4c. Fałdy w obrazie intersekcyjnym
Ewa Szewczyk, Materiały pomocnicze do ćwiczeń projektowych z Kartografii geologicznej
Intersekcja fałdu elementarnego w terenie poziomym.
W obrazie intersekcyjnym fałdu charakterystyczna jest powtarzalność „lustrzana” wychodni tych samych warstw każdorazowo z dwóch stron osi formy. Rys. 30.
Jeżeli skrzydła fałdu buduje układ warstw leżących normalnie, to w każdym ze skrzydeł, w kierunku nachylenia warstw, odsłaniają się utwory coraz młodsze (jak w monoklinie).
W obrazie intersekcyjnym antykliny, jeżeli jest to forma której skrzydła buduje układ warstw leżących normalnie, w strefie osiowej odsłaniają się utwory najstarsze, a od osi formy w obu skrzydłach w kierunku ich nachylenia pojawiają się osady coraz młodsze.
Na mapie geologicznej synklina jest formą, w której w strefie osiowej odsłaniają się utwory najmłodsze, a na zewnątrz od osi w skrzydłach pojawiają się osady coraz starsze.
Linie intersekcyjne granic geologicznych w strukturze fałdowej są liniami o przebiegu zgodnym z rozciągłościami tych granic. Jak długo powierzchnie są zbliżone do płaszczyzn tak długo ich linie intersekcyjne są liniami prostymi. Rys. 30-33.
W fałdach linijnych rozciągłości granic geologicznych we wszystkich skrzydłach mają podobny przebieg (azymuty rozciągłości różnią się nie więcej niż ± 10º). Rys. 30-33.
W obrazie intersekcyjnym linijnych fałdów stojących, symetrycznych, wychodnie tych samych wydzieleń we wszystkich skrzydłach fałdu mają taką samą szerokość (ten sam kąt upadu skrzydeł więc ta sama miąższość pozorna wychodni) Rys. 30.
W obrazie intersekcyjnym linijnych fałdów pochylonych, wychodnie tych samych wydzieleń w skrzydłach fałdu mają szerokość (miąższość pozorną) różną, zależną od kąta upadu w skrzydle formy. Wergencja w fałdzie skierowana jest do stromego (krótszego) skrzydła antykliny i do bardziej połogiego (dłuższego) skrzydła synkliny. Rys. 31.
Wergencję fałdów określa się zawsze przy użyciu kierunków stron świata (np wergencja południowa czyli S, północno-wschodnia czyli NE). Wergencja skierowana jest zawsze w kierunku prostopadłym do przebiegu osi fałdu.
Fałdy linijne obalone różnią się w obrazie intersekcyjnym odwróceniem warstw w skrzydłach obalonych. Jeżeli skrzydła zapadają pod różnym kątem (ale w tym samym kierunku) to na mapie szerokości wychodni tej samej warstwy są różne (Rys. 32). Jeżeli fałdy są izoklinalne (kierunek zapadania i kąt upadu taki sam we wszystkich skrzydłach formy) to szerokości wychodni tego samego wydzielenia są takie same (Rys. 33).
Jeżeli oś fałdu unduluje to rozciągłości w skrzydłach antyklin i synklin biegną zbieżnie względem siebie: w synklinach - w strefie wynurzania się osi formy (ku elewacji osi), a w antyklinach w strefie zanurzania się osi formy (ku depresji osi).
Undulację osi fałdów określa się także przy użyciu kierunków stron świata. Kierunek depresji i kierunek elewacji skierowane są zawsze równolegle do przebiegu osi fałdu, czyli zawsze w kierunku prostopadłym do kierunku wergencji.
W konsekwencji undulacji osi formy fałdowej w obrazie intersekcyjnym (Rys. 34):
- w synklinie, której oś zanurza się, obserwujemy w kierunku zanurzania osi otwieranie się wychodni warstw.
- w antyklinie, której oś zanurza się, obserwujemy w kierunku zanurzania osi zamykanie się wychodni warstw
Brachyformy oraz kopuły i niecki w obrazie intersekcyjnym mają zamknięte przebiegi linii intersekcyjnych (owalne lub koliste w planisekcji). Obraz jest wynikiem odchylenia osi form od poziomu (undulacji osi).
- Brachyantyklina i kopuła to formy antykliny w których występuje elewacja osi. Oś ta najwyższą pozycję zajmuje każdorazowo w strefie elewacji (centralna części formy), a następnie zanurza się na zewnątrz od tej strefy i wychodnie jej się zamykają. Rys. 35
- Brachysynklina i niecka (niecka synklinalna) to formy synkliny w których występuje depresja osi. Oś ta zanurza się ku centrum form i w tym kierunku następuje otwieranie się wychodni warstw. Rys. 36
Obrazy intersekcyjne przedstawione na rysunkach 30-36 z uwagi na skalę to obrazy w planisekcji.
Obrazy intersekcyjne wybranych typów fałdów w terenie urzeźbionym.
Linie intersekcyjne w skrzydłach fałdu wykreślane są tak samo jak to omawiano w projekcie 3 część B dla powierzchni nachylonej w terenie urzeżbionym.
W fałdach linijnych rozciągłości granic geologicznych we wszystkich skrzydłach mają podobny przebieg (azymuty rozciągłości nie różnią się więcej niż ± 10º), natomiast wyginanie się linii intersekcyjnych zależy od morfologii i kąta oraz kierunku zapadania granic w skrzydłach fałdu.
Undulacje (kierunki depresji i elewacji) można odczytać z „układu” rozciągłości w skrzydłach formy fałdowej (przebieg zbieżny względem siebie).
Kierunki wergencji w fałdach pochylonych można określić w oparciu o wartości kątów upadu skrzydeł.
Na mapach (Rys. 40-44) przedstawiono obrazy intersekcyjne różnych typów fałdów w podobnych warunkach morfologii.