tropina (ATC: A 03 BA 01, S 01 FA 01) jest alkaloidem tropanowym (podobnie jak skopolamina i hioscyjamina) występującym głównie w roślinach z rodziny psiankowatych, np. Pokrzyku wilczej jagodzie (Atropa belladonna), bieluniach (Datura spp.) i lulkach (Hyoscyamus spp., w dwóch ostatnich jednak jest jej znacznie mniej niż skopolaminy). Jest to substancja zaliczana do leków cholinolitycznych, a ściślej do nieselektywnych inhibitorów receptorów muskarynowych. Właściwości roślin zawierających alkaloidy tropanowe wykorzystywano w medycynie już w starożytności. Równocześnie odnotowywano zastosowanie ich jako trucizn.

Spis treści [ukryj] 1 Wpływ atropiny na organizm i jej zastosowanie w medycynie 2 Zatrucie atropiną 2.1 Objawy zatrucia 2.2 Leczenie zatrucia 3 Właściwości narkotyczne 4 Dawki w reanimacji

[edytuj] Wpływ atropiny na organizm i jej zastosowanie w medycynie

• serce - niewielkie dawki powodują ujemny efekt chronotropowy (prawdopodobnie wynik zablokowania receptorów M₁ w pozazwojowych neuronach układu współczulnego, co nasila działanie acetylocholiny na receptory M₂ w węźle zatokowo-przedsionkowym). W większych dawkach spowalnia akcję serca (blokowanie wymienionych już receptorów M₂ w węźle zatokowo-przedsionkowym). Innym efektem działania atropiny jest wywierany dodatni efekt dromotropowy, co zwiększa przewodzenie pobudzenia między przedsionkami i komorami serca. Pozwoliło to zastosować atropinę w leczeniu bloku przedsionkowo-komorowego związanego ze zbyt intensywną impulsacją przywspółczulną ze strony nerwu błędnego oraz usuwaniu skutków zatrucia glikozydami nasercowymi.

• układ krążenia - na drodze jeszcze niepoznanego mechanizmu atropina w dawkach toksycznych działa wazokonstrykcyjnie (obkurczająco) na naczynia skóry.

• ślinianki, gruczoły potowe i gruczoły w oskrzelach - zahamowanie wydzielania. W dużych dawkach również zahamowanie wydzielania przez gruczoły żołądka. Brak wydzielania potu, szczególnie u dzieci, może doprowadzić do zaburzenia mechanizmów termoregulacji i wzrostu temperatury ciała.

• układ pokarmowy - zwalnia perystaltykę wywołaną zastosowanie inhibitorów cholinoesterazy lub cholinomimetyków nie wpływając na normalną perystaltykę, na którą największy wpływ mają inne związki (np. cholecystokinina czy VIP)

• mięśnie gładkie - rozkurcz mięśni pęcherza moczowego i moczowodów, słabiej na mięśniówkę dróg żółciowych. Nie wywiera wpływu na mięśniówkę macicy.

• oko - blokując receptory muskarynowe zwieracza źrenicy prowadzą do jej rozszerzenia. Wywołuje to światłowstręt (fotofobię). Atropina działa również na mięsień rzęskowy zaburzając zdolność do akomodacji. To działanie znalazło zastosowanie w diagnostyce okulistycznej. Podawanie naprzemienne atropiny ze środkami zwężającymi źrenicę zapobiega powstawaniu zrostów podczas zapalenia rogówki lub tęczówki.

• w premedykacji stosuje się czasem atropinę, aby zapobiec bradykardii wywołanej przez leki ogólnoznieczulające.

• Ważnym zastosowaniem atropiny jest leczenie zatruć inhibitorami cholinesterazy i muskaryną zawartą w niektórych gatunkach grzybów.

• ośrodkowy układ nerwowy - w dawkach terapeutycznych atropina nie ma większego wpływu na ośrodkowy układ nerwowy. Dawki toksyczne wywołują wzrost pobudliwości, niepokój, zaburzenia orientacji, omamy, majaczenie oraz objawy psychotyczne.

[edytuj] Zatrucie atropiną

Najczęściej występuje u dzieci po spożyciu owoców pokrzyku wilczej jagody, a także przedawkowanie atropiny stosowanej w celach terapeutycznych.

[edytuj] Objawy zatrucia

• suchość w jamie ustnej i górnych drogach oddechowych

• suchość i zaczerwienienie skóry

• tachykardia i przyspieszenie oddechu

• zaburzenia widzenia

• agresja, zaburzenia pamięci, omamy, splątanie

• zatrzymywanie moczu

• drgawki i śpiączka

• wzrost temperatury (nawet do 43°C)

[edytuj] Leczenie zatrucia

• płukanie żołądka

• podanie środka przeczyszczającego, który działa poprzez wzrost ciśnienia osmotycznego w przewodzie pokarmowym (wskutek zwolnienia perystaltyki przez dawki toksyczne dochodzi do zalegania spożytych substancji, w tym np. jagód pokrzyku)

• diazepam w celu opanowania drgawek

• odwracalne inhibitory cholinoesterazy, np. fizostygmina, pirydostygmina, endrofonium - łagodzi działanie na ośrodkowy układ nerwowy

• cewnikowanie pęcherza moczowego aby zapobiec zastojowi moczu

[edytuj] Właściwości narkotyczne

Atropina zawarta w nasionach, liściach i łodydze bieluniów oraz lulków używana była głównie przez kulturę hipisów jako narkotyk. Spożycie wywaru z liści lub kilkudziesięciu nasion objawia się: halucynacjami, nie do odróżnienia od rzeczywistości, znacznym rozszerzeniem źrenic, suchością w ustach oraz pogorszeniem pamięci.

[edytuj] Dawki w reanimacji

Asystolia oraz rozkojarzenie elektro-motoryczne (PEA) z częstością komór 60/min -> 3 mg i.v. (do maksymalnie 6 mg)

Bradykardia -> 0,5 mg i.v. (pod kontrolą EKG do maksymalnie 3 mg)

---