PATOMORFOLOGIA wykład 23 (49) (17 IV 02) NOWOTWORY UKŁADU PŁCIOWEGO wykład niekompletny!!!

1. Condyloma acuminatum

2. Carcinoma in situ penis

3. Carcinoma invasivum penis

4. Leucoplakia vulvae

5. Carcinoma vulvae

6. Morbus Pageti

Ad. 1. Kłykciny kończyste - STD (sexually transmitted disease)

• HPV typ 6 i 11

• HPV > 100 typów; infekcja wirusowa związana z ryzykiem zmian nowotworowych

• wysokie ryzyko: 16, 18, 31, 32 (wirusy inkorporują się do genomu gospodarza)

• niskie ryzyko: 6, 11, 42, 44 (forma episomalna)

• w genomie wirusa gen E6 i E7 kodują białka E6 i E7

• fizjologia:

kompleks nieufosforylowany
blok transkrypcji genów

pRB
= aktywny, połączony pRB dla fazy S

z aktywatorem transkrypcji E2F

P E2F P P E2F P

DNA

P P kompleks ufosforylowany

P pRB
P = nieaktywny, pRB

P P odłącza się E2F

P E2F P P P

aktywna transkrypcja

genów dla fazy S

E2F

DNA

• patologia: E7

pRB
pRB E7

P E2F P P E2F P pRB

P P

E2F aktywna transkrypcja

DNA

• E6 łączy się z p53 → ↑degradacja p53 (policjant genomu komórki)

• p53 zatrzymuje komórkę w cyklu komórkowym, gdy jest uszkodzenie DNA, na czas potrzebny do naprawy; gdy naprawa jest niemożliwa → apoptoza (rola p53 polega na zapobieganiu powielania mutacji)

• typy wirusa niskiego ryzyka różnią się od typów wysokiego ryzyka powinowactwem i siłą wiązania z białkami regulatorowymi

• mikroskopowo: nabłonek wielowarstwowy płaski z:

• acanthosis (rozrost warstwy pośredniej, nabłonek grubszy niż normalnie)

• parakeratosis (komórki ulegają rogowaceniu w głębszych warstwach)

• hyperkeratosis (gruba warstwa rogowa)

• koilocytosis (jasne halo wokół komórki)

Ad. 2. Carcinoma in situ penis (komórki nowotworowe tylko w nabłonku; nie naciekają podścieliska)

1. choroba Bowena

2. rogowacenie czerwone (erythroplasia Queyrat)

3. bowenoid papulosis

1) choroba Bowena - ♂ > 35 r.ż.

• makroskopowo: białawe, dobrze odgraniczone zgrubienie, czasem owrzodzenie pokryte strupem

• lokalizacja: skóra trzonu prącia i moszny

• HPV w 80% zmian

• 10% → ca planoepitheliale invasivum

• w ⅓ przypadków obecny nowotwór w narządach wewnętrznych

2) rogowacenie czerwone

• makroskopowo: pojedyncze lub mnogie czerwone tarczki

• lokalizacja: glans penis lub napletek

• mikroskopowo: jak choroba Bowena (rak in situ)

• 10% → ca planoepitheliale invasivum

3) bowenoid papulosis - rzadko występuje

• u ♂ młodszych niż w chorobie Bowena

• makroskopowo: czerwone grudki (papula), wieloogniskowo

• mikroskopowo: jak choroba Bowena

• nigdy nie przechodzi w ca planoepitheliale invasivum

Ad. 3. Carcinoma invasivum penis

• występowanie: 1 / 100 000 ♂ (USA), często w Ugandzie, Somalii

• czynniki ryzyka:

• nieobrzezany → gorsza higiena → ↑ ekspozycji na karcinogeny (smegma) (podobno wpływ zdrowotny ma tylko obrzezanie wykonane we wczesnym dzieciństwie)

• HPV (16, 18) w 50% przypadków

• wiek: ok. 60 lat (40-70)

• lokalizacja: żołądź, napletek

• 90% pacjentów zgłasza się do lekarza dopiero po roku, kiedy są już przerzuty do LN

• grading: G₁, G₂, G₃

• wariant raka: ca verrucosum (giant condyloma, Buschke-Löwenstein tumor)

• ca planoepitheliale bene differentiatum

• o małej złośliwości, tzn. nacieka miejscowo, ale rzadko przerzuty

• objawy:

• powolny wzrost

• niebolesny

• wtórne owrzodzenie lub zakażenie

• przerzuty: LN pachwinowe, biodrowe

• rokowanie (5-letnie przeżycie):

• 66% gdy LN-

• 22% gdy LN+

Ad. 4. Leucoplakia vulvae - rogowacenie białe sromu

• określenie kliniczne na białawe plamy lub zgrubienia w błonie śluzowej lub skórze sromu

• mikroskopowo:

• niespecyficzne zmiany zapalne (dystrofia sromu)

• bielactwo

• ca in situ

• choroba Pageta

• ca invasivum

Dystrophia vulvae - niespecyficzne zmiany zapalne sromu

zanikowa przerostowa mieszana (stare nazewnictwo)

(dystrophia (dystrophia (dystrophia

atrophica) hypertrophica) mixta)

↓ ↓

lichen sclerosus squamous cell hyperplasia (nowe nazewnictwo)

(et atrophicans)

• lichen sclerosus

hyperkeratosis

zanik naskórka

fibrosis w skórze właściwej (nawet szkliwienie = różowy homogenny pas pod nabłonkiem)

zanik przydatków skórnych

naciek zapalny

• ♀ po menopauzie

• przyczyny:

• predyspozycje genetyczne

• czynniki autoimmunologiczne

• hormony (↓estrogenów)

• ↑ ryzyko ca vulvae (u 1-4% chorych)

• squamous cell hyperplasia

hyperkeratosis

acanthosis

w skórze właściwej przewlekły proces zapalny

(nie ma włóknienia)

• VIN = vulvar intraepithelial neoplasia (VIN I, VIN II, VIN III)

• występowanie: 45-50 r.ż.

• HPV (16, 18) w 80-90% zmian

PATOMORFOLOGIA wykład 23 (49) (17 IV 02) NOWOTWORY UKŁADU PŁCIOWEGO c.d.

Ad. 5. Carcinoma vulvae (planoepitheliale)

• wiek > 60 lat

• występowanie: 1,2 / 100 000 ♀ (USA)

• lokalizacja: wargi sromowe większe lub mniejsze (70%)

• makroskopowo: postać egzofityczna lub endofityczna (owrzodziała)

• postać:

• związana z HPV

• u młodszych ♀ (35-55 r.ż.)

• poprzedzony VIN

• wieloogniskowo

• nie związana z HPV

• u starszych ♀ (55-85 r.ż.)

• współistnieje z lichen sclerosus

• rzadko VIN

• jednoogniskowo

• objawy: ból, świąd, wysięk (gdy wtórne zapalenie)

• szerzenie:

• nacieka okoliczne tkanki (pochwa, pęcherz moczowy, odbyt)

• LN (pachwinowe, biodrowe, zaotrzewnowe)

• odległe (wątroba, płuca)

• rokowanie:

• Ø < 2 cm - 5-letnie przeżycie 60-80%

• Ø > 2 cm - 5-letnie przeżycie < 10%

Ad. 6. Choroba Pageta

• kości = osteitis deformans

• sutek =

• ca ductale in situ + w prawie 100% związany z ca ductale invasivum (zrobić badanie mammograficzne!)

• mikroskopowo:

• komórki Pageta w naskórku (jasne halo = artefakt, duże komórki o jasnej cytoplazmie)

• wywodzi się z dużych przewodów wyprowadzających

• obejmuje nabłonek brodawki i otoczki → szczeliny i owrzodzenia (obraz egzemy)

• srom = choroba Pageta sromu = pozasutkowa choroba Pageta

• wiek: po menopauzie

• lokalizacja: wargi sromowe większe

• objawy:

• zgrubienie naskórka, guzki

• świąd i pieczenie (od wielu lat)

• mikroskopowo: komórki Pageta w naskórku + w przydatkach skórnych (np. w gruczole łojowym lub otoczce włosa)

Dodatkowe informacje podane na tzw. wykładzie powtórkowym:

PROSTATA

• sposoby pobierania materiałów do badań:

• FNA

• biopsja „rdzeniowa” (core biopsy)

• resekcja przezcewkowa (TUR)

• radykalna prostatektomia

• markery:

• PSA (prostate specific antigen)

• proteaza serynowa

• wydzielany przez komórki prostaty do nasienia

• norma: PSA < 4 ng / ml

• ↑ PSA w 20-30% rozrostów prostaty i ok. 80% raków

• PSAP (prostate specific acid phosphatase)

• sposoby szerzenia się raka prostaty:

• naciek okolicznych tkanek: pęcherzyki nasienne, pęcherz moczowy

• drogą krwionośną: kręgosłup, kości udowe, miednica, żebra

• drogą chłonną: LN miednicy mniejszej, przyaortalne

MARKERY NOWOTWOROWE:

• HCG - glikoproteina syntetyzowana przez komórki syncytiotrofoblastu

• choriocarcinoma

• AFP - białko płodowe syntetyzowane w przewodzie pokarmowym, wątrobie, pęcherzyku żółciowym

• yolk sac tumor

• ca hepatocellulare

• HCG i/lub AFP

• w mieszanych guzach zarodkowych

• CA125

Errata!!! Wykład z nowotworów jajnika - Granulosa cell tumor: zamiast 1/3 guzów po menopauzie powinno być 2/3

Seminarium z szyjki macicy - FIGO staging: III a powinno być nacieka 1/3 dolną część pochwy.

3

---