadzenie się osadów w zbiornikach wodnych .
*kompakcja-to zmniejszenie wodnych przestrzeni miedzyziarnowych w skutek warstw wyżej położonych(zagęszczanie się osadów)
*diageneza-zespół procesów geologicznych prowadzący do przejścia skał osadowych luźnych w skały zwięzłe(skonsolidowane, scementowane) np. piasek w piaskowiec
2.Podział skał osadowych
A)skały okruchowo-ilaste(tworzą się w wyniku wietrzenia mechanicznego)
B)skały organiczne- tworzą się w skutek opadania fragmentów roślinnych i zwierzęcych an dno zbiorników wodnych przy udziale substancji chemicznej.(skały bio-chamiczne)
C)skały chemiczne- w wyniku wytrącania się substancji chemicznej z roztworów wodnych.
3.Struktury
W grupie skał okruchowo-ilastych struktury są następujące:
-struktury kamieniste >64mm głazy konglomeraty skalne
-struktury żwirowe(psefitowe) >64-2mm gruzskalnybrekcja(ostrokrawędziste ziarna)
Żwir zlepieniec (Optoczone ziarna)
-s. piaskowe(psamitowe) 2-0.063mm piasekpiaskowiec
-s. pyłowe(aleurytowe) 0.063-0.002mm mułmułowiec
-s. iłowe(pelitowe) <0.002mm(już pył nie ziarna)iłiłowiec
-s. różnoziarniste - w badanych skałach występują ziarna o zróżnicowanych średnicach.
W grupie skał organicznych wyróżnia się struktury:
-s. biomorficzne- w badanych skałach widac szczątki roślinne lub zwierzęce.
-s. skrytobiomorficzne - w badanych skałach nie widac szczątków roślinnych lub zwierzęcych (jedynie pod mikroskopem ,wystepowanie mikroorganizmów)
W grupie skał chemicznych wyróżnia się struktury :
-s. grubokrystaliczne- średnica kryształków jest większa od pół milimetra
-s.średniokrystaliczne 0.5-0,1mm
-s.drobnokrystaliczne 0.1-0.0001 mm
-s.koloidalne < 0,0001mm
4.Tekstury
Ze względu na uporządkowanie składników wyróżnia się tekstury:
a)t.bezładne(typowe dla skał chemicznych)
b)t.warstewkowe(składniki skał ułożone sa równolegle (płasko, przekątnie i krzyżowo)
c)t.łupkowe -występują płytki skalne o równoległym położeniu(zlupokaceniu)
Ze względu na sposób wypełnienia przestrzeni skalnej wyróżnia się tekstury
a)t.masywne-typowe dla skał chemicznych
b)tekstury komórkowe-typowe dla skał organicznych
c)tekstury porowate-typowe dla skał osadowych luźnych np. piaskowce lub żwiry.
5.Skład mineralny
W skałach osadowych można wyróżnić 2 grupy minerałów;
a)minerały alogeniczne-to sadniki skał wyjściowych, które zostały przetransportowane do zbiornika sedymentacyjnego
-biotyt
-muskowit
-plagioklazy kwaśne
-plagioklazy zasadowe
-skalenie
-ortoklaz
-pirokseny amfibole
-oliwiny
Nazwa |
Barwa |
Struktura |
Tekstura |
Skład mineralny |
Spoiwo |
Pochodzenia skały |
Uwagi |
Zlepieniec(gruboziarnisty) |
Żóltoszara |
Żwirowa |
Bezładna i masywna |
Fragmenty skał magmowych, osadowych i metamorficznych |
Krzemionkowe |
Okruchowo-ilaste. |
|
Zlepieniec (drobnoziarnisty) |
jasnożółty |
Jw. |
Jw. |
Kwarc,ortoklaz,skalenie,plagioklazy kwaśne |
Ilasto węglanowe |
jw |
|
Piaskowiec(kwarcowy) |
Ciemnoszary,żółtoszary |
jw |
Bezładna masywna |
Kwarc,plagioklazy kwaśne, |
Krzemionkowe |
jw |
|
Piaskowiec(żelazisty) |
Brunatny |
jw |
jw |
Limonit,ortoklaz,kwarc,skalenie,plagioklazy kwaśne |
Żelaziste |
jw |
|
Piaskowiec(glaukonitowy) |
Zielona,jasnozielona |
Jw. |
Jw. |
Glaukonit,kwarc,skalenie,plagioklazy kwaśne,muskowit |
Ilasto-węglanowe |
jw |
|
Iłołupek |
Jasnoszary,ciemnoszary |
iłowa |
łupkowa |
Minerały ilaste |
Ilaste |
jw |
|
Łupek ilasty |
Jasnoszary,ciemnoszary |
iłowa |
Łupkowa |
Minerały ilaste |
Ilaste |
jw |
Bardziej pachnie świezo malowaną ścianą. |
Łupek miedzionośny |
Barwy czarnej z nalotami barwy zielonej |
Iłowa |
Łupkowa |
Minerały miedzi |
Okruchowoilaste |
jw |
|
Wapień organiczny |
Żółtoszary,ciemnobrązowy |
Bimorficzna |
Komórkowa |
Węglany wapnia |
Węglanowe |
Organiczne |
Reaguje na zimno z kwasem solnym |
Kred piszaca |
Biala |
Skrytobiomorficzna |
Mikroporowata |
Weglany wapnia |
Weglanowe |
Jw. |
|
Krzemien |
Szara, ciemno-szara |
Skrytobiomorficzna |
Bezladna, masywna |
Bezpostaciowe związki krzemionkowe |
Weglanowo-krzemionkowo |
Jw. |
|
Margiel |
Szara, jasno-szara |
Skala przejsciowa miedzy skalami węglanowymi a okruchowo ilastymi |
Masywna |
Weglany wapnia, mineraly ilaste |
Weglanowo-ilaste |
Jw. |
|
Wapien(chemiczny) |
Szaro-berzowa |
Koloidalna |
Masywna |
Weglany wapnia |
Brak |
Chemiczne |
|
Halit |
Ciemno-szary, przezroczysty |
Grubokrystaliczna |
Masywna |
Halit |
Brak |
Chemiczne |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
b)minerały autogeniczne- utworzone na miejscu w zbiornikach sedymentacyjnych
-kalcyt
-dolomit
-gips
-anhydryt
-limonit
-syderyt -
*m.ilaste (barwa jasno szara; zapach świeżo malowanej ściany; w czasie intensywnych opadów pęcznieją a gdy susza kurczą się)
*glaukonit(barwa zielona; wskaźnik osadów szelfowych)
*halit (NaCl)(barwa biała, jasnoszara, do ciemnoszarej a nawet niebieska; przezroczysty ;rysa biała; połysk szklisty ;pokrój kostkowy ; łupliwość dokonała;twardosc2-3;forma ziarnista ;smak słony)
*sylwin(sól potasowa żółto pomarańczowa)słono-gorzki
*karnalit(sól magnezowa ciemnoczerwono brązowa)gorzki
6.Spoiwo
*spoiwo ilaste-jasnoszare zbudowane z materiałów ilastych , nie dość twarde
*spoiwo węglanowe(białoszare zbudowane z węglanów wapnia ;dość twarde)
*spoiwo żelaziste(różowoczerwone zbudowane z tlenków i wodorotlenków żelaza, twarde)
*spoiwo krzemionkowe(zabarwienie żółtoszare ze związków bezpostaciowych krzemionkowych, bardzo twarde spoiwo.)